Alabama

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Alabama
Alabama bayrağı
Bayrak
Alabama mührü
Mühür
ÜlkeAmerika Birleşik Devletleri Amerika Birleşik Devletleri
BaşkentMontgomery
En büyük şehirHuntsville
İdare
 • ValiKay Ivey (R)
 • Vali vekiliWill Ainsworth
 • Üst meclisAlabama Senatosu
 • Alt meclisAlabama Temsilciler Meclisi
 • SenatörlerTommy Tuberville (R)
Katie Britt (R)
Yüzölçümü
 • Toplam135,765 km²
 • Kara
131,426 km² (50,743 mil²)
 • Su
4,338 km² (1,674 mil²)
Rakım150 m
En yüksek nokta735,5 m (24.130 ft)
En alçak nokta0 m (0 ft)
Nüfus
 (2020)[1]
 • Toplam5,024,279
 • Yoğunluk38,4/km²
Zaman dilimiUTC-06.00
 • Yaz (YSU)UTC-05.00
ISO 3166 koduUS-AL
Resmî site
alabama.gov

Alabama (/ˌæləˈbæmə/), Amerika Birleşik Devletleri'nin Güneydoğu bölgesinde, kuzeyde Tennessee; doğuda Georgia; güneyde Florida ve Meksika Körfezi; ve batıda Mississippi ile sınırlanan bir eyalettir. Alabama, ABD eyaletleri arasında yüzölçümü bakımından en büyük 30. ve en kalabalık 24. eyalettir.[2][3] Alabama, toplam 1.500 mil (2.400 km) iç su yolu ile tüm eyaletler arasında en fazla iç su yoluna sahip olan eyalettir.[4]

Alabama, eyalet kuşundan sonra Sarıçekiç Eyaleti olarak adlandırılır. Alabama aynı zamanda "Dixie'nin Kalbi" ve "Pamuk Eyaleti" olarak da bilinir. Eyaletin ağacı longleaf çamı, eyaletin çiçeği ise kamelyadır. Alabama'nın başkenti Montgomery, nüfus ve yüzölçümü bakımından en büyük şehri ise Huntsville'dir.[5] En eski şehri, 1702 yılında Fransız sömürgeciler tarafından Fransız Louisiana'sının başkenti olarak kurulan Mobile'dir.[6] Greater Birmingham, Alabama'nın en büyük metropol alanı ve ekonomik merkezidir.[7]

Başlangıçta birçok yerli kabileye ev sahipliği yapan bugünkü Alabama, on altıncı yüzyıldan başlayarak on sekizinci yüzyılın başlarında Fransızların eline geçene kadar bir İspanyol bölgesiydi. İngilizler bölgeyi 1763 yılında kazandı ve Amerikan Devrim Savaşı'nda kaybetti. İspanya Mobile'i 1813 yılına kadar İspanyol Batı Florida'sının bir parçası olarak elinde tuttu. Aralık 1819'da Alabama bir eyalet olarak tanındı. Antebellum döneminde Alabama önemli bir pamuk üreticisiydi ve Afro-Amerikan köle emeğini yaygın olarak kullanıyordu. Eyalet 1861 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nden ayrılarak Montgomery'nin ilk başkenti olduğu Amerika Konfedere Devletleri'nin bir parçası haline geldi ve 1868 yılında yeniden Birliğe katıldı. Amerikan İç Savaşı'nın ardından Alabama, kısmen tarım ve birkaç nakit ürünün eyalet ekonomisinin ana itici gücü olması nedeniyle onlarca yıl ekonomik zorluklar yaşayacaktı. Diğer eski köleci eyaletlere benzer şekilde, Alabamalı yasa koyucular 19. yüzyılın sonlarından 1960'lara kadar Afrikalı Amerikalıları ve Alabama'nın Fransız Kreol nüfusunu haklarından mahrum eden ve ayrımcılığa maruz bırakan Jim Crow yasalarını uygulamışlardır.

20. yüzyılın başlarında, büyük sanayilerin ve şehir merkezlerinin büyümesine rağmen, beyaz kırsal çıkarlar 20. yüzyılın ortalarına kadar eyalet yasama meclisine hakim olmuştur. Bu süre zarfında, kentsel çıkarlar ve Afrikalı Amerikalılar belirgin bir şekilde yeterince temsil edilmedi. Selma'dan Montgomery'ye yürüyüş gibi yüksek profilli olaylar, eyaleti 1950'lerde ve 1960'larda sivil haklar hareketinin önemli bir odak noktası haline getirdi. İkinci Dünya Savaşı sırasında ve sonrasında Alabama, eyalet ekonomisinin yeni endüstrilerle çeşitlenmesiyle büyüdü. NASA'nın Huntsville'deki Marshall Uzay Uçuş Merkezi, havacılık ve uzay endüstrisini geliştirerek Alabama'nın 20. yüzyılın ortalarından sonlarına kadar ekonomik büyümesine yardımcı olacaktır. Alabama'nın 21. yüzyıldaki ekonomisi otomotiv, finans, turizm, imalat, havacılık, maden çıkarma, sağlık, eğitim, perakende ve teknolojiye dayanmaktadır.[8]

Eyaletin coğrafyası çeşitlilik gösterir; kuzeyde dağlık Tennessee Vadisi, güneyde ise tarihsel olarak önemli bir liman olan Mobile Körfezi yer alır. Siyasi olarak, Derin Güney'in bir parçası olan Alabama, ağırlıklı olarak muhafazakar bir eyalettir ve Güney kültürüyle tanınır. Alabama'da özellikle Alabama Üniversitesi, Auburn Üniversitesi, Alabama A&M Üniversitesi, Alabama Eyalet Üniversitesi, Troy Üniversitesi, Güney Alabama Üniversitesi ve Jacksonville Eyalet Üniversitesi gibi okullarda üniversite düzeyinde oynanan Amerikan futbolu eyalet kültürünün önemli bir parçasıdır.

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Alabama Nehri'nin ve eyaletin Avrupalı-Amerikalılar tarafından adlandırılması, üyeleri Coosa ve Tallapoosa nehirlerinin birleştiği yerin hemen altında, nehrin yukarı kesimlerinde yaşayan ve Muskogean dilini konuşan bir kabile olan Alabama halkından gelmektedir.[9] Alabama dilinde, Alabama soyundan gelen bir kişi için kullanılan sözcük Albaamo'dur (ya da farklı lehçelerde çeşitli şekillerde Albaama ya da Albàamo; çoğul hali Albaamaha'dır).[10] Kelimenin yazılışı tarihi kaynaklar arasında önemli farklılıklar göstermektedir.[11] İlk kullanım 1540'taki Hernando de Soto seferinin üç anlatımında görülür: Garcilaso de la Vega Alibamo'yu kullanırken, Elvas Şövalyesi ve Rodrigo Ranjel terimin transliterasyonunda sırasıyla Alibamu ve Limamu yazmışlardır.[11] 1702 gibi erken bir tarihte Fransızlar kabileyi Alibamon olarak adlandırmış ve Fransız haritaları nehri Rivière des Alibamons olarak tanımlamıştır.[9] İsmin diğer yazılışları arasında Alibamu, Alabamo, Albama, Alebamon, Alibama, Alibamou, Alabamu, Allibamou bulunmaktadır.[11][12][13] ve muhtemelen Alabahmu. ABD'de Kızılderili dillerinden türetilen eyalet isimlerinin kullanımı yaygındır; tahminen 27 eyalet Kızılderili kökenli isimlere sahiptir.[14]

Kaynaklar kelimenin anlamı konusunda hemfikir değildir. Bazı araştırmacılar kelimenin Choctaw alba ('bitkiler' veya 'yabani otlar' anlamına gelir) ve amo ('kesmek', 'kırpmak' veya 'toplamak' anlamına gelir) kelimelerinden geldiğini öne sürmektedir.[11][15][16] Anlamı 'çalılıkları temizleyenler' ya da 'ot toplayanlar' olabilir, bu da ekim için araziyi temizlemeye ya da şifalı bitkileri toplamaya atıfta bulunur.[12][15][16][17] Eyalette Kızılderili kökenli çok sayıda yer adı bulunmaktadır.[18][19] Ancak Alabama dilinde buna karşılık gelen benzer bir kelime bulunmamaktadır.

Jacksonville Republican'da 1842 yılında yayınlanan bir makalede bu kelimenin 'Burada Dinleniyoruz' anlamına geldiği öne sürülmüştür.[11] Bu kavram 1850'lerde Alexander Beaufort Meek'in yazılarıyla popüler hale gelmiştir.[11] Muskogean dilleri uzmanları böyle bir çeviriyi destekleyecek herhangi bir kanıt bulamamıştır.[9][11]

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Avrupa öncesi yerleşim[değiştir | kaynağı değiştir]

Hale County'deki Moundville Arkeolojik Alanı. MS 1000 ila 1450 yılları arasında Mississippian kültürüne mensup Amerikan yerlileri tarafından işgal edilmiştir.

Farklı kültürlere sahip yerli halklar, Avrupa kolonizasyonunun gelişinden önce binlerce yıl boyunca bölgede yaşamıştır. Ohio Nehri kıyısındaki kuzeydoğu kabileleriyle ticaret, Mezar Höyüğü Dönemi'nde (MÖ 1000 - MS 700) başlamış ve Avrupalıların temasına kadar devam etmiştir.[20]

Tarımsal Mississippian kültürü, MS 1000 ila 1600 yılları arasında eyaletin büyük bir bölümünü kapsamış ve en önemli merkezlerinden biri şu anda Moundville, Alabama'da bulunan Moundville Arkeolojik Alanı'nda inşa edilmiştir.[21][22] Burası, kültürün merkezi olan günümüz Illinois'indeki Cahokia'dan sonra, klasik Orta Mississippian döneminin en büyük ikinci kompleksidir. Moundville'deki arkeolojik kazılardan elde edilen eserlerin analizi, akademisyenlerin Güneydoğu Tören Kompleksi'nin (SECC) özelliklerini formüle etmelerinin temelini oluşturmuştur.[23] Yaygın inanışın aksine, SECC'nin Mezoamerikan kültürüyle doğrudan bir bağlantısı olmadığı, bağımsız olarak geliştiği görülmektedir. Tören Kompleksi, Mississippian halklarının dininin önemli bir bileşenini temsil eder; dinlerinin anlaşılmasını sağlayan başlıca araçlardan biridir.[24]

Avrupalılarla temas kurulduğu sırada günümüz Alabama'sında yaşayan tarihi Kızılderili kabileleri arasında Iroquoian dilli bir halk olan Cherokee; ve Muskogean dilli Alabama (Alibamu), Chickasaw, Choctaw, Creek ve Koasati vardı.[25] Muskogee kabileleri aynı büyük dil ailesinin bir parçası olsalar da farklı kültürler ve diller geliştirmişlerdir.

Avrupa yerleşimleri[değiştir | kaynağı değiştir]

İspanyollar, 16. yüzyılda Kuzey Amerika'yı keşifleri sırasında Alabama'ya ulaşan ilk Avrupalılardı. Hernando de Soto'nun keşif gezisi 1540 yılında Mabila'dan ve eyaletin diğer bölgelerinden geçmiştir. Bundan 160 yıldan fazla bir süre sonra Fransızlar 1702 yılında Old Mobile'da bölgenin ilk Avrupalı yerleşimini kurdular.[26] Şehir 1711 yılında şu anki Mobile bölgesine taşınmıştır. Bu bölge 1702'den 1763'e kadar Fransızlar tarafından La Louisiane'ın bir parçası olarak talep edildi.[27]

Fransızların Yedi Yıl Savaşları'nda İngilizlere yenilmesinin ardından, 1763'ten 1783'e kadar İngiliz Batı Florida'sının bir parçası oldu. Amerika Birleşik Devletleri'nin Amerikan Devrim Savaşı'ndaki zaferinden sonra bölge Amerika Birleşik Devletleri ve İspanya arasında paylaşıldı. İspanya 1783'ten Mobile'deki İspanyol garnizonunun 13 Nisan 1813'te ABD kuvvetlerine teslim olmasına kadar bu batı bölgesinin kontrolünü elinde tuttu.[27][28]

Devrim döneminde İngiliz monarşisine sadık olan Thomas Bassett, eyaletin Mobile dışındaki ilk beyaz yerleşimcilerinden biriydi. 1770'lerin başında Tombigbee Bölgesi'ne yerleşti.[29] Bölgenin sınırları kabaca Tombigbee Nehri'nin birkaç mil içindeki alanla sınırlıydı ve bugün güney Clarke County, en kuzeydeki Mobile County ve Washington County'nin büyük bölümünü içeriyordu.[30][31]

Bugün Baldwin ve Mobile ilçeleri olan bölge 1783 yılında İspanyol Batı Florida'sının bir parçası olmuş, 1810 yılında bağımsız Batı Florida Cumhuriyeti'nin bir parçası haline gelmiş ve son olarak 1812 yılında Mississippi Bölgesi'ne eklenmiştir. Bugün Alabama'nın kuzey üçte ikilik bölümünün büyük bir kısmı İngiliz sömürge döneminden itibaren Yazoo toprakları olarak bilinmekteydi. Bu topraklar 1767'den itibaren Georgia Eyaleti tarafından talep edilmiştir. Devrim Savaşı'nın ardından, yoğun tartışmalara rağmen Georgia'nın bir parçası olarak kaldı.[32][33]

Mobile ve Yazoo topraklarının etrafındaki bölge hariç, Alabama'nın bugünkü üçte birlik bölümü 1798'de kurulduğunda Mississippi Bölgesi'nin bir parçasıydı. Yazoo toprakları, Yazoo toprak skandalının ardından 1804 yılında bölgeye eklendi.[33][34] İspanya, 1819 yılında Adams-Onís Antlaşması ile resmen Amerika Birleşik Devletleri'ne devredilene kadar, kıyı ilçeleri haline gelecek olan eski İspanyol Batı Florida toprakları üzerinde hak iddia etmeye devam etti.[28]

19. yüzyıl[değiştir | kaynağı değiştir]

Mississippi'nin 10 Aralık 1817'de eyalet olarak kabul edilmesinden önce, bölgenin daha seyrek yerleşimli doğu yarısı ayrılmış ve Alabama Bölgesi olarak adlandırılmıştır. Birleşik Devletler Kongresi 3 Mart 1817'de Alabama Bölgesini oluşturdu. Şimdi terk edilmiş olan St. Stephens, 1817'den 1819'a kadar bölgenin başkenti olarak hizmet verdi.[35]

Alabama 14 Aralık 1819'da 22. eyalet olarak kabul edildi ve Kongre ilk Anayasa Konvansiyonu için Huntsville'i seçti. Delegeler 5 Temmuz - 2 Ağustos 1819 tarihleri arasında yeni eyalet anayasasını hazırlamak üzere bir araya geldi. Huntsville, hükûmet merkezinin Dallas County'deki Cahaba'ya taşındığı 1819'dan 1820'ye kadar geçici başkent olarak görev yaptı.[36]

Şu anda hayalet bir kasaba olan Cahaba, 1820'den 1825'e kadar eyaletin ilk daimi başkentiydi.[37] Alabama Ateşi eyaleti Birliğe kabul edildiğinde, pamuk ekimine uygun verimli topraklardan yararlanmak için eyalete akın eden yerleşimciler ve arazi spekülatörleri ile araziye hücum başlamıştı.[38][39] 1820'ler ve 1830'larda sınır bölgesinin bir parçası olan bu ülkenin anayasası beyaz erkekler için genel oy hakkı öngörüyordu.[40]

Greene County'deki Thornhill'de 1833 yılında inşa edilen ana ev. Eski bir Black Belt plantasyonudur.

Güneydoğulu ekiciler ve Yukarı Güney'den gelen tüccarlar, Alabama'daki pamuk plantasyonları genişledikçe yanlarında köleler de getirdiler. Orta Kara Kuşak'ın (adını koyu renkli, verimli toprağından alan) ekonomisi, sahiplerinin serveti esas olarak köle emeği ile büyüyen büyük pamuk plantasyonları etrafında inşa edildi.[40] Bölge aynı zamanda geçimlik çiftçilik yapan çok sayıda yoksul ve haklarından mahrum bırakılmış insanı da kendine çekti. Alabama'nın 1810'daki tahmini nüfusu 10.000'in altındaydı, ancak 1830'da 300.000'den fazla kişiye ulaştı.[38] Kızılderili kabilelerinin çoğu, 1830'da Kongre tarafından Kızılderili Kaldırma Yasası'nın kabul edilmesinden sonraki birkaç yıl içinde eyaletten tamamen çıkarıldı.[41]

Tuscaloosa 1826'dan 1846'ya kadar Alabama'nın başkenti olarak hizmet vermiştir. 30 Ocak 1846'da Alabama yasama meclisi, başkentin Tuscaloosa'dan Montgomery'ye taşınmasına karar verdiğini açıkladı. Yeni başkentteki ilk yasama oturumu Aralık 1847'de toplandı.[42] Philadelphia'lı Stephen Decatur Button yönetiminde yeni bir başkent binası inşa edildi. İlk yapı 1849 yılında yanmış, ancak 1851 yılında aynı yerde yeniden inşa edilmiştir. Montgomery'deki bu ikinci başkent binası günümüze kadar ayakta kalmıştır. Exeter, Maine'den Barachias Holt tarafından tasarlanmıştır.[43][44]

Amerikan İç Savaşı ve yeniden yapılanma[değiştir | kaynağı değiştir]

1860'a gelindiğinde nüfus 964.201 kişiye yükselmişti ve bunun neredeyse yarısı, 435.080'i köleleştirilmiş Afrikalı Amerikalılardan, 2.690'ı ise özgür beyaz olmayan insanlardan oluşuyordu.[45] 11 Ocak 1861'de Alabama Birlik'ten ayrıldığını ilan etti. Birkaç gün bağımsız bir cumhuriyet olarak kaldıktan sonra Amerika Konfedere Devletleri'ne katıldı. Konfederasyonun başkenti başlangıçta Montgomery'deydi. Alabama, Amerikan İç Savaşı'na yoğun bir şekilde katılmıştır. Eyalette nispeten az sayıda savaş yapılmış olmasına rağmen Alabama savaşta yaklaşık 120.000 askerle katkıda bulunmuştur.

