Kullanıcı:Ovampensis/deneme tahtası

Vikipedi, özgür ansiklopedi

(Altı çizili yerler düzenlenecek ve bilgi eklenecek yerleri temsil eder.)

Ana madde: Akhisar

Toponim[değiştir | kaynağı değiştir]

Akhisar, önceleri Pelopia (Antik Yunanca: Πελόπεια), Semiramis (Antik Yunanca: Σεμίραμις) ve Euhippa adlarıyla bilinen bir yerleşim yeriydi.[1] Şehrin ismi Helenistik Dönem'de, karısının bir kız çocuğu doğurduğunu öğrenen I. Seleukos tarafından Thiatira (Antik Yunanca: Θυάτειρα) olarak değiştirildi.[2] Bizanslı Stephanos, şehrin isminin "kız evlat" anlamına gelen θυγάτηρ, θυγατέρα (thugatēr, thugatera) sözcüklerinden türetildiğini söylemektedir[3] fakat kökeninin Lidya'ya dayanması daha olasıdır.[4] Şehir, günümüzdeki ismini kasabaya yakın bir tepe üzerindeki kaleden almıştır. Osmanlı İmparatorluğu döneminde şehre Köklice ismi verilse de bu isim uzun süre kullanılmadı.[5]

Bizans döneminde ise "kutsal kilise" anlamına gelen Ta Siyaterya adının verildiği ve sürgün edilen Bizans prensi Theodor'un günümüzdeki ilçe merkezine yaptırdığı beyaz kaleden dolayı şehrin isminin Aspro Kastro (beyaz kale) olarak değiştirildiği iddia edilir. Bu iddiaya göre şehir Türklerin eline geçince Akhisar olarak çevrilmiş ve bu ad kullanılmıştır. Bir başka görüş ise şehrin Amazonlar tarafından MÖ 1300'de kurulduğu ve isminin Amazon kraliçesi Myrina'nın komutanından geldiğini söylemektedir. Her iki iddianın da bilimse dayanağı bulunmamaktadır.[6]

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Prehistorik dönem[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Thiatira
Thiatira antik kentinin kalıntıları

Akhisar'da bilinen ilk yerleşim Cilalı Taş Devri'ne kadar uzanmaktadır. İlçe çevresindeki arkeolojik alan ve höyüklerde yapılan yüzey araştırmalarından elde edilen buluntu ve kalıntılar, şehrin tarihinin MÖ 7000'lere kadar dayandığını göstermektedir.[7] Lidya egemenliğine giren Thiatira, devletin en önemli kentlerinden biri oldu ve ülke sınırlarının en kuzeyinde bulunuyordu. MÖ 547'ye kadar Lidya egemenliğinde kaldı. Bu tarihte Pers İmparatorluğu'nun eline geçti.[8] MÖ 334'te Anadolu seferine çıkan Büyük İskender, Pers hakimiyetine son vererek Akhisar'ı Makedonya Krallığı'na bağladı.[9] İskender'in ölümü ile birlikte imparatorluk toprakları Makedonya, Ptolemaios Krallığı Seleukos İmparatorluğu olmak üzere üç parçaya bölündü. Bu bölünüşten sonra MÖ 281'de I. Seleukos tarafından Seleukos İmparatorluğu'na bağlanan şehre Makedon askerler yerleştirildi.[10] MÖ 190'da Magnesia Muharebesi'nin kaybedilmesi ve donanmanın Efes'ten Patara'ya çekilmesi, Thiatira'nın Romalılara teslim olmasına yol açtı. Savaşın adından imzalanan Apamea Antlaşması ile birlikte Pergamon Krallığı, Akhisar da dahil Toros Dağları'nın batısındaki Anadolu topraklarının çoğunu ele geçirdi.[11] Böylece kent, Pergamon Krallığı'nın yönetimine girdi. MÖ 138'de ölen III. Attalos, vasiyetinde krallığını ve hazinesini Roma Cumhuriyeti'ne bıraktı. Buna karşı çıkan Aristonikos, çevresine topladığı birliklerle isyan etti ve Thiatira'yı ve Apollonis'i ele geçirdi. Fakat Roma kuvvetlerine direnemeyerek kaçtı ve MÖ 133'te sığındığı Mysia Stratonikea'da (Siledik) yakalanarak idam edildi.[9]

Akhisar, Roma döneminde önemli bir sanayi kenti haline geldi. En önemli sanayi kolu tekstil oldu. Yün boyama, keten dokumada ve deri işlemede geliştiler. Çeşitli iş kollarında dernekler kuruldu.[12] MÖ 25/24, MS 17, MS 178/179, MS 212, MS 262 ve MS 358’de yaşanan depremlerde şehir, büyük zarara uğradı. Kent, MS 366'da bir savaşa sahne oldu. Thyatira Savaşı olarak bilinen ve Valens ile Procopius'un karşı karşıya geldiği savaşta Valens'in kuvvetleri galip geldi, Procopius idam edildi.[13] MS 395'te Roma İmparatorluğu'nun ikiye bölünmesi'nin ardından kent, Bizans hakimiyetine geçti. Bu dönemde Hristiyanlığın yayıldığı ilk yerlerden oldu. Akhisar, Hristiyanlığın ilk yedi kilisesinden biriydi ve şehirde Sardis metropolitliğine bağlı bir de piskoposluk bulunuyordu.[14] Bu piskoposluk, Türk Kurtuluş Savaşı'nın ardından 1922 yılında bölgedeki varlığına son vererek İngiltere'ye taşındı.[15]

Beylikler ve Osmanlı İmparatorluğu dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Akhisar'ın 1890 yılına ait bir gravürü

Akhisar, 1307'de Saruhan Bey tarafından Saruhanoğulları Beyliği'nin egemenliğine geçirildi. Saruhan Bey döneminde şehir, Türkleştirildi. 1390'da Hızır Şah ile Orhan Bey arasında yaşanan taht mücadelesinden yararlanan II. Bayezid şehri ele geçirmiştir. 1402'de yapılan Ankara Savaşı'nın ardından Miranşah, Akhisar'ı yağmaladı.[16] Saruhanoğulları Beyliği, 17 Ağustos 1402'de Orhan Bey tarafından Timur'un desteğiyle yeniden kuruldu.[17] Beyliğin kurulması ile tekrar Saruhanoğulları'na bağlanan Akhisar, I. Mehmet'in Anadolu'daki siyasi birliği sağlaması ile yeniden Osmanlı yönetimine geçti. Aydınoğulları Beyi İzmiroğlu Cüneyd Bey'in kuvvetleri Halil Yahşi Bey tarafından Akhisar önlerinde yapılan Gülnas Muharebesi'nde mağlup edildi.[18] Böylece II. Murad döneminde kesin olarak Osmanlı egemenliğine geçirildi.[19] Sonrasında merkezi Kütahya olan Anadolu Eyaleti'nin Saruhan Sancağı'na bağlanan 12 kazadan biri hâline gelen Akhisar'ın, 1531'de bir nahiyesi ve 21 köyü vardı.[20]

