Alanbaşı, Yusufeli
| Alanbaşı | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Alanbaşı Alanbaşı'nın Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Yusufeli |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1276 m |
| Nüfus (2020) | |
| • Toplam | 402 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08820 |
Alanbaşı, Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Alanbaşı köyünün eski adı Kiskim veya Kiskimi'dir. Gürcüce kaynaklarda Kiskimi (კისკიმი) şeklinde geçer. 1574 tarihli Osmanlı tahrir defteri ile 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Kiskim (كسكیم) olarak kaydedilmiştir.[3][4] 1854 tarihli Kiepert haritasında ise "Gisgim" biçiminde geçer.[5] Kiskim aynı zamanda Osmanlı idaresinde bir sancağın ve Yusufeli kazasının eski adıdır.[6]
Kiskim, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Tao'da yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortasında Gürcülerden ele geçirmiştir. Köyün Kansasi mahallesinde yer alan ve 9. yüzyıla, Gürcü Krallığı dönemine tarihlenen Kiskimi Şapeli, Kiskim'in eski bir yerleşim olduğunu göstermektedir.[7]
Kiskim, Osmanlı idaresinin 1574'te gerçekleştirdiği tahrir sırasında Çıldır Eyaleti içinde yer alan Tortum sancağına bağlı Pertekrek nahiyesinin köylerinden biriydi. Bu tarihte büyük bir yerleşim olan Kiskim'in nüfusu 256 Hristiyan haneden oluşuyordu.[3] 1694-1732 dönemini kapsayan Çıldır Eyaleti cebe defterine göre Kiskim, has olarak tahsis edilen Pertekrek sancağı ve Nisf-i Livane sancağı içinde yer alıyordu.[8]
Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi belirleme amacıyla sadece erkek nüfusunu tespit ettiği 1835 nüfus sayımında Kiskim, Kiskim sancağının köylerinden biriydi ve "Nefs-i Kiskim" adıyla kaydedilmiş olan köyde 117 hanede 297 erkek yaşıyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyün nüfusunun 594 kişiden oluştuğu ortaya çıkar. Kiskim sancağı ise, 21 köyü kapsıyordu ve 1.173 hanede 3.116 erkek tespit edilmişti. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Kiskim sancağının nüfusunun yaklaşık 6.232 kişiden oluştuğu söylenebilir.[9]
Kiskim köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Keskim / Kiskim (كسكیم) adıyla Artvin vilayetinin Yusufeli kazasının merkez nahiyesine bağlıydı.[4] 1940 genel nüfus sayımında "Kıskim" olarak yazılmış olan köy, Çoruh vilayeti içinde aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 812 kişiden oluşuyordu.[10] Kiskşm veya Keskim Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Alanbaşı olarak değiştirilmiştir.[11] 1965 genel nüfus sayımında Alanbaşı köyünün nüfusu 998 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 515 kişi okuma yazma biliyordu.[12]
Alanbaşı köyünde iki kilise ile iki kale kalıntısı ve bir mağara bulunmaktadır. İki kiliseden biri olan Kiskimi Şapeli, 9. yüzyıldan kalmış olmasına karşın günümüze büyük ölçüde sağlam ulaşmıştır. Köyün 1 km güneyinde, halkın “Ançirtik” olarak adlandırdığı yerdik kilise, tek nefli küçük bir yapıdır. Kaba yontulmuş taşlarla kireç harcı kullanılarak inşa edilmiş olan yapının kuzeybatı kısmı günümüze ulaşmıştır. Köydeki iki kaleden biri olan Kiskimi Kalesi'nin konumu ve büyüklüğü açısından Orta Çağ'da daha çok gözetleme işlevi gördüğü tahmin edilmektedir. Diğer kale yerleşmenin dışındaki bir sırtta yer alır. Kaba yontulmuş taşlar ve kireç harcıyla inşa edilmiştir. Günümüze ulaşan duvarların yüksekliği 2 metreyi bulur. Köylüler bu yapıyı kilise olarak nitelemektedir.[13][14]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Alanbaşı, Artvin il merkezine 144 km, Yusufeli ilçe merkezine 39 uzaklıktadır.[15]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 402[2] |
| 2020 | 405[2] |
| 2019 | 396[2] |
| 2018 | 400[2] |
| 2017 | 391[2] |
| 2016 | 416[2] |
| 2015 | 438[2] |
| 2014 | 434[2] |
| 2013 | 454[2] |
| 2012 | 446[2] |
| 2011 | 465[2] |
| 2010 | 441[2] |
| 2009 | 427[2] |
| 2008 | 427[2] |
| 2007 | 390[2] |
| 2000 | 629[15] |
| 1990 | 783[15] |
| 1985 | 949[15] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Alanbasi, Turkey Page". Fallingrain.com. 5 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Yusufeli Alanbaşı Köy Nüfusu". Nufusune.com. 21 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 99. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 82.
- ^ 1854 Kiepert Map of the Caucasus, Armenia, Kurdistan, and Azerbaijan
- ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, 2013, s. 161, ISBN 9786055708856.
- ^ Fahriye Bayram - Turgay Yazar, "Artvin, Erzurum, Ardahan İli ve İlçelerinde Gürcü Mimarisi Yüzey Araştırması - Gürcü Mimarisi Yüzey Araştırması - 2006”, 25. Araştırma Toplantısı Sonuçları, 1. Cilt, Ankara, 2008, s. 265. 10 Eylül 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-975-17-3315-3
- ^ Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (Gürcüce ve Osmanlıca), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis 1979, s. 140 ve 199.
- ^ Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 100. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 170.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 704". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2021.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 90.
- ^ 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2017, s. 85-87 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 206-207. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ a b c d "Cevizlik Köyü". YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014.
