Balina ve yunuslar listesi

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Balinalar
Afalina (Tursiops truncatus)
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Animalia
Şube: Chordata
Alt şube: Vertebrata
İnfa şube: Gnathostomata
Sınıf: Mammalia
Takım: Cetartiodactyla[a]
Alt takım: Whippomorpha
İnfra takım: Cetacea
Alt gruplar
IUCN Kırmızı Liste kategorileri
Korunma durumu
EWDoğal ortamında tükenmiş
CRKritik tehlikede
ENTehlikede
VUHassas
NTNeredeyse tehdit altında
CDKorunmaya bağlı
LCAsgari endişe
Diğer kategoriler
DDYetersiz veri
NEDeğerlendirilmedi

Balinalar ya da Latince adıyla Cetacea infra takımı içinde plasentalı deniz memelileri olan balinalar, yunuslar ve musurları barındırır. Bu infra takımın tüm günümüz üyeleri tamamen su içinde yaşamaya adapte olmuştur. Çoğu açık okyanuslarda yaşarken az sayıda üyesi nehirlerde ve haliçlerde yaşar. Bu hayvanlar üremek için çiftleşmeyi, doğumu, yavrularını emzirmeyi ve beslenmeyi tamamen sualtında gerçekleştirirler. Boyutları 1,4 m. boyunda ve 54 kg. ağırlığındaki körfez muturundan aynı zamanda bugüne kadar yaşamış en büyük hayvan olduğu düşünülen 29,9 m. boyunda ve 190 ton ağırlığında mavi balinaya kadar bir yelpaze içindedir. Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) tarafından bu infra takım için on dört familya, 39 cins ve 90'dan fazla tür tanınmaktadır. IUCN tarafından bu türlerden ikisi kritik tehlikedeki türler, yedisi tehlikedeki türler, altısı hassas türler, beşi neredeyse tehdit altındaki türler arasında listelenirken yirmi ikisi asgari endişe altında görülmekte ve kırk beşi hakkında yeterli veri yoktur, ayrıca üç tür henüz değerlendirilmemiştir.[9]

Balinalar, ince ve uzun aerodinamik bir gövdeye, kürek şeklinde ön uzuvlara ve evrim sonucu değişmiş arka uzuvlara sahip olan deniz memelileridir. Kuyrukları itmeye yardımcı olacak şekilde yassılaşmıştır. Akciğerleri vardır ve düzenli olarak su yüzüne çıkıp kafataslarının tepesinde yer alan ve bir nevi değişiklik geçirmiş burun deliği sayılabilecek solunum deliklerinden hava solumak zorundadırlar. Balinalar çift toynaklılar (Artiodactyla) ile birlikte Cetartiodactyla takımında sınıflandırılırlar.[b] Daha önceleri kendi takımları olan ama şimdi infra takım olan Cetacea takımı içinde yer almaktaydılar. Dişli balinalar (Odontoceti) ve dişsiz balinalar (Mysticeti) olarak iki alt gruba ayrılırlar. Bu iki alt grup önceden alt takım iken artık parvo takım olarak sınıflandırmaya alınmıştır. Yaşayan 90 türü vardır (soyu tükendiğine inanılan Çin nehir yunusu da dahil olmak üzere).[10] Ayrıca çok sayıda soyu tükenmiş balina ve yunus kaydedilmiştir ancak burada listelenmemiştir. Burada yakın zamanlarda keşfedilen yeni türler dahil olmak üzere yalnızca bilinen ve yaşayan türler listelenmiştir.

Balina ve yunuslar Dünya okyanuslarında yaygın olarak bulunmaktadırlar ancak dişsiz balinaların bazıları belirli çevreleri tercih ederler. Dişsiz balinaların çoğu Kuzey ve Güney Yarımkürenin soğuk sularında yaşar ve doğurmak için ekvatorun sıcak sularına göç ederler. Dişli balinaların çoğu balık ve kalamar ile beslenir ancak katil balina gibi az sayıda türü yüzgeçayaklılar gibi memelilerle beslenir. Gri balinalar dipte yaşayan yumuşakçalarla beslenmek üzerine uzmanlaşmıştır. Erkekler her yıl birkaç dişi ile çiftleşir ancak dişiler yalnızca iki ila üç yılda bir çiftleşir. Yavrular genel olarak bahar ve yaz aylarında doğar ve dişiler yavruları büyütmekten tek başına sorumludur. Bazı türlerin anneleri çok uzun süre boyunca beslenmeden yavrularını emzirirler. Bazı balinalar çeşitli sesler çıkarabilirler, en bilineni kambur balinaların şarkılarıdır. Asıl olarak yunuslar olmak üzere bazı türleri çok sosyaldirler ve sürüleri binlerce bireyden oluşabilir.

Bir zamanlar balinalardan elde edilen ürünler için amansızca avlanmaktaydılar ancak artık uluslararası yasalarla korunmaktadırlar. Bazı türlerinin yüksek derecede zekâya sahip olduğu düşünülür. American Association for the Advancement of Science'ın 2012 toplantısında balina ve yunuslar insan olmayan bireyler olarak listelenerek balina ve yunus hakları konusunda destek tekrarlanmıştır.[11] Buzul balinaları 450'nin altına düşen populasyonlarıyla yirminci yüzyılda neredeyse soyları tükenmiş ve setologlar tarafından işlevsel olarak soyu tükenmiş olarak listelenmiştir.[12] En son 2004 yılında görülen Çin nehir yunusu da Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) tarafından ilevsel olarak soyu tükenmiş sayılmaktadır.[10] Balina avcılığının yanı sıra balık ağlarına takılma ve deniz kirliliği gibi tehditlerle karşı karşıyadırlar. Balinaların eti, yağı ve balina çubuğu geleneksel olarak Arktiklerde yaşayan yerli halklar tarafından kullanılmıştır. Herman Melville'in Moby Dick adlı büyük beyaz balinası gibi balina ve yunuslar sıklıkla edebiyat ve filmlerde kullanılan bir temadır. Bazı yunus türleri esaret altında tutularak çeşitli oyunlar yapmak üzere eğitilirler ancak esaret altında üremeleri başarısızdır. Balina gözleme dünya çapında bir turizm şekli olmuştur.

