Doğu Almanya
 | Bu maddedeki bilgilerin doğrulanabilmesi için ek kaynaklar gerekli. (Ekim 2020) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Doğu Almanya | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1949-1990 | |||||||||||
 7 Ekim 1949'da kuruluşundan 3 Ekim 1990'da dağılmasına kadar Alman Demokratik Cumhuriyeti'nin toprakları | |||||||||||
| Başkent | Doğu Berlin | ||||||||||
| Yaygın dil(ler) | Almanca (resmî), Sorbca | ||||||||||
| Hükûmet | Tek partili Marksist-Leninist sosyalist cumhuriyet | ||||||||||
| Parti Sekreteri | |||||||||||
| |||||||||||
| Başbakan | |||||||||||
| |||||||||||
| Yasama organı | Volkskammer | ||||||||||
• Eyaletler meclisi | Länderkammera | ||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||
| |||||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||||
• Toplam | 108.333 km2 | ||||||||||
| Nüfus | |||||||||||
| |||||||||||
| İGE (1989) | 0.953[1] çok yüksek | ||||||||||
| Para birimi | DDR Mark (M) | ||||||||||
| Zaman dilimi | (UTC+1) | ||||||||||
| Trafik akışı | sağ | ||||||||||
| Telefon kodu | +37 | ||||||||||
| İnternet alan adı | .dd | ||||||||||
| |||||||||||
| Günümüzdeki durumu |  Almanya | ||||||||||
.svg)
Doğu Almanya veya resmî adıyla Demokratik Alman Cumhuriyeti (DAC veya Alman Demokratik Cumhuriyeti, ADC; Almanca: Deutsche Demokratische Republik, Almanca telaffuz: [ˈdɔʏtʃə demoˈkʁaːtɪʃə ʁepuˈbliːk] (
dinle), DDR, Almanca telaffuz: [ˌdeːdeːˈʔɛʁ] ( dinle)), günümüzdeki Almanya'nın doğu kısmında bulunmuş, 1949 ile 1990 yılları arasında var olmuş sosyalist cumhuriyet. ADC; 1945'te II. Dünya Savaşı'nın Nazilerin yenilgisiyle son bulması ve Almanya'nın işgal bölgelerine ayrılmasının ardından 1949'da Almanya Sosyalist Birlik Partisi'nin Sovyet işgal bölgesindeki topraklarda sosyalist bir devlet kurmasıyla ortaya çıkmış ve 1989 sonbaharında gerçekleşen Barışçıl Devrim ile Batı Almanya'yla yeniden birleşmesine kadar varlığını sürdürmüştür. Devletin resmî ideolojisi, Marksizm-Leninizm idi. Hükûmetin anlatısı ise Doğu Almanya'yı "işçi ve köylülerin sosyalist devleti" ve "barış Almanyası" olarak tanımlıyor, ülkenin savaşın ve faşizmin kökünü kazıdığını öne sürüyordu; öyle ki, antifaşizm ülkede bir devlet doktriniydi.[2] Diğer sosyalist Doğu Bloku ülkeleri gibi, Doğu Almanya ve hükûmeti de 40 yıl kadar süren varlığı boyunca Sovyetler Birliği ile yakın ilişkiler ve karşılıklı etki içerisindeydi ve Varşova Paktı'nın bir parçasıydı.[3]
Ülkenin ekonomisi büyük oranda kamu iktisadi teşebbüslerinden oluşuyor ve merkezî planlı bir model izliyordu.[4] Konutların ve temel mal ve hizmetlerin fiyatları, arz ve talep ile bağlantılı olarak değişkenlik göstermek yerine merkezî hükûmet tarafından belirleniyor ve bu ürünlerin endüstrileri büyük ölçekte sübvanse ediliyordu. Para birimi Doğu Alman markıydı. Doğu Almanya; Sovyetlere büyük savaş tazminatları ödemek zorunda bırakılmasına, Almanya'nın endüstriyel olarak gelişmemiş ve tarih boyunca her zaman ekonomik olarak ülkenin batısına bağlı olmuş bölgesinde yer almasına, var olan zayıf endüstrisinin de II. Dünya Savaşı sırasında büyük ölçüde yok edilmesine ve hammaddelere sahip olmamasına rağmen kısa süre içerisinde Varşova Paktı'ndaki en başarılı ekonomi hâline geldi. 1950'lerin sonlarında savaş tazminatlarının Sovyetler tarafından silinmesi Alman ekonomisinin büyüme hızının artmasını sağladı;[5] "Doğu Alman ekonomik mucizesi" ise 1961'de Berlin Duvarı'nın inşası ve diğer önlemler sayesinde doğudan batıya ve daha küçük, ancak yine de önemli bir ölçekte batıdan doğuya göç akınının durdurulması[6][7] ile gerçek anlamda başladı. Kişi başına düşen millî gelir, 1950'de 11.029 $ iken 1989'a kadar 42.004 $'a yükselmişti; 1989'a gelindiğinde gayri safi yurt içi hasıla (GSYİH) 525.29 milyar $ kadardı.[8] 1951 ve 1989 arasında Doğu Almanya, yıllık ortalama %4.5'lik bir GSYİH büyüme hızı yakalamıştı, Batı Almanya'da ise aynı oran %4.3'tü.[9] Yeniden birleşmeden hemen öncesinin verilerine göre, ülke "çok yüksek gelişme" sınıfında tanımlanan ve neredeyse Amerika Birleşik Devletleri kadar yüksek olan bir İnsani Gelişme Endeksi'ne sahipti.[1]
