Knýtlinga Hanedanı
| Knýtlinga (Jelling) Hanedanı Jellingdynastiet | |
|---|---|
| Krallık ailesi | |
| Ülke | |
| Kuruluş | y. 916 |
| Kurucu | I. Hardeknud |
| Hanedan başkanı | Yok olmuş |
| Yıkılış | 1042 |
| Son hükümdar | Harthacnut |
| Unvan(lar) |
|
Danimarkalı Knýtlinga Hanesi ("Knut'un Torunları Evi") Orta Çağ İskandinavyası ve İngiltere'de yönetici bir hanedandır. En ünlü kralı bu hanedana adını veren Büyük Knut'tur. Diğer önemli üyeler arasında Knut'un babası Çatalsakal Sweyn, büyükbabası Mavi Diş Harald ve oğulları Harthacnut, Tavşan Ayak Harold ve Svein Knutsson vardır. Aynı zamanda Knud Hanedanı, Danimarka Hanedanı, Gorm Hanedanı veya Jelling Hanedanı olarak da adlandırılmıştır.
Mavi Diş Harald'un yönetimi altında, bir Jelling rune taşı üzerinde, Norveç'in yanı sıra kendi yönetimi altındaki günümüz Danimarka'sını da kapsayan bölgeyi birleştirdiğini söyledi.[1] İkinci iddia daha zayıftır, çünkü büyük olasılıkla günümüz Norveç'inin bazı kısımları üzerinde yalnızca periyodik ve dolaylı bir güce sahipti.[1] Knýtlinga Hanesi'nin yönetimi altında, Danimarka'da erken devlet oluşumu meydana gelmiştir.[1][2]
1018'de Knýtlinga Hanedanı, Danimarka ve İngiltere taçlarını şahsi birlik altında bir araya getirdi. 1028-1030 yılları arasında gücünün zirvesinde olan Hanedan, Danimarka, İngiltere ve Norveç'i yönetiyordu. Büyük Knut'un varislerinin kendi ölümünden ve 1066'da İngiltere'nin Normanlar tarafından fethinden sonraki on yıl içinde ölmesinden sonra, Knýtlinga'nın mirası büyük ölçüde tarihe karıştı.
Danimarka hükümdarları
[değiştir | kaynağı değiştir]İktidardaki kraliyet ailesi, etkileyici halka kaleler inşa etmenin yanı sıra, yeni askeri organizasyonel yenilikleri hayata geçirdi ve Danimarka'nın Hristiyanlaştırılmasını denetledi.[1] İktidardaki kraliyet ailesi aynı zamanda daha sonraki Avrupa krallıklarıyla tutarlı olan ve İskandinavya'da ilk madeni para basımına katılan bir kraliyet gücü modeli geliştirdi.[1]
Andres Dobat'a göre Jelling hanedanı yabancı kralların bir örneğidir, çünkü ilk hükümdarlar I. Harthacnut veya Gorm muhtemelen yabancıydı.[1] Sverre Bagge'ye göre Danimarka'da veraset kurallarının açık olduğuna dair ilk işaretler Jelling hanedanlığı döneminde görülüyor.[3]
İngiltere hükümdarları
[değiştir | kaynağı değiştir]Knýtlinga Hanesi, İngiltere Krallığı'nı 1013'ten 1014'e ve 1016'dan 1042'ye kadar yönetmiştir.
1013 yılında Danimarka ve Norveç'in kralı olan Çatalsakal Sweyn, Hanedanı'nın Tedariksiz Æthelred'i devirdi. Sweyn, İngiltere'yi ilk kez 1003'te, 1002'de Æthelred'in emriyle kız kardeşi Gunhilde ve diğer birçok Danimarkalının Aziz Brice Günü katliamında ölümünün intikamını almak için işgal etmişti.
Sweyn 1014'te öldü ve Æthelred tekrar iktidara geldi. Ancak 1015'te Sweyn'in oğlu Büyük Knut İngiltere'yi işgal etti. Æthelred Nisan 1016'da öldükten sonra oğlu Cesur Edmund kısa süreliğine kral oldu, ancak İngiltere'nin yarısını Knut'a teslim etmek zorunda kaldı. Aynı yılın Kasım ayında Edmund öldükten sonra Knut tüm İngiltere'nin kralı oldu. İskoçya 1017'de, Norveç ise 1028'de ona teslim olmuştur.[4]
Cnut zaten Northampton'lu Ælfgifu ile evli olmasına rağmen, Æthelred'in dul eşi Normandiyalı Emma ile evlendi. 1035'teki ölümüne kadar hüküm sürdü. Ölümünden sonra Æthelred'in oğullarından biri olan Alfred Aetheling, İngiliz tahtını geri almaya çalıştı, ancak Knut'un oğlu Tavşan Ayak Harold'u destekleyen Wessex Kontu Godwin tarafından ihanete uğradı ve yakalandı. Alfred kör oldu ve kısa süre sonra öldü.
Harold 1040'a kadar hüküm sürdü, ancak annesi Ælfgifu onun hükümdarlığının bir bölümünde hüküm sürmüş olabilir.[5] Harold başlangıçta İngiltere'yi Knut ve Emma'nın oğlu olan üvey kardeşi Harthacnut ile paylaştı. Harold, Mercia ve Northumbria'yı, Harthacnut ise Wessex'i yönetiyordu. Ancak Harthacnut aynı zamanda Danimarka'nın kralıydı (III. Cnut olarak) ve zamanının çoğunu orada geçirdi, böylece Harold fiilen İngiltere'nin tek hükümdarı oldu.
