Beyoğlu
Beyoğlu | |
---|---|
İlçe | |
Ülke | Türkiye |
Bölge | Marmara |
İl | İstanbul |
İdare | |
• Belediye Başkanı | İnan Güney (CHP) |
• Kaymakam | Can Aksoy |
Yüzölçümü | |
• Toplam | 8,76 km² |
Nüfus (2020) | |
• Toplam | 226.396 |
Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
Beyoğlu veya eskiden Pera, İstanbul ilinin Avrupa yakasında bulunan ilçelerinden biridir. Kuzeybatıda Şişli ve Kâğıthane, doğuda Beşiktaş ve İstanbul Boğazı, güneyde ve batıda ise Haliç ile sınırlı ilçenin yüzölçümü 8,76 km2'dir ve 45 mahalleden oluşmaktadır. İsmini Pera da denen, Tünel–Taksim arasında uzanan İstiklal Caddesi ve ona açılan sokakların belirlediği alanı kapsayan Beyoğlu semtinden alır.
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Tarihî yarımadanın ve Haliç'in karşısında gelişen bölge Orta Çağdan itibaren, Yunancada "karşı yaka", "öte" anlamına gelen "Pera" (Πέρα) adıyla anılmaktaydı.[1] Türkler tarafından kullanılan "Beyoğlu" adının, bir beyin oğlunun bölgedeki konağından kaynaklandığı ileri sürülmüştür.[kaynak belirtilmeli] Bu konuda öne sürülen iki rivayetten biri; Osmanlı Padişahı II. Mehmed döneminde, Trabzon İmparatorluğu Prensi Aleksios Komnenos'un İslamiyet'i kabul ederek bu bölgeye yerleşmesinden; diğeri ise Padişah I. Süleyman döneminin Venedik elçisi Andrea Gritti'nin, Rum bir kadınla evlenmesi sonucunda dünyaya gelen oğlu Luigi Gritti'nin Taksim dolaylarında bir konakta oturmasından dolayı Beyoğlu adının kullanılmaya başlanıldığını belirtir.[1] 1925 yılında Pera kullanımı resmî yazışmalardan çıkarıldı ve Beyoğlu ismi kullanılmaya başlandı.[2]
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Galata'nın ilk çağlara dek uzanan tarihine karşın, Beyoğlu, 16. yüzyılın ilk yarısında, içinde tek tük yapıların yer aldığı, bağlık bahçelik bir alandı.
Beyoğlu, Galata'dan gelen Hristiyanlarla yabancıların, elçilikler dolaylarına ve o zamanlar "Grand Rue de Pera" denilen İstiklal Caddesi boyunca yerleşmesiyle Avrupa kenti görünümünde bir yerleşme olarak ortaya çıktı.
Böylece, İstanbul içinde farklı bir topluluk 17. yüzyılda gelişmeye başladı. İlk önceleri, Fransız ve Venedik elçilikleri ile onların çevresinde yerleşmiş Fransisken misyonerleri yerleşmenin çekirdeğini oluşturuyordu. 17. yüzyılın başlarında Galata'yı gösteren bir gravürde surların dışında çok az bina gözükmektedir.
1700'lerde Beyoğlu, bugünkü Tünel-Galatasaray caddesinin iki tarafı ile, bu caddenin yan sokaklarına yayılmıştı. Dörtyol, merkez olmak üzere Beyoğlu gelişmişti. Batısında mezarlıklar ve doğusunda ise elçilikler vardı. 18. yüzyılda yavaş yavaş Avrupa etkisi artmıştır. 18. yüzyıl sonunda, İstiklal Caddesi'nde, yapıların tamamı taş veya tuğla ya da alt katları taş ve üstleri ahşaptır.
18. yüzyılın sonunda İstanbul'a gelen Dallaway, Beyoğlu'nu Galata'nın yazlığı olarak tanımlıyor, yolların düzensiz olduğunu belirtiyor ve bu bölgede Fransız, İngiliz, Hollanda, Venedik, Rusya, İsveç, İspanya, Prusya ve Napolili diplomatların kışlık malikanelerinin bulunduğunu yazmıştır.
