Esendal, Yusufeli
| Esendal | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Esendal Esendal'ın Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Yusufeli |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1292 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 130 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08820 |
Esendal, Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Esendal köyünün eski adı Armaşen'dir. Türkçe kaynaklarda Armaşen ve Armuşen olarak geçer.[3][4] Bu yer adı büyük bir olasılıkla, Hitit dilinde "Ay Tanrısı" Arma (Gürcü dilinde Armazi) ile Gürcü ve Ermeni dillerinde "meskun yer" anlamındaki "şen-i" kelimelerinden oluşur ve "Arma'nın köyü" anlamına gelir.[5] Bugün Esendal köyünün bir mahallesinin adı olan Zoybar (زوٻبار) bazı kaynaklarda köyün eski adı olarak verilmiştir.[6][7] Gürcüce Tzoibari'den (წოიბარი) gelen Zoybar, 1950'den önce ayrı bir köydü.[4] Tzoibari adı, "Tzoi altı / Tzoi düzü" gibi bir anlama gelir.[8]
Armaşen ve Zoybar köyleri, Orta Çağ'da Gürcistan'ın bir parçası olan Tao bölgesinde yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılın ortasında Gürcülerden ele geçirdi. 1835 yılında Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi toplama amacıyla sadece erkek nüfus tespit ettiği sırada Çıldır Eyaleti'nin Livane-i Ulya sancağına bağlı Zoybar köyünde 43 hanede 142 erkek kaydedilmiştir. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, bu iki yerleşinin toplam nüfusunun 284 kişiden oluştuğu ortaya çıkar. Ancak Armaşen köyünün adının bu defterde geçmemesi, iki yerleşimin Zoybar adı altında kaydedilmiş olabileceğini düşündürmektedir.[6]
Armaşen ve Zoybar, 19. yüzyılın ikinci yarısında Trabzon Vilayeti'nin sancaklarınan biri olan Lazistan sancağına bağlandı. Bu iki yerleşim bu sancağın içinde Livana kazasında yer alıyordu. 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesine göre Armaşen köyünde 41 hanede 160 kişi, Zoybar köyünde 17 hanede 72 kişi kaydedilmiştir. Ertesi yıl başlayan 93 Harbi'nin ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması'yla Livana kazası Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakılınca, Armaşen ve Zoybar köyleri Kiskim kazasına bağlandı.[6][9]
1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Armaşen köyü Armaş (آرماش), Zoybar köyü de doğru biçimde kaydedilmiştir. Bu tarihte iki yerleşim Artvin vilayetinin Yusufeli kazasının merkez nahiyesine bağlıydı.[10] 1940 genel nüfus sayımında "Armuşen" biçiminde kaydedilmiş olan Armaşen'de 265 kişi, Zoybar köyünde ise 274 kişi yaşıyordu. Bu tarihte bu iki yerleşim Çoruh vilayeti'nin Yusufeli kazasının merkez nahiyesine bağlıydı.[11] 1950 genel nüfus sayımında Zoybar'ın adının geçmemesi, bu tarihten önce Armaşen köyüne bir mahalle olarak bağlandığını göstermektedir. Nitekim 1940 yılında 265 kişinin yaşadığı Armaşen'in nüfusu bu tarihte 507 kişi olarak kaydedilmiştir.[12]
Armaşen "yabancı kökten geldiği" için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla köyün adı Esendal olarak değiştirilmiştir.[13] 1965 genel nüfus sayımında Esendal köyünün nüfusu 635 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 267 kişi okuma yazma biliyordu.[14]
Esendal köyünün Zoybar veya Tzoibari mahallesindeki Tzoibari Kalesi Armaşen Kalesi olarak da bilinir. Bu kalenin bazı kısımları günümüze ulaşmıştır.[15]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Köy; Artvin il merkezine 135 km, Yusufeli ilçe merkezine 22 km uzaklıktadır.[16] Öğdem, Çıralı, Serinsu ve Boyalı köyleri ile komşudur. Coybar (Zoybar) (Akarsu), Demirci, Görlak (Kocayurt), Hacıgil, Katvana, Ogeça ve Vernep adlı mahalleleri ; Demircigil,Kavyan (Çiçeközü), Viks (Karagöz) ve Yakulop adlı mezraları ile Söğüt, Nasabiser ve Kapanat adlı yaylaları vardır.
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 140[2] |
| 2020 | 130[2] |
| 2019 | 133[2] |
| 2018 | 141[2] |
| 2017 | 127[2] |
| 2016 | 127[2] |
| 2015 | 152[2] |
| 2014 | 174[2] |
| 2013 | 180[2] |
| 2012 | 209[2] |
| 2011 | 215[2] |
| 2010 | 200[2] |
| 2009 | 202[2] |
| 2008 | 205[2] |
| 2007 | 227[2] |
| 2000 | 334[16] |
| 1990 | 482[16] |
| 1985 | 644[16] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Esendal, Turkey Page". Fallingrain.com. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Yusufeli Esendal Köy Nüfusu". Nufusune.com. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ 1955 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1961, s. 146.
- ^ a b 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 170.
- ^ "Şalva Gabeskiria, "Hattiler, Hatti ve Hitit Dilleri Üzerine", Çveneburi dergisi, Sayı: 28, s. 12-16 (Nisan–Haziran 1998)" (PDF). 26 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Kasım 2021.
- ^ a b c Taner Artvinli, Yusufeli Külliyâtı, İstanbul, 2013, 2 cilt, I. cilt, s. 343, ISBN 9786058624818.
- ^ Tao (Gürcüce), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 102. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ "ბარი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt ISBN 0-9535878-3-5
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 357, ISBN 9789157871117.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 82.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 170.
- ^ 1954 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1954, s. 138.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, 1968, Ankara, s. 605". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 90.
- ^ 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 91. 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ a b c d "Esendal Köyü". YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014.