Nihat Erim

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Nihat Erim
13. Türkiye Başbakanı
Görev süresi
26 Mart 1971 - 22 Mayıs 1972
Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay
Yerine geldiği Süleyman Demirel
Yerine gelen Ferit Melen
3. Türkiye Cumhuriyeti Başbakan Yardımcısı
Görev süresi
16 Ocak 1949 - 22 Mayıs 1950
Başbakan Şemsettin Günaltay
Yerine geldiği Faik Ahmet Barutçu
Yerine gelen Samet Ağaoğlu
Türkiye Bayındırlık Bakanı
Görev süresi
10 Haziran 1948 - 16 Ocak 1949
Başbakan Hasan Saka
Yerine geldiği Kasım Gülek
Yerine gelen Şevket Adalan
Türkiye Büyük Millet Meclisi
7., 8., 12., 13. ve 14. dönem milletvekili
Seçim bölgesi 1943 – Kocaeli
1946 – Kocaeli
1961 – Kocaeli
1965 – Kocaeli
1969 – Kocaeli
Kişisel bilgiler
Doğum 17 Mart 1912(1912-03-17)
Kandıra, İstanbul Vilayeti, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm 19 Temmuz 1980 (68 yaşında)
İstanbul, Türkiye
Defin yeri Zincirlikuyu Mezarlığı, İstanbul
Partisi Cumhuriyet Halk Partisi (1943-1971)
Evlilik(ler) Kamile Erim[1]
Çocuk(lar) Işık Asım Erim (1937)[1] Ayşe Işıl Önalp (1940)[1]
Ebeveyn(ler) Raif Erim[1][2]
Macide Erim[1][2]
Bitirdiği okul İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Mesleği Akademisyen, hukukçu, siyasetçi

İsmail Nihat Erim[1][2] (17 Mart 1912, Kandıra, Kocaeli - 19 Temmuz 1980, İstanbul), Türk hukukçu, akademisyen ve siyasetçi. Türkiye Büyük Millet Meclisinde beş dönem Cumhuriyet Halk Partisinden milletvekili olarak siyaset yapan Erim, 1948-50 yılları arasında bayındırlık bakanlığı ve başbakan yardımcılığı görevlerinde bulundu. 12 Mart Muhtırası'nın ardından 1971-1972 yılları arasında Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı olarak görev aldı.[3] 19 Temmuz 1980 tarihinde İstanbul Dragos'ta Devrimci Sol militanları tarafından düzenlenen suikast sonucunda 68 yaşında öldü.

Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk yılları, eğitimi ve akademisyenliği[değiştir | kaynağı değiştir]

Nihat Erim, 17 Mart 1912 tarihinde, bugün Kocaeli sınırları içinde kalan İstanbul vilayetine bağlı Kandıra kazasında doğdu. Raif Bey ve Macide Hanım'ın oğludur.[1][2] Erim'i konu alan doktora tezinde Yazar Ahmet Gülen, Erim'in doğum tarihinin Erim'in damadı Akın Önalp tarafından 4 Kasım 1911 olarak bildirildiğini belirtmiştir.[4]

Galatasaray Lisesini, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesini bitirdi. Paris Hukuk Fakültesinde doktora yaptı. 1939 yılında Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesine kamu hukuku doçentliğine atandı, 1941 yılında profesör oldu. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesindeki kamu hukuku derslerine ek olarak Siyasal Bilgiler Okulunda devletler hukuku dersleri verdi. 1959-1961 yılları arasında BM Uluslararası Hukuk Komisyonu üyesi olarak görev aldı.

Siyasi kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]

1943-1950 yılları arasında CHP Milletvekili olarak TBMM'de bulundu, 2. Saka Hükûmetinde bayındırlık bakanlığı, Günaltay Hükûmetinde başbakan yardımcılığı yaptı. Demokrat Partinin yerel seçimleri boykot etmesi üzerine 30 Mayıs 1946'da ünlü, "... sosyal bünyede derin rahatsızlıklar müşahede edildiğinde bunu gidermenin yolu, bir müddet için 'hürriyet ilâhının üzerine bir şal örtmek' ve yukardan aşağı bir otorite tesis eylemektir." sözlerini yazdı.[5] CHP muhalefete geçtikten sonra partinin yayın organı Ulus'un başyazarlığını üstlendi. Bu gazetenin 1953 yılında kapanması üzerine 1955 yılına kadar Yeni Ulus ve Halkçı gazetelerini çıkardı. Başbakan Adnan Menderes'in isteği üzerine Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası'nın hazırlanmasında görev aldı. 1961 yılında CHP Milletvekili olarak yeniden TBMM'ye döndü. CHP içinde İsmet İnönü'nün başlattığı "Ortanın Solu" hareketine katıldı, daha sonra CHP'den ayrılarak Cumhuriyetçi Güven Partisini kuracak olan Prof. Dr. Turhan Feyzioğlu'yla birlikte muhalefet etti.