Huntsville'deki Courthouse Meydanı'nın 1864 yılında federal güçler tarafından ele geçirilip işgal edilmesinin ardından Birlik Ordusu birlikleri burayı işgal ediyor

Alabama, Huntsville'den bir süvari bölüğü Kentucky, Hopkinsville'de Nathan Bedford Forrest'ın taburuna katıldı. Bölük, kollarında, yakasında ve kuyruklarında sarı süslemeler bulunan yeni üniformalar giydi. Bu durum onların "Sarı Çekiç" lakabıyla karşılanmasına yol açtı ve bu isim daha sonra Konfederasyon Ordusu'ndaki tüm Alabama birliklerine verilmesine sebep oldu.[46]

Alabama'nın köleleri 1865 yılında 13. Değişiklik ile serbest bırakılması kararını aldı.[47] Alabama, Mayıs 1865'te savaşın sona ermesinden 1868'de Birliğe resmen geri dönmesine kadar askeri yönetim altındaydı. 1867'den 1874'e kadar, beyaz vatandaşların çoğunun geçici olarak oy kullanmasının yasaklanması ve serbest bırakılanların haklarının verilmesiyle, birçok Afrikalı Amerikalı eyalette siyasi lider olarak ortaya çıktı. Alabama bu dönemde Kongre'de üç Afro-Amerikan kongre üyesi tarafından temsil edildi: Jeremiah Haralson, Benjamin S. Turner ve James T. Rapier.[48]

Savaşın ardından eyalet, pamuğa bağlı bir ekonomiyle esas olarak tarımsal kalmıştır. Yeniden yapılanma sırasında eyalet yasa koyucuları 1868 yılında eyaletin ilk devlet okulu sistemini oluşturan ve kadın haklarını genişleten yeni bir eyalet anayasasını onayladı. Yasa koyucular çok sayıda kamu karayolu ve demiryolu projesini finanse etti, ancak bunlar dolandırıcılık ve suistimal iddialarıyla boğuştu.[48] Örgütlü isyancı ve direnişçi gruplar, özgürlükçüleri ve Cumhuriyetçileri bastırmaya çalıştı. Kısa ömürlü orijinal Ku Klux Klan'ın yanı sıra bunlar arasında Solgun Yüzler, Beyaz Kamelya Şövalyeleri, Kırmızı Gömlekliler ve Beyaz Birlik de vardı.[48]

Alabama'daki yeniden yapılanma 1874 yılında Demokratların hile ve şiddetin hakim olduğu bir seçimle yasama meclisinin ve valilik makamının kontrolünü yeniden ele geçirmesiyle sona erdi. Demokratlar 1875 yılında yeni bir anayasa yazdılar ve yasama meclisi kamu parasının dini okulları finanse etmek için kullanılmasını yasaklayan Blaine Değişikliğini kabul etti.[48][49] Aynı yıl, okulların ırk temelinde ayrıştırılmasını öngören yasa onaylandı.[50] Demiryolu yolcu vagonları 1891 yılında ayrıştırıldı.[50]

20. yüzyıl[değiştir | kaynağı değiştir]

1915'te Birmingham'ın gelişen silueti

Alabama'nın yeni 1901 Anayasası, seçmen kaydını zorlaştırarak, yoklama vergisi ve okuryazarlık testi gerektirerek, neredeyse tüm Afrikalı Amerikalılar ve Amerikan yerlileri ile on binlerce yoksul Avrupalı Amerikalı da dahil olmak üzere nüfusun büyük bölümünü etkili bir şekilde haklarından mahrum bırakan seçmen kaydı hükümleri içeriyordu.[51] 1901 anayasası devlet okullarında ırk ayrımı yapılmasını gerektiriyordu. 1903 yılına gelindiğinde Alabama'da sadece 2.980 Afrikalı Amerikalı kayıtlıydı, ancak en az 74.000'i okuma yazma biliyordu. Bu sayı 1900 yılında oy kullanma hakkına sahip 181.000'den fazla Afrikalı Amerikalı ile karşılaştırıldığında oldukça düşüktü. Sayılar sonraki yıllarda daha da düştü.[52] Eyalet yasama organı 1950'lere kadar kamu tesisleriyle ilgili ek ırk ayrımı yasaları çıkardı: 1911'de hapishaneler; 1915'te hastaneler; 1928'de tuvaletler, oteller ve restoranlar; 1945'te otobüs durağı bekleme odaları ayrıştırıldı.[50]

Ekici sınıf, siyahların oy vermesini engellemeye yönelik bu yasama çabasına oy vermeleri için yoksul beyazları ikna etmiş olsa da, yeni kısıtlamalar, çoğunlukla kümülatif bir yoklama vergisinin uygulanması nedeniyle, onların da haklarından mahrum bırakılmasıyla sonuçlandı.[52] 1941 yılına gelindiğinde, bu yasalarla haklarından mahrum bırakılanların küçük çoğunluğunu beyazlar oluşturuyordu: 600,000 beyaza karşılık 520,000 Afrikalı Amerikalı.[52] Neredeyse tüm Siyahlar oy kullanma hakkını kaybetmişti. Belirli hükümleri iptal ettirmeyi başaran çok sayıda yasal mücadeleye rağmen, eyalet yasama organı hak mahrumiyetini sürdürmek için yenilerini yaratacaktı. Siyahların siyasi sistemden dışlanması, 1965 yılında vatandaş olarak anayasal haklarının uygulanması için federal medeni haklar yasasının kabul edilmesine kadar devam etti.[53]

Alabama'nın kırsal ağırlıklı yasama organı, haklarından mahrum bırakılmış Afrikalı Amerikalılar için okulları ve hizmetleri sürekli olarak yetersiz finanse etti, ancak onları vergi ödemekten kurtarmadı.[40] Rosenwald Fonu, kısmen Güney'deki Afrikalı Amerikalıların eğitiminin kronik olarak yetersiz finanse edilmesine bir yanıt olarak, Rosenwald Okulları olarak bilinen okulların inşasını finanse etmeye başladı. Alabama'da bu okullar tasarlandı ve inşaat maliyetlerinin üçte birini karşılayan Rosenwald fonları ile inşaat kısmen finanse edildi. Fon, geri kalanı ödemek için yerel topluluk ve eyaletin eşleştirme fonları toplamasını gerektiriyordu. Siyah sakinler, birçok kırsal bölgede inşa edilen bu tür okullara eşleştirme fonu sağlamak için ek para toplayarak kendilerini iki kez vergilendirmiş oldular. Genellikle arazi ve işgücü de bağışladılar.[54]

Autauga County kırsalındaki eski Mount Sinai Okulu, 1919 yılında tamamlanmıştır. Eyalette inşa edilen 387 Rosenwald Okulundan biriydi.

1913 yılından itibaren Alabama'da Afro-Amerikan çocuklar için ilk 80 Rosenwald Okulu inşa edildi. Eyalette 1937 yılına kadar toplam 387 okul, yedi öğretmen evi ve birkaç mesleki bina tamamlandı. Eyalette ayakta kalan okul binalarının birçoğu şu anda Ulusal Tarihi Yerler Sicilinde listelenmiştir.[54]

Devam eden ırk ayrımcılığı ve linçler, tarımsal bunalım ve koza kurdu istilası nedeniyle pamuk mahsulünün başarısız olması, Alabama kırsalından ve diğer eyaletlerden on binlerce Afrikalı Amerikalının 20. yüzyılın ilk on yıllarında Güney'den Büyük Göç'ün bir parçası olarak kuzey ve orta batı şehirlerinde fırsatlar aramasına yol açtı.[55][56] Bu göçü yansıtan Alabama'daki nüfus artış oranı (aşağıdaki "tarihsel nüfuslar" tablosuna bakınız) 1910'dan 1920'ye kadar neredeyse yarı yarıya düşmüştür.[57]

Aynı zamanda, birçok kırsal kesim insanı yeni sanayi işlerinde çalışmak üzere Birmingham şehrine göç etti. Birmingham o kadar hızlı bir büyüme yaşadı ki "Sihirli Şehir" olarak anılmaya başlandı.[58] 1920 yılına gelindiğinde Birmingham, Amerika Birleşik Devletleri'nin en büyük 36. şehriydi.[59] Ağır sanayi ve madencilik ekonomisinin temelini oluşturuyordu. Eyalet anayasasının gerektirdiği gibi, her on yıllık nüfus sayımından sonra nüfus değişikliklerine göre yeniden sınırlandırmayı reddeden eyalet yasama meclisinde sakinleri onlarca yıl boyunca yetersiz temsil edildi. Bu durum 1960'ların sonlarına kadar bir dava ve mahkeme kararının ardından değişmedi.[60]

1940'lardan itibaren, mahkemeler siyah seçmenlerin oy kullanma haklarını tanımak için ilk adımları atmaya başladığında, Alabama yasama organı siyah seçmenlerin haklarını ellerinden almak için tasarlanmış birkaç karşı adım attı. Yasama meclisi, yerel nüfus memurlarına seçmen kaydı için başvuranları diskalifiye etme konusunda daha fazla serbestlik tanıyan bir eyalet anayasa değişikliğini kabul etti ve seçmenler de onayladı çünkü bunlar çoğunlukla beyaz seçmenlerdi. Mobile'deki siyah vatandaşlar bu değişikliğe On Beşinci Değişikliğin ihlali olarak başarılı bir şekilde itiraz ettiler. Yasama organı ayrıca Tuskegee'nin sınırlarını, siyahları şehir sınırlarından uzaklaştırmak için tasarlanmış 28 kenarlı bir şekle dönüştürdü. Yüksek Mahkeme oybirliğiyle bu ırksal "gerrymandering "in Anayasa'yı ihlal ettiğine karar verdi. 1961 yılında, Alabama yasama organı da yerel seçimler için numaralı yer zorunluluğu getirerek siyah oyların etkisini kasıtlı olarak azaltmıştır

Dünya Savaşı'nın taleplerine bağlı endüstriyel gelişme, devlete iç savaş öncesinden bu yana görülmemiş bir refah düzeyi getirdi.[40] Kırsal kesimdeki işçiler daha iyi işler ve daha yüksek bir yaşam standardı için eyaletin en büyük şehirlerine akın etti. Bu büyük işçi akınının bir örneği Mobile'de yaşandı. 1940 ve 1943 yılları arasında 89.000'den fazla kişi savaşla ilgili endüstrilerde çalışmak üzere şehre taşındı.[61] Eyalet bir imalat ve hizmet üssü geliştirdikçe pamuk ve diğer nakit mahsullerin önemi azaldı.

1901'den 1961'e kadar eyaletteki büyük nüfus değişikliklerine rağmen, kırsal kesimin çoğunlukta olduğu yasama organı, eyalet anayasasının on yıllık nüfus sayımlarının sonuçlarını takip etmesini gerektirdiği gibi, Meclis ve Senato koltuklarını nüfusa göre yeniden paylaştırmayı reddetti. Tarımsal bölgelerdeki siyasi ve ekonomik gücü korumak için eski temsili sürdürdüler. Bunun sonuçlarından biri, Birmingham'ın sanayi ve ekonomik güç merkezini içeren Jefferson County'nin eyalete tüm vergi gelirlerinin üçte birinden fazlasını sağlaması, ancak orantılı miktarda hizmet alamamasıydı. Kentsel çıkarlar yasama meclisinde sürekli olarak yetersiz temsil ediliyordu. 1960 yılında yapılan bir araştırma, kırsal kesimin hakimiyeti nedeniyle "toplam eyalet nüfusunun yaklaşık %25'ini oluşturan bir azınlığın Alabama yasama meclisinin çoğunluğunu kontrol ettiğini" belirtmiştir.[60][62]

Birleşik Devletler Yüksek Mahkemesi'nin Baker v. Carr (1962) ve Reynolds v. Sims (1964) davalarında mahkeme, "bir adam, bir oy" ilkesinin eyalet yasama organlarının her iki meclisinin de temeli olması gerektiğine ve bölgelerinin coğrafi ilçelerden ziyade nüfusa dayalı olması gerektiğine karar verdi.[63][64]

Afrikalı Amerikalılar 1950'lerde ve 1960'larda yasal mücadeleler de dahil olmak üzere sivil haklar hareketi aracılığıyla eyaletteki hak mahrumiyetine ve ayrımcılığa son verilmesi için baskı yapmaya devam etti. 1954 yılında ABD Yüksek Mahkemesi Brown v. Board of Education davasında devlet okullarının ayrıştırılması gerektiğine hükmetti ancak Alabama buna uymakta yavaş davrandı. Alabama, 1960'lı yıllarda Vali George Wallace yönetiminde federal taleplere uymakta direnmiştir.[65][66] Sivil haklar hareketi, Alabama'da Montgomery otobüs boykotu (1955-1956), 1961'deki Özgürlük Yürüyüşleri ve 1965 Selma'dan Montgomery'ye yürüyüşler gibi önemli olaylara sahne oldu.[67] Bunlar, 1964 tarihli Medeni Haklar Yasası ve 1965 tarihli Oy Hakkı Yasası'nın ABD Kongresi tarafından kabul edilip yürürlüğe girmesine katkıda bulunmuştur.[68][69]

Yasal ayrımcılık 1964'te eyaletlerde sona erdi, ancak Jim Crow gelenekleri mahkemede özel olarak sorgulanana kadar genellikle devam etti.[70] The New York Times'a göre, 2017 yılı itibarıyla Alabama'daki Afrikalı Amerikalıların çoğu Birmingham ve Montgomery gibi Alabama şehirlerinde yaşamaktadır. Ayrıca, Alabama'nın orta kesimlerinde yer alan Siyah Kuşak bölgesi "ağırlıklı olarak Afro-Amerikan olan yoksul ilçelere ev sahipliği yapmaktadır. Bu ilçeler arasında Dallas, Lowndes, Marengo ve Perry bulunmaktadır."[71]

1972 yılında, 1901 yılından bu yana ilk kez, yasama organı on yıllık nüfus sayımına dayalı olarak kongre yeniden bölgelendirmesini tamamladı. Bu, gelişen kentsel alanların yanı sıra altmış yıldan fazla bir süredir yeterince temsil edilmeyen nüfusun tamamına fayda sağladı.[62] Temsili eyalet meclisi ve senato bölgelerini uygulamak için başka değişiklikler de yapılmıştır.

Alabama 20. yüzyılın sonlarından bu yana bazı değişiklikler yapmış ve temsili artırmak için yeni oylama türleri kullanmıştır. 1980'lerde, Dillard v. Crenshaw County adlı çok kapsamlı bir yeniden bölgelendirme davası, ilçeler ve okul kurulları da dahil olmak üzere 180 Alabama yargı bölgesinin temsilci koltukları için geniş oylamaya meydan okudu. Çoğunluk tüm sandalyeleri alma eğiliminde olduğundan, geniş kapsamlı oylama bir ilçedeki herhangi bir azınlığın oylarını sulandırmıştı. Afrikalı Amerikalılar eyalette önemli bir azınlık oluşturmalarına rağmen, geniş katılımlı yargı bölgelerinin çoğunda herhangi bir temsilci seçememişlerdi

Bu davanın çözümünün bir parçası olarak, Chilton County de dahil olmak üzere beş Alabama şehri ve ilçesi, çok sandalyeli yargı bölgelerinde temsilcilerin seçilmesi için kümülatif oylama sistemini benimsemiştir. Bu, seçmenler için daha orantılı temsil ile sonuçlanmıştır. Nispi temsilin bir başka şekli olarak, Conecuh İlçesinde olduğu gibi 23 yargı bölgesi sınırlı oy kullanmaktadır. Sınırlı oylama ilk kez 1982 yılında Conecuh İlçesinde test edilmiştir. Bu sistemlerin birlikte kullanılması, yerel makamlara seçilen Afrikalı Amerikalıların ve kadınların sayısını artırarak vatandaşlarını daha iyi temsil eden yönetimler ortaya çıkarmıştır.[72]

1960'lardan itibaren artan dış rekabet nedeniyle eyalet ekonomisi geleneksel kereste, çelik ve tekstil sektörlerinden uzaklaşmıştır. Örneğin, 1950 yılında 46.314 olan çelik işleri 2011 yılında 14.185'e düşmüştür.[73] Ancak eyalet, özellikle de Huntsville, Satürn roket programının ve uzay mekiğinin geliştirilmesinde önemli bir tesis olan George C. Marshall Uzay Uçuş Merkezi'nin 1960 yılında açılmasından yararlanmıştır. Otomobil montajı gibi teknoloji ve imalat sanayileri yirminci yüzyılın sonlarında eyaletin bazı eski sanayilerinin yerini aldı, ancak eyaletin ekonomisi ve büyümesi Georgia ve Florida gibi bölgedeki diğer eyaletlerin gerisinde kaldı.[74]

21. yüzyıl[değiştir | kaynağı değiştir]

2001 yılında Alabama Yüksek Mahkemesi başyargıcı Roy Moore, Montgomery'deki başkente On Emir'in bir heykelini yerleştirdi. 2002 yılında 11. ABD Bölge Mahkemesi heykelin kaldırılmasını emretti, ancak Moore mahkeme kararına uymayı reddetti, bu da anıtın kalması lehine başkent çevresinde protestolara yol açtı. Anıt Ağustos 2003'te kaldırıldı.[75]

Yirmi birinci yüzyılda eyalette birkaç doğal afet meydana gelmiştir. 2004 yılında 3. kategori bir fırtına olan Ivan Kasırgası eyaleti vurmuş ve 18 milyar doların üzerinde hasara yol açmıştır. Bu, modern tarihinde eyaleti vuran en yıkıcı fırtınalar arasındaydı.[76] Nisan 2011'de 62 hortumdan oluşan süper bir salgın eyaleti vurmuş ve 238 kişinin ölümüne yol açarak birçok toplumu harap etmiştir.[77]

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Baldwin County'deki Ono Adası
Huntsville'deki Monte Sano Eyalet Parkı
Marshall County'deki Katedral Mağaraları

Alabama, 135.760 km² toplam alanıyla Amerika Birleşik Devletleri'nin en büyük otuzuncu eyaletidir: Alanın %3,2'si sudur, bu da Alabama'yı yüzey suyu miktarında 23. sıraya yerleştirir ve aynı zamanda ABD'deki en büyük ikinci iç suyolu sistemine sahip olmasını sağlar.[78] Arazi alanının yaklaşık beşte üçü, Mississippi Nehri ve Meksika Körfezi'ne doğru genel bir inişe sahip yumuşak bir ova olan Gulf Coastal Plain'in bir parçasıdır. Kuzey Alabama bölgesi çoğunlukla dağlıktır, Tennessee Nehri büyük bir vadiyi keser ve çok sayıda dere, akarsu, nehir, dağ ve göl oluşturur.[79]

Alabama kuzeyde Tennessee, doğuda Georgia, güneyde Florida ve batıda Mississippi eyaletleriyle komşudur. Alabama'nın Meksika Körfezi'nde, eyaletin en güney ucunda kıyı şeridi vardır.[79] Eyaletin yüksekliği deniz seviyesinden Mobile Körfezi'ne, kuzeydoğuda 610 m fazla yüksekliğe ve 735 m yüksekliğindeki Cheaha Dağı'na kadar değişmektedir.[79][80][81]

Alabama'nın arazisi 89.000 km² ormandan veya eyaletin toplam arazi alanının %67'sinden oluşmaktadır.[82] Körfez Kıyısı boyunca uzanan banliyö Baldwin County, hem yüzölçümü hem de su alanı bakımından eyaletin en büyük ilçesidir.[83]

Winston County'deki Doğal Köprü Kayası, Rockies'in doğusundaki en uzun doğal köprüdür.

