Tropikal hastalıklar
Tropikal hastalıklar, tropikal ve subtropikal bölgelerde yaygın olan veya bu bölgelere özgü hastalıklardır.[1] Kısmen kış uykusuna yatmaya zorlayarak böcek popülasyonunu sınırlayan soğuk mevsim nedeniyle ılıman iklimlerde daha az yaygındır. Bununla birlikte çoğu, modern hastalık nedenselliği anlayışından önce 17. ve 18. yüzyıllarda Kuzey Avrupa ve Kuzey Amerika'da mevcuttu. Tropikal tıbbın ilk itici gücü özellikle İngiliz Raj yönetimindeki Hindistan'da, sömürge yerleşimcilerinin sağlığını korumaktı.[2] Sivrisinekler ve sinekler gibi böcekler açık ara en yaygın hastalık taşıyıcısı veya vektörlerdir. Bu böcekler, insanlara ve hayvanlara bulaşıcı bir parazit, bakteri veya virüs taşıyabilir. Çoğu zaman hastalık, enfeksiyöz ajanın deri altından kan değişimi yoluyla bulaşmasına neden olan bir böcek ısırığı ile bulaşır. Burada listelenen hastalıkların çoğu için aşı mevcut değildir ve çoğunun tedavisi de yoktur.
Tropikal yağmur ormanlarında insan keşfi, ormansızlaşma, artan göç ve artan uluslararası hava yolculuğu ve tropikal bölgelere yapılan diğer turizmler, bu tür hastalıkların tropikal olmayan ülkelerde görülme sıklığının artmasına neden olmuştur.[3] Rezervuar konakçı türlerinin habitat kaybı özellikle endişe vericidir.[4]
Sağlık programları[değiştir | kaynağı değiştir]
1975'te Tropikal Hastalıklarda Araştırma ve Eğitim Özel Programı (TDR), Afrika, Asya, Orta Amerika ve Kuzey ve Güney Amerika'nın gelişmekte olan bölgelerindeki yoksul popülasyonları orantısız bir şekilde etkileyen ihmal edilmiş bulaşıcı hastalıklara odaklanmak için kuruldu. Yürütücü kuruluş olan Dünya Sağlık Örgütü bünyesinde kurulmuştur ve Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı, Dünya Bankası ve Dünya Sağlık Örgütü tarafından ortaklaşa desteklenmektedir.[kaynak belirtilmeli]
Mevcut tropikal hastalık portföyü aşağıda sunulmuştur:[5]
| Hastalık | Eklenme zamanı | Patojen | Primer vektör | Primer endemik alanlar | Sıklık | Yıllık ölüm | Bulgu | Komplikasyon |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Sıtma | 1975 | Plasmodium falciparum ve diğer 4 sıtma türü parazit | Anofel Sivrisinek | tüm tropik bölgelerde | 228 milyon (2018) | 405,000 (2018) | ateş, Hâlsizlik, Kusma, Baş ağrısı | Sarılık, nöbet, Koma, Ölüm |
| Şistozomiyaz /ˌʃɪstəsəˈmaɪəsɪs/[6][7] (salyangoz ateşi, bilharzia, "schisto") | 1975 | Schistosoma Yassı solucanlar | tatlı su salyangozu | tüm tropik bölgelerde | 252 milyon (2015) | 4,400–200,000 | Karın ağrısı, İshal, kanlı dışkı, Hematüri. Öğrenme güçlüğü. | Karaciğer hasarı, Böbrek yetmezliği, Kısırlık, Mesane kanseri |
| Fil hastalığı | 1975 | Wuchereria bancrofti, Brugia malayi, ve Brugia timori filarial kurtçuklar | Sivrisinek | tüm tropik bölgelerde | 38.5 milyon (2015) | az | Lenf ödemi, Fil hastalığı, hidrosel | |
| Onkoserkiyaz /ˌɒŋkoʊsɜːrˈkaɪəsɪs, -ˈsaɪ-/[8][9] (nehir körlüğü) | 1975 | Onchocerca volvulus filarial kurtçuklar[10] | Simuliidae kara sinekleri | Sahra altı Afrika | 15.5 milyon (2015) | 0 | Kaşıntı, papul | Ödem, Lenfadenopati, görme bozukluğu, körlük |
| Chagas hastalığı (American trypanosomiasis) | 1975 | Trypanosoma cruzi protozoa | Triatominae öpüşme böcekleri | Güney Amerika | 6.2 milyon (2017) | 7,900 (2017) | ateş, şişmişLenf nodu, Baş ağrısı | Kalp yetmezliği, genişlemiş yemek borusu, genişlemiş kolon |