Beyoğlu, genel olarak 19. yüzyılda gelişmiştir. Bu gelişmenin nedeni, bu döneme Osmanlı dış ticaretinin daha önceki dönemlerde görülmemiş boyutlarda büyümesi ve ulaşımın gelişmiş olmasıdır. 19. yüzyılda, Osmanlı İmparatorluğu'nun dünya kapitalist sistemi ile bütünleşmesi sonucu, Beyoğlu uluslararası bir ticaret merkezi olmuştur. 19. yüzyılın başında, Beyoğlu, bahçeli evleriyle hala bir banliyö görünümünde idi. Bu yüzyılın ilk yarısında, Beyoğlu ve çevresi henüz tam olarak kentleşmemişti. İkinci yarısında ise Galatasaray ile Taksim arası gelişti. Beyoğlu, artık kapitülasyonların koruması altındaki yabancıların, tüccarların, bankerlerin, armatörlerin ve kozmopolit bir çevreye yerleşmek isteyen zenginlerin Paris modasını taklit ederek yaşadıkları bir yer olmuştur. Yüzyılın sonunda, burada, Paris'in en ünlü sahne oyunlarını aynı zamanda gösteren üç tiyatro vardı. Bu tarihte, modern toplumun gereksinim duyduğu tramvay, gaz, su gibi altyapı hizmetleri sağlanmıştı. Bu kuruluşların işletme ayrıcalıkları çok uzun süreli sözleşmelerle yabancılara ya da azınlık mensuplarına verilmişti. Bu dönemdeki hızlı yapılaşma, Batı'daki örneklerden etkilenmekle birlikte Osmanlı etkisinde de kalmıştır.
20. yüzyılda Beyoğlu'nda Galatasaray ile Taksim arası önem kazandı. Bu alanda hala bahçeli konakların bulunması ve bunların apartmana dönüşmesi olanağı, buranın gelişmesini sağlamıştır. Ayrıca 1913'te ilk elektrikli tramvayın Beyoğlu'nu Şişli'ye bağlaması Galatasaray-Taksim arasını, Tünel-Galatasaray arasına göre daha merkezi bir duruma getirmiş, Beyoğlu'nun en kolay ulaşılabilir ve gözde yeri yapmıştır. Bu dönemde Beyoğlu'nun çevresindeki semtlerde çağdaş binalar yapılmış ve yeni semtler gelişmiştir. 20. Yüzyılın başlarında Beyoğlu'nda da yapılan apartmanların cephelerinde Art Nouveau üslubu uygulanmıştır.
Cumhuriyet Dönemi'nde 1950'lere kadar yabancılardan ve onlar için çalışan azınlıklardan boşalan yerlere, yeni yetişen Türk iş adamları ve Beyoğlu yakasını kentin en çağdaş semti bilen aydın Türkler ilgi gösteriyorlardı. Sinema ve tiyatroları, lokanta ve pastaneleri, sanat galerileri ve mağazalarıyla hala kentin en seçkin semti idi. 1950'lerden sonra, kırsal göç ve hızlı kentleşme sonucu İstanbul'un aşırı büyümesi, yeni semtlerin gelişmesi, eğlence kuruluşlarının, ticaretin ve zengin ailelerin bu yeni gelişen çağdaş alt merkezlere dağılımı ve toplumun kültürel değişimi Beyoğlu'na olan ilgiyi azalttı.
Hala bazı lüks mağazaların İstiklal Caddesi'ni terk etmeyişi ve yoğun bir trafik akışı üzerinde oluşu eski kültürel düzeyinde olmasa bile Beyoğlu'nun canlılığını korumasını sağlamaktadır. Bununla birlikte, pek çok bina boş durmakta ya da atölye olarak kullanılmaktadır. Bu özellikler Beyoğlu'nda yavaş yavaş çöküntü alanının ilerlediğini göstermektedir.
Beyoğlu, ilk önceleri bir diplomasi merkezi olarak gelişmiş, fakat daha sonraları yabancı ticaretinin, ekonomik kontrolünün artması ve burada yoğunlaşması sonucu İstanbul'un ticaret merkezi durumuna dönüşmüştür. Ticaretin yanı sıra eğlence, kültür kuruluşlarının da burada yer alması ve konumu, bütün İstanbul'un odak noktası olmasını sağlamıştır.
Kültür
[değiştir | kaynağı değiştir]Beyoğlu İstanbul'un en İstanbul kokan ilçesi olarak tanımlanabilir, kozmopolit teriminin hayat bulduğu yerdir. İstiklal Caddesi ve çevresindeki sokaklar yalnızca Beyoğlu'nun değil İstanbul'un da merkezi sayılabilir. İstiklal Caddesi dışında Cumhuriyet, İnönü ve Cihangir caddeleri de ticaret ve eğlence fonksiyonunun en belirgin oldukları yerlerdir. İlçe sınırları içinde yer alan çeşitli kültürel etkinliklerin yapıldığı tesisler, ilçenin bir kültür merkezi olmasını da sağlamıştır. Sinemalar, tiyatrolar, gösteri merkezleri gibi yerler, Beyoğlu İlçesi'nde yaşayan nüfustan çok fazla nüfusun faydalandığı, İstanbul ve Türkiye genelinde bir anlam ifade eden yerlerdir. Ayrıca Beyoğlu Gürcü ressamların oluşturduğu Pirosmani Sanat galerisine de ev sahipliği yapmaktadır.