Alabama'da Ulusal Park Servisi tarafından yönetilen alanlar arasında Alexander City yakınlarındaki Horseshoe Bend Ulusal Askeri Parkı; Fort Payne yakınlarındaki Little River Canyon Ulusal Koruma Alanı; Bridgeport'taki Russell Mağarası Ulusal Anıtı; Tuskegee'deki Tuskegee Havacıları Ulusal Tarihi Alanı ve Tuskegee yakınlarındaki Tuskegee Enstitüsü Ulusal Tarihi Alanı bulunmaktadır..[84] Ayrıca Alabama'da dört Ulusal Orman bulunmaktadır: Conecuh, Talladega, Tuskegee ve William B. Bankhead.[85] Alabama'da ayrıca Natchez Trace Parkway, Selma'dan Montgomery'ye Ulusal Tarihi Yolu ve Trail of Tears Ulusal Tarihi Yolu bulunmaktadır.

Kayda değer doğa harikaları arasında şunlar yer almaktadır: Haleyville'in hemen güneyinde bulunan ve Rockies'in doğusundaki en uzun doğal köprü olan "Doğal Köprü" kayası; Marshall County'de bulunan ve katedral benzeri görünümünden dolayı bu adı alan Katedral Mağaraları, dünyanın en büyük mağara girişlerinden ve dikitlerinden birine sahiptir; Fairhope'taki Ecor Rouge, Maine ve Meksika arasındaki en yüksek kıyı şeridi noktasıdır.[86] Childersburg'daki DeSoto Mağaraları, Amerika Birleşik Devletleri'nde resmi olarak kaydedilen ilk mağarasıdır.[87] Gadsden'deki Noccalula Şelaleleri 90 metrelik bir şelaleye sahiptir. Phil Campbell yakınlarındaki Dismals Kanyonu iki şelaleye, altı doğal köprüye ev sahipliği yapar ve efsanevi kanun kaçağı Jesse James'in saklanma yeri olduğu iddia edilir.[88] Jackson County'deki Stephens Gap Mağarası 143 metrelik bir çukura, iki şelaleye sahiptir ve Amerika'da en çok fotoğrafı çekilen vahşi mağara manzaralarından biridir.[89] Fort Payne yakınlarındaki Little River Kanyonu, ülkenin en uzun dağ nehirlerinden biridir. Warrior yakınlarındaki Rickwood Mağaraları'nda bir yeraltı havuzu, kör mağara balıkları ve 260 milyon yıllık kireçtaşı oluşumları bulunmaktadır.

Wetumpka kraterinin kenarındaki kayalıklar

Montgomery'nin hemen kuzeyindeki Elmore County'de 8 km genişliğinde bir krater bulunmaktadır. Burası "Alabama'nın en büyük doğal felaketinin" yaşandığı Wetumpka krateridir. Yaklaşık 80 milyon yıl önce bölgeye 300 m genişliğinde bir göktaşı çarpmıştır. Wetumpka şehir merkezinin hemen doğusundaki tepeler, ana kayaya patlatılan çarpma kraterinin aşınmış kalıntılarını sergilemektedir ve bölge, yüzeyin altında bulunabilen kırıkların ve parçalanmış kaya bölgelerinin eşmerkezli halkaları nedeniyle Wetumpka krateri veya astrobleme ("yıldız yarası") olarak etiketlenmiştir.[90] 2002 yılında, Viyana Üniversitesi Jeokimya Enstitüsü'nden Christian Koeberl kanıtları yayınladı ve bölgeyi Dünya üzerinde tanınan 157. çarpma krateri olarak belirledi.[91]

İklim[değiştir | kaynağı değiştir]

Eyalet, Koppen İklim Sınıflandırması altında nemli subtropikal (Cfa) olarak sınıflandırılmıştır.[92] Yıllık ortalama sıcaklık 18 °C'dir. Sıcaklıklar, Meksika Körfezi'ne yakınlığı nedeniyle eyaletin güney kesiminde daha sıcak olma eğilimindeyken, eyaletin kuzey kesimlerinde, özellikle kuzeydoğudaki Appalachian Dağları'nda biraz daha soğuk olma eğilimindedir.[93] Genel olarak Alabama'da yazlar çok sıcak, kışlar ise ılık geçer ve yıl boyunca bol yağış alır. Alabama yılda ortalama 1.400 mm yağış alır ve eyaletin güney kesiminde 300 güne varan uzun bir büyüme mevsimine sahiptir.[93]

Alabama'da yazlar ABD'nin en sıcak yazları arasında yer alır ve eyaletin bazı bölgelerinde yaz boyunca ortalama 32 °C üzerinde yüksek sıcaklıklar görülür. Alabama ayrıca tropikal fırtınalara ve kasırgalara da eğilimlidir. Eyaletin Körfez'den uzak bölgeleri, iç kesimlere doğru ilerleyip zayıfladıklarında genellikle muazzam miktarda yağmur bırakan fırtınaların etkilerine karşı bağışık değildir.

Güney Alabama çok sayıda gök gürültülü fırtına bildirmektedir. Mobile Körfezi çevresindeki Körfez Kıyısı'nda yılda ortalama 70 ila 80 gün gök gürültüsü rapor edilmektedir. Bu aktivite eyaletin kuzeyine doğru biraz azalır, ancak eyaletin en kuzeyinde bile yılda yaklaşık 60 gün gök gürültüsü rapor edilir. Bazen gök gürültülü fırtınalar sık sık şimşek ve büyük dolu yağışlarıyla birlikte şiddetli olur; eyaletin orta ve kuzey kesimleri bu tür fırtınalara karşı en savunmasız bölgelerdir. Alabama yıldırımdan ölenlerin sayısında dokuzuncu, kişi başına düşen yıldırım çarpması sonucu ölenlerin sayısında ise onuncu sırada yer almaktadır.[94]

Eyalet çapındaki 27 Nisan 2011 hortum salgınının ardından Phil Campbell'da meydana gelen hortum hasarı

Alabama, Oklahoma ve Iowa ile birlikte, Ulusal İklim Veri Merkezi'nin 1 Ocak 1950'den Haziran 2013'e kadar olan döneme ilişkin istatistiklerine göre, herhangi bir eyalet arasında en fazla teyit edilmiş F5 ve EF5 hortumuna sahiptir.[95] Uzun süredir takip edilen birkaç F5/EF5 kasırgası, Alabama'nın 1950'den bu yana diğer tüm eyaletlerden daha fazla kasırga ölümü bildirmesine katkıda bulunmuştur. Eyalet 1974 Süper Salgını'ndan etkilenmiş ve 2011 Süper Salgını'nda büyük bir yıkıma uğramıştır. 2011 Süper Salgını eyalette rekor sayıda hortum üretmiştir. Bu sayı 62'ye ulaşmıştır.[96]

Hortumların en yoğun olduğu mevsim eyaletin kuzey ve güney kesimleri arasında değişiklik gösterir. Alabama, tipik şiddetli ilkbaharın yanı sıra Kasım ve Aralık aylarında ikinci bir hortum sezonuna sahip olan dünyadaki birkaç yerden biridir. Tennessee Nehri Vadisi boyunca uzanan kuzey kesimi en savunmasız bölgedir. Alabama ve Mississippi'nin hortumlardan en çok etkilenen bölgesi, Güney Ovalarındaki Tornado Alley'den farklı olarak bazen Dixie Alley olarak adlandırılır.

Güneydoğu Amerika Birleşik Devletleri'nin çoğunda olduğu gibi Alabama'da da kışlar genellikle ılık geçer ve Ocak ayı ortalama düşük sıcaklıkları Mobile'da 4 °C ve Birmingham'da 0 °C civarındadır. Alabama'nın büyük bir bölümünde kar yağışı nadiren görülse de, eyaletin Montgomery'nin kuzeyindeki bölgeleri her kış birkaç kez toz halinde kar alabilir ve birkaç yılda bir orta derecede yoğun kar yağışı görülebilir. Tarihi kar yağışı olayları arasında 1963 Yeni Yıl Arifesi kar fırtınası ve 1993 Yüzyılın Fırtınası bulunmaktadır. Birmingham bölgesi için yıllık ortalama kar yağışı yılda 51 mm'dir. Güney Körfez kıyısında kar yağışı daha seyrektir, bazen birkaç yıl hiç kar yağışı olmaz.

Alabama'nın en yüksek sıcaklığı olan 44 °C, 5 Eylül 1925'te, şirketleşmemiş Centerville topluluğunda kaydedilmiştir. Rekor düşük sıcaklık olan -33 °C 30 Ocak 1966'da New Market'te meydana gelmiştir.[97]

Flora ve fauna[değiştir | kaynağı değiştir]

Cahaba Nehri Ulusal Yaban Hayatı Sığınağı içindeki Cahaba Nehri'nde bir Cahaba zambağı (Hymenocallis coronaria) standı

Alabama, Tennessee Vadisi, Appalachian Platosu ve kuzeydeki Ridge-and-Valley Appalachians'tan orta bölgedeki Piedmont, Canebrake ve Black Belt'e, güneydeki Gulf Coastal Plain ve Meksika Körfezi boyunca uzanan sahillere kadar uzanan habitatlarda çok çeşitli flora ve faunaya ev sahipliği yapmaktadır. Eyalet, genel biyolojik çeşitlilik açısından genellikle ülkenin en üst sıralarında yer almaktadır.[98][99]

Alabama subtropikal iğne yapraklı orman biyomunda yer alır ve bir zamanlar, halen eyaletteki ormanların en büyük oranını oluşturan geniş çam ormanlarına sahiptir.[98] Şu anda florasının çeşitliliği açısından ülkede beşinci sırada yer almaktadır. Yaklaşık 4.000 pteridofit ve spermatofit bitki türüne ev sahipliği yapmaktadır.[100]

Eyaletteki yerli hayvan türleri arasında 62 memeli türü, 93 sürüngen türü, 73 amfibi türü, yaklaşık 307 yerli tatlı su balığı türü ve yılın en az bir bölümünü eyalette geçiren 420 kuş türü bulunmaktadır.[98][101][102][103][104] Omurgasızlar arasında 97 kerevit türü ve 383 yumuşakça türü bulunmaktadır. Bu yumuşakça türlerinden 113'ü eyalet dışında hiç toplanmamıştır.[105][106]

Nüfus sayımına göre belirlenmiş alanlar ve metropoliten alanlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Birleştirilmiş istatistiki bölgeler[107]
Sıralama Birleştirilmiş istatistiki bölgeler Nüfus

(2021 tahmini)

Nüfus

(2020 tahmini)

1 Birmingham–Hoover–Talladega 1,350,646 1,290,744
2 Chattanooga–Cleveland–Dalton 1,000,303 951,434
3 Mobile–Daphne–Fairhope 661,964 612,838
4 Huntsville–Decatur–Albertville 648,217 571,422
5 Columbus–Auburn–Opelika 503,124 448,035
6 Dothan–Enterprise–Ozark 200,333 195,890
Metropol alanları[107]
Sıralama Metropol alanları Nüfus

(2021 tahmini)

Nüfus

(2020 tahmini)

1 Birmingham–Hoover 1,114,262 1,115,289
2 Huntsville 502,728 491,723
3 Mobile 429,536 430,573
4 Montgomery 385,798 386,047
5 Tuscaloosa 268,191 268,674
6 Daphne–Fairhope–Foley 239,294 231,767
7 Auburn–Opelika 177,218 174,241
8 Decatur 156,758 156,494
9 Dothan 151,618 151,007
10 Florence–Muscle Shoals 147,970 147,137
11 Anniston–Oxford–Jacksonville 115,972 116,441
12 Gadsden 103,162 103,436

Şehirler[değiştir | kaynağı değiştir]

Vestavia Hills'teki Özgürlük Parkı'nda Özgürlük Heykeli replikası
Mobile Dauphin Caddesi
Guntersville Gölü'ndeki Deniz Feneri
En büyük şehirler
Sıralama Şehirler Nüfus
(2020 nüfus sayımı)
İlçe(ler)
1 Huntsville 215,006 Madison, Limestone, Morgan
2 Birmingham 200.733 Jefferson, Shelby
3 Montgomery 200.603 Montgomery
4 Mobile 187.041 Mobile
5 Tuscaloosa 99.600 Tuscaloosa
6 Hoover 92.606 Jefferson, Shelby
7 Auburn 76.143 Lee
8 Dothan 71.072 Houston, Dale, Henry
9 Decatur 57.938 Morgan, Limestone
10 Madison 56.933 Madison, Limestone
11 Florence 40.184 Lauderdale
12 Vestavia Hills 39.102 Jefferson, Shelby
13 Phenix City 38.816 Russell
14 Prattville 37.781 Autauga, Elmore
15 Gadsden 33.945 Etowah

Demografi[değiştir | kaynağı değiştir]

Alabama'nın nüfus yoğunluğu, 2010
Alabama'daki ilçelerin 2020 ABD Nüfus Sayımına göre ırksal çoğunluğa göre haritası

2020 Amerika Birleşik Devletleri nüfus sayımına göre Alabama'nın nüfusu 1 Nisan 2020'de 5.024.279'dur ve 2010 nüfus sayımından bu yana 244.543 veya %5,12'lik bir artış göstermiştir.[108] Bu, son nüfus sayımından bu yana 121.054'lük doğal bir artışı (502.457 doğum eksi 381.403 ölüm) ve eyalete net göç nedeniyle 104.991'lik bir artışı içermektedir.[109]

ABD dışından gelen göç 31.180 kişilik net bir artışa neden olurken, ülke içindeki göç 73.811 kişilik net bir kazanç sağlamıştır.[109] Eyalette 108.000 yabancı doğumlu (eyalet nüfusunun %2,4'ü) bulunmaktadır ve bunların tahmini %22,2'si belgesizdir (24.000). Alabama, 2020 itibarıyla %25,8 ile ABD eyaletleri arasında en yüksek 5. Afro-Amerikan nüfusa sahiptir.

Alabama'nın nüfus merkezi Chilton County'de, Jemison kasabasının dışında yer almaktadır.[110]

Dil[değiştir | kaynağı değiştir]

Alabama'da yaşayanların çoğu (beş yaş ve üzerindekilerin %95,1'i) 2010 yılında evde yalnızca İngilizce konuşmaktaydı; bu oran 2000 yılındaki %96,1'e göre küçük bir düşüş göstermiştir. Alabama İngilizcesi ağırlıklı olarak Güney İngilizcesidir ve Tennessee'den sınır ötesine taşınan Güney Midland konuşmasıyla ilişkilidir. Büyük Güney konuşma bölgesinde, örneğin "bird" kelimesinin "boyd" telaffuzu gibi, sondaki r'nin giderek kaybolması söz konusudur. Eyaletin kuzey üçte birinde, sırasıyla "form" ve "orb" ile kafiyeli bir Güney Midland "arm" ve "barb" vardır. Alabama İngilizcesindeki benzersiz kelimeler şunlardır: redworm (solucan), peckerwood (ağaçkakan), snake doctor ve snake feeder (yusufçuk), tow sack (çuval bezi torbası), plum peach (şeftali eriği), French harp (mızıka) ve dog ironons (andiron).

Alabama'da en çok konuşulan İngilizce dışındaki diller
Dil Nüfus yüzdesi
(2010 (2010) itibarıyla)
İspanyolca 2.2%
Almanca 0.4%
Fransizca 0.3%
Çince, Vietnamca, Korece, Arapça, Afrika dilleri, Japonca ve İtalyanca 0.1%

Din[değiştir | kaynağı değiştir]

Birmingham'daki Highlands United Methodist Kilisesi, Five Points South Tarihi Bölgesi'nin bir parçası
Huntsville'deki B'Nai Sholom Tapınağı, 1876 yılında kurulmuştur. Eyalette sürekli kullanımda olan en eski sinagog binasıdır.
Tuscaloosa İslam Merkezi

2008 Amerikan Dini Kimlik Araştırması'nda Alabamalı katılımcıların %86'sı dinlerini Hristiyan, %6'sı Katolik olarak bildirirken, %11'inin dini yoktur.[111] Diğer geleneklerin bileşimi ise %0,5 Mormon, %0,5 Yahudi, %0,5 Müslüman, %0,5 Budist ve %0,5 Hindu şeklindedir.[112]

Alabama, çok sayıda Protestan Hristiyanın yaşadığı bir bölge olan İncil Kuşağı'nın ortasında yer almaktadır. Alabama, nüfusun yaklaşık %58'inin düzenli olarak kiliseye gittiği, Amerika Birleşik Devletleri'nin en dindar eyaletlerinden biri olarak tanımlanmaktadır.[113] Eyaletteki insanların çoğunluğu kendilerini Evanjelik Protestan olarak tanımlamaktadır. 2010 yılı itibarıyla Alabama'daki en büyük üç mezhep grubu Güney Baptist Konvansiyonu, Birleşik Metodist Kilisesi ve mezhepsel olmayan Evanjelik Protestan.[114]

Alabama'da Güney Baptist Konvansiyonu 1.380.121 kişi ile en fazla taraftara sahip konvansiyon olup, bunu 327.734 kişi ile Birleşik Metodist Kilisesi, 220.938 kişi ile mezhepsel olmayan Evanjelik Protestan ve 150.647 kişi ile Katolik Kilisesi takip etmektedir. Birçok Baptist ve Metodist cemaati 19. yüzyılın başlarında vaizlerin Güney'de din değiştirdiği Büyük Uyanış döneminde kurulmuştur. Tanrı Meclisleri'nin yaklaşık 60.000, Mesih Kiliseleri'nin ise yaklaşık 120.000 üyesi vardı. İskoç-İrlandalı 18. yüzyıl göçmenleri ve onların soyundan gelenlerle güçlü bağları olan Presbiteryen kiliselerinin toplam üye sayısı 75.000 civarındaydı (PCA 108 cemaatte 28.009 üye, PC(USA)- 147 cemaatte 26.247 üye, Cumberland Presbiteryen Kilisesi 59 cemaatte 6.000 üye, Amerika'daki Cumberland Presbiteryen Kilisesi 5.000 üye ve 50 cemaat, ayrıca EPC ve Ortak Reform Presbiteryenleri 230 üye ve dokuz cemaat).[115][116]

2007 yılında yapılan bir ankete katılanların yaklaşık %70'i Hristiyan İncillerinin dördünü de sayabilmiştir. Dini tercihini belirtenlerin %59'u inançları hakkında "tam bir anlayışa" sahip olduklarını ve daha fazla öğrenmeye ihtiyaç duymadıklarını söylemiştir.[117] 2007 yılında yapılan bir ankette Alabamalıların %92'si eyaletteki kiliselere en azından biraz güven duyduklarını belirtmiştir.[118][119]

Çok daha az sayıda olmakla birlikte, Yahudilik, İslam, Hinduizm, Budizm, Sihizm, Bahai İnancı ve Üniteryen Evrenselcilik de dahil olmak üzere diğer birçok dini inanç da eyalette temsil edilmektedir.[116]