Harthacnut, Harold'ın yerine İngiltere kralı oldu (bazen II. Knut olarak da bilinir). İki yıl sonra öldü ve üvey kardeşi Günah Çıkartıcı Edward kral oldu. Edward, Æthelred ve Emma'nın oğluydu ve böylece tahta geçmesiyle Wessex Hanedanı yeniden kuruldu.
Knýtlinga Hanesi'nden sonra İngiltere
[değiştir | kaynağı değiştir]Günah Çıkartıcı Edward, 1066'ya kadar hüküm sürdü. Alfred'in ihanetçisinin oğlu olan kayınbiraderi Harold Godwinson kral oldu ve aynı yıl İngiltere'nin Normanlar tarafından fethine neden oldu. II. Harold, İngiltere'yi yöneten son Anglo-Sakson kralıdır.
Normanlar, Normandiya'ya yerleşen Vikinglerin soyundan geliyordu ve Fransız dilini benimsemiş olmalarına rağmen mirasları esasen Viking'di. Bu şekilde, Vikingler sonuçta (dolaylı olarak da olsa) İngiltere'yi fethetti ve elinde tuttu.[6]
1085-1086'da Danimarka Kralı IV. Knud, Danimarka'nın İngiltere'yi son kez işgal etmesini planladı, ancak bunu gerçekleştiremeden Danimarkalı isyancılar tarafından öldürüldü. Bu, Vikinglerin Batı Avrupa'ya saldırmaya çalıştığı son seferdi ve Cnut'un ölümü, Viking Çağı'nın sonu olarak kabul ediliyor.
İngiltere'nin Danimarka krallarının listesi
[değiştir | kaynağı değiştir]- Çatalsakal Sweyn, 1013–14 (aynı zamanda Danimarka 986–1014 ve Norveç 999–1014 karalı)
- Cnut, 1016–1035 (aynı zamanda Danimarka 1018–1035 ve Norveç 1028–1035 karalı)
- Tavşanayak Harold, 1035–1040
- Harthacnut, 1040–1042 (ayrıca Danimarka kralı 1035–1042)
Danimarka yönetimi sırasında İngiltere Kraliçe eşleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Normandiyalı Emma (1002–1016 ve 1017–1035)
- Northampton'lu Ælfgifu (1016–1035)
Soy ağacı
[değiştir | kaynağı değiştir]Ana soy ağacı
[değiştir | kaynağı değiştir] I. Hardeknud (Airdeconut) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Yaşlı Gorm | Thyra | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Toke Gormsson Skåne Kralı | Knut Gormsson Danimarka ortak Kralı | Gunnhild Konungamóðir tartışmalı | Strut-Harald tartışmalı | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Tove of the Obotrites | Mavi Diş Harald | İsveçli Gyrid efsanevi | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Danimarkalı Tyra | Gunhilde tartışmalı | Haakon Haraldsson | diğer oğullar | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wendenli Gunhild tartışmalı | Çatalsakal Sweyn | Kibirli Sigrid tartışmalı | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
II. Harald (Danimarka kralı) | diğer kızlar | Ælfgifu of Northampton | Büyük Knut | Normandiyalı Emma | Tedariksiz Æthelred İngiltere Kralı | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ulf Jarl | Estrid Svendsdatter | Tavşanayak Harold | Svein Knutsson | Harthacnut | Gunhilda of Denmark | .svg){kind=small} III. Heinrich Kutsal Roma İmparatoru | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
II. Svend | Ælfwine Haroldsson | Beatrice of Franconia | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Estridsen Hanedanı | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Strut-Harald ve Gunnhild Konungamóðir'in ebeveynliği tartışmalıdır; ikisinde de sorun vardır. Wenden'li Gunhild ve Kibirli Sigrid'in varlığı tartışmalıdır; hayatlarının bazı ayrıntıları birbirleriyle değiştirilebilir veya başka kişiler ile ilişkilendirilebilir.
Diğer ailelerle ilişkiler
[değiştir | kaynağı değiştir]Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Örgü efsanesi
- Danelaw
- Guthrum
- Ragnar Lodbrok
- İvar Ragnarsson
- Kanlıbalta Erik
- III. Harald
- II. Svend
- İngiltere hükümdarları listesi
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e f Dobat, Andres Siegfried (2015). "Viking stranger-kings: the foreign as a source of power in Viking Age Scandinavia, or, why there was a peacock in the Gokstad ship burial?"
. Early Medieval Europe (İngilizce). 23 (2). ss. 161-201. doi:10.1111/emed.12096. ISSN 1468-0254. 30 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2024.
- ^ Dobat, Andres Siegfried (2009). "The State and the Strangers: The Role of External Forces in a Process of State Formation in Viking-Age South Scandinavia (c. ad 900-1050)"
. Viking and Medieval Scandinavia. Cilt 5. ss. 65-104. doi:10.1484/J.VMS.1.100674. ISSN 1782-7183. JSTOR 45019120. 15 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2024.
- ^ Bagge, Sverre (2014). Cross and Scepter: The Rise of the Scandinavian Kingdoms from the Vikings to the Reformation (İngilizce). Princeton University Press. s. 53. ISBN 978-1-4008-5010-5. 23 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2024.
- ^ Asimov 1969, ss. 124–125.
- ^ Stenton 1971, s. 421.
- ^ Lacey & Danziger 1999, ss. 75, 80-81.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Kings of Wessex and England 802–1066" (PDF). The official website of The British Monarchy. 24 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2015.
