İl

İl, Türkiye Cumhuriyeti'nin taşra teşkilatlanmasında en büyük mülkî yönetim birimi. Osmanlı Devleti'nde uygulanan vilayet sisteminin Türkiye'de ilkin sistem olarak, 1960'da da isim olarak güncellenmesi ile bu şekli ve ismi almıştır.

İl, merkezi idarenin taşra birimlerinin en büyüğüdür. Bir ülkenin, bir vali tarafından idare edilen bölümlerinden her birine verilen addır. Merkezi idarede kanunların uygulanması, kamu düzeninin korunması ve kamu hizmetlerinin yürütülmesinde yetki genişliği esasının uygulanmasına dayanır. Kuruluş esasları kanunla belirtilen devlet tüzel kişiliği içinde yer alan birimdir.

1982 Anayasası'na göre Türkiye, merkezi idare kuruluşu bakımından; coğrafya durumuna, ekonomik şartlara ve kamu hizmetlerinin gereklerine göre illere; iller de kademe kademe ilçe vb. bölümlere ayrılır

İllerde kamu kurumları

Bakanlıkların kuruluş kanunlarına göre illerde, lüzumu kadar teşkilat bulundurulur. Bu teşkilattan her birinin başında, il idare şube başkanları vardır. Bu şube başkanlarının emri altında çalışanlar, ilin ikinci derecede memurlarıdır. Başkanlıkları temsil eden şube başkanları valinin emri altında çalışırlar.

Vali, ilde devletin ve hükumetin temsilcisi ve her bakanın ayrı ayrı her bakımdan mümessili ve bunların idari ve siyasi yürütme vasıtasıdır.

Sorumluluk ve yönetim

İlin genel idaresinden bakanlara karşı ayrı görevler vardır. Valinin tayin ve tespit ettiği işlerde, yeteri kadar vali muavini bulundurulur. Bunlar valinin olmadığı zamanlarda yerine vekalet ederler. İlin yazı işlerinin düzenlenip yürütülmesinden de sorumludurlar.

Tevsii Mezuniyet

1982 Anayasasına göre iller yetki genişliği esasına dayalı olarak yönetilir.

İl Özel İdaresi

Ana madde: İl Özel İdaresi

İl özel idaresinin vazifeleri arasında, yol, köprü, geçit gibi yerlerin inşaat ve onarım işleri, elektrik, havagazı, su gibi kamu hizmetlerinin işletmeleri, özel sektöre ait fabrika ve tesislerin ruhsat müsaadesi işleri, tarım sektörünün geliştirilmesi gibi sosyal ve ekonomik mahiyetteki hizmetlerin millet faydasına geliştirilmesini sağlayıcı tedbirleri almak ve araştırmak, ilköğretim, mesleki ve teknik okullarla, hastaneleri hizmete açmak, il mallarını kamu yararına kullanmak sayılabilir.

İl özel idaresinin organları

Vali

Ana madde: Vali

İl genel meclisi

Ana madde: İl genel meclisi

İl genel meclisinin üyeleri, dört yılda bir yapılan seçimlerle vazife alırlar. Valilerin tayini merkezden yapılır. İl genel meclisi, yılda bir defa olmak üzere genel kurul toplantısı yapar. Olağanüstü genel kurul toplantısı yapılabilmesi için İçişleri Bakanlığının izni gerekmektedir. Genel kurulun vazife ve yetkileri arasında, il bütçesini kabul etmek, kurum hizmetleri hakkında kararlar almak, hizmetler için gerekli finansman kaynaklarını tespit etmek gibi hususlar sayılabilir.

İl encümeni

Ana madde: İl encümeni

İl genel meclisinin içinden seçilen dört üyeden meydana gelir. Vazife süreleri bir yıldır. İl bütçe tasarısını inceleyerek müzakere etmek, gider cetvellerinin bütçeye uygun olması halinde tasdik etmek, bütçedeki artırma ve eksiltmeleri müzakere etmek, bütçede tespit edilen finansman kaynakları arasında aktarma yapmak, olağan dışı giderlerin kullanma durumlarını tespit etmek, il idaresinin hizmetleri ile ilgili mütalaalarını genel meclise bildirmek gibi hususlar, il daimi encümeninin vazifeleri arasında yer almaktadır.