2020 yılından itibaren Beyoğlu'nun eski canlılığını ve kültürünü kazanması adına Ticaret Bakanlığı ve Büyükşehir Belediyesi ile Beyoğlu Belediyesi işbirliğinde ilçede Beyoğlu Kültür Yolu Projesi başlatılmış, buna yönelik olarak ilçede her yıl düzenli olarak müzik, resim, sanat, heykeltıraş gibi çeşitli atölyeler; dil, enstrüman kursları; müzikal konserler ve birçok etkinlik yer almaktadır. Aynı proje kapsamına Galataport, Galata Kulesi, Galata Mevlevihanesi, Tarık Zafer Tunaya Kültür Merkezi, Narmanlı Han, Mehmet Akif Ersoy Müze Evi, Atlas Pasajı, Emek Sineması, Taksim Camisi ve Atatürk Kültür Merkezi gibi yapılar yenilenip amaçlandırılmış veya en baştan yapılmıştır.
Günümüzde Beyoğlu; tarih ve sanat müzeleri, birçok kültür merkezi, opera salonu, konser alanları, çok amaçlı meydan ve parklar, spor kompleksleri; metro, otobüs, füniküler, minibüs ve metrobüs gibi çeşitli ulaşım araçları, sanat atölyeleri, yardımlaşma merkezleri, halk eğitim kursları ve eğlence mekanlarıyla aktif faaliyetini sürdürmektedir.
Tarihsel, önemli yapı ve yerleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Caddeleri, sokakları, parkları ve meydanları
[değiştir | kaynağı değiştir]Müzeleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- 500. Yıl Vakfı Türk Musevileri Müzesi
- Adam Mickiewicz Müzesi
- Aynalıkavak Kasrı
- Doğançay Müzesi
- Ercüment Kalmık Müzesi
- Galatasaray Müzesi
- Karikatür ve Mizah Müzesi
- Madame Tussauds Müzesi
- Masumiyet Müzesi
- Miniatürk
- Orhan Kemal Müzesi
- Osmanlı Bankası Müzesi
- Pera Müzesi
- Pera Palas Atatürk Müze Odası
- Rahmi M. Koç Müzesi
- Türvak Sinema, Tiyatro Müzesi ve Sanat Kitaplığı
- Uluslararası UFO Müzesi[not 1]
- Yapı Kredi Vedat Nedim Tör Müzesi
Kültür merkezleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Atatürk Kültür Merkezi
- Concordia Tiyatrosu (1870'ler-1906)
- Crystal Tiyatrosu (1800'ler-1920)
- Elhamra Tiyatrosu (1922-1958)
- Haliç Kongre Merkezi
- İstanbul Modern
- Komedi Tiyatrosu (1889-1942)
- Naum Tiyatrosu (1844-1870)
- Odeon Tiyatrosu (1875-1915)
- Ses Tiyatrosu (1885)
- Şark Tiyatrosu (1883-1892)
- SALT Beyoğlu
- SALT Galata
- Suna Kıraç Kültür Merkezi
- Taksim Belediye Gazinosu
- Taksim Stadyumu (1921-1940)
- Tepebaşı Tiyatrosu (1890-1983)
Tarihî yapıları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Botter Apartmanı
- Ceneviz Binası
- Doğan Apartmanı
- Galata Kulesi
- Galatasaray Hamamı
- Grand Hotel de Londres
- İngiliz Bahriye Hastanesi (günümüzde İstanbul Prof. Dr. N. Reşat Belger Beyoğlu Göz Eğitim ve Araştırma Hastanesi)
- Karaköy Palas
- Mısır Apartmanı
- Narmanlı Han
- Papadopulos Apartmanı
- Pera Palas
- Sen Piyer Hanı
- Serpuş Han
- Tokatlıyan Oteli
- Tophane-i Amire
- Tophane Kasrı
- Tophane Kışlası (19. yüzyıl-1957)
- Tophane Saat Kulesi
Tarihi okulları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Alman Lisesi (1868)
- Aya Konstantin Rum Mektebi (1875)
- Esayan Ermeni Okulu (1895)
- Galatasaray Lisesi (1481)
- Galileo Galilei İtalyan Lisesi (1870)
- Getronagan Ermeni Lisesi (1866)
- İtalyan Lisesi (1861)
- Karaköy Rum Mektebi (1885)
- Mekteb-i Harbiye (günümüzde Askerî Müze) (1834)
- Merkez Rum Mektebi (1893)
- Saint Benoît Fransız Lisesi (1783)
- Sainte-Pulchérie Fransız Lisesi (1846)
- Sankt Georg Avusturya Lisesi (1882)
- Viscount Mektebi (günümüzde Beyoğlu Anadolu Lisesi) (1849)
- Zapyon Rum Mektebi (1885)
- Zoğrafyon Rum Lisesi (1893)
Diplomatik temsilcilikler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Alman Sefaret Sarayı (günümüzde Almanya Başkonsolosluğu) (1877)
- Amerikan Sefaret Sarayı (günümüzde otel) (1882)
