Preveze Deniz Muharebesi
| Preveze Deniz Muharebesi | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
.jpg) Preveze Deniz Muharebesi'nde Barbaros Hayreddin Paşa komutasındaki Osmanlı donanmasının Andrea Doria komutasındaki Haçlı donanmasını Adriyatik Denizi'ndeki Preveze Kalesi önünde yenilgiye uğratmasının tablosu, Ohannes Umed Behzad, 1866. | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
Kutsal İttifak: Venedik Cumhuriyeti İspanyol İmparatorluğu Papalık Devleti Ceneviz Cumhuriyeti Malta Şövalyeleri |
 Osmanlı İmparatorluğu | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
|
Andrea Doria Marco Grimani Vincenzo Capello |
Barbaros Hayreddin Paşa Seydi Ali Reis Salih Reis Turgut Reis Sinan Reis | ||||||
| Güçler | |||||||
|
112 kadırga, 50 kalyon, 140 barka, Toplamda 608 gemi[1] 2500-2594 top, 60.000 asker[1][2] |
122 kadırga ve kalyon, 366 top, 3.000 yeniçeri ve 8.000 asker[2][3] | ||||||
| Kayıplar | |||||||
|
13 gemi battı, 36 gemi ele geçirildi, 3,000 esir[2] |
~Gemi kaybı yok ~400 ölü, ~800 yaralı[2] | ||||||
Preveze Deniz Muharebesi, 28 Eylül 1538 tarihinde Yunanistan'ın kuzeybatısındaki Preveze'de Osmanlı Donanması ve Papa III. Paulus'ün çabalarıyla bir araya gelen Haçlı donanması arasında gerçekleşen deniz muharebesi. Barbaros Hayreddin Paşa komutasındaki Osmanlı Donanması, Amiral Andrea Doria komutasındaki Haçlı Donanması'nı imha etti. Bu deniz muharebesi sonucunda Akdeniz'de Osmanlı Donanması'na karşı koyabilecek bir donanma kalmadı ve Türk hakimiyeti başlamış oldu.[4]
Öncesi
[değiştir | kaynağı değiştir]1537'de, büyük bir Osmanlı donanmasını komuta eden Barbaros Hayreddin Paşa; Venediklilerden Ege ve Yunan denizlerinde bulunan Sire, Egine, Aniye, Bara, İstendil, Kerpe, Kaşot (Çoban) ve Nakşa adalarını alarak Nakşa Dükalığı'nı Osmanlı topraklarına kattı. Daha sonra yine Venediklilerin elinde bulunan Korfu Adası'nı kuşattı ve o sıralar İspanyol toprağı olan İtalyan çizmesinin güney ucundaki Calabria sahillerini tahrip etti.
Bu tehdit üzerine Papa III. Paulus Şubat 1538'de, Barbaros Hayreddin Paşa'yı durdurmak için İspanyol İmparatorluğu, Venedik Cumhuriyeti, Ceneviz Cumhuriyeti, Papalık Devleti ve Malta Şövalyeleri kuvvetlerinden Kutsal İttifak adını verdiği bir Haçlı donanması oluşturmayı başardı.
Kuvvetler
[değiştir | kaynağı değiştir]Barbaros Hayreddin Paşa'nın komutası altında 122 kadırga ve galyot ile 12.000 levent vardı. Kutsal Birlik donanması ise 112 kadırga, 50 kalyon ve 140 barka olmak üzere 300 küsur (bazı kaynaklara göre 600 küsur) parça idi ve 60.000 askeri taşıyordu. Haçlı donanmasının kumandanı, o sıralar Kutsal Roma Cermen İmparatoru Şarlken'in hizmetinde olan Cenevizli Amiral Andrea Doria idi.
Konumlanma
[değiştir | kaynağı değiştir]Kutsal İttifak donanması Korfu Adası yakınlarında bir araya geldi. Amiral Marco Grimani komutasındaki Papalık filosu ve Vincenzo Capello komutasındaki Venedik filosu ilk gelenlerdi. 22 Eylül 1538'de de Andrea Doria beraberindeki İspanyol-Ceneviz filosu ile onlara katıldı.
Doria varmadan önce Grimani, birlikleri Preveze Kalesi yakınlarında karaya çıkarmayı denedi. Ancak Osmanlı kuvvetleriyle peş peşe birkaç defa karşılaşarak kayıp vermesi üzerine Korfu'ya çekildi. O esnada Barbaros hala Ege'deki İstanköy Adasındaydı. Ancak o da Osmanlı donanmasının geri kalanıyla birlikte demir aldı ve yolu üzerindeki Kefalonya Adasını ele geçirdikten sonra Preveze'ye vardı.