Ulaşım yollarının üzerinde ve verimli bir ovaya kurulmuş olması nedeniyle nüfusu artış gösterdi.[18] 16. yüzyılın ilk yarısında kaza merkezinin on yedi mahallesi vardı. Şehrin, civarındaki bağlık alanlara yayılmasıyla mahalle sayısı on dokuza yükseldi.[21] Şehrin, tarıma dayalı bir ekonomisi vardı ve tahıl ürünleri ve pamuk en çok üretilen ürünlerdi.[18] Pamuklu dokumada gelişti. Şehirde, yeniçeri elbiseleri ve tersaneler için yelken ve tente bezleri dikiliyordu.[21] 17. yüzyılda Kalenderoğlu Ayaklanması'ndan etkilenen kazaya, ayaklanmayı bastırması için Osmanlı ordusu gönderildi. Ordu, yol üzerindeki çeşitli köylerin Celaliler tarafından yağmalandığını gördü. 16 ve 17. yüzyıllarda Celali isyanları'ndan etkilenen şehrin surları tamir edildi ve civardaki halkın bir kısmı şehre yerleşti ve bu dönemde nüfusu artış gösterdi.[21] Şehir 18. yüzyılda durumunu korudu.[18] 19. yüzyıla gelindiğinde ise Akhisarlı ustalar tarafından yapılan geleneksel dokumanın yanı sıra çorap ve fanila dikilen bir fabrika da inşa edilmişti. Kasabada özellikle pamuk bezi ve iplik boyası üretimi yapılıyordu. "Şark Halı Kumpanyası" ilçede kurduğu acenteyle yerel üreticileri örgütleyerek tüm üretimi tekelde toplamayı başarmıştı. İlçeye gelen yabancılar, bölgedeki iplik fabrikası kurarak kendi denetimlerine geçirdiler.[22]

Milli Mücadele ve Cumhuriyet dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Yunan 3. Tümen komutanı Yeoryos Kordzas, Nisan 1922'de Akhisar'da askerlerine hitap ediyor.

Yunanlar, 5 Haziran 1919'da Akhisar'ı işgal etti. Ancak Yüzbaşı Kemal Bey komutasındaki gönüllü milis kuvvetlerin 6 Haziran 1919'da Akhisar'a hareket etmesi sonucu İngilizlerin de etkisiyle[23] Akhisar'ı 10 Haziran 1919'da boşaltmak zorunda kaldılar.[24] Önce 14 Haziran 1919'da Akhisar Redd-i İşgal Cemiyeti kuruldu,[25] ardından Karaosmanoğlu Halit Paşa önderliğinde ilk müfreze oluşturuldu.[26] Fakat kendisi 8 Temmuz 1919'da Yunanlar tarafından öldürüldü.[27] 27 Haziran 1919'da Akhisar Cephesi kuruldu,[23] Binbaşı Hüsnü Bey de bu cephenin ilk komutanı oldu.[28] Cephe kurulduktan sonra Hüsnü Bey ile Akhisar ileri gelenlerinden Reşat Bey arasında bir anlaşmazlık yaşandı. Bu yüzden 12 Ağustos 1919'da Akhisar'a gelen Hacim Muhittin Bey, Celâl Bey'a cephe komutanlığı görevini almasını istedi.[29] 19 Eylül 1919'da düzenlenen Üçüncü Balıkesir Kongresi'nde alınan kararla Akhisar Milli Alayı oluşturuldı ve komutanlığına Celâl Bey getirildi.[30] Heyet-i Temsiliye'nin 19 Kasım 1919'da telgrafla gönderdiği önerinin ardından 1919 sonunda ve 1920 başında yapılanan Batı Cephesi, üç ayrı yapıya bölündü.[31] Bu bölünmede komutanı Albay Kâzım Bey olan İzmir Kuzey Cephesi sınırları içinde kaldı.[32] İlçe, 22 Haziran 1920'de ikinci bir Yunan işgaline uğradı. Yunanlar, Milne Hattı'ndan üç tümenle iki koldan Akhisar-Soma yönünde genel bir saldırıda bulundu.[33] Akhisar, akşam saat 18.00'de Yunan kontrolüne geçti. Türk kuvvetleri saldırıyı kıramadılar ve önce Soma önlerinde, 24 Haziran'da Soma'nın boşaltılmasıyla Savaştepe'ye çekildiler ve Akhisar'ı boşalttılar.[34] Yunanlar işgal süresince Bekirler, Dereköy, Beyoba, Yatağan, Gökçeahmet, Kömürcü, Muşlar ve Sarılar gibi köyleri ateşe verdi. Köylere baskınlar düzenleyerek halkın mal ve parasını gasp ettiler.[35] Bu işgal 6 Eylül 1922'ye kadar sürdü.[36]

1919 yılında Celâl Bayar'a göre Akhisar'da 6118 Rum ve 882 Ermeni; Sabahattin Selek'e göre ise 5877 Rum, 515 Ermeni, 485 Musevi; Yunanların tespitine göre ise 9586 Rum, 882 Ermeni yaşamaktadır.[37] Yunan yazar Eleftherios Kasianis; 22-23 Ağustos akşamı Türk çetelerin Rumlara saldırdığını ve ertesi gün Türk ordusunun şehre girerek önce Ermenileri, iki gün sonra da Rumları öldürdüğünü söylemektedir. Öldürülen kişi sayısı kesin olarak bilinmemekle beraber, Kasianis sayının 7 bin civarında olduğunu tahmin etmektedir.[38] Hristiyan bilimci David J. Jonsson, ise şehirdeki 7 bin Rum'un öldürülmesiyle ilçedeki tüm Hristiyan nüfusunun da yok olduğunu iddia etmektedir.[39] 24 Temmuz 1923'te imzalanan Lozan Antlaşması'nda belirtilen Türkiye-Yunanistan nüfus mübadelesi gereğince, çoğu Selanik, Drama ve Bulgaristan'dan gelen Türkler ilçeye yerleştirilmiştir.[40] Cumhuriyet'in ilanından bu yana Manisa'ya bağlı olan Akhisar; 2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı kanun ile 2014 Türkiye yerel seçimlerinin ardından Manisa'nın büyükşehir olması ile birlikte, ilçe belediye sınırları Manisa Büyükşehir Belediyesi mülki sınırlarına dahil oldu.[41]

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

(Seçkin madde olan Samsun maddesi örnek alınarak düzenlenecek)

Akhisar ilçesi Ege Bölgesi'nin kuzeyinde, Manisa ili sınırları içinde bulunmaktadır. Güneyde Gölmarmara, güneybatıda Saruhanlı, batıda Aliağa, kuzeyde Sındırgı, kuzeybatıda Kırkağaç ve Soma, doğuda Gördes ilçeleri ile komşudur.[42] 1645 km2 yüzölçümü ile Manisa ilinin yüzölçümü bakımından en büyük ilçesidir.[43]

