Kılıç Ali Paşa
| Kılıç Ali Paşa | |
|---|---|
| |
| Osmanlı Kaptan-ı deryası | |
| Görev süresi 28 Ekim 1571 - 25 Haziran 1587 | |
| Yerine geldiği | Müezzinzade Ali Paşa |
| Yerine gelen | Damat İbrahim Paşa |
| Cezayir beylerbeyi | |
| Görev süresi 27 Haziran 1568 - 28 Ekim 1571 | |
| Yerine geldiği | Mehmed Paşa |
| Yerine gelen | Arap Ahmed Paşa |
| Trablusgarp beylerbeyi | |
| Görev süresi Temmuz 1565 - 27 Haziran 1568 | |
| Yerine geldiği | Turgut Reis |
| Yerine gelen | Yahya Paşa |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | Giovanni Dionigi Galeni 1519 Le Castella?, Kalabriya, İtalya |
| Ölüm | 25 Haziran 1587 İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
| Askerî hizmeti | |
| Takma adı | Uluç Ali |
| Bağlılığı |  Osmanlı İmparatorluğu
|
| Branşı | Osmanlı Donanması |
| Hizmet yılları | y. 1536-1587 |
| Rütbesi | Kaptan-ı derya |
| Çatışma/savaşları | Trablus Kuşatması (1551) Cerbe Deniz Muharebesi (1560) Gozo Muharebesi (1570) Osmanlı-Venedik Savaşı (1570-1573) İnebahtı Deniz Muharebesi (1571) Akdeniz Seferi (1572) Tunus'un Fethi (1574) Kırım Seferi (1584) |
Kılıç Ali Paşa (d. 1519 - ö. 25 Haziran 1587, İstanbul), Uluç Ali ya da Uluç Ali Reis olarak da bilinen, 1571 ile 1587 yılları arasında 16 yıl kaptan-ı derya olarak görev yapmış Osmanlı denizcisidir. İtalyan asıllı olup, Müslüman olmadan önceki adı "Giovanni Dionigi Galeni"dir. İtalyan kaynaklarında Occhiali adıyla geçer.[1] Müslüman olduktan sonra hızla yükselmiş ve Osmanlı donanmasının önemli komutanlarından biri olmuştur. Özellikle, İnebahtı Savaşı sırasında gösterdiği başarı ile bilinir. Karısının adı Selime Hatun'du ve hiç çocukları olmamıştı.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]
İlk yılları
[değiştir | kaynağı değiştir]1500 yılında İtalya'da Kalabriya'nın bir köyünde, bir balıkçının oğlu olarak dünyaya geldi. Yeniyetmelik döneminde rivayete göre papaz olmak üzere Napoli'ye giderken Berberi korsanlarından Ali Ahmet Reis tarafından tutsak alındı.[1] Uzun süre kadırgalarda forsalık yaptı. Daha sonra Müslüman olarak özgürlüğünü kazandı ve Ali adını aldı. Korsanlık yapmaya başladı. Arap olmayan korsanlara verilen Uluç namı ile de anılmaya başlandı. 1548'de Turgut Reis ile çalışmaya başladı. Mehdiye kalesinin savunmasında (1550) ve Cerbe'ye yönelik akında (1551) yeraldı. Turgut Reis'in yanında Trablus'un fethinde (1551) bulundu ve Napoli ile Sicilya harekâtlarına katıldı. Turgut Reis ile birlikte 1551'de İstanbul'a geldi. Kendisine reis olarak tersanede görev verildi. 1560'ta Piyale Paşa komutasında Cerbe Seferi için Akdeniz'e açılan donanmada yer aldı. 1565'teki Malta Kuşatmasına katıldı.[1] Bu seferin ardından İzmir sancakbeyi oldu. 1568'de Cezayir beylerbeyliğine getirildi.
