İçeriğe atla

Devlet Mezarlığı

Koordinatlar: 39°56′13″K 32°48′26″D / 39.93694°K 32.80722°D / 39.93694; 32.80722
Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Devlet Mezarlığı (Türkiye) sayfasından yönlendirildi)
Devlet Mezarlığı
Otağ adlı tören alanı
Harita
KonumYenimahalle, Ankara, Türkiye
Koordinatlar39°56′13″K 32°48′26″D / 39.93694°K 32.80722°D / 39.93694; 32.80722
TürAnıt mezar
Açılış30 Ağustos 1988 (36 yıl önce) (1988-08-30)
Yüzölçümü0,54 km2 (0,21 sq mi)
Yapım süresi6 Kasım 1981 -
30 Ağustos 1988
SorumluMillî Savunma Bakanlığı
DurumKullanımda
ÖzelliklerDefin kriterleri var

Devlet Mezarlığı, Türkiye Cumhuriyeti cumhurbaşkanları ile Türk Kurtuluş Savaşı sırasında en az tümen komutanlığı yapmış ve 1988 yılında Genelkurmay Başkanlığının politik kriterlerine uyan (Örnek: Sakallı Nurettin Paşa politik kriterlere uygun bulunmamıştır.) 61 komutanın mezarlarının yer aldığı, 1988 yılında hizmete açılmış "anıt-park" niteliğindeki mezarlıktır.[1] 12 Eylül Darbesi ile yönetime gelen Kenan Evren'in, "Anıtkabir'in mezarlık olmaması, cumhurbaşkanlarını ve Kurtuluş Savaşı'nda büyük yararlılıkları görülmüş ve Atatürk'ün yakın silah arkadaşı olan komutanları bir araya toplamak" düşüncesiyle Evren tarafından yaptırılmıştır.[2] Ankara'da, Atatürk Orman Çiftliği arazisi içinde yer alır. 536.000 metrekarelik alanda yer alan ve 356.000 metrekaresi yeşil alan olan park, halka açıktır. Millî Savunma Bakanlığı tarafından yönetilir.

Türkiye'de, Devlet Mezarlığı'nın yaptırılması için 6 Kasım 1981 Tarihli ve 2549 Sayılı Kanun 11 Kasım 1981'de Resmî Gazete'de yayımlandı. Mezarlık için Millî Savunma Bakanlığı'nın 1982 yılında açtığı yarışma sonucu 42 proje arasından seçilen Y. Müh. Mimar Özgür Ecevit ile, Y. Ziraat Müh. Ekrem Gürenli'nin projesi uygulanmıştır. Bu projede İslam kültürüne uygun olarak gösterişli mezarlardan kaçınılmış, işlevsel olmayan anıtsal formlar kullanılmamış ve hüzünlü bir hava oluşmamasına dikkat edilmiştir. 30 Ağustos 1988 günü devlet töreni ile hizmete açılmıştır.

8 Kasım 2006 tarihinde TBMM'de yapılan yasal düzenleme ile başbakanların yanı sıra TBMM başkanlarının da ailelerinin talebi doğrultusunda Devlet Mezarlığı'na defnedilmesi sağlanmıştır. Bu şekilde cumhurbaşkanı ve kurmay komutanların dışında ilk defnedilen başbakan (11 Kasım 2006) Mustafa Bülent Ecevit'tir.[3]

Cumhuriyet Tarih Yolu

[değiştir | kaynağı değiştir]

Park içinde, 19 Mayıs 1919'dan Cumhuriyetin kurulduğu güne kadar olan tarih döneminde ülke tarihi açısından önemli olaylar heykel ve simgelerle canlandırılmıştır. "Cumhuriyet Tarih Yolu" olarak adlandırılan bu alan, Türkiye'deki ilk büyük kapsamlı heykel düzenlemesidir. Bu düzenleme için 600 ton Marmara mermeri kullanılmıştır. Mezarlık alanındaki heykeller, Prof. Dr. Rahmi Aksungur tarafından yapılmıştır. Heykel düzenlenmesinin uygulanmasında ayrıca şu heykel sanatçılarının emeği geçmiştir: Ayla Aksungur, Ömer Yavuz, Elvide Akdağ, Ulaş Korkmaz, Mustafa Yılmaz, Deniz Erol, Ferit Yazıcı.

