Nikita Kruşçev

Nikita Sergeyeviç Hruşçyov
Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi Birinci Sekreteri
Görev süresi 7 Eylül 1953 - 14 Ekim 1964
Yerine geldiği	Josef Stalin
Yerine gelen	Leonid Brejnev
Sovyetler Birliği Bakanlar Kurulu Başkanı
Görev süresi 27 Mart 1958 - 14 Ekim 1964
Yerine geldiği	Nikolay Bulganin
Yerine gelen	Aleksey Kosigin
Kişisel bilgiler
Doğum	15 Nisan 1894(1894-04-15) Kalinova, Rusya İmparatorluğu
Ölüm	11 Eylül 1971 (77 yaşında) Moskova, Sovyetler Birliği
Partisi	Sovyetler Birliği Komünist Partisi
Evlilik(ler)	Yefrosinia Khrushcheva (1916-1919) Marusia Khrushcheva Nina Khrushcheva
Ödülleri
İmzası
Askerî hizmeti
Bağlılığı	Sovyetler Birliği
Branşı	Kızıl Ordu
Hizmet yılları	1941-1945
Rütbesi	Korgeneral
Çatışma/savaşları	II. Dünya Savaşı

Nikita Kruşçev (Rusça: Никита Сергеевич Хрущёв / Nikita Sergeyeviç Hruşçov, d. 17 Nisan 1894, Kalinovka, Ukrayna, Rusya İmparatorluğu - ö. 11 Eylül 1971, Moskova), Sovyet devlet adamı ve Sovyetler Birliği Komünist Partisi birinci sekreteri. Doğru okunuşu Hruşçyov olan soyadı, Türkçe'de de genellikle İngilizce Khrushchev yazımındaki gibi Kruşçev olarak telaffuz edilir.

Yaşamı

17 Nisan 1894'te Ukrayna'nın Kalinovka şehrinde dünyaya geldi. Babası maden işçisiydi. Doğduğu köyde öğrenim gördükten sonra, ailesiyle birlikte Donetsk Kömür Havzasındaki madencilik ve sanayi merkezi Yuzovka'ya geçti. Burada 15 yaşında boru tesisatçısı olarak çalışmaya başladı. 1917 Devriminden önce işçi teşkilatlarında vazife aldı. 1918'de Rusya Komünist (Bolşevik) Partisine üye oldu. Ocak 1919'da Kızıl Orduya girdi. 1922'de Yuzovka'da yeni açılan bir işçi okuluna girerek orta öğrenimle birlikte parti eğitimi gördü. Okuldaki parti komitesinin sekreterliğine getirildi. 1925'te Yuzovka'daki Petrovski-Mariinsk ilçesinin parti sekreteri oldu. Aktif çalışmaları sebebiyle parti ileri gelenlerinin dikkatini çekti. Moskova'da toplanan 14. Parti Kongresine katıldı. 1929'da Moskova'daki Stalin Sanayi Akademisine kabul edilerek metalurji öğrenimi gördü. Parti içindeki çalışmalarına da devam eden Kruşçev 1933'te Moskova Bölge Komitesi İkinci Sekreterliğine yükseldi. 1935'te Moskova parti teşkilatının birinci sekreteri oldu. Komünist Partinin 17. Parti Kongresinde, Merkez Komitesinin tam üyeliğine seçildi. Aynı yıl Yüksek Sovyet Prezidyumu yedek üyeliğine getirildi. 1938'de politbüro aday üyesi oldu. Ertesi yıl politbüronun tam üyesi oldu. 1943'te Stalin'in politik temsilcisi olarak Stalingrad Kuşatması'nda Sovyet Kuvvetleri'ne komuta etti. 1944'te Ukrayna Meclisinin başkanlığına getirildi. 1946'da meydana gelen büyük kıtlık sırasında, gıda maddelerinin dağıtımında Stalin'in isteği doğrultusunda hareket etmediği için bir müddet gözden düştü. 1949'da Moskova bölgesi parti başkanlığına yeniden getirildi. Aynı zamanda Komünist Parti Merkez Komitesi sekreteri oldu. 1949-53 döneminde diğer parti idarecileri gibi sık sık Stalin'in siyasi oyunlarıyla karşılaştı. 1953'te Stalin'in ölümünden sonra Komünist Partinin birinci sekreterliğine getirildi. Devleti idare eden Başbakan Georgi Malenkov ile bir müddet rekabet etti. 1955'te Malenkov'u başbakanlıktan uzaklaştırarak yerine kendi adayı Nikolay Bulganin'i getirdi.