Doğu Almanya'nın toplam yüzölçümü 108.333 kilometrekare (41.828 sq mi) idi. Coğrafi olarak kuzeyinde Baltık Denizi, doğusunda Polonya, güneydoğusunda Çekoslavakya ve güneybatı ve batısında Batı Almanya yer alıyordu. Bunlara ek olarak, sınırlarının içerisinde, topluca Batı Berlin olarak bilinen, Müttefik işgali altındaki Berlin'in Amerikan, Fransız ve İngiliz sektörlerine de sınır komşuluğu yapıyordu; bu sektörler 1961 ve 1989 arasında varlığını sürdüren Berlin Duvarı ile izole edilmişti. İşgalin Sovyet sektörü olan Doğu Berlin; resmî olarak Sovyetler Birliği'nin bir parçası olmasına rağmen Doğu Almanya'nın ilan edilmiş ve de facto başkentiydi, ancak bu sınıflandırma uluslararası topluluk tarafından tam olarak tanınmıyordu. Ülke; 1950'de 18 milyon kadar bir nüfusa sahip idi, devletin son bulmasına kadar geçen sürede bu sayı 2 milyon kadar azaldı.[10] En kalabalık şehir Doğu Berlin'di.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]| Makale serilerinden |
| Almanya tarihi |
|---|
 |
Mayıs 1945'te Üçüncü Reich'ın kayıtsız koşulsuz tesliminden sonra Potsdam Konferansı'nda (Haziran 1945), eski Almanya topraklarının Oder ve Neisse ırmaklarının doğusu ve Danzig kentinin Polonya'ya bırakılması kararlaştırıldı. Doğu Prusya'nın kuzey yarısı ise SSCB denetiminde olacaktı. Sonuçta Almanya, Bağlaşıklar (SSCB, ABD, Birleşik Krallık ve Fransa) arasında işgal bölgelerine ayrıldı. Ülkenin doğu kesiminin yönetimi Sovyet Askeri Yönetimi'ne bırakıldı. Yeni yönetim önce özel bankaları ve şirketleri tazminat ödemeksizin devletleştirdi. Herkesin elindeki paraları, külçe altınları, senetleri ve değerli eşyaları teslim etmesi istendi. Sökülen fabrikalar, vagonlar, lokomotifler ve hatta raylar savaş tazminatı olarak SSCB'ye götürüldü. Ayrıca 100 hektarın üzerindeki bütün topraklara karşılıksız olarak el kondu. Böylece eskiden yaklaşık 3 bin büyük toprak sahibinin elinde bulunan topraklar tarım işçilerinin, küçük işletmecilerin ve mültecilerin eline geçti.[11][12]
1945 yazında bütün faşist karşıtı partiler serbest bırakıldı. Ekim 1946'da Almanya Komünist Partisi ve Sosyal Demokrat hiziplerin birleşmesiyle Almanya Sosyalist Birlik Partisi (Sozialistische Einheitspartei Deutschland - SED) kuruldu. SED'in 1948'de toplanan kongresinde yeni anayasayı hazırlamakla görevli bir Halk Konseyi (Volksrat) oluşturuldu.
Bağlaşıklar'ın yeni Almanya'nın biçimlendirilmesi üzerine görüşmeleri başarısızlığa uğrayınca; ABD, Fransa ve Birleşik Krallık kendi işgal bölgelerinde Batı Almanya'nın kurulduğunu açıkladılar (Eylül 1949). Bunun üzerine, 7 Ekim 1949'da da Sovyet bölgesinde DAC'ın kurulduğu açıklandı. Yeni anayasa Ekim 1949'da yürürlüğe girdi. Halk Konseyi Halk Meclisi (Volkskammer) adını aldı ve ayrıca bir Eyaletler Meclisi (Länderkammer) oluşturuldu. İlk genel seçimleri oyların %66,1'ini alan SED ve bağlaşıkları kazandı. Hristiyan Demokrat ve Liberal Demokrat ortaklığı %33,9 aldı. 11 Ekim 1949'da Wilhelm Pieck devlet başkanlığına getirildi. Ertesi gün Otto Grotewohl başbakanlığa seçildi. Bununla birlikte gerçek güç başbakan yardımcısı ve SED birinci sekreteri Walter Ulbricht'in elinde kaldı. 1950'de geniş kitle örgütleri ve politik partiler şemsiyesi altında Ulusal Cephe kuruldu. Ekim 1952'de ülkedeki beş eyalet (Lander) 15 ile (Bezirk) ayrıldı ve Eyalet Meclisleri kaldırıldı.