- Belçika Sefaret Sarayı (günümüzde Belçika Başkonsolosluğu) (1900)
- Fransız Sefaret Sarayı (günümüzde Fransız Sarayı) (1847)
- Hollanda Sefaret Sarayı (günümüzde Hollanda Başkonsolosluğu) (1859)
- İngiliz Sefaret Sarayı (günümüzde Birleşik Krallık Başkonsolosluğu) (1850)
- İsveç Sefaret Sarayı (günümüzde İsveç Başkonsolosluğu) (1870)
- Japonya Sefareti (günümüzde Japonya Başkonsolosluğu) (1904)
- Rusya Sefaret Sarayı (günümüzde Rusya Başkonsolosluğu) (1845)
- Venedik Sarayı (günümüzde İtalya Başkonsolosluğu) (1782)
Pasajları
[değiştir | kaynağı değiştir]İstiklal Caddesi ve çevresi, 19. yüzyılda inşa edilmiş pek çok pasaj ve han barındırır. Bu yapıların bir kısmı caddenin çevresindeki birçok sokak ve caddeye geçiş imkânı sağlamasının yanı sıra, bireylerin günlük yaşantıları içerisinde çeşitli gereksinimlerine cevap veren ve farklı aktivite imkânları sunan mekânlardır.[3] İçerisinde pek çok dükkân bulunduran bazı pasajlar, Türkiye'nin en eski modern alışveriş merkezleri olarak nitelendirilir.[4] Beyoğlu'nda yer alan bazı önemli pasajlar şu şekilde listelenebilir:
- Afrika Pasajı (1905)
- Anadolu Pasajı (1900)
- Aslıhan Pasajı (1983)
- Atlas Pasajı (1870)
- Avrupa Pasajı (Aynalı Pasaj) (1874)
- Aznavur Pasajı (1893)
- Beyoğlu Pasajı
- Cercle D'Orient (Emek) Pasajı (1875)
- Crespin Pasajı (1880-1971)[not 2]
- Çiçek Pasajı (Cite de Pera) (1876)
- D'Andria Pasajı (Terkos Çıkmazı) (1882)
- Douzio Pasajı[not 3]
- Elhamra Pasajı (1922)
- Fransız (Nil) Pasajı (Asmalımescit) (1880)
- Fransız Pasajı (Karaköy) (1880)
- Frederici Pasajı (1896)
- Galatasaray Pasajı[not 4]
- Hazzopulo (Hacopulo) Pasajı (1871)
- Halep Pasajı (1884)
- Hamson Pasajı (1924)
- Karlmann Pasajı (1960)
- Leonardo (Topaloğlu) Pasajı (1911)
- Lütfullah Pasajı (inşa tarihi belirsizdir)
- Olivio Pasajı (inşa tarihi belirsizdir)
- Panayia Pasajı (inşa tarihi belirsizdir)
- Pinto Fresko Pasajı (1880)
- Rumeli Pasajı (1897)
- Suriye Pasajı (1909)
- Şark Pasajı (Passage Oriental) (1840)
- Tünel Pasajı (1886)
Camileri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Arap Camii (716)
- Bedrettin Camii (1509)
- Bereketzade Ali Efendi Camii (1453, 1825 ve 2006)
- Bereketzade Medresesi Camii (1705)
- Bezmialem Valide Sultan Camii (1855)
- Cihangir Camii (1559 ve 1889)
- Çavuşbaşı Camii (1538)
- Çorlulu Ali Paşa Camii (1706 ve 1894)
- Ebul Fadıl Mehmet Efendi Camii (1553 ve 1991)
- Ekmekçibaşı Camii (1485 ve 1990'lar)
- Emekyemez Camii (1590, 1884 ve 1948)
- Firuzağa Camii (1491 ve 1823)
- Güzelce Kasımpaşa Külliyesi (1533)
- Hacı Mimi Camii (16. yüzyıl)
- Handanağa Camii (15. yüzyıl)
- Hüseyin Ağa Camii (1597)
- Kamer Hatun Camii (1514 ve 1911)
- Karabaş Mustafa Ağa Camii (16. yüzyıl)
- Karaköy Camii
- Kazancı Ali Ağa Camii (17. yüzyıl)
- Kılıç Ali Paşa Camii (1580)
- Kırmızı Minare Camii (1591)
- Kemankeş Mustafa Paşa Camii (1643)
- Makbul İbrahim Paşa Camii (1536)
- Mihrişah Valide Sultan Camii (1792)
- Molla Çelebi Camii (1586 ve 19. yüzyıl)
- Muhittin Molla Fenari Camii (1547 ve 1823)
- Muhyiddin Çelebi Camii
- Nusretiye Camii (1826)
- Okçu Musa Camii (15. yüzyıl)
- Piyalepaşa Camii (1573)
- Seferikoz Camii (17. yüzyıl ve 1981)
- Selime Hatun Camii (16. yüzyıl)
- Sinan Paşa Camii (1579
- Sokollu Mehmet Paşa Camii (1577)
- Sururi Mehmet Efendi Camii (1561)
- Şahkulu Camii (16. yüzyıl ve 1875)
- Şehsuvar Bey Camii (15. yüzyıl ve 1952)
- Taksim Camii (2021)
- Tomtom Mehmet Kaptan Camii (1592)
- Yeraltı Camii (1752)
Tekke ve dergahları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Ayni Ali Baba Zaviyesi (1902)
- Ciğerim Dede Sadi Dergahı (1828-?)
