Substantia nigra
Substantia nigra (SN) ya da Kara madde, orta beyinde yer alan ve ödül ve harekette önemli rol oynayan bir bazal gangliyon yapısıdır. Substantia nigra Latince "siyah madde" anlamına gelir ve dopaminerjik nöronlardaki yüksek nöromelanin seviyeleri nedeniyle substantia nigra bölgesi komşu alanlardan daha koyu görünür.[1] Substantia nigra'dan putamen'e uzanan bağlantılara nigrostriatal yolak adı verilir. Bu yolak Parkinson hastalığı'nda görülen hareket bozukluklarında önemli rol oynar.[2] Dopaminerjik yolaklar teşkil etmesi açısından önemli bir ruhsal ve bilişsel kontrol yapısıdır.
Yapısı ve yerleşimi[değiştir | kaynağı değiştir]
Bazal ganglionların bir parçası olmasına rağmen, SN bir ganglion değil, aynı işe veya bağlantılara sahip hücrelerden oluşan bir tür çekirdektir.[3]
Beynin büyük bir kısmı pembemsi gri renkte görünmesine olmasına rağmen SN, yapısında bulunan hücrelerin melanin içeriği nedeniyle çok daha koyudur; bu nedenle 'kara madde' denilmektedir[3]. "Pars Kompakta" ve "Pars Reticulata" isimli iki bölümden meydana gelmektedir.
Bir golf topu büyüklüğünde olup beyin sapının hemen üzerinde, kafatasının boyunla birleşip omuriliğe bağlandığı noktada, orta beyinin merkezinde yer almaktadır.[3]
Klinik önemi[değiştir | kaynağı değiştir]
Parkinson hastalığı[değiştir | kaynağı değiştir]
Parkinson hastalığında, SN'da, özellikle pars kompaktada nöron dejenerasyonu görülür ve bu dejenerasyon korpus striatumda dopamin salınımının azalmasına sebep olarak striatumdaki dopamin reseptörlerinin aşırı duyarlılığına yol açar.[4]
Şizofreni[değiştir | kaynağı değiştir]
Dopamin seviyesinin azalması Parkinson hastalığına neden olurken, beyindeki dopamin seviyesinin artması şizofreni ile sonuçlanabilir.[4] Bu nedenle şizofreni ve benzeri psikotik bozuklukların tedavisinde dopamin antagonistleri kullanılmaktadır.[4]
Substantia nigra'nın rol aldığı diğer klinik klinik tablolar şöyledir;[3][4]
- Alzheimer hastalığı,
- Beyin tümörü,
- Sarsıntı ve diğer travmatik beyin yaralanmaları,
- Trikloroetilen (TCE) gibi zehirler veya toksinler,
- Enfeksiyonlar (ensefalite neden olanlar dahil),
- Lupus gibi enflamatuar veya otoimmün durumlar,
- Huntington hastalığı,
- Lewy vücut demansı,
- Çoklu sistem atrofisi,
- Parkinson hastalığı,
- İlerleyici supranüklear felç,
- Felç,
- Wilson hastalığı.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ J. M. Rabey & F. Hefti (1990). "Neuromelanin synthesis in rat and human substantia nigra". Erişim tarihi: 13 Mart 2021.
- ^ "Neuroanatomy, Substantia Nigra". Neuroanatomy, Substantia Nigra. NCBI. 8 Aralık 2008. 20 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2021.
- ^ a b c d "Substantia Nigra (SN): What It Is, Function & Anatomy". Cleveland Clinic (İngilizce). 7 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2023.
- ^ a b c d "Substantia Nigra | Functions, Location, Stucture, Clinical Significance" (İngilizce). 7 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2023.
|
Bu madde bir taslaktır. Bu maddeyi geliştirerek veya özelleştirilmiş taslak şablonlarından birini koyarak Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. |