Bu dönemde ağır sanayiye öncelik tanıyan planlı bir ekonomi yürürlüğe kondu. Sanayi üretimi hızla artarken yaşam düzeyi Batı Almanya'dakinin çok gerisinde kaldı. Doğu Almanya 1952'de Batı Almanya ile olan sınırlarını kapattı. İşçilerin ulaşması gereken üretim hedeflerinin yükseltilmesi üzerine 17 Ekim 1953'te başlayan grev dalgası kısa zamanda bütün ülkeyi saran bir ayaklanmaya dönüştü. Sovyet birliklerinin yardımıyla bastırılan bu ayaklanma sırasında onlarca kişi öldü, yüzlerce kişi de yaralandı.
Savaş ertesinde SSCB, tazminat olarak Potsdam Konferansı kararları uyarınca el koyduğu kimi ekipman, para vb. geri vermeye başladı ve Sovyetlere götürülen 200 dolayındaki sanayi kompleksi 1953'te geri verildi. 1954'te Alman Demokratik Cumhuriyeti'nin (ADC) egemen bir ülke olduğu ilan edildi. Federal Almanya ile kıyaslandığında DAC, savaş borçlarını ödeme konusunda kararlıydı. 1950'de CMEA'nın üyesi oldu ve Batı Almanya'nın NATO'ya girmesi ertesi kurulan Varşova Paktı'nı (Mayıs 1955) imzaladı. Ekim 1955'te SSCB-DAC güvenlik antlaşmasını imzaladı. 1964'te imzalanan dostluk antlaşması 1975'te 25 yıl süreyle yenilendi. Öteki sosyalist ülkelerle de benzer antlaşmalar bağıtlandı.
1960'ta Pieck ölünce devlet başkanlığı kaldırıldı ve yerine Devlet Konseyi oluşturuldu. Devlet Konseyi başkanlığına da Ulbricht getirildi. Bu arada yönetimin yarattığı hoşnutsuzluk çok sayıda kişinin Batı'ya göç etmesine yol açmış ve II. Dünya Savaşı'ndan sonra yaklaşık 3 milyon kişi Batı'ya kaçmıştı. Sonunda bu kaçışları önlemek için 13 Ağustos 1961 gecesi Doğu Berlin'i Batı'dan ayıran Berlin Duvarı inşa edildi. Doğu Almanya hükûmeti, üzeri dikenli tellerle çevrili bu beton duvarın nitelikli işgücünün Batı'ya kaçmasını engelleyeceğini düşünüyordu. Batı Almanya'ya karşı uzlaşmaz bir tutum takınan Ulbricht 1971'de SED birinci sekreterliğinden çekilmek zorunda kaldı ve yerine Erich Honecker geçti.
AFC'nin 1972'de Ostpolitik'i benimsemesinden sonra iki ülke arasında diplomatik ilişkiler kurulması karara bağlandı. Mart 1974'te Bonn'da bağıtlanan uzun vadeli antlaşma; Bonn'da ve Berlin'de karşılıklı sürekli temsilcilikler kurulmasını öngörüyordu. Bu antlaşmaların ardından, kapitalist sisteme bağlı ülkelerin DAC ile diplomatik ilişki kurma dönemleri başladı. Doğu Almanya 1973'te Birleşmiş Milletler'e kabul edildi. DAC diplomatik yalnızlıktan çıktı. İki Almanya arasındaki ilişkiler gitgide yumuşarken ADC'deki seyahat kısıtlamaları da büyük ölçüde kaldırıldı. Eylül 1971'de Batı Berlin üstüne bölümlü bir antlaşma bağıtlandı; Batı Berlin konusunda kimi ayrıntılara açıklık getirildi ve Batı Berlinlilerin DAC'ı ziyaretleri başlatıldı. Böylece duvarın iki yanındaki parçalanmış aileler birbirlerini ziyaret etmeye başladılar. 1976'da Erich Honecker, Willi Stoph'un yerine Devlet Konseyi başkanlığına atandı ve Willi Stoph'u hükûmet başkanlığına getirdi. Honecker, NATO'dan çıkmasını istediği Federal Almanya'yla belirli bir yakınlaşmayı amaçladı.
Türkiye, DAC'ı 1 Haziran 1974'te tanıdı. 17 Haziran 1978'de iki ülke arasında, Ankara'da Ekonomik Teknik, Bilimsel ve sanayi İşbirliği Antlaşması imzalandı.
DAC, 1970-1980 yıllarında önemli ekonomik başarılar sağladı. Yürürlüğe konan ekonomik reformlar üretimin artmasına ve tüketim mallarının bollaşmasına yol açtı. Temel gereksinim mallarının fiyatları sabit kalırken ücretlerle birlikte annelik ve yaşlılık maaşları %25 arttı. ADC bunun sonucunda yaşam düzeyi en yüksek Doğu Avrupa ülkesi durumuna geldi.
