Post-İslamcılık
| Makale serilerinden |
Post-İslamcılık, siyaset biliminde tartışmalı olan bir neologizmadır. Asef Bayat ve Olivier Roy, fikrin ana mimarları arasında yer almaktadır.[1]
Terim, Bayat tarafından "siyasi İslam'ın tükenmesi" sonrasında İslam'ın yeniden sekülerleşme eğilimi olarak kullanılmıştır;[2] Olivier Carré tarafından ise, Abbasi İmparatorluğu'nun gerilemesiyle modernite öncesi dönemde, siyasi-askeri ve dini alanların ayrıldığı bir dönemi ifade etmek için kullanılmıştır. Olivier Roy'a göre ise, İslamcıların tekrarlayan çabalarına rağmen "toplum için somut ve sürdürülebilir bir plan" oluşturamadıklarının bir kabulüdür.[3] Mustafa Akyol'a göre ise, Türkiye, İran ve Sudan gibi ülkelerde İslamcılığa karşı bir tepkiyi ifade etmektedir.[4]
Tanımı[değiştir | kaynağı değiştir]
Terim, İranlı siyaset sosyoloğu Asef Bayat tarafından ortaya atılmış olup, o dönemde Kahire'deki Amerikan Üniversitesi'nde sosyoloji yardımcı profesörü olarak görev yapan Bayat tarafından 1996 yılında Middle East Critique dergisinde yayımlanan bir makalede kullanılmıştır.[5][6] Bayat, terimi "Humeyni'nin ölümünden sonra İran liderliğinin pragmatist yönelimine" atıfta bulunmak için kullanmıştır.[7]
Bayat, post-İslamcılığı "bir deneyim dönemini takiben, İslamcılığın yayılımı, enerjisi, sembolleri ve meşruiyet kaynakları"nın "daha önce tutkulu destekçileri arasında bile tükenmiş" olduğu bir durum olarak tanımlamaktadır. Ayrıca, "İslam'ın (kişiselleştirilmiş bir inanç olarak) ve bireysel özgürlük ve seçimin birleşimi; ... demokratik değerler ve modernliğin unsurlarıyla" ortaya çıktığını belirtmektedir. Bu nedenle, "post-İslamcılık İslam karşıtı değil, dinin yeniden sekülerleşme eğilimini yansıtmaktadır." İlk olarak terim sadece İran'a özeldi. Bu bağlamda, önek olan "post-" tarihsel bir anlam taşımamaktadır, ancak İslamcı söylemden kritik bir ayrışmayı ifade etmektedir.[8] On yıl sonra, 2007'de Bayat post-İslamcılığı hem bir "durum" hem de bir "proje" olarak tanımlamıştır.[1]
Fransız siyasetçi Olivier Carré ise terimi 1991 yılında farklı bir perspektiften kullanmıştır. Carré, Şii ve Sünni İslam'ın "hem teorik olarak hem de pratikte politik-militarist alandan dini alandan ayırdığı" 10. ile 19. yüzyıl arasındaki dönemi tanımlamak için kullanmıştır.[1]
Olivier Roy, 2004 yılında "Küreselleşen İslam: Yeni Bir Ümmet Arayışı" adlı eserinde, "dünya çapında İslamcıların" ideolojilerini "toplum için somut ve uygulanabilir bir plana dönüştüremediklerini" savunarak, "Müslüman söyleminin" "post-İslamcılık" adlı yeni bir aşamaya girdiğini öne sürdü.[3]
Peter Mandaville, "Müslüman Kardeşler ve daha geniş İhvanî geleneği temsil eden türden siyasal İslamın" halkın geniş çapta desteğini kazanamadığını ve "temel yönetim ve ekonomi sorunlarına özgün 'İslami' çözümler sunma konusunda giderek zorlandığını" belirterek, "dindarlığın özel alanlara geri çekildiği" ve "İslami hip hop, kentsel giyim ve diğer popüler kültür formlarının direniş ve aktivist ifade olarak yeni alanlar olarak yükseldiği" bir evrimden bahseder. Bu süreçte, "resmi, hiyerarşik sosyal ve siyasi örgütler yerine platformlar ve ağ merkezleri aracılığıyla çalışıldığını" ifade eder.[7]