Şehrin batısında volkanik bir kütle olan Yunt Dağları, doğusunda Gördes Platosu, kuzeyinde Kırkağaç Ovası, güneyinde ise Marmara Gölü havzası, Çal Dağı ve Manisa Ovası bulunmaktadır.[44] Gediz'in kollarından olan Kum Çayı'nın suladığı Akhisar Ovası üzerine kuruludur.[45] 38 derece kuzey enlemi ile 27 derece doğu boylamı üzerinde bulunmaktadır. En alçak noktası denizden 60 metre yüksekliğiyle Kum Çayı boğazının taban kısmı, en yüksek noktası ise denizden 1224 metre yüksekliği ile Sıdan Dağı'dır. İlçe merkezinin denizden yüksekliği ise 106 metredir.[46] Akhisar'da pek çok akarsu bulunmaktadır. Kum Çayı, Gerdik Çayı, Gediz Nehri ve Bakırçay ilçedeki akarsulardan bazılarıdır.[47]

Kara ve demiryolu ulaşımı gelişmiştir. Şehre ulaşım çoğunlukla 1955'te yapılan İzmir-İstanbul karayolu ve 1890'da açılan Manisa-Bandırma demiryolu ile sağlanmaktadır.[48] 2019'da İzmir-İstanbul Otoyolu'nun açılmasının ardından bölgeye otoyolla ulaşım da sağlanabilmektedir.[49]ulaşım başlığına aktarılacak Ulaşım imkanlarının gelişmiş olması bölgede ticaretin gelişmesine sebep oldu. Karayolu ve demiryolu ağlarının etrafında gelişim gösterdi. Akhisar Ovası'nın üzerine kurulu olması bölgede tarımsal faaliyetlerin yapılmasına yol açtı. Şehirdeki toplam arazinin yüzde 47'si tarım arazisidir.[50]

İklim[değiştir | kaynağı değiştir]

Akhisar'da, yazları sıcak ve kurak, kışların ılık ve yağışlı olduğu, kar yağışlarının ve don olaylarının fazla görülmediği Akdeniz iklimi görülür.[51] Yükselti farklılıkları nedeniyle bölgede yaşanan iklim özelliklerinin, Akdeniz ikliminden bazı farklılıkları vardır.[52] Yükselti farkları ile alanın genişliğinden kaynaklanan iklim adaları gözlemlenir.[44] Kurak ve nemli dönemler ise ilçeye yıl içinde düşen yağış miktarının zamanla değişmesiyle oluşur,[53] kurak dönemlerin süresi değişebilmekle beraber en az üç veya dört ay sürer.[54]

En sıcak ay temmuzdur. İlçedeki ortalama en yüksek gündüz sıcaklığı 34,6°C'dir. En soğuk ay ise ocak ayı olup, bu dönemde ortalama en düşük sıcaklık 2°C'nin altına inmektedir. Yaz ve kış mevsimlerinde sıcaklık değerleri birbirine yakın olup; ilkbahar ve sonbaharda hızla artar veya azalır.[55] Ortalama sıcaklık alçak yerlerde 16°C civarında olup yükseklere çıkıldıkça 7.5°C'ye kadar düşer.[56] Yağışlar en çok aralık, en az yaz aylarında düşer.[57] Akhisar'da yıllık ortalama toplam yağış 589.3 mm'dir. Son yıllarda gözlenen en yüksek sıcaklık 45,2°C'dir ve temmuz ayında yaşanmıştır. En düşük sıcaklık ise -11,3°C'dir ve aralık ayında ölçülmüştür. Açık günler en fazla temmuz ve ağustos aylarında, kapalı günler ise en çok aralık ve ocak aylarında yaşanmaktadır.[58] Yılın ortalama 35.4 günü don olaylı geçen Akhisar'da en çok don olayının yaşandığı ay, 10.5 günle ocak ayıdır.[58] Yılda ortalama kar yağan gün sayısı 1-3 gündür.[59]

 Akhisar iklimi 
Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Yıl
En yüksek sıcaklık (°C) 22,7 27,7 34,3 35,7 39,2 44,7 45,2 43,5 42,8 38,1 29,0 26,2 45,2
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) 11,3 12,4 16,3 21,5 27,1 32,2 34,6 34,6 30,7 24,6 17,5 12,5 22,9
Ortalama sıcaklık (°C) 5,9 7,2 9,9 14,5 19,7 24,4 27,0 26,9 22,7 17,2 11,4 7,5 16,2
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) 1,7 2,5 4,3 7,8 12,3 16,4 19,4 19,5 15,3 10,8 6,0 3,4 10,0
En düşük sıcaklık (°C) −11 −11,3 −7,4 −2,3 2,0 4,0 10,2 10,2 4,8 −2 −8,5 −11,3 −11,3
Ortalama yağış (mm) 92,7 79,1 64,2 50,3 36,0 15,4 6,0 7,7 17,5 39,5 73,5 107,4 589,3
Kaynak: Akhisar meteoroloji istasyonu[60]


Bitki örtüsü[değiştir | kaynağı değiştir]

Yıl Ormanların yüzölçümü (ha)[61]
1891 104
1908 25.000
1926-1927 30.000
1927-1928 125.100
1930 20.000
1995 135.676

Alçak ve az eğimli Neojen arazisinin büyük bir kısmında doğal bitki örtüsü ortadan kaldırılmıştır ve buralar tarım alanları olarak kullanılmaktadır. Doğal bitki örtüsünün görüldüğü alanlar ise nispeten yüksek ve eğimli alanlara tekabül eder. Akhisar Ovası'nın yüksek kesimlerinde kızılçam, karaçam, kermes meşesi, katran ardıcı, tespih ağacı, akçakesme, laden, ağaç fundası gibi bodur maki elemanlarıyla graminelerden oluşur.[51] Makilikler, alüviyal ovalarda ormanlar ile tarım alanları arasında bulunur[62] ve 600 metreye kadar görülür.[63] Bu yükseklikten sonra çam ormanlarının en yaygın bulunduğu kesim gelir. Akhisar'ın etrafındaki hafif engebeli dağlarda zeytinlikler, çam ormanları, makiler, koca yemişler, armut ve mersin bitkileri yetişir.[63]