Cezayir beylerbeyi
[değiştir | kaynağı değiştir]1567'de İspanya'da Mağripli nüfusun eritilmesine ilişkin bir dizi önlem alınmıştı. Mağribiler ile İspanyollar arasında 1568 Noel'inde başlayan çatışmalar 1570'e kadar sürdü. Gırnata zorla boşaltıldı ve Mağribiler farklı eyaletlere dağıtıldılar. Ayaklanan Mağribilere tek yardım Uluç Ali'den geldi. Cezayir beylerbeyi Endülüs sahiline saldırarak yardım etmeye kalkıştıysa da daha sert misillemelere neden oldu. Bunun üzerine İspanya'nın korumasındaki Sultan Mula Hamid'in hükümdar olduğu Tunus'a cephe aldı. 1569'da fazla güçlük çekmeden Tunus'u İspanyollardan aldı. Mula Hamid İspanyol garnizonun elindeki La Goulette kalesine sığındı. Bu olay İspanya'nın 1571'de Osmanlılara karşı savaşa girmesinin nedenlerinden biri oldu.[1]
Kılıç Ali Paşa 1570 Temmuz'unda 19 kalitelik filosuyla Kıbrıs'a çıkarma yapan Osmanlı donanmasını takviye amacıyla Cezayir'den Doğu Akdeniz'e yola alırken karşılaştığı Malta filosunu 15 Temmuz'da Gozo ve Sicilya arasındaki muharebede yenilgiye uğrattı.[2]
Kıbrıs'ın fethinde bulunduktan sonra 20 gemi ile Osmanlı donanmasına katıldı. Fetihin ardından Pertev Paşa ve Ali Paşa ile Rodos'a geçti ve Girit sahillerini vurdu.
İnebahtı Muharebesi (1571)
[değiştir | kaynağı değiştir]Osmanlılara karşı hazırlanan Haçlı ordusunun yaklaştığı haberinin gelmesi üzerine toplanan savaş meclisinde Uluç Paşa savaşın açık denizde yapılmasını savundu ancak kaptan-ı derya Ali Paşa bunu kabul etmedi. 7 Ekim 1571 günü İnebahtı körfezinde yapılan savaşta Uluç Ali Paşa sol kanada komuta etti. Bir gün süren savaş Osmanlı donanmasının yenilgisiyle son buldu. Savaş sırasında Uluç Ali Paşa düşmanın sol kanadını bozmuş ve Malta şövalyelerinin kaptan gemisini ele geçirmiştir. Savaşın ardından yarısı kendi filosundan, öbür yarısı ise dönüş yolunda doğu Akdeniz limanlarından topladığı Osmanlı kadırgalarından oluşan 80 gemiyle[3] İstanbul'a vardı. Uluç Paşaya kaptan-ı deryalık görevi verildi ve II. Selim Uluç Ali'nin adını Kılıç Ali olarak değiştirdi.
Kaptan-ı Derya (1571-1587)
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kılıç Ali Paşa'nın göreve geldikten sonraki ilk işi önemli kayıplara uğrayan donanmanın (Sokullu Mehmed Paşa'nın da büyük desteğiyle) yeniden hazırlanması oldu. 1571-1572 kışı boyunca Osmanlı tersanelerinde gemi inşa edildi. 1572 Şubat'ında Tunus Eyaleti de Kılıç Ali Paşa'nın idaresine verildi. 1572 ilkbaharında 250 kadırga ve 300 civarında gönüllü reisin çektirilerinden oluşan yeni Osmanlı Donanması 13 Haziran 1572'de Akdeniz'e açıldı ve güç gösterisi yaptı. Donanma, Koron ve Navarin açıklarında Venedik donanmasını sindirmeyi başardı ve 1572 Eylül'ünde İstanbul'a döndü. Bu güç gösterisinin ardından Venedik Cumhuriyeti barışa meyletti ve 1572-1573 kışı boyunca süren müzakereler sonucunda 7 Mart 1573 tarihinde imzalanan antlaşmayla 1570-1573 Osmanlı-Venedik Savaşı sona erdi ve taraflar 1645'e kadar 72 yıllık bir barış dönemine girdiler.
Bundan sonra Kılıç Ali Paşa'nın hedefi Osmanlıların 1515'ten beri kesintisiz savaş halinde bulunduğu ve son Osmanlı-Venedik Savaşı'nda da Venedik Cumhuriyeti'yle müttefik olan İspanya Krallığı ve bağlaşıkları oldu. Bu çerçevede 1573 Mayıs'ında Piyale Paşa'yla birlikte yeniden Akdeniz'e açılan Osmanlı Donanması, İspanya Krallığı'na bağlı Napoli Krallığı'nın Pulya kıyısına çıkarma yaptı, ardından ise Reggio Calabria Kalesini ele geçirerek pek çok esir ve ganimetle İstanbul'a döndü (1 Kasım 1573).