Mustafa Akyol (libertarian düşünce kuruluşu Cato Enstitüsü'nden) 2020'de yazdığı bir makalede, sadece "resekülerleşme eğilimi" veya İslamcılığın hafiflemesi/tükenmesi değil, birçok Müslümanın siyasi İslam'a karşı güçlü bir tepki verdiğini, hatta İslamcılığın güçlendirmeyi amaçladığı dini inanca karşı bir zayıflama olduğunu ileri sürer. Bu tepki özellikle İslamcıların iktidarda olduğu yerlerde (Türkiye, İran, Sudan) ortaya çıkmış ve genç Müslümanlar arasında dindarlığın azalmasına kadar uzanmıştır.[4]
Salwa Ismail'e göre, "Postmodern İslamcılık" ve "New Age İslamcılık" terimleri eş anlamlı kullanılır.[9]
Örnekleri[değiştir | kaynağı değiştir]
İran'da, Reformist hareket[10][11] ve Özgürlük Hareketi'ne ideolojik olarak yakın olan Melli-Mazhabi grubu[12] post-İslamcı olarak tanımlanmıştır.
Mısır'da El-Vasat Partisi'nin ve Fas'ta Adalet ve Kalkınma Partisi'nin ortaya çıkması, post-İslamcılığın ortaya çıkışını anımsatıyor gibi görünse de, bu konuda bilim insanları arasında tartışmalar bulunmaktadır. Benzer bir tanımlama Malezya İslam Partisi için de geçerlidir.[13]
2008 yılında Lowy Institute for International Policy tarafından yayınlanan bir makale, Endonezya'daki Refah Adalet Partisi ve Türkiye'deki Adalet ve Kalkınma Partisi'nin post-İslamist olduğunu öne sürmektedir.[14] Ahmet T. Kuru ve Alfred Stepan'a göre (2012), birçok analist, AK Parti'nin, Hristiyan demokrat partilere benzer ancak İslami bir şekilde post-İslamcılık örneği olarak değerlendirmektedir.[15] Ancak Bassam Tibi gibi bazı bilim insanları buna itiraz etmektedir. İhsan Yılmaz, 2011'den sonra parti ideolojisinin 2001 ile 2011 arasındakinden farklı olduğunu savunmaktadır.[16] Post-İslamcılık Tunus'taki Nahda Hareketi içindeki "ideolojik evrimi" tanımlamak için de kullanılmıştır.[17]
2020 yılında yazan Mustafa Akyol, İslamcılığa karşı Müslüman gençler arasında bir tepki olduğunu, bu tepkinin son dönemde Arap dünyasında yaşanan "İslam adına gerçekleşen korkunç olaylar" nedeniyle ortaya çıktığını öne sürmektedir. Bu olaylar arasında "Suriye, Irak ve Yemen'deki mezhebi iç savaşlar" gibi durumlar bulunmaktadır.[4]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c Gómez García 2012.
- ^ Bayat 1996, s. 45.
- ^ a b Sinanovic, Ermin (2005). "[Book review] Post-Islamism: The Failure of Islamic Activism?". International Studies Review. 7: 433-436. doi:10.1111/j.1468-2486.2005.00508.x. JSTOR 3699758. 7 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2020.
- ^ a b c Akyol, Mustafa (12 Haziran 2020). "How Islamists are Ruining Islam". Hudson Institute. 15 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2020.
- ^ Badamchi 2017, s. 1.
- ^ Mojahedi 2016, s. 52.
- ^ a b Mandaville 2014, s. 1.
- ^ Badamchi 2017, s. 4.
- ^ Ismail 2008, s. 626.
- ^ Badamchi 2017, s. 3.