1980'lerin başında ekonomik sorunlar belirmeye başladı. Temel gereksinim maddelerine yapılan zamlar ülkede huzursuzluk yarattı. Ayrıca 1980 Polonya olayları ve SSCB'nin Afganistan'a girmesi DAC'nin Federal Almanya ile ilişkilerini olumsuz etkiledi. Polonya'daki olayların kendi ülkelerine yansıma olasılığına karşı DAC, Polonya sınırını yasak bölge ilan ederek Batılılar'a kapattı. Dış politikada yeniden yalnızlığı seçerek Berlin'e gelen turistleri engellemek amacıyla kimi ekonomik önlemler aldı. Bu gelişmeler üzerine Federal Alman başbakanı Schmidt DAC'ne yapacağı ziyareti erteledi. Schmidt ertelediği ziyareti 1981 sonunda gerçekleştirerek ilişkilerin bir ölçüde yumuşamasına yol açtı. Ancak 1983'te Perhing II füzelerinin Federal Almanya'ya yerleştirilmesi üzerine ilişkiler yeniden gerginleşti. Honecker Federal Almanya'ya yapacağı ziyareti erteledi.
Doğu Almanya hükûmeti 1980'lerin sonlarında SSCB'de başlayıp sonradan öteki Doğu Avrupa ülkelerini saran reform hareketine başlangıçta şiddetle karşı çıktı. Hatta 1988'in sonunda ülkede Sovyet dergilerinin satılması yasaklandı. Oysa bu gelişmeler Doğu Almanya'nın sonunun hazırlayıcısı olacaktı.
1987'de Gorbaçov'un Doğu Almanya'yı ziyareti sırasında Honecker kendileri için işleyen sosyalist demokrasi dışında bir alternatif olmadığını dile getirdi. Aynı yıl Federal Almanya'yı ziyaret eden Honecker Alman ulusunun bir bütün olduğu tezini reddetti. Bu arada ölüm cezasının kaldırılması ve emeklilik yaşının altında 500 bin DAC vatandaşının acil aile sorunları için Batı Almanya'ya geçmesi gibi bazı değişiklikler yapıldı. 1987 Haziran'ında rock müziği düşkünü binlerce genç Batı Berlin'deki konserleri dinlemek için Berlin Duvarı'nın önünde toplanınca polis gençleri dağıttı. Üç gece art arda süren olaylar gençlerin özgürlük isteyen sloganlar atmasına yol açtı. Benzeri olaylar 1988 Haziran'ında Batı Berlin'deki Michael Jackson konseri sırasında da yinelendi. Ayrıca 1988 yılı içinde 40.000 DAC vatandaşı ülkeyi terk etmişti. Seçim sistemini eleştiren muhalefet 1989 Mayıs seçimlerini boykot etti. Seçim günü Leibzig'de muhalefetin yaptığı gösteriler polisçe dağıtıldı. Çok sayıda tutuklama yapıldı. Ağustos ve Eylül ayları içinde Macaristan üzerinden Federal Almanya'ya yoğun göç dalgası başladı. Macaristan sınır kapılarını açmasıyla binlerce DAC vatandaşı Batı'ya geçti. Federal Almanya'nın Prag ve Varşova'daki elçiliklerine sığınan 5.000'e yakın DAC vatandaşının Batı'ya geçmesine izin verildi. Doğu Avrupa'da 1989 yılının gelişmeleri iki Almanya arasındaki ilişkilere yeni bir yön verdi. Yıl ortasında Doğu Almanya Batı'ya göç kısıtlamalarını yumuşattıysa da bu düzenleme ülkeyi terk etmek isteyenlerin çokluğu karşısında yetersiz kaldı. Ardından öbür Doğu Avrupa ülkeleri üzerinden Batı yol açıldı ve Doğu Alman yönetimi Batı'ya akını dizginlemek için hem diplomatik yollara hem de güvenlik önlemlerine başvurdu.
Yeni Forum adıyla bilinen bir grup aydının başını çektiği örgütlü siyasi muhalefet kitle gösterileri başladı. Leipzig'de 100.000 kişinin katıldığı gösteriyi Doğu Berlin'deki 300.000 kişilik gösteri izledi. Göstericiler muhalefet hareketlerinin yasallaşması, bağımsız sendikal hareket gibi talepler ileri sürüyorlardı. Ekim 1989'daki DAC 40. kuruluş yılı kutlamalarına Gorbaçov'un da katılması gösterileri yoğunlaştırdı. Kutlamalar bu gergin ortamda yapıldı ve SSCB lideri Mihail Gorbaçov acil reform çağrısında bulundu. Doğu Berlin, Leipzig, Potsdam ve Dresden'de serbest seçimlerin yapılması, gizli polisin dağıtılması gibi reform talepleriyle kitle hareketleri gerçekleşti. Bu durum karşısında Honecker 18 Ekim günü tüm görevlerinden istifa etti. Yerine sertlik yanlısı Egon Krenz getirildi ancak gösteriler durmadı. Kasım başında Doğu Berlin'de bir milyonu aşkın kişi reform talebiyle gösteri yapınca hükûmet istifa etti. 9 Kasım günü DAC isteyenin istediği kapıdan Batı Berlin'e geçebileceğini açıkladı. Bunun üzerine yüz binlerce kişi Batı Berlin'e geçti.