Listeleme kuralları[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkçe adı[değiştir | kaynağı değiştir]

Türlerin Türkçe adı Türkçe kaynaklarda geçtiği durumlarda verilmiştir. Türkçe kaynaklarda adı geçmeyen türler için boş bırakılmıştır.

Korunma durumu[değiştir | kaynağı değiştir]

Korunma durumu kodları IUCN Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türlerin Kırmızı Listesi'nin 2016-2 versiyonuna göre verilmiştir.[13]

Tahminî küresel populasyonu[değiştir | kaynağı değiştir]

Bulunan tahminî küresel populasyonu listelendiğinde aksi belirtilmediği takdirde IUCN Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türlerin Kırmızı Listesi'nin 2016-2 versiyonundan alınmıştır.[13]

Mysticeti : Dişsiz balinalar[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Dişsiz balinalar

Dişsiz balinaların özelliği, diş yerine üst çenelerinde iki sıra dizili olan ve suyu süzerek besin toplamaya yarayan balina çubuğu denen boynuzsu yapılara ve iki solunum deliğine sahip olmalarıdır. Bu özellikleri ile balinalar takımının diğer alt takımı dişli balinalardan (Odonteceti) ayrılırlar. Yaşayan dişsiz balinalar türlerinin yalnızca embriyo aşamasında dişleri bulunur ve bu dişler doğumdan önce kaybolur.[14] Mysticeti takımının fosillerinde balina çubuğunun gelişmesinden önce dişleri olduğu gözlemlenmiştir.

Balaenidae familyası : Gerçek balinagiller[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Gerçek balinagiller

Gerçek balinagiller (Balaenidae) familyasında iki cins ve dört tür balina bulunur. Tüm gerçek balinagillerin karınları ve çeneleri düzdür, karınlarında oluklar bulunmaz. Belirgin bir kafa yapıları vardır, ağızlarının üstü gaga şeklinde kıvrıktır ve altı eğiktir. Alt dudakları ağızlarının yanlarını ve gagalarını kaplar. Üst çenelerinde diş yerine uzun ve dar, elastik balina çubuğu bulunur.[15]

Cins Balaena Linnaeus, 1758 - 1 tür
Türkçe adı Bilimsel adı Korunma durumu Tahminî küresel populasyonu Dağılımı Boyutu Resim
Grönland balinası Balaena mysticetus
Linnaeus, 1758 		LC IUCN 10.000'in üzerinde
60 ton
Cins Eubalaena Gray, 1864 - 3 tür
Türkçe adı Bilimsel adı Korunma durumu Tahminî küresel populasyonu Dağılımı Boyutu Resim
Buzul balinası Eubalaena glacialis
Müller, 1776 		EN IUCN 300-350
40-80 ton
Kuzey Pasifik gerçek balinası Eubalaena japonica
Lacépède, 1818 		EN IUCN 404-2,108[16]
60-80 ton
Güney gerçek balinası Eubalaena australis
Desmoulins, 1822 		LC IUCN 7.500
40-80 ton

Balaenopteridae familyası : Oluklu balinagiller[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Oluklu balinagiller

Oluklu balinagiller, iki cins içinde sınıflandırılan dokuz türüyle dişsiz balinaların en büyük grubunu oluşturur. Bu grubun içinde, yaklaşık 150 tona varan ağırlığıyla yaşayan en büyük hayvan olan mavi balina da bulunur. Diğer iki tür balina kolaylıkla 50 ton ağırlığı geçer ve grubun en küçüğü olan Minke balinası bile 9 tona ulaşır.

Bu balinalar için kullanılan rorqual adı Norveççe "izli balina" anlamına gelen sözcükten gelir: Bu familyada bulunan tüm balinalarda ağzın altından göbek bölümüne kadar giden uzunlamasına deri katları bulunur ancak kuzey balinasında bu yarıklar daha kısadır. Bu deri katlarının beslenme sırasında ağzın muazzam bir şekilde genişlemesine yaradığı anlaşılmıştır.[17] Tüm rorqualların karın bölgesinde, yalnızca bu familyada görülen oluklar bulunur. Ayrıca sırt yüzgeçleri, geniş ve yumuşak kıvrımlı bir gagaları ve kısa balina çubukları bulunur.[15]

Alt familya Balaenopterinae - 1 cins, 7 tür
Cins Balaenoptera - 8 tür
Türkçe adı Bilimsel adı Korunma durumu Tahminî küresel populasyonu Dağılımı Boyutu Resim
Antarktika minke balinası Balaenoptera bonaerensis
Burmeister, 1867 		DD IUCN 515.000
6-10 ton
Bayağı minke balinası,
Minke balinası 		Balaenoptera acutorostrata
Lacépède, 1804 		LC IUCN 182.000
6-11 ton
Bryde balinası Balaenoptera edeni
Anderson, 1879 		DD IUCN 90.000–100.000
14-30 ton
Kuzey balinası,
Sei balinası 		Balaenoptera borealis
Lesson, 1828 		EN IUCN 57.000
20-25 ton
Mavi balina,
Gök balina 		Balaenoptera musculus
Linnaeus, 1758 		EN IUCN 10.000-25.000
72-136 ton
Oluklu balina,
Fin balinası,
Çatal kuyruklu balina 		Balaenoptera physalus
Linnaeus, 1758 		EN IUCN 100.000
30-80 ton
- Balaenoptera omurai
Wada et al., 2003 		DD IUCN Bilinmiyor Bilinmiyor
Alt familya Megapterinae - 1 cins, 1 tür
Cins Megaptera Gray, 1846 - 1 tür
Türkçe adı Bilimsel adı Korunma durumu Tahminî küresel populasyonu Dağılımı Boyutu Resim
Kambur balina Megaptera novaeangliae
Borowski, 1781 		LC IUCN 80.000
25-30 ton