Akhisar ilçesinin %40'ı ormanlarla kaplıdır.[50] Bitki topluluklarının dağılımını iklim koşulları, toprak özellikleri ve bölgenin topoğrafik özellikleri belirler.[64] Ormanlar en fazla Çamlıca Dağı'nın kuzey ve kuzeybatısındaki yamaçlarda, Büknüş Ovası'nın güney ve güneybatı kesimlerinde ve Akhisar Ovası'nın kuzeydoğusundaki yüksek kesimlerinde görülür.[65] Bununla beraber ilçenin alçak olan güney kesimlerinde ormanlık alanlar bulunmaz, doğu kesimlerdeki yerleşim alanlarında ise ormanlar tahrip edilmiştir.[61] Ormanlar, çoğunlukla bodur maki elemanlarından ve kızılçamlardan oluşur.[63] Doğal bitki örtüsünün bozulmadığı, yüksek yerlerde ise karaçamlardan oluşan orman topluluklarına rastlanır.[62] Ovada yetişen önemli kültür bitkileri; pamuk, tütün, üzüm ve zeytin olup bu bitkilerin katma değeri fazladır.[66]

Depremsellik[değiştir | kaynağı değiştir]

Manisa üzerinde Ovampensis/deneme tahtası
Ovampensis/deneme tahtası
Akhisar
Akhisar
22 Ocak 2021'de yaşanan 5.4 şiddetindeki Akhisar depremi.[67]

Akhisar, Batı Anadolu Fay Hattı üzerinde kurulmuş bir ilçe olup Gediz Çöküntü Havzası'nın kuzey koluna yerleşmiştir.[68] Çevresinde pek çok aktif fay bulunur,[69] yüksek deprem tehlikesi altındadır.[70] Sık sık depremlerin yaşandığı Akhisar ve çevresinde, kaydedilmiş 224 tarihsel deprem bulunmaktadır.[71] 1900'de bu yana meydana gelen ve en büyüğü 7.2 şiddetinde olan şiddeti 4'ten fazla olan 640 deprem yaşanmış olup bu depremlerden en kuvvetlisi 7.2 büyüklüğünde ölçülmüştür.[71] İlçede orta ölçekli ve hasara neden olan en son deprem, 12 Eylül 2016'da meydana geldi. 5.0 ölçeğindeki bu depremde 15'i ağır olmak üzere 50 bina hasar gördü.[72] Akhisar'ın yakın köyleri ve çevresinde 22 Ocak 2021'de başlayan ve ondan fazlası 5 şiddetinin üstünde olan bir deprem fırtınası da yaşandı.[73]

Jeolojik yapı[değiştir | kaynağı değiştir]

Akhisar, I ve II. jeolojik zamanda oluşan çeşitli kayalardan meydana gelmektedir.[74] Neojen öncesinde oluşmuş kayaların başlıcaları kristalin ve ofiyolit kaya topluluklarıdır. Kristalin kayalar Göcek civarında yoğunlaşırken ofiyolit kayalar filiş ve masif kireç taşları gibi diğer Kretase sonu oluşumların yapılandığı Dağdere civarında bulunur.[75] İlçenin özellikle kuzeydoğusu II. zamandan kalma parçalanmış volkanik kayaçlarla masif kireç taşları, kumtaşı, konglomera, mermer ile örtülüdür. Bu kayaçlar bölgenin tektonik hareketlerinden dolayı kıvrılarak oluşmuştur.[74] Güneydoğuda Alt Jura volkanitleri yüzeylenir. Doğuda Neojen zamanından kalma kırıntılı ve karbonatlı taşlar ile çakıltaşı, kumtaşı, silttaşı, kiltaşları ve kireç taşından oluşan Hasköy Formasyonu bulunur.[76] Akhisar ile Gördes ilçeleri arasında kalan bölgede kömür yatakları bulunur. Kömür, siyahımsı bir renktedir, mat görünümlüdür ve düzensiz yapılanmıştır.[76] İlçede kömürün dışında zımpara, krom, simli kurşun (gümüş içeriği yüksek olan kurşun[77]) ve linyit madenleri de bulunur.[78]

İlçede en çok karşılan toprak çeşitleri kırmızı Akdeniz toprakları ile alüvyal topraklardır. Bölgede Akdeniz ikliminin yaşanması, kırmızı Akdeniz topraklarının geniş bir alana yayılmasını sağlamıştır.[44] Özellikle ilçenin doğu ve güneybatısında yaygın olarak görülen bu toprak çeşidi, Neojen kalkerlerinin aşınmasıyla oluşmuştur. Alüvyal topraklar ise Kumçayı ve Gördük Çayı'nın dağlardan indirdiği toprakları Akhisar Ovası'nda birikmesiyle oluşmuştur.[74]

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

Yıl Toplam Şehir Kır
1927[79] 47.535 18.026 29.509
1935[80] 63.797 21.192 42.605
1940[81] 68.807 22.739 46.068
1945[82] 72.683 23.799 48.884
1950[83] 77.221 23.732 53.489
1955[84] 90.325 29.875 60.450
1960[85] 104.744 39.831 64.913
1965[86] 121.230 46.167 75.063
1970[87] 129.132 48.796 80.336
1975[88] 139.341 53.357 85.984
1980[89] 146.444 61.491 84.953
1985[90] 159.388 68.553 90.835
1990[91][a] 152.397 73.944 78.453
2000[92] 152.582 81.510 71.072
2007[93] 157.161 96.393 60.768
2008[94] 158.455 99.423 59.032
2009[95] 158.857 100.897 57.960
2010[96] 158.614 102.167 56.447
2011[97] 159.650 104.777 54.873
2012[98] 160.620 107.086 53.534
2013[99] 161.918 161.918 veri yok
2014[100] 163.107 163.107 veri yok
2015[101] 164.557 164.557 veri yok
2016[101] 166.129 166.129 veri yok
2017[101] 167.883 167.883 veri yok
2018[101] 171.381 171.381 veri yok
2019[101] 173.026 173.026 veri yok
2020[101] 174.850 174.850 veri yok
2021[101] 176.000 176.000 veri yok
2022[101] 177.419 177.419 veri yok

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

16. yüzyılın ilk yarısında 3500 kadar nüfusu olan Akhisar'da, nüfus 16. yüzyılın geri kalanında pek fazla değişmedi. 18. yüzyıla kadar bölgede Müslüman nüfus çoğunlukta kaldı. Fakat Yunan İsyanı'nın ardından bölgeye yerleşen muhacirler ile çeşitli Ege Adaları'ndan Batı Anadolu'ya yerleşen Rumlar nedeniyle hem Türk nüfusu hem de Rum nüfusu 19. yüzyılda hızlı bir artış gösterdi.[102] Rumların kazaya yerleşmesi, kazanın 200 metre yakınına İzmir-Aydın demiryolu hattının inşa edilmesiyle gerçekleşmiştir. Batı Anadolu'ya gelen Rumlar, demiryolu aracılığıyla iç bölgelere kadar ulaşmışlar ve yerleşmişlerdir.[103] Ayaz Belkız, Yunan İsyanı öncesinde nüfus kayıtlarında tek Rum'un kayıtlı olmadığından ve isyanın ardından bölgeye yerleşen Rumların giderek çoğalarak cemaat oluşturduklarından bahseder.[102] Böylece ilçede nüfus bakımından azınlık konumunda olan Rumlar, bölgede üstünlüğü sağladılar ve 1890'a kadar olan süreçte kazaya bir kilise ile üç okul kurdular.[102][104] Şehirde Rumların yanı sıra Musevi ve Ermeni azınlık da bulunuyordu.[104]

