Demirköy, Yusufeli
| Demirköy | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Demirköy Demirköy'ün Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Yusufeli |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 40 km² |
| Rakım | 1276 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 123 |
| • Yoğunluk | 3.08/km² |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08820 |
Demirköy, Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Demirköy'ün eski adı Nigzovani'dir. Gürcüce bir yer adı olan Nigzovani'den (ნიგზოვანი), ceviz anlamına gelen "nigozi" (ნიგოზი) kelimesinden türemiştir.[3][4] Nigzovani "cevizli" veya "cevizlik" anlamına gelir. Bu yer adı Türkçeye Nigzovan veya Nigzevan şeklinde girmiştir. Nitekim 1835 tarihli nüfus defteri ile 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesinde Nigzovan / Nigzevan (نکزوان) olarak geçer.[5][6]
Nigzovani, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Tao'da yer alıyordu. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılın ortasında Gürcülerden ele geçirmişti. Eski adı Heviskari olan Eğritaş mahallesinde yer alan ve Nigzovani Kalesi olarak da bilinen Heviskari Kalesi, buranın önemli bir yerleşim olduğunu göstermektedir. Kalede geleneksel Gürcü şarabının yapımında kullanılan on kadar kvevrinin tespit edilmiş olması, Nigzovani'nin eski bir Gürcü yerleşimi olduğuna işaret etmektedir.[7]
Nigzevan köyü, Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi belirleme amacıyla erkek nüfusunun tespit edildiği nüfus sayımında Çıldır Eyaleti'nin Livane-i Ulya sancağına Bedazor nahiyesine köylerinden biriydi. Nüfusu 52 hanede yaşayan 164 erkek olarak tespit edilmiştir. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Nigzevan'ın toplam nüfusunun yaklaşık 328 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[8][9]
Nigzevan köyü, 19. yüzyılın ikinci yarısında Trabzon vilayetine bağlı Lazistan sancağı sınırları içinde yer alıyordu. Bu sancağa bağlı Livana kazasının bir köyüydü. 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesine göre köyün nüfusu 48 hanede yaşayan 188 kişiden oluşuyordu. Salnamede belirtilmemekle birlikte Osmanlı idaresinin bu tarihte de sadece erkek nüfusunu tespit ettiği bilinmektedir. Buradan hareketle Nigzevan'ın nüfusunun yaklaşık 376 kişiden oluştuğu söylenebilir. Bu sırada köyde hayvan varlığı olarak 60 öküz, 50 inek, 13 at, 150 keçi ve 150 koyun kayda geçirilmiştir.[10] 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından Livana kazası Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakılınca, Nigzevan köyü Kiskim kazasına bağlandı.
Nigzevan köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde "Nigzevan" (نكزوان) adıyla Artvin vilayetinin Yusufeli kazasının merkez nahiyesine bağlıydı.[11] 1940 genel nüfus sayımında "Niğzivan" olarak yazılmış olan köy, Çoruh vilayeti içinde aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 474 kişiden oluşuyordu.[12] Nigzovani veya Nigzevan Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Demirköy olarak değiştirilmiştir.[13] 1965 genel nüfus sayımında Demirköy'ün nüfusu 545 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 177 kişi okuma yazma biliyordu.[14]
Heviskari Kalesi, Heviskari Deresi (Eğritaş Deresi) vadisinde, köy yollarının birleştiği hâkim bir noktada, kayalık bir tepede inşa edilmiştir. Ulaşımı kolay olmadığı için kale günümüze fazla tahrip olmadan ulaşmıştır.[15]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Demirköy Artvin il merkezine 58 km, Yusufeli ilçe merkezine ise 47 km uzaklıktadır.[16]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 116[2] |
| 2020 | 123[2] |
| 2019 | 137[2] |
| 2018 | 168[2] |
| 2017 | 124[2] |
| 2016 | 136[2] |
| 2015 | 153[2] |
| 2014 | 175[2] |
| 2013 | 171[2] |
| 2012 | 182[2] |
| 2011 | 200[2] |
| 2010 | 205[2] |
| 2009 | 221[2] |
| 2008 | 226[2] |
| 2007 | 231[2] |
| 2000 | 317[16] |
| 1990 | 397[16] |
| 1985 | 485[16] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Demirkoy, Turkey Page". Fallingrain.com. 13 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Yusufeli Demirköy Köy Nüfusu". Nufusune.com. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ "ნიგოზი", A Comprehensive Georgian-English Dictionary, 2006, 2 cilt ISBN 0-9535878-3-5
- ^ Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 102. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ Buket Şahin, 1835 tarihli Çıldır Eyaletine Bağlı Livane-i Ulya Sancağı 2768 numaralı Nüfus Defterinin Değerlendirilmesi, Erzurum, 2019, s. 328. 29 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yüksek lisans tezi
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 356, ISBN 9789157871117.
- ^ 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2017, s. 52 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ Tao (Gürcüce), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 102. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ Buket Şahin, 1835 tarihli Çıldır Eyaletine Bağlı Livane-i Ulya Sancağı 2768 numaralı Nüfus Defterinin Değerlendirilmesi, Erzurum, 2019, s. 26. 29 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yüksek lisans tezi
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 357, ISBN 9789157871117.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 83.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 170.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 732". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2021.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 89.
- ^ "Veli Ünsal, "Yusufeli Kaleleri", A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Erzurum, Sayı 33, 2007." 22 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2023.
- ^ a b c d "Demirköy Köyü". YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014.