Cetotheriidae familyası: Cüce gerçek balina[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Cetotheriidae

Cüce gerçek balina, gerçek balinalar ile birçok özelliği paylaşır ancak ayırt edici çene yapıları ve sırt yüzgeçleri ile gerçek balinalardan ayrılır. Cüce gerçek balinanın kafası gövdesinin ¼’ünden daha fazla değildir ama gerçek balinaların kafaları vücutlarının yaklaşık ⅓’üdür.[15]

Cins Caperea Gray, 1864 - 1 tür
Türkçe adı Bilimsel adı Korunma durumu Tahminî küresel populasyonu Dağılımı Boyutu Resim
Cüce gerçek balina,
Pigme gerçek balina,
Küçük gerçek balina 		Caperea marginata
Gray, 1846 		DD IUCN Bilinmiyor
3-3,5 ton

Eschrichtiidae familyası: Gri balina[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Eschrichtiidae

Gri balina, gerçek balinalar ve çatal kuyruklu balinalardan yeteri kadar farklı olduğu için yalnızca kendisinin bulunduğu bir familyada sınıflandırılmıştır. Gri balina bentos yiyen tek dişsiz balinadır, sığ denizlerin dip çamurlarından küçük organizmaları süzer. Gebelik dönemleri de dişsiz balinalarda pek görülmeyecek şekilde bir yılın üzerindedir.[15]

Cins Eschrichtius - 1 tür
Türkçe adı Bilimsel adı Korunma durumu Tahminî küresel populasyonu Dağılımı Boyutu Resim
Gri balina,
Boz balina 		Eschrichtius robustus
Lilljeborg, 1861 		LC IUCN 26.000
15-40 ton

Odontoceti : Dişli balinalar[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Dişli balinalar

Dişli balinalar (Odontoceti), balinaların bir parvo takımını oluşturur. Adından anlaşılacağı gibi, balina çubuğu yerine dişleri vardır. Dişli balinalar etkin avcılardır ve balık, kalamar ve bazen deniz memelileri ile beslenirler.

Delphinidae familyası : Yunusgiller (Okyanus yunusları)[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Yunusgiller

Okyanus yunusları, balinaların yunusgiller (Delphinidae) familyasındandır. Balina ve liman yunusları ile akrabadır. Adından anlaşılacağı üzere bu yunuslar, nehir yunuslarının aksine açık denizlerde bulunur ancak Irrawaddy yunusu gibi bazı türleri kıyılarda ya da nehirlerde yaşar. Yunusgiller familyasının aralarında katil balinanın da bulunduğu altı büyük türüne yunus yerine balina adı verilir.

Yunusgillerin, musurgillerin aksine gagaları çok belirgindir, iki ya da daha fazla servikal omurları birbirine bütünleşmiştir ve üst çenelerinde 20 çift ya da daha çok sayıda diş bulunur. Hiçbiri 4 metreden uzun değildir.[15]