19. yüzyılda gelen göçlerle beraber 19. yüzyıl başlarında 8-10 bin dolaylarında olan nüfus, yüzyılın sonlarında 12 bine çıktı.[18] Sadece erkek nüfusunun sayıldığı 1835 nüfus sayımlarında, sırasıyla 2.815 erkek nüfusu tespit edildi ve nüfusun %25,8'i (726 kişi) gayrimüslimdi. 1842'de ise erkek nüfusu 3.555'e çıktı.[105] 19. yüzyıl sonları ile 20. yüzyıl başlarında kazanın nüfusu 30.000 civarında kaldı.[106] Cumhuriyet'in ilanından sonra 1927'de yapılan ilk nüfus sayımlarında ise kazanın nüfusu 47.716 olarak belirlendi. Bu nüfusun %37.77'si (18.026 kişi) şehir merkezinde yaşarken kalanı kırsal bölgelerde ve nahiyelerde yaşıyordu. 1935'te yapılan ikinci nüfus sayımında kazanın toplam nüfusu Palamut nahiyesinin Akhisar'a bağlanmasının da etkisiyle %33.4 artarak 63.650'ye çıktı.[107][108] Nüfus mübadelesiyle Balkanlar'da yaşayan binlerce Türk, Akhisar'a gelerek buraya yerleşmişlerdir. Kaç kişinin mübadele kapsamında kazaya geldiği ile alakalı net bir bilgi bulunmazken Ekmel İzdem, 9.805 kişinin kazaya geldiğini söylemektedir.[109]

Akhisar sahip olduğu coğrafi özellikler nedeniyle nüfusa oranla en çok göç alan ilçelerden biridir.[110] Tarıma elverişli topraklar, insanların kentsel ve kırsal bölgelere yerleşip nüfusun artmasını ve ilçenin gelişmesini sağlayan önemli bir etkendir. D 555 karayolu ve Manisa-Bandırma demiryolu da ilçenin gelişmesine yol açtı.[50] 2019-2020 yılları arasında ise ilçenin nüfus artış hızı (%1,05)[111], ülke nüfus artış hızının (%0,55)[112] yaklaşık iki katıdır. Akhisar'ın nüfusu 2020 itibarıyla 174.850 kişidir.[111] İlçede km2'ye düşen 106 kişi düşmektedir ve bu il ortalamasına (109 kişi/km²) yakındır. İlçede 2618 kişi okuma yazma bilmez.[113] İlçede yaşayanların %49,8'i erkek %50,2'si kadındır. Nüfus bakımından en küçük mahalle Kabaağaçkıran olup nüfusu 2020 itibariyle 23'tür. Nüfus bakımından en büyük mahalle ise, 2020 itibariyle nüfusu 22.056 olan Hürriyet'tir.[114]

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Sanayi[değiştir | kaynağı değiştir]

Osmanlı döneminde Akhisar'daki fabrika ve sanayi kuruluşları, ilçede üretilen tarım ürünlerinin işlendiği küçük merkezlerdi. Bu nedenle ilçeye çoğunlukla tekstil fabrikaları, değirmenler ve yağhaneler kurulmuştu.[115] İlçedeki önemli sanayi kollarından olan dokumacılık, 16. yüzyılda gelişmeye başlamış, üretilen yelken bezi şehir dışına gönderilmiştir. Dokuma sanayi ilerleyen yıllarda da ilçedeki önemini korumuştur.[116] 19.yüzyılın sonlarına gelindiğinde ise ilçede iki adet pamuk fabrikası[116] ile İngiliz iplikçi C. Offley'in kurduğu bir adet iplik fabrikası bulunuyordu. Bu dönemde yabancı bir şirket olan "Şark Halı Kumpanyası", sadece ilçedeki değil, bütün Batı Anadolu'daki halı dokumacılığı sektörünü tekellerinde bulundurmaktaydı.[22] İlçede büyük ve küçük ölçekli sanayi kollarının yanı sıra geleneksel yöntemlerle üretimin yapıldığı kavaflık ve kalaycılık gibi meslek dalları da yaygındı.[63]

Cumhuriyet'in ilanının ardından ilçedeki bazı sanayi kuruluşları ayakta kalırken bazıları kapanmıştır. Kapanan fabrikaların yerini hem özel sektörün hem de devletin inşa ettiği ve çoğunluğu tarımsal üretime bağlı fabrikalar almıştır. Yaşanan bu değişimlerle birlikte 1927'de ilçede 3 un fabrikası, 1 kereste fabrikası, 1 zeytinyağı fabrikası ve 1 pamuk makinesi ile zirai aletler ve otomobil tamirhanesi bulunuyordu. Devlet tarafından 1926'da kurulan zeytin ve un fabrikası, ilerleyen zamanlarda özelleştirilmiştir. Bu fabrikaların yanı sıra ilçede 1 adet elektrik santrali, 1 adet sabun fabrikası ve 1 adet buz fabrikası da kurulmuştur.[116] 1963 yılında kurulan Keskinoğlu Şirketler Grubu'nun Akhisar sınırları içerisinde yaptığı Türkiye'nin en büyük tavukçuluk tesisi ilçeye önemli bir gelir sağlamaktadır.[117] 1970'lerde ilçeye sigara fabrikası kurulması planlandı. 1977'de dönemin cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'in katılımıyla temel atma töreni gerçekleştirildiyse de hiç bir zaman faaliyete geçemedi. 1990'larda ilçede sanayi olarak çoğunlukla küçük sanayi ön plana çıkmaktaydı. 1991 yılında işletmeye açılan Akhisar Organize Sanayi Bölgesi, ilçedeki ilk organize sanayi bölgesi olmuştur. Günümüzde organize sanayi bölgesi içerisinde faaliyet gösteren granit ve seramik fabrikası, ilçedeki önemli sanayi tesislerindendir.

İlçe genelinde biri Kayalıoğlu'nda, biri İnönü'de olmak üzerek iki organize sanayi bölgesi bulunmaktadır. İki organize sanayi bölgesinde toplam 78 işletmede 6.500 kişi çalışmaktadır. İlçeye inşa edilen ikinci organize sanayi bölgesinin faaliyete geçmesiyle işletme sayısının 130'a, işletmelerde çalışanların sayısının ise 8.500'e çıkması planlanmaktadır. ilçedeki diğer küçük sanayi sitesinde ise 97 işyerinde 194 kişi çalışması planlanmaktadır. İstanbul Sanayi Odası'nın 2022'ea hazırladığı "Türkiye'nin En Büyük 500 Şirketi" listesine, Akhisar merkezli üç şirket girmiştir. Bu şirketler sırasıyla 45, 246 ve 322. olan Yıldız Entegre Ağaç Sanayi, Keskinoğlu Şirketler Grubu ve THY Uluslararası Tekstil Sanayi olmuştur. Aynı zamanda 2004 yılında DPT tarafından yapılan sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralamasına göre Akhisar, 900 ilçe arasından 178. olmuştur. 2016 yılında yapılan başka bir araştırmada ise Akhisar, ekonomik durum bakımından 922 ilçe arasından 101. olmuştur.