Sinan Reis, Barbaros Hayreddin Paşa'ya askerleri Narda Körfezi'nin girişinde bulunan ve Preveze'ye yakın bir konuma sahip olan Actium'a yerleştirme önerisinde bulundu. Barbaros ilkin bu fikre karşı çıksa da, daha sonra bu hamlenin Türk zaferini garanti altına alacağı anlaşıldı. Actium'daki kaleyi tutan Türk askerleri Barbaros'un filosunu topçu ateşiyle desteklerken Doria'yı da gemilerini sahilden uzakta tutmaya zorlayacaktı.
Haçlıların zafer elde edebilmeleri için Actium'a asker çıkarmaları gerekiyordu. Ancak Grimani'nin giriştiği ilk hücumda geri püskürtülmesinden sonra Doria, karada da bir bozgun yaşamaktan korkuyordu. 25 ve 26 Eylül'de iki kez daha, ancak bu sefer Actium'un tam karşısındaki Preveze Kalesi'ni hedefleyerek, askerlerini karaya çıkarma girişiminde bulunan Haçlılar, Murat Reis tarafından geri püskürtüldü.
Ters bir rüzgârın onları Türklerin bulunduğu kıyılara sürüklemesinden korkan Doria'nın gemilerini sahilden epey uzakta tutması Barbaros Hayreddin Paşa'ya avantaj sağlıyordu. Bu duruma düşmek istemeyen Doria, 27 Eylül'ü 28 Eylül'e bağlayan gece 30 mil güneye hareket etti ve rüzgâr dindiğinde Lefkada Adası yakınlarındaki Sessola'ya demirledi. O gece Doria ve komutanları ellerindeki en iyi seçeneğin İnebahtı'ya doğru bir saldırı düzenlemek ve Barbaros'u savaşmaya zorlamak olduğuna karar verdiler.
Muharebe
[değiştir | kaynağı değiştir]
Şafak sökerken Türklerin üzerlerine doğru geldiğini gören Doria çok şaşırmıştı. Barbaros Hayreddin Paşa da demir alıp güneye ilerlemişti. Turgut Reis 6 büyük galyotla beraberdi ve sol kanat kıyıya iyice sokulmuştu. Sayıca az Osmanlı kuvvetlerinden böylesine cesur bir saldırı beklemeyen Doria, Grimani ve Capello'nun baskılarına rağmen, ancak 3 saat sonra demir almak ve savaşa hazır olmak için emir verebildi.
İki donanma nihayet 28 Eylül 1538'de, Narda Körfezi'nde, Preveze açıklarında birbirlerine nişan aldı.[5]
Rüzgârın olmaması Doria'nın zararınaydı. Muazzam silahlara sahip Venedikli devasa sancak gemisi Galeone di Venezia rüzgârsızlık yüzünden kıyıdan 4, Sessola'dan 10 mil açıkta hareketsiz kalmıştı. Haçlı gemileri Galeone di Venezia'nın yardımına koşmak için çabalayadursun, Osmanlı kadırgalarınca etrafı sarılan gemi, saatlerce süren çetin bir çarpışmada Osmanlı gemilerine epey hasar verse de ele geçirilmekten kurtulamadı.
Nihayet rüzgâr esmeye başladığında Haçlı donanması harekete geçti. Doria ilk olarak Türkleri denize çekmek üzere tasarlanmış birkaç manevra gerçekleştirdi. Sicilya valisi Ferrante Gonzaga karma filonun sol kanadını, Malta Şövalyeleri sağ kanadını tutuyordu. Doria en hızlı kadırgalarından dört tanesini Gonzaga ve Malta Şövalyeleri'nin arasına, ön merkez cepheye yerleşmiş olan yeğeni Giovanni Andrea Doria'nın komutasına verdi. Doria'nın kadırgalarıysa onların arkasında, Grimani ve Capello'nun yönetimindeki Papalık ve Venedik kadırgalarının ise önünde uzun bir hat oluşturacak biçimde yerleşmişti. En arkada ise Alessandro Condalmiero (Bondumier) komutasındaki Venedik kalyonları ile Francesco Doria komutasındaki İspanyol-Portekiz-Ceneviz kalyonları barkalar ve destek gemileriyle birlikte konuşlandırılmıştı.