Manfred Gerlach ve Sabine Bergman-Pohl'un kısa süreli görev dönemlerinin ardından kasımda başbakanlığa getirilen Hans Modrow reformcu bir politikayı benimsedi. Yeni hükûmetin 26 kişilik kabinesinde 11 komünist olmayan bakan bulunuyordu. Öte yandan reform hareketini destekleyen göstericilerce Berlin Duvarı yıkılmaya başlandı. Aralık'ın 3'ünde Egon Krenz ve Komünist Partisi'nin diğer üyeleri suçlamalar ve karşıt gösterilerin sonucunda istifa etti. İki gün sonra parti üyeliğinden çıkarılan Honecker ve bazı Politbüro üyeleri hakkında kovuşturma başladı. Komünist Partisi de kendini yenileme girişimine başlayarak politbüro ile merkez komitesini feshetti. Yıl sonuna gelindiğinde özgürleşme yönündeki hemen bütün talepler karşılanmıştı. Yönetimde komünistlerin tekeline son verilmesi, parti ve yönetimdeki yolsuzlukların soruşturulması, güvenlik polisinin dağıtılması kararı, seyahat sınırlamalarının kaldırılması ve simgesel önemi büyük Berlin Duvarı'nın 9 Kasım'da açılması bu gelişmeler arasındaydı. Yeni durumun yarattığı özgürlük ortamında iki Almanya'nın birleşmesi doğrultusunda önemli adımlar atıldı. 30 Ocak'ta Gorbaçov Moskova'da Modrow'a, iki Almanya'nın birleşmesine itirazının olmadığını belirtti.
Helmut Kohl 6 Şubat'ta, ilk elde ve hemen ekonomik birleşmeyi (ve para birliğini) teklif etti. Bonn'da, Almanlar arası zirvede, bu amaçla bir komisyon kuruldu. 12 Şubat'ta Moskova'da Kohl'u kabul eden Gorbaçov "Birleşik Almanya'nın NATO içinde kalmasının düşünülemeyeceğini" açıkladı. Ertesi gün, Almanya'nın uluslararası hukuki durumundan sorumlu dört devlet (SSCB, ABD, Birleşik Krallık ve Fransa) ve iki Almanya, birleşmenin Almanya dışı ve etki ve sorunlarını müzakereye başladılar. Hükûmet, 18 Mart 1990 günü çok partinin katılacağı genel seçimlerin yapılmasını kararlaştırdı.
18 Mart seçimlerini sağın kazanması, birleşme lehine yapılmış bir plebisit olarak kabul edildi. Hristiyan demokrat Lothar de Maizière 12 Nisan'da, sosyal demokrat ve liberallerle bir koalisyon hükûmeti kurdu. Nisanda Kohl, iki Alman markının eşitleneceğine dair ilk işareti verdi. Para birliğinin 1 Temmuzda başlatılması kararlaştırıldı. Başlangıçta güç geçeceği izlenimi veren 2+4 konferansı (ADC, AFC + SSCB, ABD, Birleşik Krallık, Fransa) 22 Haziran'daki ikinci toplantısından sonra çözüldü. 16 Temmuz 1990'da Helmut Kohl gene Moskova'da tarihli bir antlaşmayı gerçekleştirdi: Gorbaçov birleşik Almanya'nın NATO üyesi kalmasına olan itirazını geri almıştı. Buna karşılık Bonn, gelecekteki Alman ordusu mevcudunun 870.000 kişiyi aşmayacağını taahhüt etti ve 380.00 Sovyet askerinin 1994 sonuna kadar ülkelerine dönme giderlerini karşılamayı kabul etti. Bonn, 14 Kasımda Polonya ile sınır antlaşmasını imzaladı. 31 Ağustos'ta AFC ile ADC birleşme antlaşması gerçekleşti ve 20 Eylül'de iki taraf meclislerince onaylandı. 2+4 konferansı aynı amaçla 12 Eylül'de Moskova'da bir antlaşma imzaladı ve 3 Ekim 1990 günü, coşkulu törenlerle iki Almanya birleşti.