Tarım ve hayvancılık[değiştir | kaynağı değiştir]

Diğer faaliyetler[değiştir | kaynağı değiştir]

Kültür[değiştir | kaynağı değiştir]

Arkeolojik alanlar ve müzeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Akhisar Müzesi
Tepe Mezarı bölgesinde bulunan Thiaitra Kilisesi'nin kalıntıları
Thiatira'da bulunan ve Bizans dönemine ait olduğu düşünülen bir binanın kalıntısı

İlçede 24 tarih öncesi yerleşim alanı vardır.[7] Bunların arasında Neolitik Dönem'e tarihlenen Moralılar Höyüğü, en eski kalıntılara rastlanan yerleşim alanıdır. Neolotik Dönem'in sonlarında kurulmuş tarımsal bir köy olduğu düşünülen höyük, ve Akhisar'ın güneyinde yer alır. Neolitik Dönem'de başlayan yerleşimler Kalkolitik ve Tunç Çağı boyunca devam etmiştir.[118] Dağdeviren Höyüğü'nde yapılan kazılarda ise Tunç Çağı'na ait kalıntıların yanı sıra Roma ve Bizans dönemine ait bir yerleşim yeri olduğu görülmüştür.[119]

Balıkesir, Manisa ve Akhisar'da çeşitli yüzey araştırmalarında bulunan İngiliz arkeolog D. French tarafından 1950-1960'larda kültür varlıkları arasında yer alan arkeolojik sitler ve höyüklerde kazılar yapmıştır.[118] D. French'ten sonra 1990'lı yıllarda R. Dinç de yüzey araştırmaları yapmıştır.[118] Yine aynı dönemde bugün Hastane Höyüğü olarak bilinen bölgede Manisa Müzesi tarafından kazılar gerçekleştirilmiş, kazılarda bir gladyatör mezarı bulunduktan sonra bölgenin sit alanı olarak tescillenmesi sağlanmıştır.[120] 1998'de I. ve III. derece sit alanı olarak ilan edilen höyükte kazılar devam etmiş ve tapınak kalıntılarına ulaşılmıştır.[121][120] Günümüzde höyüğün Thiatira şehrinin akropolü olduğu tahmin edilmektedir.[120]

Kentte bulunan kalıntılar, çoğunlukla şehir merkezinin batısındaki Tepe Mezarı ve Akhisar Höyüğü'nın iki ucunu oluşturduğu alanda yoğunlaşmıştır. Bu iki bölge arasında çeşitli yapı kalıntıları da bulunmuştur.[122] Akhisar Höyüğü, 2016'da arkeolojik sit alanı ilan edilen ve Son Neolitik Dönem'den Son Tunç Çağı'na kadar buluntuların ele geçirildiği höyüktür.[123] Tepe Mezarı ise, geç Roma döneminden kalma bazilika şeklinde bir yapıdır ve Roma dönemine ait mermer sütunlu bir cadde, sikkeler ve diğer kalıntılardan meydana gelmektedir. Kalıntıların yanı sıra Thiatira Kilisesi de burada bulunur.[124] Tepe Mezarı günümüzde ören yeri olarak ziyarete açıktır.[125][126] Bunun dışında ilçe merkezinin çevresinde de pek çok antik kent bulunmaktadır.[124] Bunlardan birisi Apollonis'tir.[127]

İlçede bulunan iki müzeden biri olan Akhisar Müzesi, Manisa Müze Müdürlüğüne bağlı bir müzedir ve 7 Ağustos 2012'de ziyarete açılmıştır.[128] Müze, Thiatira kalıntılarının hemen yanında bulunan ve 1933 yılında Ali Şefik Hastanesi olarak inşa edilen Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı'na devredilerek okul ve öğretmen evi olarak kullanıldı. Bir alanda yapılan rölöve ve restorasyon çalışması sonrası 2012 yılında hizmete açılmıştır. 11 ayrı bölümden oluşan müzede 1451 adet arkeolojik ve etnografik eser sergilenmektedir. Bu eserlerin en önemlileri arasında 18-11 milyon yaşlarındaki fosiller ve el aletleri ile MÖ 500'lere tarihlenen lir çalan Eros rölyefi bulunmaktadır.[129][130] İlçede bulunan diğer müze olan Akhisar Zeytin ve Zeytincilik Müzesi ise 20. yüzyılda Bulgarlar tarafından yapılan ve kasaplar tarafından kullanılan bir binada hizmete geçmiştir. 1. derece sit alanı olan bina 2011 yılında restore edildi. Egea adlı şirkete bağlı olan müzede, zeytin ve zeytinciliğin tarihi anlatılmaktadır.[131] Klasik Araç Müzesi ise Keskinoğlu Şirketler Grubu tarafından kurulan ve tarihi otomobil, kamyon ve diğer ulaşım araçlarının sergilendiği bir müzedir.[132]

Mutfak[değiştir | kaynağı değiştir]

Köfte, köfte, köfte...

Şenlikler[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Çağlak Festivali

Çeşitli etkinlik, festival ve şenliklerin düzenlendiği ilçede, bunların arasından Osmanlı devrine kadar giden tarihiyle Çağlak Festivali ilçede düzenlenen en eski etkinliktir. Geçmişi 1476-1477'de Şeyh İsa'nın Bursa'daki medrese eğitiminin ardından Akhisar'a gelmesi dolayısıyla Çağlak Deresi'nde 17 gün boyunca yapılan kutlamalara kadar gitmektedir ve 1999'dan bu yana kesintisiz gerçekleşmektedir.[133] 19. yüzyıl ortalarında maddi israf olarak değerlendirildiği için kutlanması yasaklanmış, Cumhuriyet döneminde yasak kaldırılarak kutlanmaya devam edilmiştir. Kutlanma tarihi ve süresi zaman içerisinde değişmiştir. Cumhuriyet ilk yıllarında Mart ayı ortalarında düzenlenen festivaller günümüzde mayıs ayında düzenlenmektedir. Bunun yanı sıra festival süresi bir kaç günden bir haftaya kadar uzamıştır.[134] Günümüzde şehir merkezine 4 km uzaklıktaki Çağlak mevkiinde düzenlenen festivalde yağlı güreş müsabakaları, zeytinyağlı yemek yarışmaları, atıcılık ve nişan talimleri, cirit oyunları, satranç turnuvaları,[135] konserler, stand-up gösterileri, halk oyunları, film gösterimleri ve sergiler gibi çeşitli faaliyetler yapılmakta, katılımcılara yiyecek ve içecek dağıtılmaktadır.[134][136]