Cumhuriyet tarih yolu üzerinde bulunan Atatürk’ün Samsun’a çıkışını ifade eden kaya

Cumhuriyet Tarih Yolu'ndaki ilk heykel, Atatürk’ün Samsun’a çıkışını ifade eden bir kayadır. Kayanın gölgesi, haritadaki Samsun limanının siluetini ortaya çıkarır. Kayadaki bir delik, gölgenin içinde bir ışık belirmesine neden olur. Özellikle 11.00-14.00 saatleri arasında bu ışık, Atatürk’ün profili olarak belirir. Böylece Atatürk’ün Samsun’a çıkışı toprağa düşen nur olarak canlandırılmıştır. 19 Mayıs bölümünden sonra "Kongreler Bölümü" yer alır. Bu bölümdeki iki basamak, Kongreler sonucu Meclis'in kurulmasını simgeler. Kongreler bölümünden sonraki "Savaşlar Bölümü"'nde 5 sütun yer alır. Sütunların üzerinde Nutuk'tan sözler vardır. Bölümün sonundaki heykel, Lozan Anlaşması'nı simgeler; sağda ve soldaki rölyeflerin her biri ise bir savaşı anlatmaktadır. En son heykel bölümünde "Cumhuriyet" tek bir soyut heykel ile sembolleştirilmiştir.

Devlet Mezarlığı Müzesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Devlet Mezarlığı'nda yer alan müzede defnedilen Cumhurbaşkanları ve Kurtuluş Savaşı Komutanlarına ait eşyalar, resimler ve dergiler sergilenir.

Karadeniz Havuzu

[değiştir | kaynağı değiştir]

1931 yılında Atatürk tarafından yaptırılan "Karadeniz Havuzu" adlı havuz, Devlet Mezarlığı inşaatı sırasında restore edilmiştir. Çevresi, dinlenme havuzu olarak kullanılmaktadır.

Tören Alanı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Mezarlık alanı sınırlarındaki tören alanı üzerinde "otağ çadırı" formunda tasarlanmış bir yapı bulunur. "Simge" olarak adlandırılan sekizgen planlı bu yapı, tören alanını güneş ve yağmurdan korur. Simgenin altındaki "Anısal Duvar", mezarlıkta yatanların adlarından oluşmuş, bitmemiş bir duvar görünümündedir. Her yeni Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı için yeni bir taş konularak örülmesine devam edilmektedir. Böylece Cumhuriyet'in sürekliliği ifade edilir.

Mezar alanlarına giden tören yolunun iki yanında İstiklal Savaşı'nı simgeleyen iki heykel grubu, Cumhurbaşkanları mezar alanı içinde cumhuriyetin gelişimini simgeleyen heykel ve 25 metre uzunluğundaki bayrak direği bulunur.

Devlet Mezarlığı’na defnedilenler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Not: Devlet Mezarlığında 61 Kurtuluş Savaşı Komutanı ve 60 Cumhurbaşkanı mezarı hazırlanmıştır. 2006 Yılında Yapılan Kanun değişikliği ile artık Başbakanlar ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanları da buraya defnedilebilecektir.

Cumhurbaşkanları

[değiştir | kaynağı değiştir]
# Cumhurbaşkanı[4] Sırası Doğum
Tarihi		 Ölüm
Tarihi		 Açıklama
1. Cemal Gürsel 4. Cumhurbaşkanı 1895 1966 Naaşı, Anıtkabir devrim şehitleri bölümünde defnedilmiş, 1988 yılında Devlet Mezarlığı'na nakledilmiştir.[5]
2. Cevdet Sunay 5. Cumhurbaşkanı 1899 1982 Naaşı, Cebeci Asri Mezarlığında defnedilmiş, 1988 yılında Devlet Mezarlığı'na nakledilmiştir
3. Fahri Korutürk 6. Cumhurbaşkanı 1903 1987 Devlet Mezarlığı'nın yapımı sürerken 16 Ekim 1987 tarihinde defnedilen ilk Cumhurbaşkanı olmuştur
4. Kenan Evren 7. Cumhurbaşkanı 1917 2015 Cenazesi, 12 Mayıs 2015 tarihinde Ahmet Hamdi Akseki Camii'nde kılınan öğle namazını müteakip Devlet Mezarlığı’nda toprağa verildi. [6][7]