- Çakır Dede Nakşi Zaviyesi (1792-1956)
- Çizmeciler Tekkesi (1498-1956)
- Ebu'r Rıza Bedevi Asitanesi (1730'lar)
- Galata Mevlevihanesi (1491)
- Gül Baba Dergahı (1476-17. yüzyıl)
- Hasan Burhanettin Cihangiri Asitanesi (1560)
- Haşimi Emir Osman Efendi Bayramî Dergahı (1590)
- Hüsamettin Uşşaki Asitanesi (1575)
- İlyas Çelebi Akarca Tekkesi (16. yüzyıl)
- İsmail Rumi Kadiri Asitanesi (1630)
- Karabaşı Veli Dergahı (16. yüzyıl-1956)
- Kasımpaşa Mevlevihanesi (1623-?)
- Keşfi Cafer Efendi Dergahı (1599-1956)
- Mağribi Ali Dede Tekkesi (18. yüzyıl-?)
- Muhabbir Tekkesi (1611)
- Okçular Tekkesi (1490'lar)
- Paşmakçı Ali Efendi Tekkesi (1573)
- Tatar Efendi Gülşenî Dergahı (1720-1916)
- Turabi Baba Dergahı (1598-1896)
Kiliseleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Alman Protestan Kilisesi (1861)
- Avedaranagan Amena Protestan Ermeni Kilisesi (1905)
- Aya Triada Rum Ortodoks Kilisesi (1880)
- Ayias Paraskevi Rum Ortodoks Kilisesi (1692)
- Ayios Konstantinos – Ayia Eleni Rum Ortodoks Kilisesi (1861)
- Ayios Nikolaos Türk Ortodoks Kilisesi (1834)
- Aziz Panteleimon Rus Ortodoks Kilisesi (1917)
- Hollanda Protestan Kilisesi (1683)
- Ioannis Prodromos Türk Ortodoks Kilisesi (1796)
- İsveç Luteryen Kilisesi (1748)
- Kefeli Panayia Türk Ortodoks Kilisesi (1840)
- Kırım Anma Anglikan Kilisesi (1868)
- Meryem Ana Kadim Süryani Kilisesi (1844)
- Odigitria Rum Katolik Kilisesi (19. yüzyıl)
- Panayia Evangelistria Rum Ortodoks Kilisesi (1893)
- Panayia İsodion Rum Ortodoks Kilisesi (1804)
- Sant'Antonio di Padova Katolik Kilisesi (1912)
- Saint Benoît Latin Katolik Kilisesi (14. yüzyıl)
- Saint Esprit Katolik Kilisesi (1845)
- Saint Louis Katolik Kilisesi (1628)
- Saint Peter ve Saint Paul Katolik Kilisesi (1841)
- Sankt Georg Katolik Lazarist Kilisesi (1677)
- Santa Maria Draperis Kilisesi (1904)
- St. Helenas Anglikan Kilisesi (1692)
- Surp Asdvadzadzin Ermeni Katolik Kilisesi (1866)
- Surp Harutyun Ermeni Ortodoks Kilisesi (1738)
- Surp Hisus Pırgiç Katolik Ermeni Kilisesi (1831)
- Surp Hovhan Vosgeperan Ermeni Ortodoks Kilisesi (1863)
- Surp Krikor Lusavoriç Ermeni Ortodoks Kilisesi (1800)
- Surp Stepanos Ermeni Ortodoks Kilisesi (1831)
- Surp Yerrortutyun Ermeni Katolik Kilisesi (1762)
- Surp Yerrortutyun Ermeni Ortodoks Kilisesi (1808)
Sinagogları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Aşkenaz Sinagogu (1905)
- Çıksalın Sinagogu (19. yüzyıl-1998)
- Ezger Sinagogu (?-1948)
- İtalyan Sinagogu (Kal de los Frankos) (1860'lı yıllar)
- Karaim Sinagogu
- Knesset (Apollon) Sinagogu (1923-1982)
- Maalem Sinagogu
- Mayor Sinagogu
- Tofre Begadim Sinagogu (1894)
- Neve Şalom Sinagogu (1951)
- Or Hodeş Sinagogu (1897-1985)
- Parmakkapı Sinagogu
- Sinyaro Sinagogu (1660-)
- Terziler Sinagogu (1894-1964)
- Zülfaris (Kal Kadoş) Sinagogu (1671)
Tarihi dükkânlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Ali Muhiddin Hacı Bekir Şekerlemecisi (1777)
- Maksim Gazinosu (1921-1980)
