Ukrayna Komünist Partisi (1918)
| Ukrayna Komünist Partisi Коммунистическая партия Украины | |
|---|---|
 | |
| Genel Sekreter | Stanislav Hurenko (son) |
| Kurucu | Mikola Skripnik |
| Slogan(ları) | Dünyanın tüm işçileri, birleşin! |
| Kuruluş tarihi | 17 Temmuz 1918 |
| Kapanış tarihi | 26 Ağustos 1991 |
| Önceli | Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi |
| Ardılı |
Ukrayna Sosyalist Partisi Ukrayna Komünist Partisi (1993) |
| Merkez | Kiev |
| Gazete(leri) |
Pravda Ukrayni (Rusça) Radyanska Ukrayina (Ukraynaca) |
| Gençlik kolu |
Ukrayna Komsomolu Ukrayna Genç Öncüler Örgütü |
| İdeoloji |
Ulusal komünizm Marksizm–Leninizm |
| Siyasi pozisyon | Aşırı sol |
| Uluslararası üyelik |
Komintern (1919–43) Kominform (1947–56) |
| Parti bayrağı | |
 | |
|
| |
Ukrayna Komünist Partisi (Ukraynaca: Комуністична Партія України Komunistiçna Partiya Ukrayini, КПУ; Rusça: Коммунистическая партия Украины), Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin (SBKP) Ukrayna kolu.[1]
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
- Ukrayna Komünist Partisi (Bolşevikler) 1918'de Moskova'da kuruldu.[2] Kurucu üyelerin çoğu, kendilerini 1917'de "Ukraynalı sosyal demokratlar" olarak tanımlamış ve önceden Rus Bolşevik kliğine bağlı kişilerden oluşmaktaydı. Yerel komünist birlikler, Vladimir Antonov-Ovseyenko'nun yönetimindeki Petrograd seferi kuvvetleri ve Moskava Kızıl Muhafaızları'nın yardımıyla, Ukrayna'da bir iç savaş başlattılar. Brest-Litovsk'un imzalanmasından sonra, tüm bolşeviklerle birlikte diğer Ukrayna Sosyal Demokrasi fraksiyonu üyeleri de Ukrayna'dan dağıytılarak, ülke dışına sürüldüler.
- 13 Ekim 1952'de, resmen Ukrayna Komünist Partisi adını aldı.
- 26 Agustos 1991 tarihinde, Komünist Parti yasa dışı ilan edildi. Parti içindeki değişik gruplar, yeni adlarla farklı partilerde örgütlendiler. Oleksandr Moroz önderliğindeki ılımlılar Ukrayna Sosyalist Partisi'ni kurdular. Serhiy Dovhan ve Oleksandr Tkachenko liderliğinde başka bir grup Ukrayna Çiftçi Partisi'ni kurdular. Siyasi yasak kalktıktan sonra, Petro Symonenko tarafından Ukrayna Komünist Partisi tekrar kuruldu. Bunların dışında kalan eski üyeler ise, sol eğilimli (Vitrenko Bloğu, Sosyal Demokrat Birlik Partisi gibi) başka partilere dağıldılar.
Merkez Komite[değiştir | kaynağı değiştir]
12 Temmuz 1918 tarihindeki ilk parti kongresinde; Ivan Amosov, Andrei Bubnov, Afanasiy Butsenko, Shulim Gruzman, Vladimir Zatonsky, Lavrentiy Kartvelishvili, Emmanuil Kviring, Stanislav Kosior, Isaak Kreisberg, Yuriy Lutovinov, Yuriy Pyatakov, Rafail Farbman, Pinkhus Rovner, Leonid Tarsky (Sokolovsky) ve Isaak Shvarts, merkez komiteye seçilmişti.
II. Dünya Savaşı sırasında, 2 Ekim 1942 tarihinde, 17 üyeden oluşan yasa dışı bir merkez komite oluşturuldu ve 29 Haziran 1943 tarihinde feshedilene kadar göreve devam etti. Bu komitenin üyeleri arasında Sydir Kovpak, Leonid Korniets ve Oleksiy Fedorov gibi şahsiyetler de vardı.
Politbüro[değiştir | kaynağı değiştir]
Parti, politbürosunu 6 Mart 1919 tarihinde oluşturdu. 25 Eylül 1952 tarihinde Büro, "UKP Merkez Komite Bürosu" adını aldı. 10 Ekim 1952'de, "UKP Merkez Komitesi Prezidyumu" olarak isim değişikliği yapıldısa da, 26 Haziran 1966 tarihinde yeniden "UKP Merkez Komitesi politbürosu" adıyla anıldı.