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Yüzey Biçimi
[değiştir | kaynağı değiştir]Ülkenin kuzeyi, Kuzey Avrupa ovalarının bir bölümünü kaplardı. Morenler ve kumluklar bu bölgenin en belirgin özelliğiydi. Vadiler, sulak ve bataklıklı ovalar oluştururdu. Baltık kıyılarının gerisinde orman, Mechlenburg yaylasında sayısız göl vardı. Orta bölgede verimli ovalar ve Harz Dağları (Brorcken tepesi 1142 m) bulunurdu. Ülkenin güney sınırını Alp Dağları oluştururdu. Thüringen Ormanları güney kesimin en belirgin ormanlık alanıydı. Güneybatıda Erzgebirge Dağları (Fichtelberg, 1214 m), Çekoslovakya ile doğal sınırdı. Harz ve Ore Dağlarının yamaçlarından, çevredeki ovalara doğru akan ırmakların derin vadileriyle kesilmiş, geniş ve verimli yaylalar vardı. Harz, Thüringen, Wlad ve Erzgebirge gibi yüksek yerlerde kozalaklı ağaçlar ve ormanlar bulunurdu. Doğu Almanya topraklarının %27 kadarı ormanlarla kaplıydı. Alçak yerlerde fundalıklar azalmıştı. Kumlu topraklar, otlar, ardıç ve söğüt gibi çeşitli bitkiler ekilerek kumların Baltık kıyısı boyunca sürüklenmesi önlenmişti. Çeşitli kanallarla birbirine bağlanan akarsuları vardı. Ülke sınırları içinde kalan boyutlarıyla başlıcaları: Elbe (566 km), Saale (427 km), Hovelve Spree'dir (343 km).
İklim
[değiştir | kaynağı değiştir]Batı bölgesi daha uzun ve sert kışlarıyla tanınan, genelde ılıman bir iklim egemendi. Potsdam'da yıllık sıcaklık ortalaması 8,5 C'dır (Ocak -0,7 C; temmuz 18,9 C), Doğu'da kışlar daha sertti. Polonya sınırını çizen Oder Nehri 80 gün kadar donar; deniz kıyısında donma olayları sıkça görülürdü. Yağışlar yüksek bölgelerde 200 mm'yi geçer; ülke ortalaması 610 mm'nin altında kalırdı. Yağışlar kış aylarında görülmekle birlikte yaz sağanak halinde yağışlar olurdu.
Yönetim Bölgeleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Başlangıçta beş eyaletten (Länder) meydana gelen DAC'da, 1952'den sonra daha merkeziyetçi bir anlayışla yönetim bölgeleri 14 ile (Bezirk) ayrıldı. 1961-68 arasında DAC'ın 15. bezirki olan Doğu Berlin, özel statülü bir yönetim bölgesiydi.
| Yönetim Bölgesi | Yüzölçümü (km2) |
Nüfus (bin, 1981) |
|---|---|---|
| Berlin | 403 | 1.157.6 |
| Cottbus | 8.262 | 884.6 |
| Dresden | 6.738 | 1.804.4 |
| Erfurt | 7.349 | 1.284.9 |
| Frankfurt (a.d. Oder) | 7.186 | 706.9 |
| Gera | 4.004 | 742.0 |
| Halle | 8.771 | 1.829.4 |
| Karl-Marx-Stadt | 6.009 | 1.925.3 |
| Leipzig | 4.996 | 1.409.4 |
| Magdeburg | 11.526 | 1.261.1 |
| Neubrandenburg | 10.948 | 622.6 |
| Potsdam | 12.568 | 1.118.7 |
| Rostock | 7.074 | 889.8 |
| Schwerin | 8.672 | 590.2 |
| Suhl | 3.856 | 549.2 |
Askeriye
[değiştir | kaynağı değiştir].svg)
Doğu Almanya hükûmetinin kontrolünde çeşitli bakanlıklar aracılığıyla çok sayıda askeri ve paramiliter örgütler bulunurdu. Bunların başında Millî Savunma Bakanlığı vardı. Sovyet-Amerikan Soğuk Savaşı (1945-1991) sırasında, Batı Almanya'nın Batı'ya yakınlığı nedeniyle silahlı kuvvetlere önem verilirdi.
Askeri harcamalar : 12,75 milyar dolar (1988);
Silahlı kuvvetler : 175.300 kişi (1987)[13]
Askerlik süresi : 18 ay
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Savaş sonrasında Almanya'nın doğusu batısına oranla ağır bir yıkıma uğramıştı. Yine de DAC, kısa sürede Avrupa'nın en önde gelen sanayi ülkelerinden biri durumuna geldi. Bu gelişmede, ağır sanayiye (toplam sanayinin 2/3'ünden aşkın) verilen önem kadar Potsdam'da kararlaştırılan savaş borçlarının SSCB tarafından silinmesinin payı büyüktü.[14]
| (1982) | Nüfus İçindeki Payı (%) |
Ulusal Gelirdeki Payı (%) |
|---|---|---|
| Tarım | 10 | 9 |
| Madencilik | 2 | 2 |
| Sanayi | 48 | 65 |
| Hizmetler | 40 | 24 |
Sanayi ve Madencilik
[değiştir | kaynağı değiştir]
Savaş öncesi Saksonya'da duyarlı aygıtlar, optik, dokuma ve seramik sanayileri, Berlin'de elektronik sanayileri vardı. Savaş sonrasında, demir-çelik sanayinin kurulmasına geçildi. Frankfurt an-der-Oder kenti yakınındaki Stalinstadt'ta Doğu kombinası (Eisenhütten Kombinat Ost) kuruldu. Başka bir kombina da Saale vadisinde, Colbe'de kuruldu. Bunlara Halle ve Dresden dolayındaki başka fabrikalar eklendi. Ulusal üretimin 3/4'ü sanayi ürünleri oldu. 1958-1966 arasında linyit üretimi iki katına çıktı. Bu elektrik üretiminde büyük artış sağlandı. 1966'da Reinsberg'de bir nükleer merkez kuruldu. Çelik üretimi 1958-1966 arasında 3,5 megatondan 4 megatona çıktı.