- Markiz Pastanesi (1937)
- Rebul Eczanesi (1895)
- Sponeck Birahanesi (1887-1925) [not 5]
İdari durum
[değiştir | kaynağı değiştir]Beyoğlu ilçesi, 20 Nisan 1924 tarihinde yürürlüğe giren 491 sayılı kanunla kurulmuştur. Cumhuriyet döneminin ilk yıllarında Beyoğlu ilçesi; Merkez, Beşiktaş, Kemerburgaz, Şişli ve Taksim bucaklarından meydana geliyordu. 1930'da Beşiktaş ilçesinin kurulmasıyla önce Beşiktaş bu ilçeden ayrıldı. 1935 sayımında Merkez bucağının 3, Kemerburgaz bucağının 10, Şişli bucağının 2 köyü ve Taksim, Beyoğlu ilçesini oluşturuyordu. Kemerburgaz bucağı 1936'da kurulan Eyüp ilçesine, Şişli bucağı da 1954 kurulan Şişli ilçesine bağlandı. 1970'ten beri Beyoğlu ilçesi, mahallelerden oluşan bir idari yapıya sahiptir. Bugün Beyoğlu ilçesi 45 mahalleden oluşmaktadır.
1984'e kadar İstanbul Belediyesi'ne bağlı şube olarak şube müdürlerince yönetilen Beyoğlu, 1984'te büyükşehir ve ilçe belediyeleri için çıkartılan "Yerel Yönetimler Kanunu" çerçevesinde yeniden yapılanarak mevcut statüsünü aldı.
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]Beyoğlu ilçesi bugünkü sınırlarına ulaştığı 1950'lerden beri 220-250 bin arasında dalgalanan nüfus grafiğine sahiptir. Bunun başlıca sebebi normal gelişme süreci içinde gelişebileceği herhangi bir yer kalmaması nedeniyledir.
Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
---|---|---|---|
1927[5] | 302.887 | 294.790 | 8.097 |
1935[6][a] | 235.051 | 230.000 | 5.051 |
1940[7] | 247.252 | 246.042 | 1.210 |
1945[8] | 257.091 | 253.588 | 3.503 |
1950[9] | 279.238 | 277.807 | 1.431 |
1955[10][b] | 208.158 | 208.158 | veri yok |
1960[11] | 216.425 | 216.425 | veri yok |
1965[12] | 218.985 | 218.985 | veri yok |
1970[13] | 225.850 | 225.850 | veri yok |
1975[14] | 230.532 | 230.532 | veri yok |
1980[15] | 223.360 | 223.360 | veri yok |
1985[16] | 245.999 | 245.999 | veri yok |
1990[17] | 229.000 | 229.000 | veri yok |
2000[18] | 231.900 | 231.900 | veri yok |
2007[19] | 247.256 | 247.256 | veri yok |
2008[20] | 245.064 | 245.064 | veri yok |
2009[21] | 244.516 | 244.516 | veri yok |
2010[22] | 248.084 | 248.084 | veri yok |
2011[23] | 248.206 | 248.206 | veri yok |
2012[24] | 246.152 | 246.152 | veri yok |
2013[25] | 245.219 | 245.219 | veri yok |
2014[26] | 241.520 | 241.520 | veri yok |
2015[27] | 242.250 | 242.250 | veri yok |
2016[27] | 238.762 | 238.762 | veri yok |
2017[27] | 236.606 | 236.606 | veri yok |
2018[27] | 230.526 | 230.526 | veri yok |
2019[27] | 233.323 | 233.323 | veri yok |
2020[27] | 226.396 | 226.396 | veri yok |
Eğitim ve sağlık
[değiştir | kaynağı değiştir]Beyoğlu İlçesi eğitim kurumları açısından zengindir. İlçe sınırları içindeki yükseköğretim kurumları arasında Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi merkez kampüsü, İstanbul Teknik Üniversitesi Gümüşsuyu ve Taşkışla Kampüsleri, İstanbul Galata Üniversitesi kampüsleri,İstanbul Kent Üniversitesi ayrıca Beykent, Haliç ve İstanbul Bilgi üniversitelerinin bazı birimleri bulunur.
