Dereiçi, Yusufeli
| Dereiçi | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Dereiçi Dereiçi'nin Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Yusufeli |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 784 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 414 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08820 |
Dereiçi, Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Dereiçi köyünün eski adı Hamrut ya da Hemrut'tur. Gürcüce kaynaklarda bu yer adı Hamruti (ხამრუთი) olarak geçer. Erken dönem Osmanlıca kaynaklarda Hamrut (خمروت) ve Harmud (خرمود) biçimlerinde yazılmıştır.[3][4] 1928 tarihli köy listesinde ise, Osmanlıcası biraz farklı biçimde Hamrut (خمروط) olarak kaydedilmiştir.[5] Osmanlılar bu yerleşmenin de içinde yer aldığı Tao bölgesini Gürcülerden ele geçirdiği için köyün adının yazılışı Gürcüceden girmiş ve değişik biçimler almış olmalıdır.
Köyün adının anlamı konusunda kesin bir bilgi mevcut değildir. Bununla birlikte, köyde bugün de kullanılan Kert(i) (ქერთი), Burat(i) (ბურათ-ი), Çalat(i) (ჭალათ-ი), Ketket(i) (ქეთქეთ-ი), Soko (სოკო), İsret(i) (ისრეთი), Salnet(i) (სალნეთ-ი), Çançavan(i) (ჭანჭავან-ი), Mağalat(i) (მაღალათ-ი) gibi mevki ve mahalle adları Hamruti’nin tarihsel olarak bir Gürcü yerleşmesi olduğuna işaret etmektedir.[6]
Hamrut'un 1574 tarihli Osmanlı mufassal defterinde yer alması ve köyde kule olduğu sanılan eski bir kalıntının varlığı buranın eski bir yerleşme olduğunu göstermektedir.[4][7] Hamruti, erken ve geç Orta Çağ'da Gürcü devletleri sınırları içinde kalıyordu. Birleşik Gürcistan Krallığı'nın zayıflaması üzerine bağımsız devlet haline gelen ve Gürcü atabeglerin yönettiği Samtshe Atabeyliği sınırları içindeyken, 16. yüzyılın ortasında Osmanlılar köyü ele geçirdi. Hamruti, önce Erzurum Eyaleti'ne, 1578 yılından sonra da Çıldır Eyaleti'ne bağlıydı.
Hamruti, 1555 tarihli Osmanlı tahrir defterine göre Nısf-i Livane sancağına bağlıydı. 1574 tarihinde ise, Peterek sancağına bağlanmıştı. Bu tarihte köyün nüfusu 23 hanede yaşayan 122 Hristiyan'dan oluşuyordu. Üç değirmeni olan köyde buğday, arpa, üzüm, sebze ve yonca tarımı ve arıcılık yapılıyor, koyun ve domuz besleniyordu. 1652 yılına gelindiğinde Harmuti'de Hristiyan nüfusun kalmadığı görülmektedir.[8]
19. yüzyılın ilk yarısında,1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı'nda Çıldır Eyaleti'nin bir bölümü Rusların eline geçince, köy Erzurum vilayetinin bir parçası haline geldi. 1835 tarihli Osmanlı nüfusu tespitinde "Hemrut" adıyla kaydedilmiş olan Hamruti, bu vilayetin Kiskim sancağına bağlıydı. Bu tarihte köyde 24 hanede 84 erkek kaydedilmiştir. Osmanlı idaresi geleneksel olarak sadece erkek nüfusu tespit ediyordu. Bundan dolayı köyün toplam nüfusunu bulmak için bir o kadar da kadın nüfusu eklemek gerekir. Bunun sonucunda köyün nüfusunun 168 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[9]
Geç dönemde Hamrut olarak kaydedilmiş olan köy, 1928 yılında Artvin vilayetine bağlı Yusufeli kazasının merkez nahiyesinin bir köyüydü.[10] 1935 yılında aynı adla, bu tarihte Erzurum vilayetine bağlı olan Yusufeldi kazasının merkez nahiyesine bağlıydı ve köyün nüfusu 408 kişiden oluşuyordu.[11] Hamrut adı "yabancı kökten geldiği" için 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Dereiçi olarak değiştirildi.[12] Bununla birlikte köyün eski adı, bir süre daha yeni adıyla birlikte "Dereiçi (Hamrut)" biçiminde resmî kayıtlarda kullanıldı.[13]
Tarihsel Tao bölgesinin önemli yerleşmelerinden biri olan Hamrut, yapı malzemesi olarak taş ve ahşabın kullanıldığı evleriyle tanınmaktadır.[14] Köy, bilinen tarihinde, 17 Mart 2021’de dördüncü kez yangına sahne oldu.[15] Bu evlerin dışında köyün Derekapı mahallesinde tarihsel bir yapının varlığı bilinmektedir. Bir kule olduğu tahmin edilen yapıdan geriye harçlı bir duvar kalıntısı kalmıştır.[16]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Köy; Artvin il merkezine 119 km, Yusufeli ilçe merkezine 9 km uzaklıktadır.[17]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 424[2] |
| 2020 | 404[2] |
| 2019 | 400[2] |
| 2018 | 408[2] |
| 2017 | 432[2] |
| 2016 | 432[2] |
| 2015 | 417[2] |
| 2014 | 480[2] |
| 2013 | 486[2] |
| 2012 | 481[2] |
| 2011 | 504[2] |
| 2010 | 510[2] |
| 2009 | 504[2] |
| 2008 | 528[2] |
| 2007 | 543[2] |
| 2000 | 635ı[17] |
| 1990 | 955[17] |
| 1985 | 845[17] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Dereici, Turkey Page". Fallingrain.com. 29 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Yusufeli Dereiçi Köy Nüfusu". Nufusune.com. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 485, ISBN 9789941478178.
- ^ a b Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2013, s. 135, ISBN 9786055708856.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 82.
- ^ "Neriman Albayrak,Yusufeli İlçesinin Hidronomi ve Toponomisi (Gürcüce), Tiflis, 2018, s. 108-109" (PDF). 8 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Mart 2021.
- ^ 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2017, s. 90 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7.
- ^ Taner Artvinli, Yusufeli Külliyâtı, İstanbul, 2013, 2 cilt, I. cilt, s. 338, ISBN 9786058624818.
- ^ Taner Artvinli, Yusufeli Külliyâtı, İstanbul, 2013, 2 cilt, I. cilt, s. 338-339, ISBN 9786058624818.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 72.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 163" (PDF). 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Mart 2021.
- ^ Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 688.
- ^ "1980 Genel Nüfus Sayım, Ankara, 1981" (PDF). 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Mart 2021.
- ^ Zehra Eminagaoglu "Yusufeli Geleneksel Konut Mimarisi ve Yeni Yerleşim Yeri İçin Öneriler"
- ^ "Yusufeli'nde 50'ye yakın ev yandı" 26 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2014, s. 90 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7.
- ^ a b c d "Dereiçi Köyü". YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014.