İlçede yapılan bir diğer etkinlik ise zeytin hasat şenlikleridir. 2008'den bu yana düzenlenen şenliklerde kortej yürüşü, fotoğraf sergileri gerçekleşir, zeytin toplanıp zeytinyağı çıkarılır.[137][138] Tahir Ün Caddesi ve Bakır Mahallesi'ndeki 1659 yıllık zeytin ağacı gibi çeşitli mekanlarda gerçekleşen etkinlik,[137][138] 2019'da Barış Pınarı Harekâtı'na destek amacıyla iptal edilerek toplanan zeytinlerin Türk ordusuna gönderileceği açıklanmıştır.[139]

Turizm[değiştir | kaynağı değiştir]

Spor[değiştir | kaynağı değiştir]

Futbol[değiştir | kaynağı değiştir]

Basketbol[değiştir | kaynağı değiştir]

Diğer sporlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel

  1. ^ Smith, William (1854). "Thyateira". Dictionary of Greek and Roman Geography (İngilizce). Boston: Little Brown and Company. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2021. 
  2. ^ "Stephanus of Byzantium, Ethnica". topostext.org (Yunanca). Erişim tarihi: 7 Haziran 2021. 
  3. ^ De Urbibus ("On cities"). Stephanos Byzantinos. Erişim tarihi: 7 Haziran 2021. 
  4. ^ Vailhé, Siméon (1912). Thyatira. The Catholic Encyclopedia. 14. New York: Robert Appleton Company. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2021. 
  5. ^ Akınlı 2014, s. 4.
  6. ^ Erat 2017, s. 16-17.
  7. ^ a b Öz, Kefaeddin (2020). "Akhisar Müzesi". Aktüel Arkeoloji. Erişim tarihi: 3 Ekim 2021. 
  8. ^ Ertekin 2011, s. 108.
  9. ^ a b Erat 2017, s. 24.
  10. ^ Ayaz 2006, s. 9.
  11. ^ Sarikakis, Theodoros (1974). Το Βασίλειο των Σελευκιδών και η Ρώμη [Seleukos Krallığı ve Roma]. Yunan Ulusunun Tarihi, Cilt V: Helenistik Dönem (Yunanca). Atina: Patakis Yayınları. ss. 83-84. ISBN 978-960-213-101-5. 
  12. ^ Erat 2017, s. 25.
  13. ^ Edward Gibbon, The Decline And Fall Of The Roman Empire, (The Modern Library, 1932), bölüm XXV., s. 850, not 34.
  14. ^ Ayaz 2006, s. 9-10.
  15. ^ Annuario Pontificio 2013 (Libreria Editrice Vaticana, 2013, ISBN 978-88-209-9070-1), s. 988
  16. ^ Ayaz 2006, s. 10-11.
  17. ^ Emecen 2009, s. 173.
  18. ^ a b c d e Emecen 1989, s. 237.
  19. ^ Ayaz 2006, s. 11.
  20. ^ Ayaz 2006, s. 49.
  21. ^ a b c Ayaz 2006, s. 12.
  22. ^ a b İlgen 2007, s. 134-136.
  23. ^ a b Nurettin ve Önder 2013, s. 379.
  24. ^ Balkan 2011, s. 31-32.
  25. ^ Nurettin ve Önder 2013, s. 376.
  26. ^ Ayaz 2006, s. 22-23.
  27. ^ Bilgi 2004, s. 731.
  28. ^ Balkan 2011, s. 47.
  29. ^ Nurettin ve Önder 2013, s. 379-380.
  30. ^ Balkan 2011, s. 44.
  31. ^ Balkan 2011, s. 63.
  32. ^ Atatürk, s. 310.
  33. ^ Atatürk, s. 315.
  34. ^ Balkan 2011, s. 69.
  35. ^ Ayaz 2006, s. 33.
  36. ^ Nurettin ve Önder 2013, s. 380.
  37. ^ Ayaz 2006, s. 39.
  38. ^ Kasianis, Eleftherios (1981). Τα Θυάτειρα (Το Αξάρι). Η ιστορική πολιτεία της Μικράς Ασίας από τα αρχαία χρόνια ως τη Μικρασιατική Καταστροφή, [Ta Thyateira (Axari'ye): Antik çağlardan Küçük Asya Felaketi'ne kadar Küçük Asya'nın tarihsel durumu] (Yunanca). Atina: İzmirliler İlim Mukavelesi. ss. 162-167. 
  39. ^ Jonsson, David J. (2005). The clash of ideologies : the making of the Christian and Islamic worlds. Longwood, Fla.: Xulon Press. s. 316. ISBN 9781597810395. 
  40. ^ Ayaz 2006, s. 45.
  41. ^ "Kanun No. 6360". 17 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2014. 
  42. ^ Koday, Akbaş ve Kaya 2017, s. 444.
  43. ^ "İl ve İlçe Yüz Ölçümleri" (PDF). Harita Genel Komutanlığı. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2015. 
  44. ^ a b c Koday, Akbaş ve Kaya 2017, s. 445.
  45. ^ Emecen 1989, s. 236.
  46. ^ Çam Kaynar 2011, s. 55.
  47. ^ Erat 2017, s. 7-8.
  48. ^ Erat 2017, s. 3.
  49. ^ "İzmir-İstanbul Otoyolu açıldı". Hürriyet. 5 Ağustos 2019. Erişim tarihi: 24 Haziran 2021. 
  50. ^ a b c Koday, Akbaş ve Kaya 2017, s. 446.
  51. ^ a b M. Yıldız Hoşgören, Akhisar Havzası - Jeomorfolojik ve Tatbiki Jeomorfolojik Etüt, 1. basım, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1983.
  52. ^ Ayaz 2006, s. 5.
  53. ^ Ertekin 2011, s. 183.
  54. ^ Temuçin 1991, s. 189.
  55. ^ Temuçin 1991, s. 45.
  56. ^ Temuçin 1991, s. 50.
  57. ^ Temuçin 1991, s. 91.
  58. ^ a b Temuçin 1991, s. 84.
  59. ^ Temuçin 1991, s. 126.
  60. ^
    • En yüksek sıcaklık ve en düşük sıcaklık kaynağı: Hantekin 2019, s. 29
    • Ortalama en yüksek sıcaklık kaynağı: Ertekin 2011, s. 16
    • Ortalama sıcaklık kaynağı: Hantekin 2019, s. 32
    • Ortalama en düşük sıcaklık kaynağı: Hantekin 2019, s. 31
    • Ortalama yağış kaynağı: Hantekin 2019, s. 33
  61. ^ a b Ayaz 2006, s. 6.
  62. ^ a b Temuçin 1991, s. 3.
  63. ^ a b c d Erat 2017, s. 9.
  64. ^ Temuçin 1991, s. 160.
  65. ^ Erat 2017, s. 8-9.
  66. ^ Temuçin 1991, s. 169-170.
  67. ^ AFAD 2020, s. 1.
  68. ^ Eyidoğan 2020, s. 154.
  69. ^ Eyidoğan 2020, s. 142.
  70. ^ AFAD 2020, s. 5.
  71. ^ a b AFAD 2020, s. 3.
  72. ^ "Akhisar'da deprem yaraları sarılıyor". Hürriyet. Demirören Haber Ajansı. 18 Ekim 2016. 18 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2016. 
  73. ^ "Deprem uzmanından uyarı: Tekrar bir deprem fırtınası yaşanabilir". Sözcü. 20 Şubat 2021. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2021. 
  74. ^ a b c Ayaz 2006, s. 3.
  75. ^ Çam Kaynar 2011, s. 65.
  76. ^ a b Çam Kaynar 2011, s. 65-66.
  77. ^ "Kurşun". Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü. 27 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2021. 
  78. ^ Ayaz 2006, s. 7-8.