| Afrika tripanosomiyazisi (Afrika uyku hastalığı) | 1975 | Trypanosoma brucei gambiense ve T. b. rhodesiense protozoa | Çeçe sineği | Sahra altı Afrika | 11,000 (2015) | 3,500 (2015) | ilk aşama: ateş, Baş ağrısı, Kaşıntı, Artralji
ikinci aşama : insomnia, Konfüzyon, Ataksi, Hemiparezi, Felç |
anemi, Endokrin hastalıkları, Kalp yetmezliği, Böbrek yetmezliği, Koma, Ölüm |
| Layşmanyaz | 1975 | Leishmania protozoa | Tatarcıkgiller | Tüm tropikal bölgeler | 4–12 milyon | 24,200 (2015) | cilt ülseri | ateş, Kansızlık, Hepatomegali, Hipersplenizm, Ölüm |
| Cüzzam† (Hansen hastalığı) | 1975 | Mycobacterium leprae | tüm tropikal bölgelerde | 209,000 (2018) | az | Doku bozukluğu, uyuşma | ciltte, sinirlerde, uzuvlarda ve gözlerde kalıcı hasar | |
| Dengue ateşi | 1999 | dengue virus | Aedes aegypti ve diğer Aedes Sivrisinekler | tropikal Asya | 390 milyon (2020) | 40,000 | ateş, Baş ağrısı, Miyalji ve Artralji, raş, Kusma, İshal | Trombositopeni, Düşük tansiyon, Kanama, şok |
| Verem† (TB) | 1999 | Mycobacterium tuberculosis mycobacteria | hava yolu hastalığı | Dünya çapında | 10 milyon (aktif, 2018),
2 milyar (latent, 2018) |
1.5 milyon (2018) | kronik öksürük, ateş, Hemoptizi, Kaşeksi | Ölüm |
| TB-HIV koenfeksiyon | 1999 | HIV + Mycobacterium tuberculosis | cinsel yolla bulaş + hava yolu | Afrika | 1.2 milyon (2015) | 251,000 (2018) | ||
| Cinsel yolla bulaşan hastalık (özellikle sifiliz, gonore, chlamydia, trichomoniasis, hepatit B, HSV, HIV ve HPV) | 2000 | bakteri, parazit, virüsler | cinsel yolla bulaş | dünya çapında | çeşitli | çeşitli |
- † Cüzam ve tüberküloz yalnızca tropikal hastalıklar olmasa da, tropik bölgelerdeki yüksek insidansları dahil edilmelerini haklı çıkarır.
- ‡ HIV ile yaşayan kişilerde aktif tüberküloz hastalığı gelişme olasılığı HIV olmayan kişilere göre 19 (15-22) kat daha fazladır.
İhmal edilen diğer tropikal hastalıklar[değiştir | kaynağı değiştir]
İhmal edilen ek tropikal hastalıklar şunlardır:[11]
| Hastalık | Etken Ajan | Yorumlar |
|---|---|---|
| Kancalı kurt | Ancylostoma duodenale ve Necator americanus | |
| Trihuriyaz | trichuris trichiura | |
| Treponematozlar | Treponema pallidum pertenue, Treponema pallidum endemicum, Treponema pallidum carateum, Treponema pallidum pallidum | |
| Buruli ülseri | mikobakteri ülserans | |
| Dracunculiasis | Dracunculus medinensis | |
| Leptospiroz | Leptospira | |
| Strongyloidiasis | Strongyloides stercoralis | |
| Gıda kaynaklı trematodiazlar | Trematod | |
| Nörosistiserkoz | Tenya solium | |
| Uyuz | Sarcoptes uyuz | |
| Flavivirüs Enfeksiyonları | Sarı humma virüsü, Batı Nil virüsü, dang virüsü, Kene kaynaklı ensefalit virüsü, Zika virüsü |
Bazı tropikal hastalıklar çok nadirdir; ancak Ebola hemorajik ateşi, Lassa ateşi ve Marburg virüsü gibi ani salgınlarda ortaya çıkabilir. Daha az bilinen veya daha nadir görülen ancak yine de halk sağlığı açısından önem taşıyan yüzlerce farklı tropikal hastalık mevcuttur.
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
- Tropik Hastalıklar Hastanesi
- Tropik ilaç
- Bulaşıcı hastalık
- İhmal edilen hastalıklar
- salgın listesi
- Su kaynaklı hastalıklar
- Küreselleşme ve hastalık
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Manson's tropical diseases. New. Philadelphia: Saunders [Imprint]. 2013. ISBN 9780702051012.
- ^ Bilharzia : a history of imperial tropical medicine. 1. paperback. [S.l.]: Cambridge Univ Press. 2003. ISBN 0521530601.
- ^ "Deforestation Boosts Malaria Rates, Study Finds". npr.org. 3 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2018.