Cins Cephalorhynchus Gray, 1846 - 4 tür
Türkçe adı Bilimsel adı Korunma durumu Tahminî küresel populasyonu Dağılımı Boyutu Resim
Alaca yunus,
Commerson yunusu 		Cephalorhynchus commersonii
Lacépède, 1804 		DD IUCN 3.400
35-60 kilogram
Benguela yunusu,
Heaviside yunusu 		Cephalorhynchus heavisidii
Gray, 1828 		DD IUCN Bilinmiyor
40-75 kilogram
Beyaz başlı yunus,
Hector yunusu 		Cephalorhynchus hectori
Van Beneden, 1881 		EN IUCN (alt türü Cephalorhynchus hectori maui CR IUCN) 2.000–2.500 (alt türü C. h. maui 2012'de 55 birey)
35-60 kilogram
Kara yunus,
Şili yunusu 		Cephalorhynchus eutropia
Gray, 1846 		NT IUCN Bilinmiyor
60 kilogram
Cins Steno - 1 tür
Türkçe adı Bilimsel adı Korunma durumu Tahminî küresel populasyonu Dağılımı Boyutu Resim
Pürüzlü dişli yunus Steno bredanensis
G. Cuvier, 1828 		LC IUCN 150.000
100-135 kilogram
Cins Sousa - 4 tür
Türkçe adı Bilimsel adı Korunma durumu Tahminî küresel populasyonu Dağılımı Boyutu Resim
Atlantik kambur yunusu Sousa teuszii
Kükenthal, 1892 		VU IUCN Bilinmiyor
100-150 kilogram
Hint kambur yunusu Sousa plumbea
Cuvier, 1829 		DD Bilinmiyor
150-200 kilogram
Pasifik kambur yunusu Sousa chinensis
Osbeck, 1765 		NT IUCN Bilinmiyor
250-280 kilogram
- Sousa sahulensis
Jefferson & Rosenbaum, 2014 		NE Bilinmiyor[c]
Cins Sotalia - 2 tür
Türkçe adı Bilimsel adı Korunma durumu Tahminî küresel populasyonu Dağılımı Boyutu Resim
Haliç yunusu,
Tucuxi 		Sotalia fluviatilis
Gervais & Deville, 1853 		DD IUCN Bilinmiyor
Taralı alan
35-45 kilogram
- Sotalia guianensis
Van Bénéden, 1864 		DD IUCN Bilinmiyor
Renkli alan
35-45 kilogram
Cins Tursiops - 3 tür
Türkçe adı Bilimsel adı Korunma durumu Tahminî küresel populasyonu Dağılımı Boyutu Resim
Afalina
Şişe burunlu yunus 		Tursiops truncatus
Montagu, 1821 		LC IUCN Bilinmiyor
150-650 kilogram
Hint-Pasifik şişe burunlu yunusu Tursiops aduncus
Ehrenberg, 1833 		DD IUCN Bilinmiyor
230 kilogram
- Tursiops australis
Charlton-Robb et al., 2011 		NE Bilinmiyor
Cins Stenella Gray, 1866 - 5 tür
Türkçe adı Bilimsel adı Korunma durumu Tahminî küresel populasyonu Dağılımı Boyutu Resim
Atlantik benekli yunusu Stenella frontalis
Cuvier, 1829 		DD IUCN 100.000
100 kilogram
Atlantik dönücü yunusu Stenella clymene
Gray, 1846 		DD IUCN Bilinmiyor
75-80 kilogram
Çizgili yunus Stenella coeruleoalba
Meyen, 1833 		LC IUCN 2.000.000
100 kilogram
Dönücü yunus Stenella longirostris
Gray, 1828 		DD IUCN Bilinmiyor
90 kilogram
Pantropik benekli yunusu Stenella attenuata
Gray, 1846 		LC IUCN 3.000.000
100 kilogram
Cins Delphinus - 3 tür
Türkçe adı Bilimsel adı Korunma durumu Tahminî küresel populasyonu Dağılımı Boyutu Resim
Arap bayağı yunusu Delphinus tropicalis
van Bree, 1971 		NE Bilinmiyor
65–105 kilogram
Tırtak
Yunus 		Delphinus delphis
Linnaeus, 1758 		LC IUCN Bilinmiyor[d]
70-110 kilogram
Uzun burunlu bayağı yunus Delphinus capensis
Gray, 1828 		DD IUCN Bilinmiyor[e]
70-110 kilogram
Cins Lagenodelphis - 1 tür
Türkçe adı Bilimsel adı Korunma durumu Tahminî küresel populasyonu Dağılımı Boyutu Resim
Sarawak yunusu,
Fraser yunusu 		Lagenodelphis hosei
Fraser, 1956 		LC IUCN Bilinmiyor
209 kilogram
Cins Lagenorhynchus Gray, 1846 - 6 tür
Türkçe adı Bilimsel adı Korunma durumu Tahminî küresel populasyonu Dağılımı Boyutu Resim
Atlantik beyaz yanlı yunusu Lagenorhynchus acutus
Gray, 1828 		LC IUCN 200.000 – 300.000
235 kilogram
Beyaz gagalı yunus Lagenorhynchus albirostris
Gray, 1846 		LC IUCN 100.000[f]
180 kilogram
Gölgeli yunus Lagenorhynchus obscurus
Gray, 1828 		DD IUCN Bilinmiyor
100 kilogram
Kum saati yunusu Lagenorhynchus cruciger
Quoy & Gaimard, 1824 		LC IUCN 140.000
90-120 kilogram
Pasifik beyaz yanlı yunusu Lagenorhynchus obliquidens
Gill, 1865 		LC IUCN 1.000.000
85-150 kilogram
Siyah çeneli yunus,
Peale yunusu 		Lagenorhynchus australis
Peale, 1848 		DD IUCN Bilinmiyor[g]
115 kilogram
Cins Lissodelphis - 2 tür
Türkçe adı Bilimsel adı Korunma durumu Tahminî küresel populasyonu Dağılımı Boyutu Resim
Güney gerçek balina yunusu Lissodelphis peronii
Lacépède, 1804 		DD IUCN Bilinmiyor[h]
60-100 kilogram
Kuzey gerçek balina yunusu Lissodelphis borealis
Peale, 1848 		LC IUCN 400.000[i]
115 kilogram
Cins Grampus - 1 tür
Türkçe adı Bilimsel adı Korunma durumu Tahminî küresel populasyonu Dağılımı Boyutu Resim
Boz yunus,
Risso yunusu 		Grampus griseus
G. Cuvier, 1812 		LC IUCN Bilinmiyor[j]
300 kilogram
Cins Peponocephala - 1 tür
Türkçe adı Bilimsel adı Korunma durumu Tahminî küresel populasyonu Dağılımı Boyutu Resim
Elektra balinası
Yuvarlak başlı yunus 		Peponocephala electra
Gray, 1846 		LC IUCN Bilinmiyor[k]
225 kilogram
Cins Feresa - 1 tür
Türkçe adı Bilimsel adı Korunma durumu Tahminî küresel populasyonu Dağılımı Boyutu Resim
Cüce katil balina Feresa attenuata
Gray, 1875 		DD IUCN Bilinmiyor[l]
160-350 kilogram
Cins Pseudorca - 1 tür
Türkçe adı Bilimsel adı Korunma durumu Tahminî küresel populasyonu Dağılımı Boyutu Resim
Yalancı katil balina Pseudorca crassidens
Owen, 1846 		DD IUCN Bilinmiyor[m]
1,5-2 ton
Cins Orcinus - 1 tür
Türkçe adı Bilimsel adı Korunma durumu Tahminî küresel populasyonu Dağılımı Boyutu Resim
Katil balina Orcinus orca
Linnaeus, 1758 		DD IUCN 100.000[n]
4.5 ton
Cins Globicephala - 2 tür
Türkçe adı Bilimsel adı Korunma durumu Tahminî küresel populasyonu Dağılımı Boyutu Resim
Kısa yüzgeçli pilot balina Globicephala macrorhyncus
Gray, 1846 		DD IUCN Bilinmiyor[o]
1-3 ton
Uzun yüzgeçli pilot balina Globicephala melas
Traill, 1809 		DD IUCN Bilinmiyor[p]
3-3,5 ton
Cins Orcaella Gray, 1866 - 2 tür
Türkçe adı Bilimsel adı Korunma durumu Tahminî küresel populasyonu Dağılımı Boyutu Resim
Irrawaddy yunusu Orcaella brevirostris
(Owen in Gray, 1866) 		VU IUCN Bilinmiyor
130 kilogram
- Orcaella heinsohni
Beasley, Robertson & Arnold, 2005 		NT IUCN Bilinmiyor
130–145 kilogram