12 Mart 1971 Muhtırası'nın ardından CHP'den ayrılması koşuluyla hükûmeti kurmakla görevlendirildi. 26 Mart 1971 tarihinde kurduğu askerî cunta hükûmeti 3 Aralık 1971 tarihinde istifa etti. Yeniden hükûmeti kurmakla görevlendirildi, kurduğu 34. Türkiye Cumhuriyeti Hükûmeti 22 Mayıs 1972 tarihine kadar işbaşında kaldı. 1961 Anayasası'nın Türkiye'ye ''lüks'' olduğunu ifade etti[kaynak belirtilmeli] ve 12 Mart Muhtırası'nı verenlerin direktifi doğrultusunda Anayasa'nın 40 maddesinde değişiklikler yaptırdı.[6] Deniz Gezmiş, Hüseyin İnan ve Yusuf Aslan'ın idam edilmelerine kadar varacak olan ve "Balyoz Harekâtı" olarak bilinen uygulamaları başlatması nedeniyle "Balyoz" lakabıyla anıldı.[kaynak belirtilmeli] 1977 yılına kadar Cumhuriyet Senatosunda Kontenjan Senatörü olarak görev yaptı.

Özel yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Bayan Kamile (1911) ile evli olup Işık Asım (1937) ve Ayşe Işıl Önalp'in (1940) babasıdır.[1]

Kitapları[değiştir | kaynağı değiştir]

Kıbrıs'la ilgili anı ve gözlemlerini, "Bildiğim ve Gördüğüm Ölçüler İçinde Kıbrıs" adıyla 1975 yılında kitaplaştırdı. Ölümünden yıllar sonra Yapı Kredi Yayınları tarafından "12 Mart Anıları" ve "Günlükler"i yayımlandı.

Ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Nihat Erim suikastı

15 Temmuz 1979 günü evine patlayıcı madde atılan ve bir zarar görmeyen Nihat Erim, bir yıl sonra ise 19 Temmuz 1980 tarihinde İstanbul Dragos'taki Deniz Kulübünün önünde Dev-Sol militanları tarafından düzenlenen suikast sonucu öldü.[7] Olay yerinde, "Faşist Gün Sazak'tan sonra faşist Erim’i de işkenceleri ve devrimcilerin katlini protesto için cezalandırdık. (Devrimci Sol)" yazılı bir bildiri bulundu. Ölümü Türkiye çapında büyük yankı yaptı, Bülent Ecevit ve Alparslan Türkeş millî birlik çağrısında bulundu, basın büyük tepki gösterdi.

22 Temmuz 1980'de düzenlenen cenaze töreni sonrası Zincirlikuyu Mezarlığı'na defnedildi.[8]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b c d e f g h "Türk Parlamento Tarihi II. Cilt" (PDF). 12 Kasım 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  2. ^ a b c d "TBMM Albümü 4. Cilt (1960-1983)" (PDF). TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü. 21 Ocak 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  3. ^ "Başbakanlarımız". TBMM.gov.tr. 11 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2014. 
  4. ^ "Ahmet Gülen-Türk Siyasal Hayatında Nihat Erim" (PDF). 
  5. ^ "Demirkırat Belgeseli 2. Bölüm | Dövüş | 32.Gün Arşivi". 28 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ "12 Mart Belgeseli 10. Bölüm | Rövanş | 32.Gün Arşivi". 12 Mart Belgeseli. 32. Gün. 25 Nisan 2017. 9 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  7. ^ "20 Temmuz 1980, Cumhuriyet: NİHAT ERİM ÖLDÜRÜLDÜ". 
  8. ^ Meydan-Larousse Büyük Lügat ve Ansiklopedisi, Cilt:4 s.319. Meydan Yayınevi, İstanbul.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Siyasi görevi
Önce gelen:
Süleyman Demirel 		13. Türkiye başbakanı
26 Mart 1971 - 22 Mayıs 1972 		Sonra gelen:
Ferit Melen
Önce gelen:
Faik Ahmet Barutçu 		Türkiye Başbakan Yardımcısı
16 Ocak 1949 - 22 Mayıs 1950 		Sonra gelen:
Samet Ağaoğlu
Önce gelen:
Kasım Gülek 		Türkiye Bayındırlık Bakanı
10 Haziran 1948 - 16 Ocak 1949 		Sonra gelen:
Hasan Şevket Adalan
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Nihat_Erim&oldid=29153863" sayfasından alınmıştır