Yahudiler, Sefarad Yahudilerinin Londra'dan göç ettiği 1763 yılından beri, Mobile'nin sömürge döneminde, bugünkü Alabama'da bulunmaktadır.[120] Eyaletteki en eski Yahudi cemaati Mobile'deki Congregation Sha'arai Shomayim'dir. Eyalet yasama organı tarafından 25 Ocak 1844 tarihinde resmen tanınmıştır.[120] On dokuzuncu ve yirminci yüzyıllardaki sonraki göçmenler Doğu Avrupa'dan gelen Aşkenaz Yahudileri olma eğilimindeydi. Eyaletteki Yahudi mezhepleri arasında iki Ortodoks, dört Muhafazakâr, on Reform ve bir Hümanist sinagog bulunmaktadır.[121]

Alabama'da Müslümanların sayısı giderek artıyor. 2011 yılına kadar çoğu Afro-Amerikan din değiştirenler tarafından inşa edilen 31 cami bulunuyor.[122]

Eyaletteki birçok Hindu tapınağı ve kültür merkezi Hintli göçmenler ve onların torunları tarafından kurulmuştur; bunların en bilinenleri Birmingham'daki Shri Swaminarayan Mandir, Pelham'daki Hindu Tapınağı ve Birmingham Kültür Merkezi, Capshaw'daki Kuzey Alabama Hindu Kültür Merkezi ve Tuscaloosa'daki Hindu Mandir ve Kültür Merkezidir.[123][124]

Theravada Budistleri için altı Dharma merkezi ve kuruluşu vardır.[125] Manastır Budist tapınaklarının çoğu Mobile County'nin güneyinde, Bayou La Batre yakınlarında yoğunlaşmıştır. Bu bölge 1970'lerde ve sonrasında Kamboçya, Laos ve Vietnam'dan gelen mültecilerin akınına uğramıştır.[126] Bayou La Batre'nin on mil yarıçapındaki dört tapınak arasında Chua Chanh Giac, Wat Buddharaksa ve Wat Lao Phoutthavihan bulunmaktadır.[127][128][129]

Alabama'da Bahai Dini'ne bağlı ilk topluluk 1896 yılında Chicago'dan Fairhope'a taşınan Paul K. Dealy tarafından kurulmuştur. Alabama'daki Bahai merkezleri Birmingham, Huntsville ve Florence'da bulunmaktadır.[130]

Sağlık[değiştir | kaynağı değiştir]

2018 yılında Alabama'da beklenen yaşam süresi 75,1 yıl olup, 78,7 yıl olan ulusal ortalamanın altındadır ve ülkedeki en düşük üçüncü yaşam süresidir. Ortalama yaşam süresinin düşmesine neden olabilecek faktörler arasında anne ölümleri, intihar ve silah suçları yer almaktadır.[131]

Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerinin 2008 yılında yaptığı bir araştırma, Alabama'da obezitenin bir sorun olduğunu ve %26 ile %29 arasında bir orana sahip olan on ilçe dışında çoğu ilçede yetişkinlerin %29'undan fazlasının obez olduğunu göstermiştir.[132] Eyalet sakinleri, diğer beş eyalette yaşayanlarla birlikte, ülke genelinde boş zamanlarında fiziksel olarak aktif olma olasılığı en düşük olan gruptur.[133] Alabama ve genel olarak ABD'nin güneydoğusu, yetişkinlerin %10'unu aşan oranıyla ülkedeki en yüksek yetişkin başlangıçlı diyabet vakalarından birine sahiptir.[134][135]

Alabama, 14 Mayıs 2019 tarihinde, tecavüz ve ensest istisnası olmaksızın, "ciddi bir sağlık riski" olmadığı sürece hamileliğin herhangi bir aşamasında kürtajı yasaklayan İnsan Hayatını Koruma Yasasını kabul etti. Yasa, kürtaj yapan doktorları 10 ila 99 yıl hapis cezasına çarptırıyor.[136] Yasanın aslında bir sonraki Kasım ayında yürürlüğe girmesi gerekiyordu, ancak 29 Ekim 2019'da ABD Bölge Yargıcı Myron Thompson, 1973 tarihli ABD Yüksek Mahkemesi davası Roe v. Wade ile çeliştiği gerekçesiyle yasanın yürürlüğe girmesini engelledi.[137] 24 Haziran 2022'de, ABD Yüksek Mahkemesi'nin Dobbs v. Jackson Kadın Sağlığı Örgütü davasında Roe v. Wade kararını bozmasının ardından, Yargıç Thompson tedbir kararını kaldırarak yasanın yürürlüğe girmesine izin verdi.[138]

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Eyalet havacılık, eğitim, sağlık hizmetleri, bankacılık ve otomobil imalatı, maden çıkarma, çelik üretimi ve fabrikasyon dahil olmak üzere çeşitli ağır sanayilere yatırım yapmıştır. 2006 yılı itibarıyla Alabama'daki bitkisel ve hayvansal üretim 1,5 milyar dolar değerindeydi. Bir önceki yüzyılın tarım ağırlıklı ekonomisinin aksine, bu rakam eyaletin gayri safi yurtiçi hasılasının sadece yüzde biri kadardı. Arazilerin müteahhitlere, kereste şirketlerine ve büyük çiftlik holdinglerine satılması nedeniyle 1960'lardan bu yana özel çiftliklerin sayısı sabit bir oranda azalmıştır.[139]

Robert Trent Jones Golf Yolu'nun eyalet üzerinde büyük bir ekonomik etkisi vardır.

2008'de tarım dışı istihdam yönetim mesleklerinde 121.800; iş ve finansal operasyonlarda 71.750; bilgisayarla ilgili ve matematiksel mesleklerde 36.790; mimarlık ve mühendislikte 44.200; yaşam, fizik ve sosyal bilimlerde 12.410; toplum ve sosyal hizmetlerde 32.260; yasal mesleklerde 12.770; eğitim, öğretim ve kütüphane hizmetlerinde 116.250; sanat, tasarım ve medya mesleklerinde 27.840; sağlık hizmetlerinde 121.110'dur; 44,750 yangınla mücadele, kolluk kuvvetleri ve güvenlik; 154,040 gıda hazırlama ve servis; 76,650 bina ve zemin temizliği ve bakımı; 53,230 kişisel bakım ve hizmetler; 244,510 satış; 338,760 büro ve yönetim desteği; 20,510 çiftçilik, balıkçılık ve ormancılık; 120,155 inşaat ve madencilik, gaz ve petrol çıkarma; 106,280 kurulum, bakım ve onarım; 224,110 üretim; ve 167,160 ulaştırma ve malzeme taşıma.

Güneydoğudaki en büyük alışveriş merkezlerinden biri olan Hoover'daki Riverchase Galleria

ABD Ekonomik Analiz Bürosu'na göre, 2008 yılı toplam gayri safi eyalet hasılası 170 milyar dolar veya kişi başına 29.411 dolardı. Alabama'nın 2012 GSYİH'si bir önceki yıla göre %1,2 artmıştır. En büyük artış bilgi teknolojileri alanında gerçekleşmiştir.[140] 2010 yılında eyalette kişi başına düşen gelir 22.984 dolardı.[141]

Eyaletin mevsimsellikten arındırılmış işsizlik oranı Nisan 2015'te %5,8 idi.[142] Bu oran, ülke genelinde mevsimsellikten arındırılmış %5,4'lük oranla karşılaştırıldığında.[143]

Alabama'da asgari ücret yoktur ve Şubat 2016'da belediyelerin asgari ücret belirlemesini engelleyen bir yasa çıkarılmıştır. (Birmingham'da çıkarılan bir yönetmelik asgari ücreti 10.10 dolara çıkaracaktı).[144]

2018 yılı itibarıyla Alabama, ABD'deki eyaletler arasında en yüksek altıncı yoksulluk oranına sahiptir.[145] 2017 yılında Birleşmiş Milletler Özel Raportörü Philip Alston, Alabama'nın kırsal bölgelerini gezdi ve gelişmiş dünyada gördüğü her yerden daha kötü olduğunu söylediği çevre koşullarını gözlemledi.[146]

En büyük işverenler[değiştir | kaynağı değiştir]

Uzay Mekiği Atılgan 1978 yılında Marshall Uzay Uçuş Merkezi'nde test ediliyor
Hyundai Motor Manufacturing Alabama 2010 yılında Montgomery'de
Shelby Hall, Bilgisayar Okulu, Mobile'daki Güney Alabama Üniversitesi'nde

Nisan 2011'de Alabama'da en çok işçi çalıştıran beş işveren şunlardı.[147]

İşveren Çalışanlar
Redstone Arsenal 25,373
University of Alabama at Birmingham 18,750
Maxwell Air Force Base 12,280
State of Alabama 9,500
Mobile County Public School System 8,100

Sonraki en büyük yirmi işveren 2011 yılı itibarıyla şunlardır.[148]

İşveren Konum
Anniston Army Depot Anniston
AT&T Birden fazla
Auburn University Auburn
Baptist Medical Center South Montgomery
Birmingham City Schools Birmingham
City of Birmingham Birmingham
DCH Health System Tuscaloosa
Huntsville City Schools Huntsville
Huntsville Hospital System Huntsville
Hyundai Motor Manufacturing Alabama Montgomery
Infirmary Health System Mobile
Jefferson County Board of Education Birmingham
Marshall Space Flight Center Huntsville
Mercedes-Benz U.S. International Vance
Montgomery Public Schools Montgomery
Regions Financial Corporation Birden fazla
Boeing Birden fazla
University of Alabama Tuscaloosa
University of South Alabama Mobile
Walmart Birden fazla

Tarım[değiştir | kaynağı değiştir]

Alabama'nın tarımsal çıktıları arasında kümes hayvanları ve yumurta, büyükbaş hayvan, balık, bitki fidanları, yer fıstığı, pamuk, mısır ve sorgum gibi tahıllar, sebzeler, süt, soya fasulyesi ve şeftali bulunmaktadır. "Pamuk Eyaleti" olarak bilinmesine rağmen Alabama, çeşitli raporlara göre ulusal pamuk üretiminde sekizinci ile onuncu sıralar arasında yer almaktadır ve Texas, Georgia ve Mississippi ilk üçü oluşturmaktadır.[149][150]

Su ürünleri yetiştiriciliği[değiştir | kaynağı değiştir]

Su ürünleri yetiştiriciliği Alabama ekonomisinin büyük bir parçasıdır.[151] Alabamalılar 1960'ların başında su ürünleri yetiştiriciliği yapmaya başladı.[152] ABD'de çiftlikte yetiştirilen yayın balığı Amerika'daki en popüler 8. deniz ürünüdür.[153] 2008 yılı itibarıyla Alabama'da yaklaşık 4.000 kişi yayın balığı endüstrisinde istihdam edilmiş ve Alabama 59 milyon kg yayın balığı üretmiştir.[151] 2020 yılında Alabama, Amerika Birleşik Devletleri'nde çiftlikte yetiştirilen yayın balığının 1/3'ünü üretmiştir.[153] Alabama'da yetiştirilen yayın balığının 2020 yılı toplam satışları 307 milyon dolara eşittir, ancak 2020 yılına kadar Alabamalıların toplam istihdamı 2.442'ye düşmüştür.[153]

2000'lerin başından 2020'ye kadar Alabama yayın balığı endüstrisi 250 çiftlik ve 4 işleyiciden 66 çiftlik ve 2 işleyiciye gerilemiştir.[153] Bu düşüşün nedenleri arasında artan yem fiyatları, yayın balığı alternatifleri, COVID-19'un restoran satışları üzerindeki etkisi, hastalık ve balık boyutu yer almaktadır.[153]

Endüstri[değiştir | kaynağı değiştir]

Alabama'nın endüstriyel çıktıları arasında demir ve çelik ürünleri (dökme demir ve çelik boru dahil); kağıt, kereste ve ahşap ürünleri; madencilik (çoğunlukla kömür); plastik ürünler; otomobiller ve kamyonlar; ve giyim eşyaları bulunmaktadır. Ayrıca Alabama, çoğunlukla NASA'nın George C. Marshall Uzay Uçuş Merkezi'nin ve merkezi Redstone Arsenal'de bulunan ABD Ordusu Malzeme Komutanlığı'nın bulunduğu Huntsville bölgesinde havacılık ve elektronik ürünler üretmektedir.

Tuscaloosa County'deki Mercedes-Benz U.S. International, eyalette kurulan ilk otomotiv tesisidir.

Alabama'nın 1990'lardan bu yana kaydettiği ekonomik büyümenin büyük bir kısmı, eyaletin genişleyen otomotiv imalat endüstrisinden kaynaklanmaktadır. Eyalette Honda Manufacturing of Alabama, Hyundai Motor Manufacturing Alabama, Mercedes-Benz U.S. International ve Toyota Motor Manufacturing Alabama'nın yanı sıra bunların çeşitli tedarikçileri de bulunmaktadır. Otomobil endüstrisi 1993 yılından bu yana eyalette 67.800'den fazla yeni istihdam yaratmıştır. Alabama şu anda araç ihracatında ülke genelinde 4. sırada yer almaktadır.[154]

Otomobil üreticileri 2012 yılında eyaletteki endüstriyel genişlemenin yaklaşık üçte birini oluşturmuştur.[155] Eyaletteki otomobil fabrikalarında üretilen sekiz modelin 2012 yılı toplam satışları 74.335 adet olmuştur. Bu dönemde en güçlü model satışları Hyundai Elantra kompakt otomobil, Mercedes-Benz GL-Serisi spor hizmet aracı ve Honda Ridgeline spor hizmet kamyonu olmuştur.[156]

Mobile'daki Brookley Aeroplex'te bulunan Airbus Mobil Mühendislik Merkezi

Çelik üreticileri Outokumpu, Nucor, SSAB, ThyssenKrupp ve U.S. Steel Alabama'da tesislere sahiptir ve 10.000'den fazla kişiye istihdam sağlamaktadır. Mayıs 2007'de Alman çelik üreticisi ThyssenKrupp, 4.65 milyar dolarlık kombine paslanmaz ve karbon çelik işleme tesisi için Mobile County'deki Calvert'i seçti.[157] ThyssenKrupp'un paslanmaz çelik bölümü Inoxum, Calvert tesisinin paslanmaz kısmı da dahil olmak üzere, 2012 yılında Finlandiyalı paslanmaz çelik şirketi Outokumpu'ya satıldı.[158] ThyssenKrupp tesisinin kalan kısmı için ArcelorMittal ve Nippon Steel Mart 2013'te 1,6 milyar dolarlık nihai tekliflerini sunmuştu. Companhia Siderúrgica Nacional Calvert'teki değirmen ve Brezilya'daki ThyssenKrupp değirmeninin çoğunluk hissesi için 3.8 milyar dolarlık kombine bir teklif sundun.[159] Temmuz 2013'te tesis ArcelorMittal ve Nippon Steel'e satıldı.[160]

Hunt Consolidated, Inc. şirketinin bir iştiraki olan Hunt Refining Company'nin merkezi Tuscaloosa'dadır ve burada bir rafineri işletmektedir. Şirket ayrıca Mobile, Melvin ve Moundville'de terminaller işletmektedir.[161] JVC America, Inc. Tuscaloosa'da bir optik disk çoğaltma ve paketleme tesisi işletmektedir.[162]

Goodyear Lastik ve Kauçuk Şirketi, Gadsden'de yaklaşık 1.400 kişinin çalıştığı büyük bir fabrika işletmektedir. Tesis 1929 yılından beri faaliyet göstermektedir.

Mobile'de bir Airbus A320 ailesi uçak montaj fabrikasının inşa edileceği Airbus CEO'su Fabrice Brégier tarafından 2 Temmuz 2012 tarihinde Mobile Kongre Merkezi'nde resmen duyuruldu. Planlar, A319, A320 ve A321 uçaklarının montajı için Brookley Aeroplex'te 600 milyon dolarlık bir fabrikayı içeriyor. İnşaatına 2013 yılında başlanan fabrikanın 2015 yılına kadar faaliyete geçmesi ve 2017 yılına kadar yılda 50 uçak üretmesi planlanıyor.[163][164] Montaj tesisi, şirketin Amerika Birleşik Devletleri sınırları içinde kurduğu ilk fabrika olma özelliğini taşıyor.[165] Airbus'ın tesisin inşaatını yürütmek üzere Alabama merkezli Hoar Construction ile anlaştığı 1 Şubat 2013 tarihinde duyuruldu.[166] Resmi açılışı 14 Eylül 2015 tarihinde yapılan fabrika, 53 dönümlük düz bir arazide bir milyon metrekarelik bir alanı kaplıyor.[167]

Turizm ve eğlence[değiştir | kaynağı değiştir]

Alabama'nın plajları eyaletin en önemli turizm merkezlerinden biridir.

Business Insider'a göre Alabama, 2014 yılında ziyaret edilecek en popüler eyaletler arasında 14. sırada yer aldı.[168] 2017 yılında tahmini 26 milyon turist eyaleti ziyaret etmiş ve 14,3 milyar dolar harcayarak eyalette doğrudan ya da dolaylı olarak 186.900 kişiye iş imkanı sağlamıştır buna 589 milyon dolar harcayan 362.000 uluslararası turist de dahildir.[169][170]

Eyalet, dünyanın dört bir yanından ziyaretçi çeken çeşitli cazibe merkezlerine, doğal özelliklere, parklara ve etkinliklere ev sahipliği yapmaktadır; özellikle Gulf Shores'un halka açık plajlarında düzenlenen yıllık Hangout Müzik Festivali; dünyanın en büyük on Shakespeare festivalinden biri olan Alabama Shakespeare Festivali eyaletin dört bir yanına dağılmış şampiyona kalibresindeki golf sahalarından oluşan Robert Trent Jones Golf Trail Victoryland gibi kumarhaneler, Alabama Splash Adventure gibi eğlence parkları, güneydoğudaki en büyük alışveriş merkezlerinden biri olan Riverchase Galleria, Southern Living Magazine okuyucuları tarafından Alabama'daki en iyi göl seçilen Guntersville Gölü ve eyaletteki en eski müze olan Alabama Doğal Tarih Müzesi.[171][172][173]

Mobile, ABD'de Mardi Gras'ın doğduğu yerdir.