Bununla birlikte, İspanya Krallığı eşzamanlı olarak harekete geçerek 10 Ekim 1573'te Tunus'u ele geçirerek burada 8.000 askerlik garnizon bıraktı ve İspanya'ya bağlı Hafsî hânedanı adına tahta VI. Mevlây Muhammed'i geçirdi. Tunus Beylerbeyi Haydar Paşa ise Kayrevan'a çekildi. Bunun üzerine Osmanlı İmparatorluğu'nun 1574 yılındaki hedefi Tunus oldu. Kılıç Ali Paşa komutasındaki Osmanlı Donanması Mayıs ayında Koca Sinan Paşa komutasındaki birliklerle birlikte Akdeniz'e açıldı. İtalya ve Sicilya kıyılarını vurduktan sonra 12 Temmuz-13 Eylül arasındaki kuşatma ve harekât sonucunda Tunus'u yeniden ele geçirdi. Tunus; Cezayir ve Trablusgarp'ın ardından Berberi kıyılarındaki üçüncü Osmanlı eyaleti oldu.[4]
Tunus'un Fethi Osmanlı İmparatorluğu ile İspanya Krallığı arasında yaklaşık 60 yıldır süren savaşın son büyük çarpışması oldu. 1576 yılından itibaren doğusundaki Safevî Devleti'ndeki gelişmelere odaklanmak isteyen Osmanlılar ile Hollanda ve İngiltere'yle mücadelelerine yoğunlaşmak isteyen İspanyollar 1577'de müzakerelere girişerek tarihlerinde ilk kez mütareke imzaladılar.
1578-1590 Osmanlı-Safevî Savaşı'nın başlamasının ardından, Osmanlı ordusunun 1578'de Gürcistan'ın tamamını ele geçirmesini müteakip, 1579 yılında Kılıç Ali Paşa komutasındaki 60 parçalık Osmanlı Donanması Gürcistan sahillerine geçerek Rioni Nehri deltasına çıkarma yaparak, aynı bölgede bulunan Osmanlı askerlerinin de katkısıyla, Faş Kalesi'ni inşa etti (26 Temmuz). Ardından Şirvan ve Gürcistan'a erzak göndermek için bir Faş Kaptanlığı kuruldu.
1583 yılında Mısır'da ortaya çıkan karışıklığı bastırmakla görevli Vezir İbrâhim Paşa komutasındaki birlikleri İskenderiye'ye nakletti.
1584 yılında ise Osmanlı İmparatorluğu'nun (azledildikten sonra) isyan eden Kırım Hanı II. Mehmed Giray'ı cezalandırmak, Kırım Hanlığı'nda hakimiyetini tesis etmek ve yeni Han II. İslam Giray'ı tahta çıkarmak amacıyla düzenlediği iki askerî harekâtta Kılıç Ali Paşa komutasındaki Osmanlı Donanması Kefe'ye iki kez çıkarma yaptı.
25 Haziran 1587 günü ölen Kılıç Ali Mimar Sinan'a yaptırdığı Kılıç Ali Paşa Camii'ne defnedildi. Tarihçi Hammer'e göre ilerlemiş yaşına rağmen, bir cariyenin koynunda can vermiştir.[5] Ölümünün ardından Osmanlı donanması düşmanlarına tehdit teşkil edemez, müttefiklerine de destek veremez hale gelmiş[6] ve eski gücünü bir daha elde edememiştir.
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d Samarcic, Radovan (1995). Sokollu Mehmed Paşa. İstanbul: Sabah Kitapları. ISBN 975-7238-14-7 s.244-245.
- ^ "Naval wars in the Levant, 1559-1853", R.C. Anderson, Princeton University Press (1952), s.28
- ^ Kinross, Lord (1977). The Ottoman Centuries. İstanbul: Sander Kitabevi. ISBN 0-224-01379-8 s.271.
- ^ Kinross, Lord, a.g.e. s.273
- ^ Belge, Murat (2000). İstanbul Gezi Rehberi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. ISBN 975-333-002-2 s.220.
- ^ Kinross, Lord, a.g.e. s.328
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- "Kılıç Ali Paşa", A'dan Z'ye Tarih Ansiklopedisi. (1984). Serhat Yayınevi. s. 610
- Yayın Kurulu, "Ali Paşa (Kılıç)" (1999), Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.1 s.227-228 ISBN 975-08-0072-9
- Emir, A.E. (1931), Kılıç Ali Paşa ve Lepanto, İstanbul
- Kurtoğlu, F. (1935), Kılıç Ali Paşa, İstanbul
- Halikarnas Balıkçısı, Uluç Reis, Bilgi Yayınevi, İstanbul
- Emilio Sola Castaño, Uchalí: El Calabrés Tiñoso, o el mito del corsario muladí en la frontera (Barcelona: Edicions Bellaterra, 2011).
- Emrah Safa Gürkan, Sultanın Casusları: 16. Yüzyılda İstihbarat, Sabotaj ve Rüşvet Ağları (İstanbul: Kronik, 2017).
- Gustavo Valente, Vita di Occhialì (Milano: Casa Editrice Ceschina, 1960).
| Askerî görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Müezzinzade Ali Paşa |
Kaptan-ı Derya 1571 - 1587 |
Sonra gelen: Damat İbrahim Paşa |