Türkiye Büyük Millet Meclisi başkanları

[değiştir | kaynağı değiştir]
# TBMM Başkanı Sırası Doğum
Tarihi		 Ölüm
Tarihi		 Açıklama
1 Ferruh Bozbeyli 10. TBMM Başkanı 1927 2019
2 Sabit Osman Avcı 12. TBMM Başkanı 1921 2009
3 Kemal Güven 13. TBMM Başkanı 1921 2013
4 İsmet Sezgin 18. TBMM Başkanı 1928 2016
5 Yıldırım Akbulut 15. TBMM Başkanı 1935 2021
6 Deniz Baykal 25. ve 26. Geçici TBMM Başkanı 1938 2023 Devlet Mezarlığı’na defnedilen ilk geçici TBMM başkanıdır.

Başbakanlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
# Başbakan[8] Sırası Doğum
Tarihi		 Ölüm
Tarihi		 Açıklama
1. Bülent Ecevit 16. Başbakan 1925 2006 2006'da TBMM’deki partilerin ortaklaşa aldığı karar ile Başbakanların da Devlet Mezarlığı’na defni mümkün hale geldi.
2. Yıldırım Akbulut 20. Başbakan 1935 2021

Başbakan eşleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
# Başbakan Eşi Sırası Doğum
Tarihi		 Ölüm
Tarihi		 Açıklama
1. Rahşan Ecevit 16. Başbakan Eşi 1923 2020 2020'de TBMM’deki partilerin ortaklaşa aldığı karar ile Başbakanların eşlerinin de Devlet Mezarlığı’na defni mümkün hale geldi.

Komutanlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Not1: Mezarlığa defnedilecek Kurtuluş Savaşı Komutanları 1988 yılında Genelkurmay Başkanlığı tarafından belirlenmiştir (Parantez içindeki rütbeler Genelkurmay'ın çevirilerine dayanmaktadır).