Monodontidae familyası : Beyaz balinagiller (Deniz gergedanı ve Beyaz balina)[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Beyaz balinagiller

Beyaz balinagiller (Monodontidae) familyasında iki sıra dışı balina türü bulunur: Erkeklerinin uzun bir boynuzu bulunan deniz gergedanı ve beyaz balina.

Beyaz balinagillerde sırt yüzgecinin yerine gövdenin orta noktasının hemen ardında sert bir çıkıntı yer alır. Bu büyük bir olasılıkla buzun altında yüzmenin getirdiği bir adaptasyondur. Yan yüzgeçler küçük ve uçları yuvarlaktır. Hemen hemen tüm servikal omurlar birbirine kaynaşmamıştır, dolayısıyla kafanın gövdenden bağımsız dönmesi mümkündür. Hiçbirinde boğaz oyukları yoktur.[15]

Cins Monodon - 1 tür
Türkçe adı Bilimsel adı Korunma durumu Tahminî küresel populasyonu Dağılımı Boyutu Resim
Deniz gergedanı Monodon monoceros
Linnaeus, 1758 		NT IUCN 25.000[q]
900-1.500 kilogram
Cins Delphinapterus - 1 tür
Türkçe adı Bilimsel adı Korunma durumu Tahminî küresel populasyonu Dağılımı Boyutu Resim
Beyaz balina,
Beluga 		Delphinapterus leucas
Pallas, 1776 		NT IUCN 100.000[r]
1,5 ton

Phocoenidae familyası : Musurgiller[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Musurgiller

Musurgiller familyasında yer alan balina türleri okyanus yunuslarından farklıdır. Liman yunusları dişleri düzleşmiş iken okyanus yunuslarının dişleri koniktir. Liman yunusları, okyanus yunuslarından daha fazla sayıda yavruyu daha kısa zamanda büyütürler. Altı türün tamamının da yan yüzgeçleri küçüktür, gagaları yoktur ve küt burunludurlar. Hepsinin alt ve üst çenesinde en az 11 çift diş bulunur.

Liman yunuslarının yedi türü okyanusta ama kıyı yakınlarında yaşar. En iyi tanınan türü Kuzey Yarımküre’nin tamamında bulunan bayağı musurdur.

Cins Neophocaena - 2 tür
Türkçe adı Bilimsel adı Korunma durumu Tahminî küresel populasyonu Dağılımı Boyutu Resim
Sırt yüzgeçsiz liman yunusu Neophocaena phocaenoides
Cuvier, 1829 		VU IUCN[s] Bilinmiyor[t]
30-45 kilogram
- Neophocaena asiaeorientalis
Pilleri & Gihr, 1972 		VU IUCN[u] 1.000
30-45 kilogram
Cins Phocoena - 4 tür
Türkçe adı Bilimsel adı Korunma durumu Tahminî küresel populasyonu Dağılımı Boyutu Resim
Bayağı musur,
Musur 		Phocoena phocoena
Linnaeus, 1758 		LC IUCN 700,000 [19]
75 kilogram
Vaquita Phocoena sinus
Norris & McFarland, 1958 		CR IUCN 500[v]
50 kilogram
Gözlüklü liman yunusu Phocoena dioptrica
Lahille, 1912 		DD IUCN Bilinmiyor[w]
60-84 kilogram
Kara liman yunusu Phocoena spinipinnis
Burmeister, 1865 		DD IUCN Bilinmiyor[x]
50-75 kilogram
Cins Phocoenoides - 1 tür
Türkçe adı Bilimsel adı Korunma durumu Tahminî küresel populasyonu Dağılımı Boyutu Resim
Beyaz yanlı musur Phocoenoides dalli
True, 1885 		LC IUCN 1.100.000[y]
130-200 kilogram

Physeteridae familyası : İspermeçet balinasıgiller[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: İspermeçet balinasıgiller

İspermeçet balinasının kafası gövdesinin ⅓’i uzunluğunda, geniş ve kare şeklindedir. Solunum deliği sola kayıktır, derisi genelde kırışıktır ve üst çenesinde diş yoktur.

Cins Physeter - 1 tür
Türkçe adı Bilimsel adı Korunma durumu Tahminî küresel populasyonu Dağılımı Boyutu Resim
İspermeçet balinası Physeter macrocephalus
Linnaeus, 1758 		VU IUCN 200.000-2.000.000[z]
25-50 ton

Kogiidae familyası : Cüce ispermeçet balinasıgiller[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Cüce ispermeçet balinasıgiller

Cüce ve pigme ispermeçet balinaları, ispermeçet balinasına benzer ama çok daha küçüktürler. Sırtları koyu gri, karınları ise daha açık renktedir. Küt ve kare şeklinde kafaları vardır ve çeneleri geridedir. Ön yüzgeçleri kafaya yakın, sırt yüzgeçleri ise sırtın gerisindedir.

