Parkinson hastalığı
| Parkinson hastalığı | |
|---|---|
| Diğer adlar | Parkinson hastalığı, idiyopatik veya primer parkinsonizm, hipokinetik rijit sendrom, felç ajitanları, titreme felci |
.png) | |
| Olağan başlangıcı | 60 yaş üstü[1][2] |
| Uzmanlık | Nöroloji |
| Belirtiler | Tremor, rijidite, hareket yavaşlaması, yürüme zorluğu[1] |
| Komplikasyon | Demans, depresyon, anksiyete,[3] yeme problemleri ve uyku problemleri[4] |
| Nedenleri | Bilinmiyor[5] |
| Risk faktörü | Pestisit maruziyeti, kafa travması[5] |
| Tanı | Semptomlara göre[5] |
| Ayırıcı tanı | Lewy cisimcikli demans, ilerleyici supranükleer palsi, esansiyel tremor, antipsikotik kullanımı[6] |
| Tedavi | İlaç, ameliyat[1] |
| İlaç | L-DOPA, dopamin agonistis[3] |
| Prognoz | Beklenen yaşam süresi: 7-15 yıl[7] |
| Sıklık | 6,2 milyon (2015)[8] |
| Ölüm | 117.400 (2015)[9] |
Parkinson hastalığı, hem motor sistemi hem de motor dışı sistemleri etkileyen, merkezî sinir sisteminin kronik dejeneratif bozukluğudur. Semptomlar genellikle yavaş yavaş ortaya çıkar ve hastalık kötüleştikçe motor dışı semptomlar daha yaygın hâle gelir.[1][5] Erken semptomlar; tremor, rijidite, hareket yavaşlaması ve yürüme zorluğudur.[1] Biliş, davranış, uyku ve duyu sistemleri ile ilgili sorunlar da ortaya çıkabilir.[1][3][10] Parkinson hastalığı demansı, hastalığın ileri evrelerinde yaygın hâle gelir.
Hastalığın motor semptomları, orta beynin bazal ganglionlara dopamin sağlayan bir bölgesi olan substantia nigra'daki sinir hücrelerinin ölümünden kaynaklanır.[1] Bu hücre ölümünün nedeni tam olarak anlaşılamamıştır, ancak alfa-sinüklein proteininin nöron içindeki Lewy cisimcikleri hâlinde toplanır.[5][11] Toplu olarak, ana motor semptomlar parkinsonizm veya parkinson sendromu olarak bilinir.[5]
Sınıflandırma[değiştir | kaynağı değiştir]
Parkinson hastalığı, parkinsonizmin en yaygın biçimidir ve idiyopatik parkinsonizm olarak da adlandırılır, yani tanımlanabilir bir nedeni yoktur.[12] Beyindeki yanlış katlanmış alfa-sinüklein proteinlerinin birikimi ve yayılması, Parkinson hastalığını bir sinükleinopati olarak sınıflandırır.
Belirti ve bulgular[değiştir | kaynağı değiştir]
Parkinson hastalığının en tanınabilir belirtileri, hareketle ilgili (motor) belirtilerdir ve titreme, bradikinezi, rijidite ve sürünen/öne eğilmiş yürüyüş gibi içerir.[13] Otonomik işlev bozukluğu (disotonomi), nöropsikiyatrik sorunlar (ruh hâli, biliş, davranış veya düşünce değişiklikleri), duyu (özellikle koku duyusu değişiklikleri) ve uyku zorlukları da dahil olmak üzere motor olmayan belirtiler de bulunabilir. Hastalar, motor belirtilerin başlamasından önce kabızlık, anosmi ve REM Davranış Bozukluğu dahil motor olmayan belirtilere sahip olabilirler. Genellikle bunun gibi belirtiler, demans, psikoz, ortostatizm ve daha ciddi düşmeler daha sonra meydana gelir.[13] Disfaji (yutma güçlüğü), Parkinson hastalığının seyrinin herhangi bir döneminde başlayabilir ve hastaların %80'inden fazlasını etkiler.[14]
Nedenler[değiştir | kaynağı değiştir]
Önerilen risk faktörlerinin hiçbiri kesin olarak kanıtlanmamıştır. En sık tekrarlanan ilişkiler, pestisitlere maruz kalanlarda artmış bir risk ve sigara içenlerde azalmış bir risktir.[15] Parkinson hastalığı ile Helicobacter pylori enfeksiyonu arasında, levodopa dahil bazı ilaçların emilimini önleyebilen bir olası bir bağlantı bulunmaktadır.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e f g Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;NIH2016isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;Car2016isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ a b c Sveinbjornsdottir S (October 2016). "The clinical symptoms of Parkinson's disease". Journal of Neurochemistry. 139 (Suppl 1): 318-324. doi:10.1111/jnc.13691. PMID 27401947.
- ^ "Parkinson's disease – Symptoms and causes". Mayo Clinic. 1 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2023.
- ^ a b c d e f Kalia LV, Lang AE (August 2015). "Parkinson's disease". Lancet. 386 (9996): 896-912. doi:10.1016/s0140-6736(14)61393-3. PMID 25904081.
- ^ {{Kitap kaynağı|vauthors= Ferri FF|başlık=Ferri's differential diagnosis: a practical guide to the differential diagnosis of symptoms, signs, and clinical disorders|tarih=2010|yayıncı=Elsevier/Mosby|yer=Philadelphia, PA|isbn=978-0323076999|bölüm=Chapter P|basım=2.2
- ^ Macleod AD, Taylor KS, Counsell CE (November 2014). "Mortality in Parkinson's disease: a systematic review and meta-analysis". Movement Disorders. 29 (13): 1615-1622. doi:10.1002/mds.25898. PMID 24821648.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;GBD2015Preisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;GBD2015Deisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;Han2018isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;VillarPique2016isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Samii, Ali; Nutt, John G; Ransom, Bruce R (29 Mayıs 2004). "Parkinson's disease". The Lancet. 363 (9423): 1783-1793. doi:10.1016/S0140-6736(04)16305-8. ISSN 0140-6736. 7 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2023.
- ^ a b Jankovic, J. (1 Nisan 2008). "Parkinson's disease: clinical features and diagnosis". Journal of Neurology, Neurosurgery & Psychiatry (İngilizce). 79 (4): 368-376. doi:10.1136/jnnp.2007.131045. ISSN 0022-3050. PMID 18344392. 7 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2023.
- ^ Ciucci, Michelle (5 Kasım 2013). "Swallowing and Parkinson's Disease | Parkinson's Disease". www.michaeljfox.org (İngilizce). 10 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2023.
- ^ de Lau, Lonneke ML; Breteler, Monique MB (1 Haziran 2006). "Epidemiology of Parkinson's disease". The Lancet Neurology. 5 (6): 525-535. doi:10.1016/S1474-4422(06)70471-9. ISSN 1474-4422. 16 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2023.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
|
Vikiveri'de veri |
- Parkinson's Foundation 22 Ağustos 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