Mobile, 1703 yılında başlayan Amerika Birleşik Devletleri'ndeki en eski organize Mardi Gras kutlamasına sahip olmasıyla bilinir.[174] Ayrıca 1830 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nde resmi olarak düzenlenen ilk Mardi Gras geçit törenine ev sahipliği yapmıştır ve bu gelenek günümüzde de devam etmektedir.[174] Mardi Gras, Mobile ve Baldwin eyaletlerinde resmi tatil günüdür.[175]

2018 yılında Mobile'daki Mardi Gras geçit töreni 892.811 kişilik katılımla eyaletin en çok turist çeken etkinliği olmuştur. Huntsville'deki ABD Uzay ve Roket Merkezi 849.981 kişilik katılımla en çok ziyaretçi çeken yer olurken, onu 543.090 kişiyle Birmingham Hayvanat Bahçesi takip etti. Parklar ve doğal destinasyonlar arasında Alabama'nın Körfez Kıyısı 6.700.000 ziyaretçi ile listenin başında yer aldı.[176]

Alabama, çeşitli manzaraları ve ortamların zıtlığı nedeniyle tarihsel olarak film çekimleri için popüler bir bölge olmuştur.[177] Alabama'da çekilen filmler arasında Close Encounters of the Third Kind, Get Out, 42, Selma, Big Fish, The Final Destination, Due Date, Need For Speed ve çok daha fazlası.[178]

Sağlık hizmetleri[değiştir | kaynağı değiştir]

UAB Hastanesi, USA Health Üniversite Hastanesi, Huntsville Hastanesi ve Alabama Çocuk Hastanesi Alabama'daki tek I. Seviye travma merkezleridir.[179] UAB, yaklaşık 18.000 kişilik işgücü ile Alabama'daki en büyük kamu işvereni konumundadır.[180] 2017 yılında yapılan bir araştırma Alabama'nın ülkedeki en az rekabetçi sağlık sigortası pazarına sahip olduğunu ortaya koymuştur. Blue Cross and Blue Shield of Alabama %84'lük bir pazar payına sahiptir ve onu %7 ile UnitedHealth Group takip etmektedir.[181]

Bankacılık[değiştir | kaynağı değiştir]

Birmingham'ın finans bölgesindeki Regions-Harbert Plaza, Regions Center ve Wells Fargo Tower

Regions Financial Corporation, merkezi Alabama'da bulunan veya Alabama'da faaliyet gösteren en büyük bankadır. PNC Financial Services ve Wells Fargo da Alabama'da önemli bir varlığa sahiptir.[182]

Wells Fargo'nun Birmingham'da bölgesel bir genel merkezi, bir operasyon merkezi kampüsü ve 400 milyon dolarlık bir veri merkezi bulunmaktadır. ServisFirst ve New South Federal Savings Bank da dahil olmak üzere birçok küçük bankanın merkezi de Birmingham bölgesinde bulunmaktadır. Birmingham ayrıca Harbert Management Corporation da dahil olmak üzere birçok büyük yatırım yönetimi şirketinin merkezi olarak hizmet vermektedir.

Elektronik ve iletişim[değiştir | kaynağı değiştir]

Telekomünikasyon sağlayıcısı AT&T, eski adıyla BellSouth, Birmingham'daki birkaç büyük ofisiyle Alabama'da önemli bir varlığa sahiptir.

Ağ erişim şirketi ADTRAN, bilgisayar grafik şirketi Intergraph ve BT altyapı şirketi Avocent gibi birçok teknoloji şirketinin merkezi Huntsville'de bulunmaktadır.

İnşaat[değiştir | kaynağı değiştir]

Merkezi Alabama'da bulunan ve URS Corporation'ın iştirakleri olan Brasfield & Gorrie, BE&K, Hoar Construction ve B.L. Harbert International, Engineering News-Record'un en iyi tasarım, uluslararası inşaat ve mühendislik firmaları listelerinde rutin olarak yer almaktadır.

Hukuk ve hükümet[değiştir | kaynağı değiştir]

Eyalet hükümeti[değiştir | kaynağı değiştir]

Montgomery'de 1851 yılında tamamlanan Eyalet Meclis Binası

Alabama hükûmetinin temel belgesi 1901 yılında onaylanan Alabama Anayasası'dır. 850'den fazla değişiklik ve yaklaşık 87.000 kelime ile bazı hesaplara göre dünyanın en uzun anayasasıdır ve Birleşik Devletler Anayasası'nın yaklaşık kırk katı uzunluğundadır.[183][184][185][186]

Alabama anayasasının yeniden yazılması ve modernleştirilmesi için önemli bir hareket olmuştur.[187] Eleştirmenler, Alabama anayasasının eyalet yasama organına oldukça merkezi bir güç verdiğini ve yerelde neredeyse hiç güç bırakmadığını savunuyor. Çoğu ilçenin kendi kendini yönetme yetkisi yoktur. Eyaletin farklı bölgelerinde önerilen herhangi bir politika değişikliğinin Alabama yasama meclisinin tamamı tarafından ve sıklıkla eyalet referandumu ile onaylanması gerekmektedir. Mevcut anayasaya yöneltilen eleştirilerden biri, karmaşıklığı ve uzunluğunun ayrımcılığı ve ırkçılığı kasıtlı olarak kodladığını iddia etmektedir.

Montgomery'deki Heflin-Torbert Yargı Binası. Alabama Yüksek Mahkemesi, Alabama Hukuk Temyiz Mahkemesi ve Alabama Ceza Temyiz Mahkemesine ev sahipliği yapmaktadır.

Alabama hükûmeti üç eşit kola ayrılmıştır. Yasama organı, 105 üyeli Alabama Temsilciler Meclisi ve 35 üyeli Alabama Senatosu'ndan oluşan iki meclisli bir meclis olan Alabama Yasama Organı'dır. Yasama organı eyalet yasalarının yazılması, tartışılması, kabul edilmesi ya da reddedilmesinden sorumludur. Cumhuriyetçi Parti şu anda Yasama Meclisinin her iki kanadında da çoğunluğu elinde bulundurmaktadır. Yasama Meclisi, valinin vetosunu salt çoğunlukla geçersiz kılma yetkisine sahiptir (çoğu eyalet Yasama Meclisinde vetoyu geçersiz kılmak için üçte iki çoğunluk gerekmektedir).

Eyalet, 1964 yılına kadar eyalet senatörlerini her ilçeye bir senatör düşecek şekilde coğrafi temelde seçiyordu. Anayasanın kabul edildiği 1901 yılından bu yana kongre bölgeleri yeniden belirlenmemişti; bunun sonucunda kentleşmiş bölgeler büyük ölçüde yetersiz temsil ediliyordu. Yasama bölgelerini de on yıllık nüfus sayımlarını yansıtacak şekilde değiştirmemişti. Reynolds v. Sims (1964) davasında, ABD Yüksek Mahkemesi "bir adam, bir oy" ilkesini uygulayarak, kongre bölgelerinin nüfus sayımlarına göre yeniden paylaştırılması gerektiğine karar verdi (eyaletin anayasasında zaten yer aldığı ancak uygulamadığı gibi.) Ayrıca mahkeme, eyaletlerin coğrafi temelli sistemlere sahip olması için anayasal bir dayanak olmadığından, iki meclisli eyalet yasama meclislerinin her iki meclisinin de nüfusa göre paylaştırılması gerektiğine karar verdi.

O dönemde Alabama ve diğer pek çok eyalet yasama bölgelerini değiştirmek zorunda kalmıştı, zira ülke genelinde pek çok eyalet kentsel alanları ve bölgeleri yeterince temsil etmeyen sistemlere sahipti. Bu durum söz konusu bölgelere onlarca yıl eksik yatırım yapılmasına neden olmuştu. Örneğin, Birmingham ve Jefferson County vergileri eyalet bütçesinin üçte birini karşılıyordu, ancak Jefferson County eyalet hizmetlerinin yalnızca 1/67'sini finansman olarak alıyordu. Alabama yasama organı, yasama delegasyonları aracılığıyla ilçe yönetimlerinin kontrolünü elinde tutuyordu.

Cumhuriyetçi Kay Ivey 2021 yılı itibarıyla Alabama valisidir.

Yürütme organı yasaların uygulanmasından ve gözetiminden sorumludur. Alabama valisi tarafından yönetilir. Yürütme organının diğer üyeleri arasında kabine, Alabama vali yardımcısı, Alabama Başsavcısı, Alabama Dışişleri Bakanı, Alabama Eyalet Saymanı ve Alabama Eyalet Denetçisi bulunmaktadır. Mevcut vali Cumhuriyetçi Kay Ivey'dir.

Yasama Meclisi üyeleri Kasım seçimlerinden hemen sonra göreve başlarlar. Vali, vali yardımcısı, başsavcı ve diğer anayasal görevliler gibi eyalet çapındaki yetkililer bir sonraki Ocak ayında göreve başlar.[188]

Yargı, Alabama Anayasasını yorumlamaktan ve eyalet ceza ve hukuk davalarında yasaları uygulamaktan sorumludur. Eyaletin en yüksek mahkemesi Alabama Yüksek Mahkemesi'dir. Alabama, yargıçları seçmek için partizan seçimleri kullanır. 1980'lerden bu yana yargı kampanyaları giderek daha politize hale gelmiştir.[189] Alabama Yüksek Mahkemesi'nin şu anki başyargıcı Cumhuriyetçi Tom Parker'dır. Alabama Yüksek Mahkemesi'nde görev yapan tüm yargıçlar Cumhuriyetçi Parti üyesidir. İki ara temyiz mahkemesi, Hukuk Temyiz Mahkemesi ve Ceza Temyiz Mahkemesi ve dört duruşma mahkemesi vardır: devre mahkemesi (genel yargı mahkemesi) ve bölge, vasiyet ve belediye mahkemeleri.[189]

Bazı eleştirmenler, yargıçların seçiminin aşırı yüksek infaz oranlarına katkıda bulunduğuna inanmaktadır.[190] Alabama, ülkede kişi başına düşen en yüksek idam cezası oranına sahip eyalettir. Bazı yıllarda, nüfusu beş kat daha fazla olan Teksas eyaletinden daha fazla ölüm cezası uygulamaktadır.[191] Ancak, Teksas'ta kişi başına düşen infaz sayısı önemli ölçüde daha yüksektir.[192] Bazı davalar oldukça tartışmalı olmuştur. ABD Yüksek Mahkemesi ölüm cezası davalarında 24 mahkumiyet kararını bozmuştur.[193] İdam cezasının uygulanıp uygulanmayacağı konusunda hakimlerin jüri kararlarını geçersiz kılmasına izin veren tek eyaletti. 10 davada hakimler jürilerin oybirliğiyle verdiği şartlı tahliye olmaksızın müebbet hapis cezalarını bozdu.[191] Bu yargı yetkisi Nisan 2017'de kaldırılmıştır.[194]

Alabama, devlet piyangolarının oluşturulmasına izin vermeyen çok az sayıdaki eyaletten biridir.[195]

Vergiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Vergiler Alabama Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından toplanır.[196] Alabama, kazanılan miktara ve dosyalama durumuna bağlı olarak %2, %4 veya %5 kişisel gelir vergisi almaktadır.[197] Vergi mükelleflerinin, standart kesintiyi alsalar bile, federal gelir vergilerini Alabama eyalet vergilerinden düşmelerine izin verilir ve vergi kesintisi yapanlar ayrıca FICA'yı (the Social Security and Medicare tax) da düşebilirler.[198]

Eyaletin genel satış vergisi oranı %4'tür.[199] Şehirler ve ilçeler için satış vergisi oranları da satın alımlara eklenir.[200] Örneğin, Mobile County, Alabama'daki toplam satış vergisi oranı %10'dur ve %1'lik ek bir restoran vergisi vardır; bu da Mobile County, Alabama'da yemek yiyen bir kişinin yemek için %11 vergi ödeyeceği anlamına gelir.

2020 yılında Alabama'daki satış ve tüketim vergileri, tüm eyalet ve yerel gelirlerin %38'ini oluşturmuştur.[201]

Sadece Alabama, Mississippi ve Güney Dakota bakkaliye ürünlerini tam eyalet satış vergisi oranı üzerinden vergilendirmektedir.[202]

Alabama'da kurumlar vergisi oranı %6,5'tir. Alabama'daki genel federal, eyalet ve yerel vergi yükü, eyaleti ülkede vergi yükü en az olan ikinci eyalet konumuna getirmektedir.[203]

Yıllık olarak değerlendirilen değerin %.40'ı oranındaki emlak vergileri, Hawaii'den sonra ABD'deki en düşük ikinci vergi oranıdır.[204] Mevcut eyalet anayasası, emlak vergilerinin artırılması için seçmen referandumu gerektirmektedir.

İlçe ve yerel yönetimler[değiştir | kaynağı değiştir]

Alabama'da 67 ilçe bulunmaktadır. Her ilçenin genellikle ilçe komisyonu olarak adlandırılan kendi seçilmiş yasama organı vardır. Ayrıca ilçede sınırlı yürütme yetkisi vardır. Alabama Anayasası'nın gücü eyalet yasama organında merkezileştiren kısıtlamaları nedeniyle, eyalette sadece yedi ilçenin (Jefferson, Lee, Mobile, Madison, Montgomery, Shelby ve Tuscaloosa) sınırlı özerkliği vardır. Bunun yerine, eyaletteki çoğu ilçe, atık bertarafından arazi kullanımı imarına kadar basit yerel politikaları onaylatmak için eyalet yasama organının Yerel Mevzuat Komitesi'nde lobi yapmak zorundadır.

Eyalet yasama organı, 1973 Alabama Anayasa Komisyonu'nun önerdiği gibi, ilçeler için özerklik getiren bir anayasa değişikliğini kabul etmeyi reddederek yerel yönetimler üzerindeki yetkisini elinde tutmuştur.[205] Yasama delegasyonları her bir ilçe üzerinde belirli yetkilere sahiptir. Birleşik Devletler Yüksek Mahkemesi'nin Baker v. Carr (1964) davasında aldığı karar, "bir adam, bir oy" ilkesini uygulamak için her iki mecliste de nüfusa dayalı olarak belirlenen ve her nüfus sayımından sonra yeniden belirlenen bölgelerin olmasını gerektirmiştir. Bundan önce, her ilçe bir eyalet senatörü tarafından temsil ediliyordu ve bu da daha şehirleşmiş, kalabalık ilçelerin eyalet senatosunda daha az temsil edilmesine yol açıyordu. Eyalet meclisindeki koltukları yeniden paylaştırmada da başarısız olan eyalet yasama meclisinin kırsal önyargısı, sanayi kentlerinin ve kentleşmiş bölgelerin yükselişini fark edemeyerek siyaseti 20. yüzyıla kadar etkiledi.

"Alabama'da ilçeler için iç yönetimin olmaması, ilçelerin eyalet anayasası tarafından yetkilendirilmeyen şeyleri yapmasına izin veren yerel mevzuatın çoğalmasına neden oldu. Alabama anayasası 700'den fazla kez değiştirilmiştir ve bu değişikliklerin neredeyse üçte biri yerel nitelikte olup sadece bir ilçe veya şehir için geçerlidir. Her yasama oturumunun önemli bir kısmı yerel yasalara harcanmakta, bu da yasa koyucuların zamanını ve dikkatini eyalet çapında önem taşıyan konulardan uzaklaştırmaktadır."[205]

Alabama alkollü içeceklerin kontrol edildiği bir eyalettir, yani eyalet hükûmeti alkol satışı üzerinde tekel sahibidir. Alabama Alkollü İçecek Kontrol Kurulu eyalette alkollü içeceklerin satışını ve dağıtımını kontrol etmektedir. Toplam 67 ilçeden 25'i alkol satışını yasaklayan "kuru ilçelerdir" ve alkol satışına izin veren ilçelerde çok sayıda kuru belediye bulunmaktadır.[206]

Sıralama İlçe Nüfus
(2019 tahmini)
Nüfus
(2010 nüfus sayımı)
Merkez Büyükşehir
1 Jefferson 658,573 658,158 Birmingham Birmingham
2 Mobile 413,210 412,992 Mobile Mobile
3 Madison 372,909 334,811 Huntsville Huntsville
4 Montgomery 226,486 229,363 Montgomery Montgomery
5 Shelby 217,702 195,085 Columbiana Hoover (part)
Alabaster
6 Baldwin 223,234 182,265 Bay Minette Daphne
7 Tuscaloosa 209,355 194,656 Tuscaloosa Tuscaloosa
8 Lee 164,542 140,247 Opelika Auburn
9 Morgan 119,679 119,490 Decatur Decatur
10 Calhoun 113,605 118,572 Anniston Anniston
11 Houston 105,882 101,547 Dothan Dothan
12 Etowah 102,268 104,303 Gadsden Gadsden
13 Limestone 98,915 82,782 Athens Athens
14 Marshall 96,774 93,019 Guntersville Albertville
15 Lauderdale 92,729 92,709 Florence Florence

Politika[değiştir | kaynağı değiştir]

Amerikan İç Savaşı'nı izleyen Yeniden Yapılanma döneminde Alabama, General John Pope komutasındaki Üçüncü Askeri Bölge'ye bağlı federal birlikler tarafından işgal edildi. 1874 yılında, Kurtarıcılar olarak bilinen beyaz Demokratlardan oluşan siyasi koalisyon, kısmen şiddet, dolandırıcılık ve gözdağı yoluyla siyahların oylarını bastırarak eyalet hükûmetinin kontrolünü Cumhuriyetçilerden aldı.

1890'dan sonra, Beyaz Demokrat politikacılardan oluşan bir koalisyon, Afro-Amerikan sakinleri ayrıştırmak ve haklarından mahrum bırakmak için yasalar çıkardı ve bu süreç 1901 anayasasının hükümleriyle tamamlandı. Siyahları haklarından mahrum eden hükümler, birçok yoksul Beyazın da dışlanmasıyla sonuçlandı. 1941 yılına gelindiğinde Siyahlardan çok Beyazlar haklarından mahrum bırakılmıştı: 600.000'e karşı 520.000. Neredeyse tüm vatandaşları haklarından mahrum bırakıldığı ve yasalar karşısında ayrı ve eşit olmayan muameleye tabi tutulduğu için siyah toplum üzerindeki toplam etkileri daha büyük oldu.

1901'den 1960'lara kadar eyalet, kentleşme ve belirli bölgelerin sanayileşmesi sırasında nüfus arttıkça ve eyalet içinde yer değiştirdikçe seçim bölgelerini yeniden çizmedi. Seçim bölgelerinin temelini ilçeler oluşturduğundan, sonuç, bir dizi federal mahkeme davası 1972'de eşit temsili sağlamak için yeniden sınırlandırmayı gerektirene kadar, yüzyılın neredeyse dörtte üçü boyunca eyalet siyasetine hakim olan kırsal bir azınlık oldu.

Alabama eyalet siyaseti, beyazların seçim ve sosyal reform protestolarına bürokratik olarak ve zaman zaman şiddetle direndiği 1950'ler ve 1960'larda sivil haklar hareketi sırasında ülke çapında ve uluslararası alanda dikkat çekti. Eyaletin dört dönem görev yapan tek valisi olan Vali George Wallace, ayrımcılığı sürdürmeye yemin etmiş tartışmalı bir figürdü. Afrikalı Amerikalılar ancak 1964 tarihli federal Medeni Haklar Yasası ve 1965 tarihli Oy Hakkı Yasası'nın kabul edilmesinden sonra diğer medeni hakların yanı sıra oy kullanma hakkını da yeniden elde ettiler. Birçok yargı bölgesinde, nüfusun çoğunluğunun seçimlere hakim olmasına izin veren geniş kapsamlı seçim sistemleri tarafından temsilden dışlanmaya devam ettiler. İlçe düzeyinde bazı değişiklikler, ilçe kurulları arasında daha çeşitli bir temsile olanak tanıyan tek üyeli bölgelerin oluşturulmasına yönelik mahkeme itirazlarının ardından gerçekleşmiştir.