Cins Kogia - 2 tür
Türkçe adı Bilimsel adı Korunma durumu Tahminî küresel populasyonu Dağılımı Boyutu Resim
Cüce ispermeçet balinası Kogia sima
Owen, 1866 		DD IUCN Bilinmiyor[aa]
250 kilogram
Pigme ispermeçet balinası Kogia breviceps
Blainville, 1838 		DD IUCN Bilinmiyor<[ab]
400 kilogram

Ziphiidae familyası : Gagalı balinagiller[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Gagalı balinagiller

Gagalı balinagiller (Ziphiidae) familyasında 22 tür bulunur. Büyük memelilerin en az bilinen familyalarından biridir. Bazı türleri son yirmi yılda tanımlanmıştır ve başka türlerin henüz keşfedilmemiş olması mümkündür. Altı cins tanımlanmıştır.

Beslenme yöntemleri kendilerine özgüdür ve emme yoluyla beslenirler. Avlarını dişleriyle yakalamak yerine ağız boşluklarına emerek yakalarlar. Dilleri çok serbest olarak hareket edebilir ve dillerini geri çekerken boğazlarının üst kısmının uzanmasıyla ağızlarında düşen basınç avlarının su ile birlikte emilmesini sağlar. Familyadaki türlerin alt çeneleri en azından üst çenelerinin ucuna kadar gelir. Kuyruklarının ortasında belli belirsiz bir ayrım bulunur. Sırt yüzgeçleri sırtlarının çok gerisinde yer alır. Sırt omurlarının üç ya da dördü kaynaşmıştır. Aşırı kafatası asimetrisi ve V şeklinde boğaz yarıkları gözlemlenir.[15]

Cins Ziphius - 1 tür
Türkçe adı Bilimsel adı Korunma durumu Tahminî küresel populasyonu Dağılımı Boyutu Resim
Cuvier gagalı balinası Ziphius cavirostris
G. Cuvier, 1823 		LC IUCN Bilinmiyor[ac]
2-3 ton
Cins Berardius - 2 tür
Türkçe adı Bilimsel adı Korunma durumu Tahminî küresel populasyonu Dağılımı Boyutu Resim
Dev şişe burunlu balina Berardius arnuxii
Duvernoy, 1851 		DD IUCN Bilinmiyor[ad]
8 ton
Dev şişe burunlu balina Berardius bairdii
Stejneger, 1883 		DD IUCN Bilinmiyor[ae]
12 ton
Cins Tasmacetus - 1 tür
Türkçe adı Bilimsel adı Korunma durumu Tahminî küresel populasyonu Dağılımı Boyutu Resim
Tazmanya gagalı balinası Tasmacetus shepherdi
Oliver, 1937 		DD IUCN Bilinmiyor[af]
2-2,5 ton
Alt familya Hyperoodontidae - 3 cins, 18 tür
Cins Indopacetus - 1 tür
Türkçe adı Bilimsel adı Korunma durumu Tahminî küresel populasyonu Dağılımı Boyutu Resim
Pasifik gagalı balinası Indopacetus pacificus
Longman, 1926 		DD IUCN Bilinmiyor[ag]
3,5-4 ton
Cins Hyperoodon - 2 tür
Türkçe adı Bilimsel adı Korunma durumu Tahminî küresel populasyonu Dağılımı Boyutu Resim
Kuzey şişe burunlu balinası Hyperoodon ampullatus
Forster, 1770 		DD IUCN 10.000[ah]
7 ton
Güney şişe burunlu balinası Hyperoodon planifrons
Flower, 1882 		LC IUCN 500.000[ai]
6 ton
Cins Mesoplodon (İki dişli balina) Gervais, 1850 - 15 tür
Türkçe adı Bilimsel adı Korunma durumu Tahminî küresel populasyonu Dağılımı Boyutu Resim
Hector gagalı balinası Mesoplodon hectori
Gray, 1871 		DD IUCN Bilinmiyor
1 ton
True gagalı balinası Mesoplodon mirus
True, 1913 		DD IUCN Bilinmiyor
1,4 ton
Gervais gagalı balinası,
Avrupa gagalı balinası 		Mesoplodon europaeus
Gervais, 1855 		DD IUCN Bilinmiyor
1,2 ton
Sowerby gagalı balinası Mesoplodon bidens
Sowerby, 1804 		VU IUCN Bilinmiyor
1-1,3 ton
Gray gagalı balinası Mesoplodon grayi
von Haast, 1876 		DD IUCN Bilinmiyor
1,5 ton
- Mesoplodon peruvianus
Reyes, Mead ve Van Waerebeek, 1991 		DD IUCN Bilinmiyor
800 kilogram
Çıkık dişli gagalı balina,
Andrew gagalı balinası 		Mesoplodon bowdoini
Gervais, 1850 		DD IUCN Bilinmiyor
1 ton
Kürek dişli gagalı balina Mesoplodon traversii
Gray, 1874 		DD IUCN Bilinmiyor
1,2 ton
Hubbs gagalı balinası Mesoplodon carlhubbsi
Sowerby, 1963 		DD IUCN Bilinmiyor
1,4 ton
Japon gagalı balina Mesoplodon ginkgodens
Nishiwaki & Kamiya, 1958 		DD IUCN Bilinmiyor
1,5 ton
Bering Denizi gagalı balinası,
Stejneger gagalı balinası 		Mesoplodon stejnegeri
True, 1885 		DD IUCN Bilinmiyor
1,5 ton
Uzun dişli gagalı balina,
Layard gagalı balinası 		Mesoplodon layardii
Gray, 1865 		DD IUCN Bilinmiyor
2 ton
Sık dişli gagalı balina,
Blainville gagalı balinası 		Mesoplodon densirostris
Blainville, 1817 		DD IUCN Bilinmiyor
1 ton
- Mesoplodon perrini
Dalebout, Mead, Baker, Baker, & van Helding, 2002 		DD IUCN Bilinmiyor
1,3–1,5 ton
- Mesoplodon hotaula
P. E. P. Deraniyagala, 1963 		NE Bilinmiyor