Magdeburg, Halle, Leipzig, Karl Marx Stadt ve Dresden bölgelerinde yoğun makine sanayi vardı. Bunların bazıları dev kuruluşlardı. Taşıt araçları sanayii de güneyde yer alırdı. Kimya sanayi merkezi, Halle bölgesinde Leuna, Buna ve Lutzendorf ile kuzeydeki Bitterfeld dolaylarıydı. Elektronik duyarlı aygıtlar ve optik sanayileri genellikle güneyde Erfurt, Leibzig, Dresden ve Karl-Marx Stadt bölgelerinde yoğunlaşmıştı. 1964'te Bakü'den gelen Dostluk Boru Hattı'nın Schweilt'e ulaşması, oradan Leuna'ya uzanması enerji kaynakları arasında petrol ve doğal gazın payını arttırdı. Baltık kıyısındaki Rostock kentinde ise tersaneler yer alırdı. 1969'da Rostock'ta toplam 320.00 tonluk gemi denize indirildi. DAC'da linyit yatakları dışında pek yer altı zenginliği yoktu. Ülkenin maden kömürü gereksinmesi SSCB ve Polonya'dan sağlanmaktaydı. Dünya linyit üretiminin %33'ü DAC'ta yapılırdı. En önemli havzalar Halle ve Leibzig arasında kalan batı Swerta arasındaki doğu Elbe havzasıydı. Linyit elektrik üretiminde (56 Twh) ve briket olarak inşaat kesiminde kullanılırdı. Ayrıca ülke potas üretiminde ABD, SSCB ve Batı Almanya'dan sonra dünya dördüncüsüydü. En büyük potas yatakları yukarı Werra bölgesinde bulunurdu. Harz dağları eteklerinde az miktarda bakır çıkartılırdı.
Tarım
[değiştir | kaynağı değiştir]1946'da uygulamasına geçilen toprak reformu tarımda yapısal değişimi başlattı. Reformla elde arasında büyük toprakların %32'si yoksul köylülere, tarım işçilerine ve göçmenlere dağıtıldı. Devletin kurduğu teknik istasyonlar sayesinde makine ve traktör verilerek işbirliği yapıldı. Bu yolla kuzey ovasında hızlı gelişmeler oldu. Tarım topraklarının %75 kadarı ekime uygun, %20'si otlak ve çayırlardı. 1979'da ekilebilen toprakların %86'4'ünde tarımsal kooperatifler, %7,2'sinde kamu çiftlikleri yer alıyordu. Tarım üretim kooperatiflerinin 3 969; sebzecilik kooperatifi, 215; kamu çiftliği 379'dır. Tarımın en elverişli olduğu bölgeler, ülkenin güney kesimleriydi. Harz dağlarının doğu kesimlerinde bulunan 64 km genişlikteki bir kuşak bütün Almanya'nın en verimli bölgesiydi. Otlaklar azdı. Yetiştiren en önemli ürün şeker pancarıydı (8 milyon ton, 1981). Doğu Almanya'nın orta kesiminde ekim yapılan alanlar daha azdı. Yetiştirilen ana ürün buğday (2,9 milyon ton, 1981) ve çavdardı (1,79 milyon ton). Otlakların çoğu Berlin'in batı ve güneyinde yer alan Urstromtaler'de ve Saksonya'nın yüksek kesimlerinde bulunurdu. Savaş nedeniyle sürülerin yarı yarıya azalmış olmasına karşın hayvancılığın geliştirilmesine çalışılmaktaydı. 1981 verileriyle (5,75 milyon), domuz (12,8), koyun (2 milyon) beslenmekteydi. DAC'ın kuruluşundan bu yana balıkçılık alanında da büyük gelişmeler görülmüştü. Rostock ve Sassnitz en önemli balıkçılık limanlarıydı. 1981'de avlanan balık tutarı 279 tondu.
| CIA World Factbook 1990:[15] | Doğu Almanya | Batı Almanya |
| Nüfus (bin) | 16.307 | 62.168 |
| GSYİH (SAGP) ($ milyar) | 159.5 | 945.7 |
| GSYİH (SAGP) kişi başına ($) | 9.679 | 15.300 |
| Bütçe gelirleri ($ milyar) | 123.5 | 539 |
| Bütçe harcamaları ($ milyar) | 123.2 | 563 |
| Dışalım ($ milyar, 1985/1987) | 25.268 | 227.907 |
| Dışsatım ($ milyar, 1985/1987) | 25.684 | 293.410 |
Bilim, sanat ve edebiyat
[değiştir | kaynağı değiştir]Bilimsel çalışmaların odaklandığı yer Berlin'deki Bilimler Akademisi idi. Bilimsel-teknolojik araştırmalarda toplumsal ilerleme hedefi belirleyicidir. Öteki sosyalist ülkelerle geniş çaplı bilgi alışverişi ve ortak çalışmalar sürdürülürdü.