2007 yılında Alabama Yasama Meclisi, Cumhuriyetçi Vali Bob Riley'in imzasıyla kölelik ve köleliğin kalıcı etkileri konusunda "derin üzüntü" ifade eden bir karar tasarısını kabul etti. Tasarı, Amerika Konfedere Devletleri Kongresi'ne ev sahipliği yapan Alabama Eyaleti Meclis Binası'nda sembolik bir törenle imzalandı.[207]

2010 yılında Cumhuriyetçiler 136 yıl sonra ilk kez yasama meclisinin her iki kanadının da kontrolünü ele geçirdi.[208]

Mayıs 2021 itibarıyla eyalette 3.518.285'i aktif, diğerleri aktif olmayan toplam 3.589.839 kayıtlı seçmen bulunmaktadır.[209]

Seçimler[değiştir | kaynağı değiştir]

Senatör Doug Jones 2017'de özel bir seçim kazandı.

2020 yılında yapılan bir araştırmada Alabama, vatandaşlar için oy kullanmanın en zor olduğu 12. eyalet olarak sıralandı.[210]

Eyalet seçimleri[değiştir | kaynağı değiştir]

1901'de Siyahların haklarından mahrum bırakılmasıyla birlikte eyalet, Demokrat Parti'nin her Güney eyaletinde etkin bir şekilde tek geçerli siyasi parti olarak faaliyet gösterdiği bir sistem olan "Katı Güneyin" bir parçası haline geldi. Yaklaşık yüz yıl boyunca Alabama'daki yerel ve eyalet seçimleri Demokrat Parti önseçimlerinde belirlenmiş ve genel seçimlerde genellikle sadece göstermelik Cumhuriyetçi rakipler yarışmıştır. Ancak 20. yüzyılın ortalarından sonlarına doğru beyaz muhafazakarlar Cumhuriyetçi Parti'ye kaymaya başladı. Alabama'da beyazların çoğunlukta olduğu bölgelerin artık düzenli olarak Cumhuriyetçi adayları federal, eyalet ve yerel makamlara seçmesi bekleniyor.

Alabama Yüksek Mahkemesi'ndeki dokuz sandalyenin ve eyalet temyiz mahkemelerindeki on sandalyenin tamamı seçimle göreve gelmektedir. 1994 yılına kadar hiçbir Cumhuriyetçi mahkeme koltuğuna oturmamıştı. Bu genel seçimde, o sırada görevde olan başyargıç Ernest C. Hornsby, Cumhuriyetçi Perry O. Hooper Sr. karşısında yaklaşık 3.000 oyla seçimi kaybettikten sonra görevi bırakmayı reddetti.[211][212] Hornsby Alabama'ya dava açtı ve mahkemeyi kaybettikten sonra koltuğu bırakmadan önce yaklaşık bir yıl boyunca meydan okurcasına görevde kaldı. Demokratlar, kürsüdeki son Demokratın istifasıyla Ağustos 2011'de on dokuz mahkeme koltuğunun sonuncusunu da kaybetti.

21. yüzyılın başlarında Cumhuriyetçiler eyalet çapında seçilmiş yedi yürütme organı makamının tamamına sahiptir. Alabama Eyaleti Eğitim Kurulu'ndaki sekiz seçilmiş koltuktan altısı Cumhuriyetçilerin elinde. 2010 yılında Cumhuriyetçiler eyalet yasama meclisinin her iki kanadında da büyük çoğunluğu ele geçirerek 136 yıl sonra ilk kez bu organın kontrolünü ele geçirdiler. Alabama Kamu Hizmeti Komisyonu'nda görev yapan eyalet çapındaki son Demokrat 2012'de yenilgiye uğramıştır.[213][214][215]

Cumhuriyetçilerin genellikle yeniden yapılanma hükûmetini temsil ettiği Yeniden Yapılanma döneminin sona ermesinden bu yana sadece üç Cumhuriyetçi vali yardımcısı seçilmiştir. Üç GOP vali yardımcısı Steve Windom (1999-2003), Kay Ivey (2011-2017) ve Will Ainsworth (2019-günümüz).

Yerel seçimler[değiştir | kaynağı değiştir]

Eyaletteki pek çok yerel makam (ilçe komiserleri, eğitim kurulları, vergi tahakkuk memurları, vergi tahsildarları, vb) hala Demokratların elindedir. Birçok kırsal ilçede seçmenlerin çoğunluğu Demokratlardan oluşuyor ve bu da yerel seçimlerin Demokratların ön seçimiyle belirlenmesine neden oluyor. Benzer şekilde birçok metropol ve banliyö ilçesinin çoğunluğu Cumhuriyetçidir ve istisnalar olsa da seçimler Cumhuriyetçi önseçimlerde belirlenmektedir.[216][217]

Alabama'nın 67 ilçe şerifi partizan, geniş katılımlı yarışlarda seçiliyor ve Demokratlar hala bu görevlerin dar çoğunluğunu elinde tutuyor. Şu anki dağılım 35 Demokrat, 31 Cumhuriyetçi ve bir Bağımsız Fayette.[218] Ancak Demokrat şeriflerin çoğu kırsal ve az nüfuslu ilçelere başkanlık etmektedir. Cumhuriyetçi şeriflerin çoğunluğu daha kentsel/banliyö ve yoğun nüfuslu ilçelerde seçilmiştir. 2015 yılı itibarıyla Alabama eyaletinde Morgan County, Alabama'da bir kadın şerif ve on Afro-Amerikan şerif bulunmaktadır.[218]

Federal seçimler[değiştir | kaynağı değiştir]

Eyaletin iki ABD senatörü Richard C. Shelby ve Tommy Tuberville olup her ikisi de Cumhuriyetçidir. Shelby ilk olarak 1986 yılında Demokrat olarak Senato'ya seçilmiş ve 1992 yılında yeniden seçilmiştir, ancak Kasım 1994 genel seçimlerinin hemen ardından parti değiştirmiştir.

ABD Temsilciler Meclisi'nde eyalet, altısı Cumhuriyetçi (Jerry Carl, Mike Rogers, Robert Aderholt, Mo Brooks, Barry Moore ve Gary Palmer) ve biri Demokrat olmak üzere yedi üye tarafından temsil edilmektedir. Terri Sewell, Siyah Kuşak'ın yanı sıra Birmingham, Tuscaloosa ve Montgomery'nin ağırlıklı olarak siyahların yaşadığı bölgelerini temsil etmektedir.

Eğitim[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk ve orta öğretim[değiştir | kaynağı değiştir]

Birmingham banliyösündeki Vestavia Hills Lisesi

Alabama'da kamuya açık ilk ve orta öğretim Alabama Eyaleti Eğitim Kurulu'nun yanı sıra 67 ilçe okul kurulu ve 60 şehir eğitim kurulu tarafından yerel gözetim altındadır. Birlikte, 1.496 ayrı okul 744.637 ilk ve orta öğretim öğrencisine eğitim vermektedir.[219]

Devlet okulu finansmanı Alabama Yasama Meclisi tarafından Eğitim Güven Fonu aracılığıyla tahsis edilmektedir. 2006-2007 mali yılında Alabama, ilk ve orta öğretim için 3.775.163.578 $ ödenek ayırmıştır. Bu rakam bir önceki mali yıla göre 444.736.387 $'lık bir artışı temsil etmektedir. 2007 yılında okulların yüzde 82'sinden fazlası, Alabama eyaleti tarafından belirlenen ölçütler kullanılarak, Ulusal Hiçbir Çocuk Geride Kalmasın yasası kapsamında öğrenci yeterliliğine yönelik yeterli yıllık ilerleme (AYP) kaydetmiştir.

Alabama'nın kamu eğitim sistemi son yıllarda gelişme göstermiş olsa da, diğer eyaletlerle karşılaştırıldığında başarı açısından geride kalmaktadır. ABD Nüfus Sayımı verilerine göre (2000), Alabama'nın lise mezuniyet oranı (%75) ABD'deki en düşük dördüncü orandır (Kentucky, Louisiana ve Mississippi'den sonra).[220] En büyük eğitim kazanımları, üniversite eğitimi almış ancak diploması olmayan kişiler arasındaydı.[221]

Genel olarak Batı'da yasak olan okullarda bedensel cezalandırma Alabama'da alışılmadık bir durum değildir. 2011-2012 eğitim-öğretim yılı hükûmet verilerine göre 27.260 devlet okulu öğrencisi en az bir kez dayak yemiştir.[222] Alabama'da okullarda uygulanan fiziksel ceza oranı sadece Mississippi ve Arkansas'ta görülmektedir.[222]

Kolejler ve üniversiteler[değiştir | kaynağı değiştir]

Floransa'daki Kuzey Alabama Üniversitesi'nde Harrison Plaza. Okul, 1830 yılında Alabama Yasama Meclisi tarafından LaGrange College olarak kurulmuştur.

Alabama'nın yükseköğretim programları arasında 14 adet dört yıllık devlet üniversitesi, iki yıllık toplum kolejleri ve 17 adet özel, lisans ve lisansüstü üniversite bulunmaktadır. Eyalette dört tıp fakültesi (2015 sonbaharı itibarıyla) (Alabama Üniversitesi Tıp Fakültesi, Güney Alabama Üniversitesi ve Alabama Osteopatik Tıp Koleji ve Edward Via Osteopatik Tıp Koleji-Auburn Kampüsü), iki veterinerlik koleji (Auburn Üniversitesi ve Tuskegee Üniversitesi) bulunmaktadır, Bir dişçilik okulu (Alabama Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi), bir optometri koleji (Birmingham'daki Alabama Üniversitesi), iki eczacılık okulu (Auburn Üniversitesi ve Samford Üniversitesi) ve beş hukuk fakültesi (Alabama Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Birmingham Hukuk Fakültesi, Cumberland Hukuk Fakültesi, Miles Hukuk Fakültesi ve Thomas Goode Jones Hukuk Fakültesi). Alabama'daki kamu, ortaöğretim sonrası eğitim Alabama Yükseköğretim Komisyonu ve Alabama Ortaöğretim Sonrası Eğitim Departmanı tarafından denetlenmektedir. Alabama'daki kolejler ve üniversiteler, iki yıllık ön lisans derecelerinden çok sayıda doktora düzeyindeki programlara kadar derece programları sunmaktadır.[223]

Auburn Üniversitesi William J. Samford Salonu

Tek başına en büyük kampüs Tuscaloosa'da bulunan Alabama Üniversitesi'dir ve 2016 sonbaharında 37.665 öğrenci kayıt yaptırmıştır.[224] Troy Üniversitesi 2010 yılında dört Alabama kampüsünde (Troy, Dothan, Montgomery ve Phenix City) 29.689 öğrencinin yanı sıra on yedi başka eyalette ve on bir başka ülkede bulunan altmış öğrenim sitesiyle eyaletin en büyük kurumuydu. En eski kurumlar, her ikisi de 1830 yılında kurulmuş olan Floransa'daki devlet üniversitesi Kuzey Alabama ve Mobile'deki Katolik Kilisesi'ne bağlı Spring Hill College'dır.[225][226]

Akademik programların akreditasyonu Güney Kolejler ve Okullar Birliği (SACS) ve İncil Yüksek Eğitimi Birliği (ABHE), Mesleki Eğitim Konseyi (COE) ve Bağımsız Kolejler ve Okullar Akreditasyon Konseyi (ACICS) gibi diğer konu odaklı ulusal ve uluslararası akreditasyon kurumları aracılığıyla yapılmaktadır.[227][228][229]

2011 U.S. News & World Report'a göre Alabama, Amerika'daki en iyi 100 Devlet Okulu arasında üç üniversiteye sahiptir (31. sırada Alabama Üniversitesi, 36. sırada Auburn Üniversitesi ve 73. sırada Birmingham Alabama Üniversitesi).[230]

2012 U.S. News & World Report'a göre Alabama'da dört adet birinci kademe üniversite bulunmaktadır (Alabama Üniversitesi, Auburn Üniversitesi, Birmingham'daki Alabama Üniversitesi ve Huntsville'deki Alabama Üniversitesi).[231]

Medya[değiştir | kaynağı değiştir]

Başlıca gazeteler arasında Birmingham News, Mobile Press-Register ve Montgomery Advertiser bulunmaktadır.[232]

Alabama'daki başlıca televizyon kanalları şunlardır:

  • ABC
  • CBS
    • WIAT 42 CBS, Birmingham
    • WTVY 4 CBS, Dothan
    • WHNT 19 CBS, Huntsville
    • WKRG 5 CBS, Mobile
    • WAKA 8 CBS, Selma/Montgomery
  • Fox
    • WBRC 6 FOX, Birmingham
    • WZDX 54 FOX, Huntsville
    • WALA 10 FOX, Mobile
    • WCOV 20 FOX, Montgomery
    • WDFX 34 FOX, Ozark/Dothan
  • NBC
    • WVTM 13 NBC, Birmingham
    • WRGX 23 NBC, Dothan
    • WAFF 48 NBC, Huntsville
    • WPMI 15 NBC, Mobile
    • WSFA 12 NBC, Montgomery
  • PBS/Alabama Public Television
    • WBIQ 10 PBS, Birmingham
    • WIIQ 41 PBS, Demopolis
    • WDIQ 2 PBS, Dozier
    • WFIQ 36 PBS, Florence
    • WHIQ 25 PBS, Huntsville
    • WGIQ 43 PBS, Louisville[233]
    • WEIQ 42 PBS, Mobile
    • WAIQ 26 PBS, Montgomery
    • WCIQ 7 PBS, Mount Cheaha
  • The CW
    • WTTO 21, Homewood/Birmingham
    • WTVY 4.3, Dothan
    • WHDF 15, Florence/Huntsville
    • WFNA 55, Gulf Shores/Mobile/Pensacola, FL
    • WDBB 17, Tuscaloosa
    • WBMM 22, Tuskegee/Montgomery

Kültür[değiştir | kaynağı değiştir]

Sporlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Tuscaloosa'daki Alabama Üniversitesi Bryant-Denny Stadyumu
Birmingham'daki Regions Field
Huntsville'deki Von Braun Merkezi
Birmingham-Jefferson Kongre Kompleksi'nin Birmingham'ı

Profesyonel sporlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Alabama, üç küçük lig beyzbol takımı da dahil olmak üzere birçok profesyonel ve yarı profesyonel spor takımına sahiptir.

Kulüp Şehir Spor Lig Yer
AFC Mobile Mobile Futbol Gulf Coast Premier League Archbishop Lipscomb Athletic Complex
Birmingham Bulls Pelham Buz hokeyi Southern Professional Hockey League Pelham Civic Center
Birmingham Legion FC Birmingham Futbol USL Championship PNC Field
Birmingham Barons Birmingham Beyzbol Double-A South Regions Field
Huntsville Havoc Huntsville Buz hokeyi Southern Professional Hockey League Von Braun Center
Montgomery Biscuits Montgomery Beyzbol Double-A South Montgomery Riverwalk Stadium
Rocket City Trash Pandas Madison Beyzbol Double-A South Toyota Field
Tennessee Valley Tigers Huntsville Amerikan futbolu Independent Women's Football League Milton Frank Stadium

Talladega Superspeedway motor sporları kompleksi bir dizi NASCAR etkinliğine ev sahipliği yapmaktadır. Oturma kapasitesi 143.000 olup dünyanın en büyük on üçüncü, Amerika'nın ise en büyük altıncı stadyumudur. Ayrıca Barber Motorsports Park, IndyCar Serisi ve Rolex Sports Car Serisi yarışlarına ev sahipliği yapmıştır.

ATP Birmingham, 1973'ten 1980'e kadar düzenlenen bir Dünya Şampiyonası Tenis turnuvasıydı.

Alabama, 1984 ve 1990 PGA Championship at Shoal Creek, Barbasol Championship (PGA Tour), Mobile LPGA Tournament of Champions, Airbus LPGA Classic ve Yokohama Tire LPGA Classic (LPGA Tour) ve The Tradition (Champions Tour) gibi birçok profesyonel golf turnuvasına ev sahipliği yapmıştır.

Kolej sporları[değiştir | kaynağı değiştir]

Alabama'da kolej futbolu, özellikle de Güneydoğu Konferansı'ndaki rakipler Alabama Üniversitesi Crimson Tide ve Auburn Üniversitesi Tigers son derece popülerdir. Alabama'da maç başına ortalama 100.000'in üzerinde, Auburn'de ise 80.000'in üzerinde taraftar bulunmaktadır; her iki rakam da ülkede ilk yirmi arasındadır.[234] Bryant-Denny Stadyumu Alabama futbol takımının evidir ve 101.821 kişilik oturma kapasitesine sahiptir ve Amerika'daki en büyük beşinci stadyumdur.[235][236] Jordan-Hare Stadyumu, Auburn futbol takımının iç sahasıdır ve 87.451 kişiliktir.[237]

Legion Field, UAB Blazers futbol programına ve Birmingham Bowl'a ev sahipliği yapmaktadır. Oturma kapasitesi 71,594.[238] Mobile'deki Ladd-Peebles Stadyumu, Güney Alabama Üniversitesi futbol takımının evidir ve NCAA Senior Bowl, LendingTree Bowl ve Alabama-Mississippi All Star Classic'e ev sahipliği yapmaktadır; stadyum 40.646 kişiliktir.[239] 2009 yılında Bryant-Denny Stadyumu ve Jordan-Hare Stadyumu, daha önce Birmingham'daki Legion Field'da düzenlenen Alabama Lise Atletizm Birliği eyalet futbol şampiyonası maçlarına ev sahipliği yapmaya başladı.[240]

Toplu taşıma[değiştir | kaynağı değiştir]

Montgomery'deki Montgomery Bölgesel Havalimanı Terminali
Interstate 59 (Interstate 20 ile ortak imzalı) Birmingham şehir merkezinde Interstate 65'e yaklaşırken
Mobile limanının havadan görünümü

Havacılık[değiştir | kaynağı değiştir]

Alabama'da faaliyetlerini sürdüren başlıca havalimanları arasında Birmingham-Shuttlesworth Uluslararası Havalimanı (BHM), Huntsville Uluslararası Havalimanı (HSV), Dothan Bölgesel Havalimanı (DHN), Mobile Bölgesel Havalimanı (MOB), Montgomery Bölgesel Havalimanı (MGM), Kuzeybatı Alabama Bölgesel Havalimanı (MSL) ve Kuzeydoğu Alabama Bölgesel Havalimanı (GAD) bulunmaktadır.

Demiryolu[değiştir | kaynağı değiştir]

Demiryolu ulaşımı için Amtrak, Anniston, Birmingham ve Tuscaloosa'daki istasyon duraklarıyla New York'tan New Orleans'a giden günlük bir yolcu treni olan Crescent'i planlamaktadır.