İlk olarak beş üyeden müteşekkil büro, sonradan altı kişiye çıkartılmıştır. Andriy Bubnov, Emanuel Kviring, Volodymyr Mescheriakov, Heorhiy Pyatakov, Christian Rakovsky ve sonradan ilave olan Stanislav Kosior, ilk politbüro üyeleriydi.
SSCB'deki diğer bezerleri gibi, UKP politbüroyyu oluşturduğu günün ertesinde organizasyon bürosunu da oluşturdu.
Liderlik[değiştir | kaynağı değiştir]
Parti Sekreteri, partiye liderlik etmekteydi. Oldukça önemli olan bu görev, çoğunlıkla devlet başkanlığı görevinden de önemli görülürdü. Yıllar boyunca, parti lideri aşağıdaki unvanlarla anıldi.
| Yıllar | Unvan |
|---|---|
| 1918 - 1920 | Merkez Komite Sekreteri |
| 1920 - 1925 | Merkez Komite 1. Sekreteri |
| 1925 - 1934 | Merkez Komite Genel Sekreteri |
| 1934 - 1991 | Merkez Komite 1. Sekreteri |
Aşağıdaki listede,aynı zamanda parti liderliği görevini üstlenen merkez komite sekreterleri bulunmaktadır. Parti lideri Sovyetler Birliği'ndeki atmosfere göre zaman zaman, Birinci Sekreter ya da Genel Sekreter olarak da adlandırılmıştır.
- Mykola Oleksiiovych Skrypnyk (20 Nisan–26 Mayıs 1918) (Orgbüro Sekreteri)
- Yurii Leonidovych Pyatakov (12 Temmuz 1918-9 Eylül 1918)
- Serafima Ilyinichna Gopner (9 Eylül 1918-22 Ekim 1918)
- Emanuil Ionovich Kviring (23 Ekim 1918-6 Mart 1919)
- Yurii Leonidovych Pyatakov (6 Mart 1919-30 Mayıs 1919)
- Stanislav Vikentevich Kosior (30 Mayıs 1919-10 Aralık 1919)
- Rafail Borisovich Farbman (10 Aralık 1919-23 Mart 1920) (vekaleten)
- Nikolai Ilyich Beschetvertnoi (23 Mart 1920-25 Mart 1920)
- Stanislav Vikentevich Kosior (25 Mart 1920-17 Ekim 1922)
- Vyacheslav Mikhailovich Molotov(23 Kasım 1920-22 Mart 1921)
- Feliks Yakovlevich Kon (22 Mart 1921-13 Aralık 1921) (vekaleten)
- Dmitry Zakharovich Manuilsky (14 Aralık 1921-10 Nisan 1923)
- Emanuil Ionovich Kviring (10 Nisan 1923-7 Nisan 1925)
- Lazar Moiseyevich Kaganovich (7 Nisan 1925-14 Temmuz 1928)
- Stanislav Vikentevich Kosior (14 Temmuz 1928-27 Ocak 1938)
- Nikita Sergeyevich Khrushchev (27 Ocak 1938-16 Mart 1947) (18 Ocak 1938'e kadar vekaleten)
- Lazar Moiseyevich Kaganovich (3 Mart 1947-26 Aralık 1947)
- Nikita Sergeyevich Khrushchev (26 Aralık 1947-16 Aralık 1949)
- Leonid Georgyevich Melnikov (16 Aralık 1949-4 Ocak 1953)
- Aleksey Illarionovich Kirichenko (4 Ocak 1953-26 Aralık 1957)
- Nikolay Viktorovich Podgorny (26 Aralık 1957-2 Temmuz 1963)
- Pyotr Yefimovich Shelest (2 Temmuz 1963-25 Mayıs 1972)
- Vladimir Vasilyevich Shcherbitsky (25 Mayıs 1972-28 Eylül 1989)
- Vladimir Antonovich Ivashko (28 Eylül 1989-23 Temmuz 1990)
- Stanislav Ivanovich Gurenko (23 Haziran 1990-1 Eylül 1991)
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Smith, S. A. (2017). The Oxford handbook of the history of communism. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0198779414.
- ^ Pons, Silvio (2020). The Cambridge history of communism. Cambridge, Birleşik Krallık: Cambridge University Press. ISBN 978-1316634578.