# Adı Rütbesi Rütbe
yılı		 Açıklama
1. Fevzi Çakmak Müşir (Mareşal) 1922 (Sembolik Mezar) İstanbul'daki Eyüp Sultan Mezarlığında Hüseyin Şeyh türbesine defnedilmiş ve ailesinin isteğiyle Devlet Mezarlığı'na nakledilmemiştir.
2. Ali Fuat Cebesoy Ferik (Korgeneral) 1923 (Sembolik Mezar) Geyve'de Alifuatpaşa köyündeki Merkez Camii avlusuna defnedilmiş ve ailesinin isteğiyle Devlet Mezarlığı'na nakledilmemiştir.
3. Cevat Çobanlı Birinci Ferik (Orgeneral) 1926 (Sembolik Mezar) Erenköy Mezarlığı'nda defnedilmiş,1988 yılında Devlet Mezarlığı'na nakledilmemiştir.
4. Yakup Şevki Subaşı Birinci Ferik (Orgeneral) 1926
5. Fahrettin Altay Birinci Ferik (Orgeneral) 1926
6. Kazım Özalp Birinci Ferik (Orgeneral) 1926
7. Kâzım Karabekir Ferik (Korgeneral) 1920
8. İzzettin Çalışlar Birinci Ferik (Orgeneral) 1930
9. Kazım Orbay Orgeneral 1935
10. Nafiz Gürman Orgeneral 1940
11. Salih Omurtak Orgeneral 1940
12. Mustafa Muğlalı Orgeneral 1942
13. Cemil Cahit Toydemir Orgeneral 1942
14. Sabit Noyan Orgeneral 1945
15. Kazım İnanç Ferik (Korgeneral) 1924
16. Şükrü Naili Gökberk Ferik (Korgeneral) 1926
17. Ali Hikmet Ayerdem Ferik (Korgeneral) 1926
18. Kemalettin Sami Gökçen Ferik (Korgeneral) 1926
19. Ahmet Naci Eldeniz Ferik (Korgeneral) 1927
20. Nihat Anılmış Ferik (Korgeneral) 1928
21. Mehmet Kâzım Dirik Ferik (Korgeneral) 1928
22. Nazmi Solok Ferik (Korgeneral) 1930
23. Ahmet Naci Tınaz Ferik (Korgeneral) 1930
24. Ahmet Derviş Ferik (Korgeneral) 1930
25. Mehmet Kenan Dalbaşar Ferik (Korgeneral) 1931
26. Ömer Halis Bıyıktay Ferik (Korgeneral) 1934
27. Yusuf İzzet Met Mirliva (Tümgeneral) 1915
28. Refet Bele Mirliva (Tümgeneral) 1922 (Sembolik Mezar) İstanbul'daki Zincirlikuyu Mezarlığı'ndaki aile mezarlığına defnedilmiş ve ailesinin isteğiyle Devlet Mezarlığı'na nakledilmemiştir.
29. Rüştü Sakarya Mirliva (Tümgeneral) 1921
30. Selahattin Adil Mirliva (Tümgeneral) 1923
31. Kazım Sevüktekin Mirliva (Tümgeneral) 1922
32. Osman Nuri Koptagel Mirliva (Tümgeneral) 1922
33. Hüseyin Nurettin Özsu Mirliva (Tümgeneral) 1922
34. Mehmet Sabri Erçetin Mirliva (Tümgeneral) 1922
35. Mürsel Bakü Mirliva (Tümgeneral) 1922
36. Halit Karsıalan Mirliva (Tümgeneral) 1922
37. Âşir Atlı Mirliva (Tümgeneral) 1925
38. Akif Erdemgil Mirliva (Tümgeneral) 1927
39. Sıtkı Üke Mirliva (Tümgeneral) 1927
40. Mehmet Suphi Kula Mirliva (Tümgeneral) 1927
41. Cavit Erdel Mirliva (Tümgeneral) 1927
42. Alaâddin Koval Mirliva (Tümgeneral) 1927
43. Osman Zati Korol Mirliva (Tümgeneral) 1926
44. Ahmet Zeki Soydemir Mirliva (Tümgeneral) 1927
45. Nazif Kayacık Mirliva (Tümgeneral) 1928
46. Mehmet Hayri Tarhan Mirliva (Tümgeneral) 1929
47. Münip Uzsoy Albay 1921
48. Veysel Özgür Albay 1921
49. Mehmet Arif Örgüç Albay 1921
50. Şerif Yaçağaz Albay 1921
51. Ethem Servet Boral Albay 1921
52. Ahmet Nuri Öztekin Albay 1921
53. Mehmet Nâzım Şehit Albay 1921
54. Hasan Mümtaz Çeçen Albay 1921
55. Reşat Çiğiltepe Albay 1922
56. İbrahim Çolak Albay 1922
57. Mehmet Hulusi Conk Albay 1922
58. Halit Akmansü Albay 1922
59. Mehmet Nuri Conker Albay 1920
60. Ahmet Fuat Bulca Albay 1924
61. Mahmut Nedim Hendek Yarbay 1922

Görüntüler

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Samsun'a çıkış
    Samsun'a çıkış
  • Kongreler Bölümü
    Kongreler Bölümü
  • Kongreler Bölümü
    Kongreler Bölümü
  • Savaşlar Bölümü
    Savaşlar Bölümü
  • Savaşlar Bölümü kabartması
    Savaşlar Bölümü kabartması
  • Savaşlar Bölümü kabartması
    Savaşlar Bölümü kabartması
  • Savaşlar Bölümü kabartması
    Savaşlar Bölümü kabartması
  • Lozan
    Lozan
  • Cumhuriyet
    Cumhuriyet

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Devlet Mezarlığı'na kimler gömülür? Devlet Mezarlığı nerede? - Günün Haberleri". web.archive.org. 18 Ocak 2020. 18 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2023. 
  2. ^ Kenan Evren, Kenan Evren'in Anıları 2, 1991: 6 KASIM 1981 CUMA. 12 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2022. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2010. 
  4. ^ msb.gov.tr. "Devlet Mezarlığına Defnedilenler". 30 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2015. 
  5. ^ "Cemal Gürsel (1895-1966) - Atatürk Ansiklopedisi". web.archive.org. 4 Şubat 2023. 4 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2023. 
  6. ^ milliyet.com.tr. "Kenan Evren'e cenaze namazında protesto". 17 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2015. 
  7. ^ tsk.tr. "Basın açıklaması". 13 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2015. 
  8. ^ milliyet.com.tr. "Ecevit'e büyük jest". 19 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2015. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Devlet_Mezarlığı&oldid=33914531" sayfasından alınmıştır