II. Dünya Savaşı'ndan sonra bazı yazarlar DAC'a döndü. Bu kişiler arasında en ünlüsü 1933'te Nazi Almanyası'nı terk etmek zorunda kalan Brecht'tir.
Uzun yıllar ABD'de yaşayan Brecht, 1948'de döndü ve ölümüne dek (1956) eşi Helene Weigel ile Berlin'deki Berliner Ensemble adlı tiyatroyu yönetti. Brecht'in Marxçı yöntemle çağdaş toplum yapısını eleştirmesi ve tiyatro sanatına katkıları bütün dünyada etkili oldu.[16]
Anna Seghers (1990-1983) ise romanlarıyla acılı Nazi dönemini sergilediği kadar, sosyalist gerçekçi kalemiyle yol gösterici oldu. Sinema sanatında da olumlu bir gelişme görüldü.
Güçlü yönetmenlerden Wolfgang Sataudte (Katiller Aramızda ve Tebaa filmleri), Kurt Maetzig'i ve Dubow'u sayabiliriz.
Ünlü Doğu Alman yazarları:
- Jureck Becker
- Bertolt Brecht (dramaturg, şair ve yönetmen, 1949'da DAC'de "Berliner Ensemble"ı kurdu, Nazi döneminin önde gelen komünist sürgünü ve direnişin sembollerindendi.)
- Franz Fühmann
- Hermann Kant
- Heiner Müller
- Christa Wolf
Siyaset
[değiştir | kaynağı değiştir]
Alman Demokratik Cumhuriyeti'nin devlet başkanları:
- Wilhelm Pieck (1949-1960)
- Walter Ulbricht (1960-1973)
- Willi Stoph (1973-1976)
- Erich Honecker (1976-1989)
- Egon Krenz (1989)
- Manfred Gerlach (1989-1990)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "Human Development Report 1990" (PDF) (İngilizce). hdr.undp.org. 2 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ Major, Patrick; Osmond, Jonathan (2002). The Workers' and Peasants' State: Communism and Society in East Germany Under Ulbricht 1945-71 (İngilizce). Manchester University Press. ISBN 978-0-7190-6289-6.
- ^ Kocka, Jürgen (2010). Civil Society and Dictatorship in Modern German History (İngilizce). UPNE. ISBN 978-1-58465-866-5. 16 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2023.
- ^ Quint, Peter E. (2012). The Imperfect Union: Constitutional Structures of German Unification (İngilizce). Princeton University Press. ss. 125-126.
- ^ Keefe, Eugene K., (Ed.) (1982). East Germany: A Country Study (İngilizce). 550 (2 bas.). Minnesota Üniversitesi. s. 120. 15 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2021.
- ^ "Migration From West Germany to East Germany". CIA (İngilizce). 29 Ekim 1956. 12 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Preuss, Evelyn. ""The Wall You Will Never Know." Perspecta 036: The Yale Architectural Journal. Eds. Jennifer Silbert and Sidney McCleary. Cambridge, MA: MIT Press, 2005: 19-31". 16 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2023.
- ^ "Average gross domestic product". World Inequality Database (İngilizce). 8 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Mai, Karl (Eylül 2009). "DDR – BRD im ökonomisch-statistischen Vergleich 1950 bis 1989 - Zu neuen Ergebnissen von Prof. Gerhard Heske" (PDF) (Almanca). 5 Mart 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
Von 1951 bis 1989 erreichte die DDR eine BIP-Wachstumsrate von durchschnittlich 4,5 %, die BRD dagegen 4,3 %. Von 1961 bis 1985 waren diese Wachstumsraten in der DDR differenziert höher als in der BRD.
- ^ "Bevölkerungsstand". Statistisches Bundesamt (Almanca). 13 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Almanya'da doğu ve batı eyaletleri arasındaki ekonomik farklar 32 yıldır aşılamadı". www.aa.com.tr. 16 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2023.
- ^ "1945'e kadar Alman tarihi". deutschland.de. 18 Ekim 2021. 16 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2023.
- ^ "Doğu Alman Silahlı Kuvvetleri". gowenmilitaria.com. 22 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Business America. (27 February 1989). German Democratic Republic: long history of sustained economic growth continues; 1989 may be an advantageous year to consider this market – Business Outlook Abroad: Current Reports from the Foreign Service". Business America. 1989. 9 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2007.
- ^ "CIA World Factbook 1990". 10 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2011.
- ^ Pence and Betts, Socialist modern: East German everyday culture and politics. page 37 for Maaz, 58.
| Üyeler |  | |
|---|---|---|
| Gözlemciler | ||
| Üyeler |  | |
|---|---|---|
| Kısıtlı katılanlar | ||
| Ticari ortaklar | ||
| Eski üyeler | ||