Beyoğlu İlçesi'nde 15 yaşın üzerindeki nüfusta okuma yazma bilenlerin oranı yüzde 84.83'tür.[28]
İlçe sınırları içinde 31 ilköğretim okulu ve 30 ortaöğretim kurumu vardır.[29] Galatasaray Lisesi, Beyoğlu Anadolu Lisesi, İstanbul Özel Alman Lisesi, İtalyan Lisesi, Saint Benoît Fransız Lisesi, Avusturya Lisesi, Sainte-Pulchérie Fransız Lisesi Beyoğlu'ndaki yüzyıldan eski eğitim kurumlarıdır. Ayrıca Ermeni ve Rum azınlıklara yönelik hizmet veren eğitim kurumları da vardır.
İlçe sınırları içinde 12 hastane, 29 poliklinik ve dispanser ve 7 sağlık ocağı bulunur.[30]
Spor
[değiştir | kaynağı değiştir]Türkiye'nin en köklü spor kulüplerinden biri olan Galatasaray Spor Kulübü'nün ortaya çıktığı Galatasaray Lisesi Beyoğlu'ndadır. Galatasaray Beyoğlu Hasnun Galip Kulüp Merkezi 2004 senesine kadar Galatasaray Spor Kulübü'nün kulüp merkezi olmuştur. Bina, bugün kulübün Stadyum'dan sorumlu bölümlerine ve Sicil Kuruluna hizmet vermektedir.[31]
Galatasaray dışında Kasımpaşa ve Beyoğluspor diğer ünlü spor kulüpleridir. İlçede faaliyet gösteren diğer spor kulüplerinden bazıları Çıksalın Spor Kulübü, Hasköy Spor Kulübü, Sessizler Spor Kulübü, Şişli Spor Kulübü, Beyoğlu Yeni Çarşı ve Tophane Tayfun Spor Kulübü'dür.
İlçedeki spor tesislerinden biri Kasımpaşa Stadı'dır. İlçedeki diğer spor tesisleri İBB Beyoğlu Stadı, Piyalepaşa Spor Tesisi, Okmeydanı Fetih Futbol Sahası, Hasköy Futbol Sahası, Çıksalın Sahası, Sütlüce Spor Kulübü Halı Saha Tesisleri, Beyoğlu Spor Tesisi, Beyoğlu Yüzme Havuzu, Kasımpaşa Spor Kulübü Derneği, Mehmet Oktav Güreş Salonu ve Okmeydanı Atıcılık Okçuluk Tekkesi'dir.
Politika
[değiştir | kaynağı değiştir]Yerel Seçimler
[değiştir | kaynağı değiştir]Seçim | Belediye Başkanı | Parti | Oy Oranı | |
---|---|---|---|---|
1984 | Haluk Öztürkatalay | Anavatan Partisi | %47,79 | |
1989 | Hüseyin Aslan | Sosyaldemokrat Halkçı Parti | %29,29 | |
1994 | Nusret Bayraktar | Refah Partisi | %30,40 | |
1999 | Kadir Topbaş | Fazilet Partisi | %28,51 | |
2004 | Ahmet Misbah Demircan | Adalet ve Kalkınma Partisi | %40,32 | |
2009 | %37,45 | |||
2014 | %47,78 | |||
2019 | Haydar Ali Yıldız | %49,86 | ||
2024 | İnan Güney | Cumhuriyet Halk Partisi | %49,22 | |
Kaynak:[32] |
Ulaşım
[değiştir | kaynağı değiştir]Kardeş şehirler
[değiştir | kaynağı değiştir]Beyoğlu'nun çeşitli ülkelerde kardeş şehirleri bulunmaktadır.[33]
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Beyoğlu İlçesinin Karaköy ile Kabataş semtleri arasında yer alan bölümünün genel görünümü, en sağda Salıpazarı kruvaziyer limanı, onun yanında Karaköy (Galata) kruvaziyer limanı, ortada arka planda Galata Kulesi, en solda Galata Köprüsü ve Karaköy İskelesi (Şubat 2013)
-
-
-
Beyoğlu İlçesinde yer alan Kabataş Vapur İskelesi ve çevresinin görünümü, sağ tarafta Dolmabahçe Camii (Şubat 2013)
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ 2005'te açıldı, sonradan kapandı.