Osmanlı donanması Y şeklinde bir dizilişe sahipti. Barbaros; Sinan Reis, Cafer Reis, Şaban Reis ve oğlu Hasan Reis (daha sonra Hasan Paşa) ile beraber merkezdeydi. Seydi Ali Reis sol kanada, Salih Reis sağ kanada komuta ediyordu. Murat Reis, Güzelce Mehmet Reis ve Sadık Reis'in eşlik ettiği Turgut Reis arka kanada komuta ediyordu. Türkler, Venedik, Papalık ve Malta gemilerini hızla devreye soktu, ancak Doria, merkez kuvvetlerini Barbaros'a karşı harekete geçirmekte tereddüt etti, bu da çok fazla taktik manevraya ve çok az mücadelede bulunmaya yol açtı. Barbarossa, iki taraf arasındaki sayısal farkın çoğunu oluşturan Hristiyan gemilerini hareketsizleştiren rüzgar eksikliğinden yararlanmak istedi. Bu baretler, nispeten daha hareketli kadırgalarından ve kadırgalarından onlara binen Türklere kolay av oldular. Doria'nın Osmanlı gemilerini barikatlarının top ateşi ve kadırgalar arasına sıkıştırma çabaları başarısız oldu.
Günün sonunda, Türkler 128 gemiyi batırdı, yok etti veya ele geçirdi[6] ve yaklaşık 3.000 esir aldı. Türkler herhangi bir gemi kaybetmediler ama 400 ölü ve 800 yaralı verdiler. Ancak, Alessandro Condalmiero komutasındaki Venedik amiral gemisi Galeone di Venezia'nın top ateşi sonucu bir dizi Osmanlı gemisi ciddi şekilde hasar görmüştü.
Ertesi sabah, elverişli bir rüzgarla İspanyol-Ceneviz gemilerini riske atmak istemeyen Doria, Venedik, Papalık ve Malta komutanlarının savaşa devam etme çağrılarına kulak asmadan Korfu'ya doğru yola çıktı ve savaş alanını terk etti.
Sonrası
[değiştir | kaynağı değiştir]Doria'nın yalan söylediği yaygın olarak tahmin edilmektedir ve isteksiz olmasının, kendi gemilerini riske atma isteksizliğinden kaynaklanıyordu (kişisel olarak önemli sayıda "İspanyol-Cenova" filosuna sahipti) ve memleketinin azılı rakibi ve o dönemde Osmanlı saldırganlığının birincil hedefi olan Venedik'e karşı uzun süredir devam eden düşmanlığı vardı.[7]
1539'da Barbaros geri döndü ve İyonya ve Ege Denizlerinde kalan neredeyse tüm Hristiyan karakollarını ele geçirdi.
Ekim 1540'ta Venedik ile Osmanlı İmparatorluğu arasında, Türklerin Mora ve Dalmaçya'daki Venedik mülklerinin ve Ege, İyonya ve Doğu Adriyatik Denizi'ndeki eski Venedik adalarının kontrolünü ele geçirdiği bir barış anlaşması imzalandı. Venedik ayrıca Osmanlı İmparatorluğu'na 300.000 duka altın savaş tazminatı ödemek zorunda kaldı.
Preveze zaferi ve ardından 1560 yılında Cerbe Savaşı'nda kazanılan zaferle Osmanlılar, Akdeniz'deki iki başlıca rakip güç olan Venedik ve İspanya'nın çabalarını geri püskürtmeyi başardılar. Akdeniz'deki büyük ölçekli filo savaşlarında Osmanlı üstünlüğü, 1571'deki İnebahtı Savaşı'na kadar rakipsiz kaldı.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b [1] 23 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Türk Denizcileri/ Türk Denizcilik Tarihi: Preveze Deniz Savaşı (1538)
- ^ a b c d "Corsari nel Mediterraneo: Hayreddin Barbarossa (italyanca)". 28 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2011.
- ^ [2] 23 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Türk Denizcileri/Türk Denizcilik Tarihi: Preveze Deniz Savaşı (1538)
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2020.
- ^ "Preveze Deniz Savaşları:27/09/2019". 27 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Denizcilerin piri: Barbaros Hayrettin Paşa (The master of the sailors: Barbaros Hayrettin Pasha)". 22 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2020.
- ^ Roger Crowley, Empires of the Sea, faber and faber 2008 p.71