  79. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  80. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  81. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  82. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  83. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  84. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  85. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  86. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  87. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  88. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  89. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  90. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  91. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  92. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  93. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  94. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  95. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  96. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  97. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  98. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  99. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  100. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  101. ^ a b c d e f g h
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Akhisar Nüfusu - Manisa". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Manisa Akhisar Nüfusu". nufusune.com. 
  102. ^ a b c Ayaz 2006, s. 36.
  103. ^ İlgen 2007, s. 111-112.
  104. ^ a b İlgen 2007, s. 106.
  105. ^ Bilgi, Nejdet (2001). "1842 Yılında Saruhan Sancağı'nın Nüfusu ve İdari Bölünüşü, Manisa Araştırmaları". Manisa Araştırmaları. Cilt 1. Manisa. ss. 105-106. Erişim tarihi: 2 Eylül 2021. 
  106. ^ Ayaz 2006, s. 38-39.
  107. ^ Ayaz 2006, s. 41-42.
  108. ^ 1935 Türkiye Genel Nüfus Sayımı (PDF). TÜİK. 1935. s. XII. Erişim tarihi: 2 Eylül 2021. 
  109. ^ Ayaz 2006, s. 47.
  110. ^ Koday, Akbaş ve Kaya 2017, s. 452.
  111. ^ a b "Akhisar Nüfusu, Manisa". Nüfusune.com. Erişim tarihi: 2 Eylül 2021. 
  112. ^ "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, 2020". TÜİK. 2020. Erişim tarihi: 2 Eylül 2021. 
  113. ^ "Coğrafi İstatistik Portalı". TÜİK. Erişim tarihi: 2 Eylül 2021. 
  114. ^ "İşte Akhisar'ın yeni nüfusu". Akhisar Haber. 4 Şubat 2020. Erişim tarihi: 2 Eylül 2021. 
  115. ^ Ayaz 2006, s. 257-258.
  116. ^ a b c Ayaz 2006, s. 258.
  117. ^ Erat 2017, s. 10.
  118. ^ a b c Erat 2017, s. 28-29.
  119. ^ Erat 2017, s. 31.
  120. ^ a b c "Akhisar Hastane Höyüğü Kazısının En Erken Buluntuları". Dokuz Eylül Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 7 (1). 2020. ss. 208, 210. Erişim tarihi: 4 Eylül 2021. 
  121. ^ Erat 2017, s. 29.
  122. ^ Doyduk 2006, s. 24.
  123. ^ Erat 2017, s. 31-32.
  124. ^ a b Ekşi, Sirel (2 Şubat 2001). "Rota: AKHİSAR". Hürriyet. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2021. 
  125. ^ "Thyateira - Manisa". Kültür ve Turizm Bakanlığı. Erişim tarihi: 4 Eylül 2021. 
  126. ^ "Akhisar Müzesi ve Akhisar Tepe Mezarlığı". Döner Sermaye İşletmesi Merkez Müdürlüğü. Erişim tarihi: 4 Eylül 2021. 
  127. ^ Tozan, Murat (2018). "Apollonis: Kuzeydoğu Lydia'da bir Makedon Kolonisi". Tarih Araştırmaları Dergisi. ss. 140-143. Erişim tarihi: 16 Haziran 2021. 
  128. ^ "Akhisar Müzesi Bakan Günay'ın katılımıyla açıldı". Hürriyet Gazetesi. hurriyet.com.tr. 7 Ağustos 2012. Erişim tarihi: 11 Haziran 2017. 
  129. ^ "Akhisar Müzesi". Aktüel Arkeoloji. aktuelarkeoloji.com.tr. 25 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2017. 
  130. ^ "Akhisar Müzesi Açıldı | akhisar.bel.tr". 17 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2016. 
  131. ^ "Müze". Egea. Erişim tarihi: 4 Eylül 2021. 
  132. ^ "Keskinoğlu Klasik Otomobil Müzesi". Halkın Sesi. 6 Temmuz 2021. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021. 
  133. ^ Ayaz 2006, s. 205-206.
  134. ^ a b Ursavaş, Özlem (2018). "Manisa'nın Akhisar İlçesinde Kutlanan Çağlak Festivali Üzerine Bir İnceleme". Motif Akademi Halkbilimi Dergisi. 11 (23). ss. 111-123. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021. 
  135. ^ "Akhisar 560. Çağlak Festivali 27. geleneksel açık satranç turnuvası tamamlandı". Türkiye Satranç Federasyonu. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021. 
  136. ^ Atlı, Sagıp (2018). "Bir Sûfinin Sılaya Vuslatından Günümüzden: Manisa-Akhisar Çağlak Mesiresi/Festivali". TÜRÜK Uluslararası Dil Edebiyat ve Halk Bilimi Araştırmaları Dergisi. 1 (15). ss. 337-357. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021. 
  137. ^ a b "6. Akhisar Zeytin Şenlikleri Başladı". Milliyet (gazete). 24 Kasım 2014. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021. 
  138. ^ a b "Zeytinin Başkenti Akhisar Hasat Şenliği ile Coştu". T.C Manisa Valiliği. 28 Kasım 2014. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021. 
  139. ^ "Şenlik iptal edildi, zeytinler Mehmetçik'e gidecek Akhisar'dan 'Barış Pınarı Harekatı'na tam destek". Habertürk. İHA. 11 Ekim 2019. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021. 

Genel


Kaynak hatası: <ref> "lower-alpha" adında grup ana etiketi bulunuyor, ancak <references group="lower-alpha"/> etiketinin karşılığı bulunamadı (Bkz: Kaynak gösterme)

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kullanıcı:Ovampensis/deneme_tahtası&oldid=29615688" sayfasından alınmıştır