Yollar[değiştir | kaynağı değiştir]

Alabama'da altı büyük eyaletler arası güzergah bulunmaktadır: Interstate 65 (I-65) kabaca eyaletin ortasından kuzey-güney yönünde ilerler; I-20/I-59 Mississippi eyaletinin orta batı sınırından Birmingham'a gider, burada I-59 eyaletin kuzeydoğu köşesine devam eder ve I-20 doğuya Atlanta'ya doğru devam eder; I-85 Montgomery'de başlar ve doğu-kuzeydoğu yönünde Georgia eyalet sınırına kadar ilerleyerek Atlanta'ya giden ana yolu sağlar; ve I-10 eyaletin en güney kısmından geçerek batıdan doğuya Mobile'a doğru ilerler. I-22 Mississippi'den eyalete girer ve Birmingham'ı Memphis, Tennessee'e bağlar. Buna ek olarak, eyalette şu anda beş adet yardımcı eyaletler arası güzergah bulunmaktadır: Mobile'de I-165, Tuscaloosa'da I-359, Birmingham çevresinde I-459, Decatur ve Huntsville'de I-565 ve Gadsden'de I-759. Altıncı bir güzergah olan I-685, I-85'in Montgomery'nin yeni bir güney baypası boyunca yeniden yönlendirilmesiyle oluşacaktır. Birmingham'ın önerilen bir kuzey baypası I-422 olarak belirlenecektir. I-22'den I-422'ye doğrudan bir bağlantı mümkün olmayacağından, I-222 de önerilmiştir.

US Route 11 (US-11), US-29, US-31, US-43, US-45, US-72, US-78, US-80, US-82, US-84, US-90, US-98, US-231, US-278, US-280, US-331, US-411 ve US-431 gibi çeşitli ABD Otoyolları da eyaletten geçmektedir.

Eyalette dört ücretli yol bulunmaktadır: Montgomery'de Montgomery Expressway; Tuscaloosa ve Northport'ta Northport/Tuscaloosa Western Bypass; Wetumpka'da Emerald Mountain Expressway; ve Orange Beach'te Beach Express.

Limanlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Alabama'nın tek tuzlu su limanı olan Mobile Limanı, Tennessee-Tombigbee Su Yolu aracılığıyla Orta Batı'ya iç su yolu erişimi olan Meksika Körfezi'nde büyük bir limandır. Mobile Limanı 2009 yılında Birleşik Devletler'de ton trafiğine göre 12. sırada yer almıştır.[241] Mobile Limanı'ndaki yeni genişletilen konteyner terminali 2011 yılında konteyner trafiği açısından ülkenin en yoğun 25. terminali olmuştur.[242] Eyaletin diğer limanları Meksika Körfezi'ne erişimi olan nehirler üzerindedir.

Alabama'nın su limanları, kuzeyden güneye doğru sıralanmıştır:

Liman adı Konum Bağlı olduğu yer
Florence Florence/Muscle Shoals, Pickwick Gölü Tennessee Nehri
Decatur Decatur, Wheeler Gölü Tennessee Nehri
Demopolis Demopolis, Tombigbee Nehri Tennessee–Tombigbee Suyolu
Guntersville Guntersville, Guntersville Gölü Tennessee Nehri
Birmingham Birmingham, Black Warrior Nehri Tennessee–Tombigbee Suyolu
Tuscaloosa Tuscaloosa, Black Warrior Nehri Tennessee–Tombigbee Suyolu
Montgomery Montgomery, Woodruff Gölü Alabama Nehri
Mobile Mobile, Mobile Koyu Meksika Körfezi