İl idare kurulu

Vali başkanlığının altında hukuk işleri müdürü, defterdar, bayındırlık, sağlık ve sosyal yardım, tarım, veteriner ile millî eğitim ve kültür müdürlüklerinden meydana gelir. İdari ve istişari nitelikte kararlar almağa yetkili kuruldur.

Bölge idareleri

Kamu hizmetlerinin görülmesinde verim ve uyum sağlamak amacıyla birden çok ili içine alan merkezi idare teşkilatı kurulabilir. Bu teşkilatın görev ve yetkileri, kanunla düzenlenir.

İller ve Nüfusları

Ülkemizde iller ve nüfusları aşağıdaki tabloda yer almaktadır.

İl	Belediye Statüsü	2016 NÜFUSU
Adana	BŞB	2.201.670
Adıyaman	İL	245.446
Afyonkarahisar	İL	224.968
Ağrı	İL	117.213
Aksaray	İL	213.088
Amasya	İL	104.629
Ankara	BŞB	5.346.518
Antalya	BŞB	2.328.555
Ardahan	İL	21.587
Artvin	İL	26.329
Aydın	BŞB	1.068.260
Balıkesir	BŞB	1.196.176
Bartın	İL	68.881
Batman	İL	402.189
Bayburt	İL	45.407
Bilecik	İL	63.275
Bingöl	İL	111.364
Bitlis	İL	51.118
Bolu	İL	163.018
Burdur	İL	81.559
Bursa	BŞB	2.901.396
Çanakkale	İL	126.062
Çankırı	İL	82.740
Çorum	İL	259.205
Denizli	BŞB	1.005.687
Diyarbakır	BŞB	1.673.119
Düzce	İL	162.897
Edirne	İL	160.233
Elazığ	İL	374.319
Erzincan	İL	96.248
Erzurum	BŞB	762.021
Eskişehir	BŞB	844.842
Gaziantep	BŞB	1.974.244
Giresun	İL	107.953
Gümüşhane	İL	46.986
Hakkari	İL	56.917
Hatay	BŞB	1.555.165
Iğdır	İL	89.247
Isparta	İL	220.322
İstanbul	BŞB	14.804.116
İzmir	BŞB	4.223.545
Kahramanmaraş	BŞB	1.112.634
Karabük	İL	118.373
Karaman	İL	156.056
Kars	İL	82.975
Kastamonu	İL	114.131
Kayseri	BŞB	1.358.980
Kırıkkale	İL	194.675
Kırklareli	İL	74.986
Kırşehir	İL	130.915
Kilis	İL	93.222
Kocaeli	BŞB	1.830.772
Konya	BŞB	2.161.303
Kütahya	İL	240.814
Malatya	BŞB	781.305
Manisa	BŞB	1.396.945
Mardin	BŞB	796.237
Mersin	BŞB	1.773.852
Muğla	BŞB	923.773
Muş	İL	93.052
Nevşehir	İL	102.997
Niğde	İL	137.194
Ordu	BŞB	750.588
Osmaniye	İL	229.406
Rize	İL	114.838
Sakarya	BŞB	976.948
Samsun	BŞB	1.295.927
Siirt	İL	147.271
Sinop	İL	41.386
Sivas	İL	335.943
Şanlıurfa	BŞB	1.940.627
Şırnak	İL	54.032
Tekirdağ	BŞB	972.875
Tokat	İL	148.149
Trabzon	BŞB	779.379
Tunceli	İL	32.858
Uşak	İL	206.234
Van	BŞB	1.100.190
Yalova	İL	116.615
Yozgat	İL	85.679
Zonguldak	İL	108.180

Ayrıca bakınız

• Türkiye'nin illeri