İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı
Kutluk Devleti İkinci Göktürk Kağanlığı | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 682-745 | |||||||||
 | |||||||||
| Başkent | Ötüken | ||||||||
| Yaygın dil(ler) | Göktürkçe | ||||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||||
| Kağan | |||||||||
| |||||||||
| Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
| Makale serilerinden |
 |
İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı (Çince: 後突厥/后突厥, pinyin: Hou Tūjué veya 突厥第二汗國; 681 - 744), Çin egemenliğine giren Göktürkler (Doğu Göktürk Kağanlığı) Kutluk Kağan zamanında yeniden bağımsızlığına kavuştu. Bu yüzden bu devlete "Kutluk Devleti" de denir.
Göktürklerin yeniden bağımsızlığı
Orhun Âbidelerinde geçen bir diğer önemli mesajlar da bağımsızlık üzerinedir.Bilindiği üzere; I.Köktürk Kağanlığının egemenliğine, Çin son vermiş ve Köktürkler,Çin egemenliği altına girmiş ve bağımsızlığını kaybetmiştir.Bu hadiseden sonra Türkler,bağımsızlık mücadelesine girişmiş ve bu mücadelelerinin sonucunda bağımsızlıklarını kazanıp,II.Köktürk Kağanlığını kurmuşlardır.[1]
Kutluğ İlteriş Kağan dönemi
Elli yıllık bir esaretin ardından 680 yılında Aşina soyundan gelen Kutluk akıl hocası Bilge Tonyukuk ile birlikte Çine isyan etti. Kutluk az zamanda Ötüken başkent olmak[kaynak belirtilmeli] üzere kağanlığı örgütledi Bu yüzden İl'i (devleti) derleyip toparlayan anlamına gelen İl Teriş ünvanı verildi. Kardeşi Kapgan'ı şad ilan etti ve Veziri Tonyukuk'u diplomasi ve ordu işlerinin başına geçirdi.
Oğuzlara karşı sefer
 | Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor. |
Kırgızlar'a karşı sefer
| Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor. |
Türgişlere karşı sefer
| Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor. |
Kapgan Kağan dönemi
Kutluğun ölümünden sonra yerine Kapgan Kağan geçti. Bu dönemde Kutluk Devleti güçlendi. Kapgan Kağanın siyaseti;
- Çin'i baskı altında tutmak.[kaynak belirtilmeli]
- Çin hakimiyetinde bulunan Göktürk topraklarını geri almak.[kaynak belirtilmeli]
- Orta Asya'daki tüm Türk boylarını bir çatı altında toplamak.[kaynak belirtilmeli]
Bu amaçla Çin'i hakimiyet altına aldı[kaynak belirtilmeli] fakat Çinin kültüründen uzak kalmak için sadece vergiye bağladı.
Bilge Kağan dönemi
Kapgan Kağan'dan sonra Bilge Kağan geçti.Kutluk Devleti en parlak dönemini yaşadı.Kardeşi Kültigin ile taht kavgasına girişmedi; beraber devleti yönettiler. En büyük yardımcıları Tonyukuk idi. Çin ile ticari ilişki geliştirildi. Batı Türkistan'daki Türk boyları tamamen bağlandı. 725 yılında devletin bel kemiği olan Tonyukuk öldü. 731’de Kültigin öldü. 734 yılında da Bilge öldü.
Daha sonra tahta çıkan kağanlar atalarının kurduğu devleti iyi yönetme becerisi gösteremediler. Karluk, Basmil ve (Onogurlar- Oğuzlar:Uygurlar)’ın çıkardığı isyanı bastıramadılar. 745 yılında Ötüken ve çevresini Uygurlar ele geçirerek; Türklerin ve Orta Asya'nın yeni temsilcisi oldular. Türgişler de Batı Türkistan'ı yönettiler.
Oğuzlara karşı sefer
| Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor. |
Basmillere karşı sefer
| Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor. |
Kitanlara karşı sefer
| Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor. |
Yiyen Kağan
| Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor. |
Bilge Kutluk Kağan
| Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor. |
Orhun Yazıtları
Bilge Kağan Orta Asya Türk boylarına şöyle sesleniyor:
“Ey Türk budunu. Üstte gök yıkılmaz, altta yer delinmezse devletini, töreni kim bozabilir?” [2]
II. Göktürk Kağanları
- Kutluk Kağan (680-691)
- Kapgan Kağan (691-716)
- İnel Kağan (716)
- Bilge Kağan (716-734)
- Yollyg-Tegin Izhan-Kağan (734-39)
- Bilge Kutluk Tengri-Kağan (739-41)
- Siuan Kağan (741)
- Il-Itmysh Bilge-Kağan (741-42)
- Ozmyş (Ozmış) Kağan (742-43)
- Bomei-Tegin Kağan (743-45)
Göktürklerin soyağacı
| Göktürk Kağanlığı (Aşina) Doğu Kanadı (Bumin Kağan) Batı kanadı (İstemi Yabgu) (552 - 582) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Batı Göktürk (Tarduş Kağan) (582 - 657/739) | Doğu Göktürk (İşbara Kağan) (582 - 630) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| İkinci Doğu Göktürk İlteriş Kağan (Kutluk) (682 - 745) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Hazar Kağanlığı (tartışmalı) | Beş Hanedan Şatuo (Göktürk) (907 - 960) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Otuz Göktürk tezi
| Göktürk Kağanlığı (Aşina) Doğu Kanadı (Bumin Kağan) Batı kanadı (İstemi Yabgu) (552 - 587) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Karluk Üç Ok -3- | Batı Göktürk (Tardu Kağan) (587 - 657/739) On Ok -10- | Doğu Göktürk (İşbara Kağan) (587 - 630) Oniki Ok -12- | Basmıl Beş Ok -5- | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Tang Hanedanı "Esaret dönemi" | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| İkinci Doğu Göktürk İlteriş Şad (681 - 744) Otuz Ok -30- | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kaynakça
- ^ Erdem,KONUR,"ORHUN YAZITLARINDA SOSYAL VE SİYASİ MESAJLAR",Çukurova Üniversitesi Türkoloji Merkezi
- ^ Orhon Yazıtları-Kül Tigin, Bilge Kağan, Tanyukuk, Talat Tekin, Simurg, ISBN 975-7981-20-6.