- ^ 1971 yılında yıkıldı ve yerine Aslıhanlar Çarşısı inşa edildi.
- ^ Yerine St. Antuan Katolik Kilisesi inşa edildi.
- ^ İstiklal Caddesi ve Mimar Sokağı arasında bulunuyordu. Yerinde Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık bulunmaktadır.
- ^ İlk sinema gösteriminin yapıldığı yerdir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, Cilt 2 - TC Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı
- Cezar, Mustafa (1991). XIX. yüzyıl Beyoğlusu. İstanbul: Ak Yayınları. ISBN 975-7630-23-3.
- ^ a b Cezar, Mustafa; sf. 11
- ^ Cezar, Mustafa; sf. 12
- ^ Ulubay, Serhat; Erkılıç, Neslinur Hızlı. "Pasajların Algısı Üzerine bir İrdeleme; İstiklal Caddesi Örneği". Transition in/at/on/and/over/under space (İngilizce). 3 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2019.
- ^ "Türkiye'nin en güzel 10 pasajı". www.hurriyet.com.tr. 3 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2019.
- ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
- ^ Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü (1937). "1935 Genel Nüfus Sayımı: Köyler Nüfusu" (PDF). mku.edu.tr. 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1944). "1940 Genel Nüfus Sayımı: Vilâyetler, Kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1948). "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü (1954). "1950 Umumî Nüfus Sayımı: Vilâyet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla Nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1961). "1955 Genel Nüfus Sayımı: Vilâyet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 6 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1963). "1960 Genel Nüfus Sayımı: İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Beyoğlu Nüfusu - İstanbul". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "İstanbul Beyoğlu Nüfusu". nufusune.com.
- ^ "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) Sonuçları". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2013.
- ^ "Milli Eğitim Bakanlığı, İstanbul-Beyoğlu İlçe Eğitim Müdürlüğü". beyoglu.meb.gov.tr. 18 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2013.
- ^ "Sağlık Kuruluşları". Beyoğlu Belediyesi resmi web sitesi. 15 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2013.
- ^ "Beyoğlu Hasnun Galip Binası". galatasaray.org. 20 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2021.
- ^ "yerelnet.org.tr, Beyoğlu Belediyesi". 20 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2014.
- ^ "Kardeş Şehirler". www.beyoglu.bel.tr. Beyoğlu Belediyesi. 10 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2024.
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Beyoğlu 1930, Selâhattin Giz'in Fotoğraflarıyla 1930'larda Beyoğlu, Ali Özdamar, Çağdaş Yay.-Galeri Alfa, 1991.
- Beyoğlu Beyoğlu İken, Eser Tutel, Oğlak Y., İst. 1998.
- Beyoğlu: Kısa Geçmişi, Argosu, Özdemir Kaptan (Arkan) İletişim Yayınları, 1998
- Beyoğlu: Tarihsel Gelişim Sürecinde, Vedia Dökmeci, Hale Çıracı Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu, 1990
- Beyoğlu'nda Beyaz Ruslar, Jak Deleon, Çelik Gülersoy Vakfı, 1990
- Beyoğlu'nda Fuhuş, Giovanni Scognamillo, Altın Kitaplar Yayınevi, 1994
- Beyoğlu'nun Adı Pera İken, Said N. Duhani, Çelik Gülersoy Vakfı, 1990
- Beyoğlu'nda Bir Oryantalist An, Leonardo De Mango, Yapı Kredi Y., İst. 2005.
- Beyoğlu'nda Garibanın Otopsisi, Yapılmaz (1), Oktay Güzeloğlu Leman Yayıncılık, 1998
- Beyoğlu'nda Gezerken, Çelik Gülersoy, Çelik Gülersoy Vakfı Yay., İst. 1990
- 19. Yüzyıl Beyoğlusu, Mustafa Cezar, Akbank Y., İst. 1991.
- Benim Beyoğlum, Atilla Dorsay Varlık Yayınları, 1993
- Bir Beyoğlu Fotoromanı 1870-2000, Kolektif, Yapı Kredi Y., İst 2004.
- Bir Beyoğlu Klasiği Rejans, Kolektif, İst. 2005.
- Bir Zaman Tüneli Beyoğlu, Feriha Büyükünal, Doğan K., İst. 2006.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- T.C. İstanbul Valiliği (Harika İstanbul) / Beyoğlu İlçesi Tanıtımı
- Beyoğlu Belediyesi31 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.