Platanistoidea üst familyası : Nehir yunusları[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Nehir yunusları

Nehir yunusları tatlısu ve haliçlerde yaşayan beş yunus türünü kapsar. Balinaların Platanistoidea üst familyasında sınıflandırılırlar. Dört türü tatlısu ırmaklarında, beşinci türü olan La Plata yunusu tuzlusu haliçlerinde ve okyanusta yaşar ancak bilimsel olarak okyanus yunusları familyasında sınıflandırılmamıştır. Tüm türler balık yakalamayı kolaylaştıracak adaptasyonlar geçirmiştir. Uzun, forseps şeklinde ve birçok küçük diş barındıran gagaları vardır. Keskin dönüşleri kolaylaştıran geniş ön yüzgeçleri, küçük gözleri ve başlarını oynatmalarını sağlayan kaynaşmamış omurları bulunur.

Iniidae familyası[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Iniidae

Iniidae familyasında tek bir cins ve iki tür bulunur ancak Amazon nehir yunusu üç alt tür olarak sınıflandırılmıştır:

  • Amazon nehir yunusu - Inia geoffrensis
    • Inia geoffrensis geoffrensis - Amazon havzası popülasyonu (Bolivya'da Teotonio Rapids yukarısındaki Madeira Nehri akaçlama alanı dışında)
    • Inia geoffrensis humboldtiana - Orinoco havzası popülasyonu
    • Bolivya nehir yunusu - Inia geoffrensis boliviensis- Madeira Nehri akaçlama alanı içindeki Amazon havzası popülasyonu
Cins Inia - 2 tür
Türkçe adı Bilimsel adı Korunma durumu Tahminî küresel populasyonu Dağılımı Boyutu Resim
Amazon nehir yunusu Inia geoffrensis
Blainville, 1817 		DD IUCN Bilinmiyor
150 kilogram
Araguaia nehir yunusu Inia araguaiaensis
Hrbek, Da Silva, Dutra, Farias, 2014 		NE Bilinmiyor Araguaian river dolphin range
Mavi renkli alanda
150 kilogram

Lipotidae familyası[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Lipotidae

Lipotidae familyasında da tek bir cins ve tür bulunur: Çin nehir yunusu. Fosil kayıtlarına göre bu yunusun ilk olarak 25 milyon yıl önce ortaya çıktığı ve Pasifik Okyanusu’dan Yangtze Nehri’ne 20 milyon yıl önce göç ettiği bilinmektedir.[20] 2006 yılı sonunda Yangtze nehrinde yapılan yunus araştırması sonucunda bir tane yunus ile bile karşılaşılmayınca soyu kısmen tükenmiş sayılmıştır.

Cins Lipotes - 1 tür
Türkçe adı Bilimsel adı Korunma durumu Tahminî küresel populasyonu Dağılımı Boyutu Resim
Çin nehir yunusu,
Beyaz nehir yunusu 		Lipotes vexillifer
Miller, 1918 		CR IUCN 0-13[aj]
130 kilogram

Platanistidae familyası[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Platanistidae

Platanistidae familyasının tek bir türü olduğu düşünülmekteydi: Ganj ve İndus nehir yunusu. Ancak kafatası ve omurilik yapısındaki ve lipid içeriğindeki farklılıklar nedeniyle 1970'lerin başında biliminsanları bu iki popülasyonun iki ayrı tür olduğunu ilan ettiler.[21] 1988 yılında bu çalışmaların sonuçları sorgulandı ve sınıflandırma 1970 öncesine çevrildi. Dolayısıyla, günümüzde Platanista cinsinde iki alt tür bulunmaktadır: Platanista gangetica minor (İndus nehir yunusu) ve Platanista gangetica gangetica (Ganj nehir yunusu).[22]

Cins Platanista - 1 tür
Türkçe adı Bilimsel adı Korunma durumu Tahminî küresel populasyonu Dağılımı Boyutu Resim
Ganj ve İndus nehir yunusu Platanista gangetica
Roxburgh, 1801 		EN IUCN 1,100[23]
200 kilogram

Pontoporiidae familyası[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Pontoporiidae

La Plata yunusu Pontoporiidae familyasında ve Pontoporia cinsindeki tek türdür.

Cins Pontoporia - 1 tür
Adı Bilimsel adı Korunma durumu Popülasyon Dağılımı Boyutu Resim
La Plata yunusu,
Franciscana 		Pontoporia blainvillei
Gervais & d'Orbigny, 1844 		VU IUCN 4,000-4,500
50 kilogram