- ^ "Host-vector and multihost systems", Computational Modeling of Infectious Disease (İngilizce), Elsevier, 2023, ss. 121-149, doi:10.1016/b978-0-32-395389-4.00013-x, ISBN 978-0-323-95389-4, 18 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 5 Mart 2023 Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - ^ "Disease portfolio". Special Programme for Research and Training in Tropical Diseases. 13 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2009.
- ^ "Schistosomiasis". Lexico UK English Dictionary. Oxford University Press. 12 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Şablon:MerriamWebsterDictionary
- ^ Şablon:MerriamWebsterDictionary
- ^ "Onchocerciasis". Lexico UK English Dictionary. Oxford University Press. 29 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Global Partnership to Eliminate Riverblindness". 24 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2008. The World Bank | Global Partnership to Eliminate Riverblindness. Retrieved 2007-11-04.
- ^ Hotez, P. J. (September 2007). "Control of Neglected Tropical Diseases". The New England Journal of Medicine. 357 (10): 1018-1027. doi:10.1056/NEJMra064142. ISSN 0028-4793. PMID 17804846. 17804846.
Ek okuma[değiştir | kaynağı değiştir]
Kitap[değiştir | kaynağı değiştir]
- Bir bakışta TDR - yoksulluk hastalıkları konusunda etkili bir küresel araştırma çabasını teşvik etmek 29 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Le TDR en un coup d'oeilLe TDR en un coup d'oeil - les maladies liées à la pauvreté üzerinde mondial de recherche eff icace un çabasını tercih ediyor
- TDR faaliyet raporu - 2009 9 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- İç mekan artık püskürtme için izleme ve değerlendirme araç kiti 9 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Kala-azar eleme programının izlenmesi ve değerlendirilmesi için göstergeler 9 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Sıtma Hızlı Teşhis Testi Performansı - DSÖ sıtma RDT ürün testinin sonuçları: 2. Tur - 2009 22 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Temel Biyomedikal Araştırmada Kalite Uygulamaları (QPBR) eğitim kılavuzu: Eğitmen 18 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Temel Biyomedikal Araştırmada Kalite Uygulamaları (QPBR) eğitim kılavuzu: Stajyer 18 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Hastalık bulaşmasını engellemek için genetiği değiştirilmiş sivrisineklerin kullanımına ilişkin ilerleme ve beklentiler 23 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Grip Hızlı Teşhis Testlerinin Kullanımı 9 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Manson'un Tropik Hastalıkları 11 Eylül 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Mandell'in Bulaşıcı Hastalıklara İlişkin İlkeleri ve Uygulamaları 18 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. veya bu site
Dergiler[değiştir | kaynağı değiştir]
- Amerikan Tropikal Tıp ve Hijyen Dergisi
- Japon Tropikal Tıp ve Hijyen Dergisi
- Tropikal Tıp ve Uluslararası Sağlık[ölü/kırık bağlantı]
- Güneydoğu Asya Tropikal Tıp ve Halk Sağlığı Dergisi 19 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- São Paulo Tropical Medicina Instituto'nun Gözden Geçirilmesi 4 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Revista da Sociedade Brasileira de Medicina Tropical 4 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Tropikal Hastalıklar Dahil Zehirli Hayvanlar ve Toksinler Dergisi 4 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Web siteleri[değiştir | kaynağı değiştir]
- Tropikal Hastalıklarda Araştırma ve Eğitim İçin Özel Program -TDR
- GIDEON-Küresel Bulaşıcı Hastalık Epidemiyoloji Ağı
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- DSÖ Tropikal Hastalıkları İhmal Etti 5 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Tropikal ve diğer bulaşıcı hastalıklarda DSÖ Yöneylem araştırması 21 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Avrupa Biyoinformatik Enstitüsü
- açık kaynak ilaç keşfi 20 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- İhmal Edilen Hastalıklar İçin İlaç Girişimi 13 Mart 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Maya Paradise'tan tropikal hastalıklar 18 Ağustos 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Guatemala Bilgi Web Sitesi
- Amerikan Tropikal Tıp ve Hijyen Derneği 18 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Tropikal Hastalıkların Tedavisi ABD Gıda ve İlaç İdaresi
- Gezginlerin Sağlığı 16 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Ulusal Bulaşıcı Hastalıklar Merkezi - Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri
- Tropikoloji Kitaplığı . Portekizcede.
- "Conquest and Disease or Colonization and Health" 7 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Profesör Frank Cox'un tropik hastalıkların tarihi üzerine konuşması, 17 Eylül 2007'de Gresham College'da verildi (video ve ses dosyalarının yanı sıra bir metin dosyası olarak da indirilebilir).