Mayıs 1955'te ilk dış gezisini Bulganin'le birlikte Yugoslavya'ya yaptı. Daha sonra, Cenevre, Afganistan ve Hindistan'a yaptığı gezilerde dışa dönük ve esnek bir politika izlediğini gösterdi. Şubat 1956'da Moskova'da toplanan 20. Parti Kongresinde; iktidarın tek kişide toplanmasını tenkit ederek, Stalin'i acımasızlık, hoşgörüsüzlük ve iktidarı kötüye kullanmakla suçladı. Stalin'in yanılmaz lider imajını yıkmaya ve Leninist modele dönmeye yönelik köklü bir Stalincilikten uzaklaşma kampanyası başlattı.Bu süreç ve politika destalinizasyon olarak adlandırıldı ve tarihe geçti. Binlerce siyasi tutukluyu serbest bıraktı. Stalincilikten arınma hareketi Doğu Avrupa'daki sosyalist ülkelerde de önemli gelişmelere yol açtı. Polonya ve Macaristan'da ayaklanmalar meydana geldi. Doğu Avrupa'daki bu gerginlikler Kruşçev'e karşı muhalefetin güçlenmesine sebep oldu. 1957'de Kruşçev'in vazifeden uzaklaştırılması gündeme geldi. Prezidyumda yapılan bir oylama aleyhine neticelendiyse de vazifede kalmayı başardı. 1958'de başbakanlığı da üstlendi. 1959'da 21. Parti Kongresinde kapitalist ülkelerle barışçı bir yarış içinde olmayı teklif etti. ABD'ye yaptığı ziyaret sonrasında Mayıs 1960'ta iki ülke liderinin Paris'te yaptığı zirveye katıldı.

1961'de ABD Başkanı John F. Kennedy'le Viyana'da yapılan zirve toplantısına katıldı. Bu görüşmeden kısa süre sonra Berlin Duvarı inşa edildi. 1962'de Küba'ya orta menzilli füzeler yerleştirmeye girişti. ABD ile uzlaşılması neticesinde füzeleri kaldırmayı kabul etti. Bu uzlaşma sebebiyle Komünist Çin ile SSCB'nin arası açıldı. Çin lideri Mao Zedong (Tse Tung) tarafından sert bir şekilde tenkit edilen Hruşçov ihtiyaç maddelerinin karşılanması yönünde halktan gelen baskıları ve aydınların düşünce hürriyetinin genişletilmesi yönündeki isteklerini dikkate aldı. Ancak idaredeki hakimiyetinin azalacağı endişesiyle rahatsız oldu. Bu sebeple bilim ve fikir adamlarına karşı sert tedbirlere yöneldi. 1958'de Boris Pasternak'ın Nobel Edebiyat Ödülünü almasına izin vermedi.

Dış politikada, hem sosyalist hem kapitalist ülkelerle ilişkilerin geliştirilmesi için çaba gösteren Hruşçov, Konvansiyonel silahları azaltarak, nükleer füzeleri geliştirme çabaları sebebiyle Sovyet askeri yetkililerinin sert muhalefetine hedef oldu. Uyguladığı tarım politikasında başarısız oldu.

SBKP Merkez Komitesi Başkanı Mikhail Suslov Hruşçov'un politikalarının giderek kritik bir hale geldiğini, uzlaşmaz tavır sergilediğini ve Stalin dönemindeki parti üyelerinin çoğunu tasfiye etmeye çalıştığını fark ederek Hruşçov'a karşı muhalefeti örgütledi.Dış politikada da ikili arasında ciddi anlaşmazlıklar ortaya çıktı. Suslov Hruşçov'un ABD ile ilişkilerin geliştirilmesi politikasına karşı Yugoslavya ile yakınlaşmanın doğru olacağını savunuyordu. Anti-Stalinizasyon'un yıkıcı bir nitelik kazandığını ve ekonomide sosyalist ilkelerin aksine hareket ediliğini belirtti. Hruşçov'a karşı Mikhail Suslov önderliğinde Moskova hizbi olarak adlandırılan muhalefet hareketi gittikçe güçlendi. 1960 yılında yaşanan U-2 krizi ve 1962'deki Küba Füze Krizi genel sekreterin gücünü büyük ölçüde zayıflattı. SBKP Merkez Komitesi Başkanı Mikhail Suslov 1964'te Hruşçov'un görevden azledilmesi teklifinde bulundu. 14 Ekim 1964'te yapılan Merkez Komitesi toplantısında, Hruşçov ileri yaşı ve bozulan sağlığı sebebiyle Komünist Parti genel sekreterliğinden istifa ettiğini açıkladı.

11 Eylül 1971'de Moskova'da öldü. Ölümü halka 48 saat geçtikten sonra haber verildi. Devlet töreni yapılmadan Moskova'da Novodeviçiy Manastırı Mezarlığına gömüldü.

Ayrıca bakınız

• Kruşçev'in Anıları (İngilizce özgün adı: Khrushchev Remembers), Kruşçev'in 1970'de Batıda İngilizce olarak bastırttığı anı kitabı.

Siyasi görevi
Önce gelen: Josef Stalin	Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi Birinci Sekreteri 1953-1964	Sonra gelen: Leonid Brejnev
Önce gelen: Nikolay Bulganin	Sovyetler Birliği Bakanlar Kurulu Başkanı 1958-1964	Sonra gelen: Aleksey Kosigin