- ^ Fazeli 2006, s. 169.
- ^ Shahibzadeh 2016, s. 103.
- ^ Muller 2013.
- ^ Bubalo, Fealy & Mason 2002, s. 51, 76.
- ^ Kuru & Stepan 2012, s. 172.
- ^ Hale & Ozbudun 2009, s. 148.
- ^ Cavatorta & Merone 2015.
Kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]
- "The Coming of a Post-Islamist Society". Critique: Critical Middle Eastern Studies. 5 (9): 43-52. Sonbahar 1996. doi:10.1080/10669929608720091. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - ""Is There Toleration in Islam?" Reframing a Post-Islamist Question in a Post-Secular Context". ReOrient. 2 (1): 51-72. Sonbahar 2016. doi:10.1080/10669929608720091. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - Cavatorta (2015). "Post-Islamism, ideological evolution and 'la tunisianite´' of the Tunisian Islamist party al-Nahda". Journal of Political Ideologies. 20 (1): 27-42. doi:10.1080/13569317.2015.991508.
- Stacher (abonelik gereklidir) (Yaz 2002). "Post-Islamist Rumblings in Egypt: The Emergence of the Wasat Party". Middle East Journal. 56 (3): 415-432. doi:10.1080/10669929608720091.
- Zealous Democrats: Islamism and Democracy in Egypt, Indonesia and Turkey (PDF). Australia: Lowy Institute for International Policy. 2008. ISBN 9781921004353. 5 Mart 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2017.
- Post-Islamist Political Theory: Iranian Intellectuals and Political Liberalism in Dialogue. Philosophy and Politics – Critical Explorations. 5. Springer. 2017. ISBN 9783319594927. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - Politics of Culture in Iran. Routledge/BIPS Persian Studies Series. Routledge. 2006. ISBN 9781134200382. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - Islamism and Post-Islamism in Iran: An Intellectual History. Springer. 2016. ISBN 9781137578259. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - Lauzi`ere (2005). "Post-Islamism and Religious Discourse of al-Salam Yasin". International Journal of Middle East Studies. 37: 241-261. doi:10.1017/S0020743805372059. 4 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2023 – Cambridge (abonelik gereklidir) vasıtasıyla.
- Gómez García (2012). "Post-Islamism, the Failure of an Idea: Regards on Islam and Nationalism from Khomeini's Death to the Arab Revolts". Religion Compass. 6 (10): 451-466. doi:10.1111/rec3.12002.
- Muller (2013). "Post-Islamism or Pop-Islamism? Ethnographic observations of Muslim youth politics in Malaysia" (PDF). Paideuma: Mitteilungen zur Kulturkunde. 6 (10): 261-284. 26 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Haziran 2023.
- Democracy, Islam, and Secularism in Turkey. Religion, Culture, and Public Life. Columbia University Press. 2012. ISBN 9780231530255.
- Islamism, Democracy and Liberalism in Turkey: The Case of the AKP. Routledge Studies in Middle Eastern Politics. Routledge. 2009. ISBN 9781135214920.
- Alessandro Ferrari, (Ed.) (2016). "The Experience of the AKP". Religions and Constitutional Transitions in the Muslim Mediterranean: The Pluralistic Moment. ICLARS Series on Law and Religion. Taylor & Francis. ISBN 9781317067122. r eksik
|soyadı1=(yardım) - Laleh Khalili, (Ed.) (2008). "Being Muslim: Islam, Islamism and Identity Politics". Politics of the Modern Arab World. Critical concepts in the modern politics of the Middle East. Routledge. ISBN 9780415451598. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım); r eksik|soyadı1=(yardım) - Dokhanchi (March 2020). "Post-Islamism Redefined: Towards a politics of post-Islamism". Journal of the Contemporary Study of Islam. 1 (1): 28-54. doi:10.37264/jcsi.v1i1.13.
- "Is the Post-Islamism Thesis Still Valid?". 24 Ocak 2014. 27 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2021.