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Bureau, US Census (26 Nisan 2021). "2020 Census Apportionment Results" (PDF). The United States Census Bureau. 26 Nisan 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2021. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2022. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2022. 
  4. ^ "Alabama Transportation Overview" (PDF). Economic Development Partnership of Alabama. 13 Kasım 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017. 
  5. ^ "Huntsville rockets past Birmingham in Census, now Alabama's largest city". al (İngilizce). 12 Ağustos 2021. 12 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2021. 
  6. ^ Thomason, Michael (2001). Mobile: The New History of Alabama's First City. Tuscaloosa: University of Alabama Press. ss. 2-21. ISBN 978-0-8173-1065-3. 
  7. ^ "Alabama's largest county looks to continue economic development momentum". 31 Ağustos 2018. 21 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2020. 
  8. ^ "Alabama Occupational Projections 2008–2018" (PDF). Alabama Department of Industrial Relations. State of Alabama. 17 Ocak 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2012. 
  9. ^ a b c Read, William A. (1984). Indian Place Names in Alabama. University of Alabama Press. ISBN 978-0-8173-0231-3. OCLC 10724679. 
  10. ^ Sylestine, Cora; Hardy, Heather; Montler, Timothy (1993). Dictionary of the Alabama Language. Austin: University of Texas Press. ISBN 978-0-292-73077-9. OCLC 26590560. 24 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  11. ^ a b c d e f g "Alabama: The State Name". All About Alabama. Alabama Department of Archives and History. 28 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2007. 
  12. ^ a b Wills, Charles A. (1995). A Historical Album of Alabama. The Millbrook Press. ISBN 978-1-56294-591-6. OCLC 32242468. 
  13. ^ Griffith, Lucille (1972). Alabama: A Documentary History to 1900. University of Alabama Press. ISBN 978-0-8173-0371-6. OCLC 17530914. 
  14. ^ Weiss, Sonia (1999). The Complete Idiot's Guide to Baby Names. Macmillan USA. ISBN 978-0-02-863367-1. OCLC 222611214. 
  15. ^ a b Rogers, William W.; Robert D. Ward; Leah R. Atkins; Wayne Flynt (1994). Alabama: the History of a Deep South State. University of Alabama Press. ISBN 978-0-8173-0712-7. OCLC 28634588. 
  16. ^ a b Swanton, John R. (1953). "The Indian Tribes of North America". Bureau of American Ethnology Bulletin. 145: 153-174. hdl:2027/mdp.39015005395804. 4 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2007. 
  17. ^ Swanton, John R. (1937). "Review of Read, Indian Place Names of Alabama". American Speech. 12 (3): 212-215. doi:10.2307/452431. JSTOR 452431. 
  18. ^ William A. Read (1994). "Southeastern Indian Place Names in what is now Alabama" (PDF). Indian Place Names in Alabama. Alabama Department of Archives and History. 1 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Ekim 2011. 
  19. ^ Bright, William (2004). Native American placenames of the United States. University of Oklahoma Press. ss. 29-559. ISBN 978-0-8061-3576-2. 17 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2015. 
  20. ^ "Alabama". The New York Times Almanac 2004. 11 Ağustos 2006. 16 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2006. 
  21. ^ Welch, Paul D. (1991). Moundville's Economy. University of Alabama Press. ISBN 978-0-8173-0512-3. OCLC 21330955. 
  22. ^ Walthall, John A. (1990). Prehistoric Indians of the Southeast-Archaeology of Alabama and the Middle South. University of Alabama Press. ISBN 978-0-8173-0552-9. OCLC 26656858. 
  23. ^ Townsend, Richard F. (2004). Hero, Hawk, and Open Hand. Yale University Press. ISBN 978-0-300-10601-5. OCLC 56633574. 
  24. ^ F. Kent Reilly; James Garber, (Ed.) (2004). Ancient Objects and Sacred Realms. Foreword by Vincas P. Steponaitis. University of Texas Press. ISBN 978-0-292-71347-5. OCLC 70335213. 
  25. ^ "Alabama Indian Tribes". Indian Tribal Records. AccessGenealogy.com. 2006. 12 Ekim 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2006. 
  26. ^ "Alabama State History". theUS50.com. 25 Ağustos 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2006. 
  27. ^ a b "Alabama History Timeline". Alabama Department of Archives and History. 18 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2013. 
  28. ^ a b Thomason, Michael (2001). Mobile: The New History of Alabama's First City. Tuscaloosa: University of Alabama Press. s. 61. ISBN 978-0-8173-1065-3. 
  29. ^ "Alabama Historical Association Marker Program: Washington County". Archives.state.al.us. 22 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2011. 
  30. ^ Clark, Thomas D.; John D. W. Guice (1989). The Old Southwest 1795–1830: Frontiers in Conflict. Albuquerque: University of New Mexico Press. ss. 44-65, 210-257. ISBN 978-0-8061-2836-8. 
  31. ^ Hamilton, Peter Joseph (1910). Colonial Mobile: An Historical Study of the Alabama-Tombigbee Basin and the Old South West from the Discovery of the Spiritu Sancto in 1519 until the Demolition of Fort Charlotte in 1821. Boston: Hougthon Mifflin. ss. 241-244. OCLC 49073155. 
  32. ^ In Alabama, only Jackson County (2019 population: 51,626; 2010 population: 53,227) is included in the Chattanooga CSA
  33. ^ a b Pickett, Albert James (1851). History of Alabama and incidentally of Georgia and Mississippi, from the earliest period. Charleston: Walker and James. ss. 408-428. 
  34. ^ "The Pine Barrens Speculation and Yazoo Land Fraud". About North Georgia. 3 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2013. 
  35. ^ "Old St. Stephens". Encyclopedia of Alabama. Auburn University. 26 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2011. 
  36. ^ "Huntsville". The Encyclopedia of Alabama. Alabama Humanities Foundation. 22 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2013. 
  37. ^ "Old Cahawba, Alabama's first state capital, 1820 to 1826". Old Cahawba: A Cahawba Advisory Committee Project. 21 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2012. 
  38. ^ a b LeeAnna Keith (13 Ekim 2011). "Alabama Fever". Encyclopedia of Alabama. Auburn University. 17 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2012. 
  39. ^ "Alabama Fever". Alabama Department of Archives and History. State of Alabama. 17 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2012. 
  40. ^ a b c d Tullos, Allen (19 Nisan 2004). "The Black Belt". Southern Spaces. Emory University. doi:10.18737/M70K6PÖzgürce erişilebilir. 11 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2006. 
  41. ^ Wayne Flynt (9 Temmuz 2008). "Alabama". Encyclopedia of Alabama. Auburn University. 6 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2012. 
  42. ^ "Capitals of Alabama". Alabama Department of Archives and History. 16 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2011. 
  43. ^ Gamble, Robert (1987). The Alabama Catalog: A Guide to the Early Architecture of the State. University, AL: University of Alabama Press. ss. 144, 323-324. ISBN 978-0-8173-0148-4. 
  44. ^ Bowsher, Alice Meriwether (2001). Alabama Architecture. Tuscaloosa: University of Alabama Press. ss. 90-91. ISBN 978-0-8173-1081-3. 
  45. ^ "Alabama History Timeline". Alabama Department of Archives and History. State of Alabama. 18 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2012. 
  46. ^ Official Symbols and Emblems of Alabama, State Bird of Alabama, Yellowhammer 2 Ocak 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Alabama State Archives
  47. ^ "13th Amendment to the U.S. Constitution: Abolition of Slavery (1865)". Historical Documents. HistoricalDocuments.com. 2005. 31 Ekim 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2006. 
  48. ^ a b c d "Reconstruction in Alabama: A Quick Summary". Alabama Moments in American History. Alabama Department of Archives and History. 13 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2012. 
  49. ^ "A Blaine Amendment Update (July 00)". Schoolreport.com. 16 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2011. 
  50. ^ a b c "Jim Crow Laws in Alabama". Emmett Till, It All Began with a Whistle. Classroomhelp. 26 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2012. 
  51. ^ Morgan Kousser. The Shaping of Southern Politics: Suffrage Restriction and the Establishment of the One-Party South, New Haven: Yale University Press, 1974
  52. ^ a b c Glenn Feldman. The Disfranchisement Myth: Poor Whites and Suffrage Restriction in Alabama. Athens: University of Georgia Press, 2004, p. 136.
  53. ^ "Segregation (Jim Crow)". Encyclopedia of Alabama. 30 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2018. 
  54. ^ a b "The Rosenwald School Building Fund and Associated Buildings MPS". National Register Information System. 18 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2012. 
  55. ^ Hine, Darlene; Hine, William; Harrold, Stanley (2012). African Americans: A Concise History (4.4isbn=9780205806270 bas.). Boston: Pearson Education, Inc. ss. 388-389. 
  56. ^ "Great Migration | African-American history". Encyclopedia Britannica. 27 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2018. 
  57. ^ Resident Population Data. "Resident Population Data—2010 Census". 2010.census.gov. 19 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2017. 
  58. ^ "Birmingham | Encyclopedia of Alabama". Encyclopedia of Alabama. 8 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2018. 
  59. ^ "Population of the 100 Largest Urban Places: 1920". United States Census Bureau. 14 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  60. ^ a b Johnson, Frank Minis (2001). Defending Constitutional Rights. University of Georgia Press. ISBN 9780820322858. 31 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2020. 
  61. ^ Thomason, Michael (2001). Mobile : the new history of Alabama's first city. Tuscaloosa: University of Alabama Press. ss. 213-217. ISBN 0-8173-1065-7. 
  62. ^ a b "George Mason University, United States Election Project: Alabama Redistricting Summary". 17 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2010. 
  63. ^ "Reynolds v. Sims". Encyclopedia of Alabama. 27 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2018. 
  64. ^ "Baker V. Carr and Legislative Apportionments: A Problem of Standards". The Yale Law Journal. 72 (5): 968-1040. 1963. doi:10.2307/794657. JSTOR 794657. 26 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2019. 
  65. ^ Klarman, Michael J. (31 Temmuz 2007). Brown v. Board of Education and the Civil Rights Movement. Oxford University Press. ISBN 9780190294588. 20 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2020. 
  66. ^ "September 2, 1963: Gov. Wallace halts integration". ABA Journal. Mark Curriden. 27 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2018. 
  67. ^ "Civil Rights Movement in Alabama Feature". Encyclopedia of Alabama. 27 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2018. 
  68. ^ "Civil Rights Act of 1964". Finduslaw.com. 21 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2010. 
  69. ^ Berman, Ari (1 Ekim 2015). "Alabama, Birthplace of the Voting Rights Act, Is Once Again Gutting Voting Rights". The Nation. ISSN 0027-8378. 27 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2018. 
  70. ^ "Voting Rights". Civil Rights: Law and History. U.S. Department of Justice. 9 Ocak 2002. 21 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2006. 
  71. ^ Martin, Jonathan; Blinder, Alan (12 Aralık 2017). "Alabama Senate Race Between Roy Moore and Doug Jones Ends With More Controversy". 
  72. ^ "Cumulative Elections in Alabama (2004)". FairVote Archives. 3 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2015. 
  73. ^ Bridges, Edwin (2016). Alabama: The Making of an American State. Tuscaloosa, AL: University of Alabama Press. s. 224. 
  74. ^ Bridges, Edwin (2016). Alabama: The Making of an American State. Tuscaloosa, AL: University of Alabama Press. ss. 224-229. 
  75. ^ Faulk, Kent (8 Mayıs 2016). "A Roy Moore timeline: From Ten Commandments to senate candidate". al.com. 13 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2021. 
  76. ^ Morgan, Leigh (16 Eylül 2018). "Remembering Hurricane Ivan 14 years later". al.com. 20 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2021. 
  77. ^ Leada, Gore (27 Nisan 2019). "April 27, 2011 tornadoes in Alabama: A by-the-numbers look at day of devastation". al.com. 14 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2021. 
  78. ^ "GCT-PH1-R. Population, Housing Units, Area, and Density (areas ranked by population): 2000". Geographic Comparison Table. U.S. Census Bureau. 2000. 3 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2006. 
  79. ^ a b c "The Geography of Alabama". Geography of the States. NetState.com. 11 Ağustos 2006. 17 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2006. 
  80. ^ "Elevations and Distances in the United States". U.S. Geological Survey. 29 Nisan 2005. 16 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2006. 
  81. ^ "NGS Data Sheet for Cheaha Mountain". U.S. National Geodetic Survey. 23 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2011. 
  82. ^ Alabama Forest Owner's Guide to Information Resources, Introduction, Alabamaforests.org 27 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  83. ^ "Alabama County (geographies ranked by total population): 2000". Geographic Comparison Table. U.S. Census Bureau. 2000. 11 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2007. 
  84. ^ "National Park Guide". Geographic Search. Washington, D.C: National Park Service—U.S. Department of the Interior. 30 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2006. 
  85. ^ "National Forests in Alabama". USDA Forest Service. United States Department of Agriculture. 7 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2008. 
  86. ^ Pappas, Breck (14 Ocak 2016). "Coastal Clay". Mobile Bay Magazine. 20 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2020. 
  87. ^ Collector, Representative (3rd District) Bob Riley-- (21 Eylül 2000). "DeSoto Caverns Park, Childersburg, Alabama". lcweb2.loc.gov. 2 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  88. ^ "Dismals Canyon". Encyclopedia of Alabama. 31 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2020. 
  89. ^ "Preserve: Stephens Gap Callahan Cave Preserve". www.saveyourcaves.org. 20 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2019. 
  90. ^ "The Wetumpka Astrobleme" by John C. Hall, Alabama Heritage, Fall 1996, Number 42.
  91. ^ King, David T. Jr. (23 Nisan 2010). "Wetumpka Crater". Encyclopedia of Alabama. 16 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2011. 
  92. ^ "Encyclopedia of Alabama: Climate". University of Alabama. 17 Ağustos 2007. 21 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2014. 
  93. ^ a b "Alabama Climate". Encyclopædia Britannica. 16 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2010. 
  94. ^ Lightning Fatalities, Injuries and Damages in the United States, 2004–2013 27 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. NLSI. Retrieved April 26, 2014.
  95. ^ "LIST: States with the most F5/EF5 tornadoes since 1950; Ohio high on list". 26 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2014. 
  96. ^ Oliver, Mike (4 Ağustos 2011). "April 27's record tally: 62 tornadoes in Alabama". al.com. 9 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2012. 
  97. ^ "Record high and low temperatures for all 50 states". Internet Accuracy Project. accuracyproject.org. 17 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  98. ^ a b c Mirarchi, Ralph E. (2004). Alabama Wildlife: Volume One. Tuscaloosa, Alabama: University of Alabama Press. ss. 1-3, 60. ISBN 978-0-81735-1304. 
  99. ^ "Alabama Wildlife and their Conservation Status". Outdoor Alabama. Alabama Department of Conservation and Natural Resources. 15 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2012. 
  100. ^ "About the Atlas". Alabama Plant Atlas. Alabama Herbarium Consortium and University of West Alabama. 29 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2012. 
  101. ^ "Mammals". Outdoor Alabama. Alabama Department of Conservation and Natural Resources. 25 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2017. 
  102. ^ "Reptiles". Outdoor Alabama. Alabama Department of Conservation and Natural Resources. 25 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2017. 
  103. ^ "Amphibians". Outdoor Alabama. Alabama Department of Conservation and Natural Resources. 25 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2017. 
  104. ^ "Birds". Outdoor Alabama. Alabama Department of Conservation and Natural Resources. 25 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2017. 
  105. ^ "Alabama Snails and Mussels". Outdoor Alabama. Alabama Department of Conservation and Natural Resources. 25 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2017. 
  106. ^ "Crayfish". Outdoor Alabama. Alabama Department of Conservation and Natural Resources. 25 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2017. 
  107. ^ a b "Metropolitan and Micropolitan Statistical Areas Population Totals and Components of Change: 2020-2021". United States Census Bureau. 29 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2022. 
  108. ^ "2010 Census Interactive Population Search". 2010.census.gov. 30 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2014. 
  109. ^ a b "Annual Estimates of the Population for the United States, Regions, States, and Puerto Rico: April 1, 2010 to July 1, 2012". U.S. Census Bureau. 5 Şubat 2009 tarihinde kaynağından (CSV) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2012. 
  110. ^ "Population and Population Centers by State—2000". United States Census Bureau. 18 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2008. 
  111. ^ Barry A. Kosmin; Ariela Keysar (2009). "American Religious Identification Survey (ARIS) 2008" (PDF). Hartford, Connecticut, USA: Trinity College. s. 20. 7 Nisan 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2009. 
  112. ^ "Religion in America: U.S. Religious Data, Demographics and Statistics—Pew Research Center". Pew Research Center's Religion & Public Life Project. 11 Mayıs 2015. 7 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2015. 
  113. ^ "Church or synagogue attendance by state". The San Diego Union-Tribune. 13 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2015. 
  114. ^ "State membership Report". The Association of Religion Data Archives. 12 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2013. 
  115. ^ "Maps & Reports". The Association of Religion Data Archives. 12 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2015. 
  116. ^ a b "State Membership Reports". thearda.com. 2000. 29 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2010. 
  117. ^ Campbell, Kirsten (25 Mart 2007). "Alabama rates well in biblical literacy". Mobile Register. Advance Publications, Inc. s. A1. 
  118. ^ "Confidence in State and Local Institutions Survey" (PDF). Capital Survey Research Center. 14 Haziran 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2007. 
  119. ^ White, David (1 Nisan 2007). "Poll says we feel good about state Trust in government, unlike some institutions, hasn't fallen". Birmingham News. s. 13A. 
  120. ^ a b Zietz, Robert (1994). The Gates of Heaven : Congregation Sha'arai Shomayim, the first 150 years, Mobile, Alabama, 1844–1994. Mobile, Alabama: Congregation Sha'arai Shomayim. ss. 1-7. 
  121. ^ "Synagogues in Alabama". Kosher Delight. 17 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2012. 
  122. ^ Kay Campbell (29 Şubat 2012). "Survey: U.S. Muslims grow by 30 percent since 2000". The Huntsville Times. 19 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2012. 
  123. ^ "Hindu Temples in the South East: catering to the needs of NRI and Indians in US". GaramChai. 22 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2012. 
  124. ^ "History of Hindu Mandir & Cultural Center". Hindu Mandir & Cultural Center. 17 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2012. 
  125. ^ "Dharma Centers and Organizations in Alabama". Manjushri Buddhist Community. AcuMaestro. 17 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2012. 
  126. ^ Frye Gaillard (December 2007). "After the Storms: Tradition and Change in Bayou La Batre". Journal of American History. Organization of American Historians. 1 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2012. 
  127. ^ Roy Hoffman (22 Ekim 2011). "For Vietnamese Buddhists in South Alabama, A Goddess of Mercy Is A Powerful Figure". Press-Register. 17 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2012. 
  128. ^ Debbie M. Lord (29 Ağustos 2009). "A Welcome Gateway to the Far East". Press-Register. 19 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2012. 
  129. ^ Katherine Sayre (17 Mayıs 2012). "Buddhist Monk Killed Temple Leader During Argument Over Food, Prosecutor Says". Press-Register. 17 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2012. 
  130. ^ "Bahais of the Shoals". shoalsbahais.com. 11 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2015. 
  131. ^ "Here are which states have the longest life expectancies — and which have the shortest". www.yahoo.com. 11 Mart 2021. 11 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2021. 
  132. ^ "County Level Estimates of Obesity—State Maps". Centers for Disease Control and Prevention. 2008. 31 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  133. ^ "Highest Rates of Leisure-Time Physical Inactivity in Appalachia and South". Centers for Disease Control and Prevention. 2008. 7 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2017. 
  134. ^ "Alabama—Percentage of Adults(aged 18 years or older) with Diagnosed Diabetes, 1994–2010". Centers for Disease Control and Prevention. 2010. 18 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  135. ^ "CDC national chart on diabetes". Apps.nccd.cdc.gov. 15 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2011. 
  136. ^ York, Erin Durkin Jessica Glenza in New (15 Mayıs 2019). "Alabama abortion ban: Republican senate passes most restrictive law in US". The Guardian. ISSN 0261-3077. 15 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2019. 
  137. ^ Chandler, Kim (29 Ekim 2019). "Federal judge blocks Alabama's strict abortion ban". Montgomery: Associated Press. 8 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2019. 
  138. ^ "YASHICA ROBINSON vs STEVEN MARSHALL Court Docket" (PDF). bloximages.newyork1.vip.townnews.com. 9 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). 
  139. ^ Ijaz, Ahmad; Addy, Samuel N. (6 Temmuz 2009). "Food Production in Alabama". The Encyclopedia of Alabama. Auburn University. 17 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2012. 
  140. ^ "GDP by State (2008)". Bureau of Economic Analysis, Regional Economic Accounts. 2 Haziran 2009. 26 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2009.  full release with tables 30 Haziran 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  141. ^ "United States Census Bureau". State and County Quick Facts. 26 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2012. 
  142. ^ "Local Area Unemployment Statistics—Alabama". Bureau of Labor Statistics. 9 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2013. 
  143. ^ "Bureau of Labor Statistics Data". United States Department of Labor. 24 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2015. 
  144. ^ Kasperkevic, Jana (26 Şubat 2016). "Alabama passes law banning cities and towns from increasing minimum wage". The Guardian. 11 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2016. 
  145. ^ Scott, Kristina. "AP_PovertyFactSheet_2018_Web". 4 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2018. 
  146. ^ Ballesteros, Carlos (10 Aralık 2017). "Alabama Has the Worst Poverty in the Developed World, U.N. Official Says". Newsweek. 8 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2018. 
  147. ^ Aneesa Macmillan. "Top of the List: Alabama's largest employers 26 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi." (April 22, 2011). Birmingham Business Journal.
  148. ^ "Alabama's Largest Employers". Birmingham Business Journal. American Registry. April 2011. 17 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2012. 
  149. ^ "Alabama and CBER: 75 Years of Change" (PDF). Alabama Business. Center for Business and Economic Research, Culverhouse College of Commerce, The University of Alabama. 2005. 27 Eylül 2006 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2006. 
  150. ^ "State Highlights for 2004–2005" (PDF). Alabama Cooperative Extension System. USDA, NASS, Alabama Statistical Office. 2005. 21 Eylül 2006 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2006. 
  151. ^ a b Hanson, TE. 2015. Economics of Aquaculture Production in Alabama. United States Department of Agriculture. Project No. ALA016-1-10022. Available from: https://reeis.usda.gov/web/crisprojectpages/0222158-economics-of-aquaculture-production-in-alabama.html 24 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  152. ^ Pine, H.J.; Boyd, C.E. (2011). "Stream Salinization by Inland Brackish-Water Aquaculture". North American Journal of Aquaculture. 73 (2): 107-113. doi:10.1080/15222055.2011.545580. 
  153. ^ a b c d e Hanson, Terry; Roy, Luke; Kelly, Anita (2021). "2020 Alabama Farm-Raised Catfish Industry Highlights". 24 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  154. ^ "Vehicle Technologies Program: Fact #539: October 6, 2008, Light Vehicle Production by State". .eere.energy.gov. 6 Ekim 2008. 6 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2010. 
  155. ^ McCreless, Patrick (31 Ekim 2012). "Automakers account for about a third of the state's industrial expansion". The Anniston Star. 22 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2013. 
  156. ^ Kent, Dawn (2 Nisan 2013). "U.S. auto sales see gains in March, as Alabama-made models rise 4 percent". AL.com. 18 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2013. 
  157. ^ "ThyssenKrupp's Alabama incentive package tops $811 million". Press-Register. 11 Mayıs 2007. 26 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2011. 
  158. ^ "New owners of ThyssenKrupp stainless steel division plan visit in June". Press-Register. 31 Mayıs 2012. 22 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2013. 
  159. ^ "Report: ThyssenKrupp gets final bids for Steel Americas plants". AL.com. 1 Mart 2013. 7 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2013. 
  160. ^ "Alabama: Ende 2014 bei voller Kapazität—stahl-online.de". stahl-online.de. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2015. 
  161. ^ "Hunt Refining Company 18 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Linkedin.
  162. ^ "Company Overview". JVC America, Inc.
  163. ^ Melissa Nelson-Gabriel (2 Temmuz 2012). "Airbus to Build 1st US Assembly Plant in Alabama". Associated Press. 3 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2012. 
  164. ^ "Airbus confirms its first US factory to build A320 jet". BBC News. 2 Temmuz 2012. 2 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2012. 
  165. ^ Nicola Clark (2 Temmuz 2012). "EADS to Build United States Assembly Line for Airbus A320". The New York Times. 2 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2012. 
  166. ^ "Airbus Appoints Program Manager for its Mobile Assembly Line". Airbus. 6 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2013. 
  167. ^ Arielle Emmett (June 2016). "Airbus Lands In Alabama". Air & Space Smithsonian. 19 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2017. 
  168. ^ Polland, Jennifer. "A Detailed Look At How Americans Travel Within The US". Business Insider. 20 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2019. 
  169. ^ "Tourist spending in Alabama hit all-time high in 2017". al. 23 Mayıs 2018. 20 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2019. 
  170. ^ Nusbaum, Lydia (30 Kasım 2018). "International travel agents descend on Alabama". WSFA 12 News. 15 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2021. 
  171. ^ Jim Volz (21 Şubat 2007). "Alabama Shakespeare Festival (ASF)". The Encyclopedia of Alabama. Auburn University. 8 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2012. 
  172. ^ "Guntersville Dam and Lake". Encyclopedia of Alabama. 28 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2020. 
  173. ^ "Planning Your Alabama Visit". alabama.travel.com. Sweet Home Alabama. 24 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2016. 
  174. ^ a b "Carnival/Mobile Mardi Gras Timeline". Museum of Mobile. Museum of Mobile. 19 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2012. 
  175. ^ "HOLIDAYS ENUMERATED; PERSONAL LEAVE DAYS; STATE HOLIDAYS OBSERVED BY CLOSING OF STATE OFFICES; COMPENSATORY LEAVE DAYS", Alabama Code, ss. 1-3-8(c), 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 2 Aralık 2014 
  176. ^ Roberts, Ken. "Alabama ranks top tourist attractions". Tuscaloosa News. 26 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2019. 
  177. ^ "Four Alabama-Filmed Movies to Watch In 2013". LocationsHub. 26 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2019. 
  178. ^ Walburn, Jackie Romine (10 Aralık 2018). "A Growing List of Movies Have Been Made in Alabama". 26 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2019. 
  179. ^ "Trauma Centers | Alabama Department of Public Health (ADPH)". www.alabamapublichealth.gov. 21 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2020. 
  180. ^ "UAB—Human Resources—Home". uab.edu. 22 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2015. 
  181. ^ "Competition in health insurance research". American Medical Association. 18 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2019. 
  182. ^ "Deposit Market Share Report". Federal Deposit Insurance Corporation. 27 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2022. 
  183. ^ Tim Lockette, Is the Alabama Constitution the longest constitution in the world?Truth Rating: 4 out of 5 7 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Anniston Star.
  184. ^ Campbell Robertson, Alabama Simmers Before Vote on Its Constitution's Racist Language 23 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., New York Times, October 10, 2012.
  185. ^ Roig-Franzia, Manuel (28 Kasım 2004). "Alabama Vote Opens Old Racial Wounds". The Washington Post. 22 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2021. 
  186. ^ "Constitution of Alabama—1901". The Alabama Legislative Information System. 23 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2006. 
  187. ^ "Alabama Citizens for Constitutional Reform". Constitutionalreform.org. 15 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2010. 
  188. ^ Lee, McDowell (2009). "Alabama's Legislative Process". State of Alabama. 2 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  189. ^ a b Judicial Selection in the States: Alabama 6 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., American Judicature Society.
  190. ^ SARA RIMER, "Questions of Death Row Justice For Poor People in Alabama" 29 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. New York Times, March 1, 2000. Accessed March 11, 2017.
  191. ^ a b Rebecca Buckwalter-Poza (27 Temmuz 2014). "With Judges Overriding Death Penalty Cases, Alabama Is An Outlier". NPR. 3 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2016. 
  192. ^ "State Execution Rates (through 2020)". Death Penalty Information Center. 7 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2019. 
  193. ^ "Supreme Court Reverses Another Alabama Death Penalty Case". EJI. 21 Haziran 2016. 20 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2016. 
  194. ^ "Alabama Gov. Kay Ivey signs bill: Judges can no longer override juries in death penalty cases". Al.com. 12 Nisan 2017. 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2017. 
  195. ^ Alabama Law, Article IV, §65
  196. ^ "Alabama Department of Revenue". Alabama Department of Revenue. 3 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2020. 
  197. ^ Loughead, Katherine (17 Şubat 2021). "State Individual Income Tax Rates and Brackets for 2021". Tax Foundation. 18 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2022. 
  198. ^ MORENO, TONYA (27 Mayıs 2021). "States That Allow You to Deduct Federal Income Taxes". Dotdash. 19 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2022. 
  199. ^ "Sales Tax". Alabama Department of Revenue. 19 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2022. 
  200. ^ "City and County Tax Rates". Alabama Department of Revenue. 19 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2022. 
  201. ^ Chandler, Chuck (8 Ocak 2021). "Alabama collected record $12.2B revenues in 2020". Alabama News Center. 19 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2022. 
  202. ^ FIGUEROA, ERIC; LEGENDRE, JULIAN (1 Nisan 2020). "States That Still Impose Sales Taxes on Groceries Should Consider Reducing or Eliminating Them". Center on Budget and Policy Priorities. 31 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2022. 
  203. ^ "Taxes In Alabama". Tax Foundation. 19 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2022. 
  204. ^ Richardson, Brenda (9 Nisan 2020). "Residents Pay The Lowest Property Taxes In These States". Forbes. 19 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2022. 
  205. ^ a b Brewer, Albert P. "Home Rule". Encyclopedia of Alabama. 3 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2015. 
  206. ^ "Wet Cities". Alabama ABC Board. 19 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2022. 
  207. ^ Rawls, Phillip (1 Haziran 2007). "Alabama offers an apology for slavery". The Virginian Pilot. 
  208. ^ White, David (2 Kasım 2010). "GOP takes control of Alabama Legislature after 136 years". The Birmingham News. 9 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2018. 
  209. ^ "Elections Data Downloads". Alabama Secretary of State. 8 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2021. 
  210. ^ Pomante II, Michael J.; Li, Quan (15 Aralık 2020). "Cost of Voting in the American States: 2020". Election Law Journal: Rules, Politics, and Policy. 19 (4): 503-509. doi:10.1089/elj.2020.0666. 25 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2022. 
  211. ^ "Sue Bell Cobb considering running for governor". The Birmingham News. 2 Mayıs 2009. 6 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2009. 
  212. ^ "Chief Justice Perry Hooper remembered as GOP pioneer". al. 26 Nisan 2016. 13 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2021. 
  213. ^ "Commissioners". Psc.state.al.us. 18 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2009. 
  214. ^ Special (5 Kasım 2008). "Lucy Baxley wins Alabama Public Service Commission presidency, but recount possible". Birmingham News via al.com. 2 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2009. 
  215. ^ Jeff Amy. "Public Service Commission: Twinkle Cavanaugh, Terry Dunn join GOP sweep". al.com. 6 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2011. 
  216. ^ "2006 Gubernatorial Democratic Primary Election Results—Alabama". Uselectionatlas.org. 19 Kasım 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2009. 
  217. ^ "2006 Gubernatorial Republican Primary Election Results—Alabama". Uselectionatlas.org. 15 Şubat 2007. 19 Kasım 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2009. 
  218. ^ a b "Alabama Sheriffs 2015–2019". www.alabamasheriffs.com. 30 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2015. 
  219. ^ "Alabama Education Quick Facts 2012–13" (PDF). 29 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2014. 
  220. ^ "Educational Attainment : 2000 : Census 2000 Brief" (PDF). Census.gov. 16 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Aralık 2016. 
  221. ^ Education Statistics 13 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. CensusScope.org
  222. ^ a b Farrell, Colin (February 2016). "Corporal punishment in US schools". World Corporal Punishment Research. 3 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2016. 
  223. ^ "Directory of Alabama Colleges and Universities". Alabama Commission on Higher Education. 11 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2013. 
  224. ^ "The University of Alabama". www.ua.edu. 11 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2017. 
  225. ^ "History in the making". University of North Alabama. 12 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2011. 
  226. ^ "The Mission Statement of Spring Hill College: History". Spring Hill College. 23 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2011. 
  227. ^ "Members". Association for Biblical Higher Education. 10 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2011. 
  228. ^ "Membership Directory" (PDF). Council on Operational Education. November 2010. 25 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2011. 
  229. ^ "ACICS Website Directory" (PDF). Accrediting Council for Independent Colleges and Schools. 20 Temmuz 2009. 24 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2011. 
  230. ^ "Top Public Schools". U.S. News & World Report. 17 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2011. 
  231. ^ National University Rankings | Top National Universities | US News Best Colleges 8 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. U.S. News & World Report. Retrieved on July 12, 2013.
  232. ^ "Alabama". Encyclopædia Britannica. 20 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2017. 
  233. ^ "APT—WGIQ Channel 43 Television". stationindex.com. 25 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2017. 
  234. ^ STRAKA, DEAN (5 Ocak 2022). "College football: Top 10 teams by average home game attendance during 2021 season". 247Sports.com. 9 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2022. 
  235. ^ "Bryant–Denny Stadium". RollTide.com. University of Alabama. 5 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2022. 
  236. ^ "Stadium List: 100 000+ Stadiums". World Stadiums. 23 Ekim 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2012. 
  237. ^ "Jordan-Hare Stadium". Auburn University. 1 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  238. ^ "Legion Field". Birmingham, Alabama. 19 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2022. 
  239. ^ "Welcome to Ladd Peebles Stadium". Ladd–Peebles Stadium. 19 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2022. 
  240. ^ Sentell, Jeff (8 Nisan 2009). "Super 6 leaving Birmingham for Bryant-Denny, Jordan-Hare stadiums | al.com". The Birmingham News. 19 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2022. 
  241. ^ "Table 1086. Top U.S. Ports by Tons of Traffic: 2009" (PDF). U.S. Army Corps of Engineers. 19 Ekim 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2013. 
  242. ^ "U.S. Waterborne Container Traffic by Port/Waterway in 2011 (Loaded and Empty TEUS)". U.S. Army Corps of Engineers. 3 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2013.