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Moleküler ve morfolojik araştırmalar temelinde balinalar genetik ve morfolojik olarak çift toynaklılar içinde yer alırlar.[1][2] Cetartiodactyla terimi balinaların toynaklılar içinden evrimleştiği fikrini yansıtmaktadır. Bu terim Cetacea ve Artiodactyla terimlerinin bir araya getirilerek tek sözcük hâline getirilmesiyle oluşturulmuştur. Balina ve yunusların yaşayan en yakın akrabasının su aygırı olduğu düşünülmektedir. Cetartiodactyla takımının kullanılmaya başlamasıyla Cetacea'nın infra takım ve Odontoceti ile Mysticeti'nin de parvo takım olarak sınıflandırılması molekülerveri ile çalışan memeli evrimi uzmanlarının çoğunluğu tarafından kabul görmüş ve tercih edilmeye başlanmıştır.[3][4][5][6] Ayrıca IUCN Cetacean Uzman Grubu[7] ile Dünya üzerinde deniz memelileri üzerine çalışan bilim insanlarını bir araya getiren en büyük uluslararası topluluk olan Society for Marine Mammalogy (Deniz Memelileri Derneği) Taksonomi Komitesi[8] tarafından da kabul edilmiştir. Yine de çok sayıda deniz memeli uzmanı ve paleontolog tutarlı sınıflandırma kaygısıyla Cetacea takımını iki alt takımıyla sınıflandırmaya devam etmektedir.
  2. ^ Moleküler ve morfolojik araştırmalar temelinde balinalar genetik ve morfolojik olarak çift toynaklılar içinde yer alırlar.[1][2] Cetartiodactyla terimi balinaların toynaklılar içinden evrimleştiği fikrini yansıtmaktadır. Bu terim Cetacea ve Artiodactyla terimlerinin bir araya getirilerek tek sözcük hâline getirilmesiyle oluşturulmuştur. Balina ve yunusların yaşayan en yakın akrabasının su aygırı olduğu düşünülmektedir. Cetartiodactyla takımının kullanılmaya başlamasıyla Cetacea'nın infra takım ve Odontoceti ile Mysticeti'nin de parvo takım olarak sınıflandırılması molekülerveri ile çalışan memeli evrimi uzmanlarının çoğunluğu tarafından kabul görmüş ve tercih edilmeye başlanmıştır.[3][4][5][6] Ayrıca IUCN Cetacean Uzman Grubu[7] ile Dünya üzerinde deniz memelileri üzerine çalışan bilim insanlarını bir araya getiren en büyük uluslararası topluluk olan Society for Marine Mammalogy (Deniz Memelileri Derneği) Taksonomi Komitesi[8] tarafından da kabul edilmiştir. Yine de çok sayıda deniz memeli uzmanı ve paleontolog tutarlı sınıflandırma kaygısıyla Cetacea takımını iki alt takımıyla sınıflandırmaya devam etmektedir.
  3. ^ Yapılan gözlemlere göre birkaç bin hayvan olduğu sanılmaktadır.[18]
  4. ^ Toplam popülasyon bilinmiyor ancak sayıları yüzbinlerce civarındadır.
  5. ^ Toplam popülasyon bilinmiyor ancak sayıları yüzbinlerce civarındadır.
  6. ^ Kuzey Atlantik’te bulunan çeşitli sürülerde yapılan tahminler sayıyı onbinler ile yüzbinler arasında gösterir.
  7. ^ Toplam popülasyonu bilinmiyor ancak yerel olarak yaygındır- Falkland Adalarında en yaygın yunus türüdür.
  8. ^ Araştırmalar bu yunus türünün Şili sularında en yaygın yunus türü olduğunu gösterir.
  9. ^ Kaliforniya ve Kuzey Pasifik’te çeşitli popülasyon tahminleri toplam 400.000’i gösterir.
  10. ^ ABD’nin kıta sahanlığında popülasyonun 60.000’in üzerinde olduğu kaydedilmiştir. Pasifik’te yapılan tahminlerde doğu tropik sularda 175.000, batı tropik sularda da 85.000 yunus belirtilmiştir. Dünya çapında popülasyon tahmini yoktur.
  11. ^ Doğu Pasifik tropik sularında 45.000 civarında olduğu tahmin edilmiştir. Yakın bir araştırmada Sulu Denizinde 1.200 yunus bulunduğu tahmini yapılmıştır. Dünya çapında tahmin yoktur.
  12. ^ Tek popülasyon tahmini doğu Pasifik tropik sularında 38.900’dur.
  13. ^ Toplam popülasyon bilinmiyor. Doğu Pasifik’te 40.000’i aştıkları tahmin ediliyor.
  14. ^ Yerel tahminlere göre Antarktika’da 70-80.000, tropik Pasifik’te 8.000, Japonya açıklarında 2.000 kadar, kuzeydoğu Pasifik’te 1.500 ve Norveç açıklarında 1.500
  15. ^ Toplam popülasyon bilinmiyor. Doğu Pasifik’te 150.000 ve batı Pasifik’te Japonya açıklarında 30.000’den fazla olduğu tahmin ediliyor.
  16. ^ Toplam popülasyon bilinmiyor. Güney Okyanuslarında 200.000’inden fazla olduğu tahmin ediliyor. Kuzey Atlantik popülasyonu bilinmiyor.
  17. ^ Havadan yapılan araştırmalarda 20.000’lik bir popülsyon görülmektedir. Dipte kalan hayvanlar da göz önüne alındığında gerçek rakam 25.000’in üzerine çıkabilir.
  18. ^ Beaufort Denizi’nde 40.000, Hudson Körfezi’nde 25.000, Bering Denizi’nde 18.000 ve Kanada’nın yüksek arktik kesimlerinde 28.000 oldukları tahmin edilmektedir. St. Lawrence halicinde populasyonun 1000 civarında olduğu sanılmaktadır.
  19. ^ Sırt yüzgeçsiz yunusların tüm dünyada tehlikedeki türler alınmasına yetecek kadar veri bulunmamaktadır.
  20. ^ Hayvanın sayısı hakkında iyi tahminler bulunmamaktadır. Ancak 1970'lerin sonu ve 1999/2000 yılında yapılan iki araştırmanın karşılaştırmasından hem popülasyonlarının azaldığı hem de yaşam alanlarının daraldığı sonucu çıkmaktadır.
  21. ^ Çin’de tehlikedeki türler arasındadır. Kıyıya yakın bulunmalarından dolayı balık avcılığından çok etkilenmektedirler.
  22. ^ Vaquita populasyonunun toplam boyutunu ölçmrk için çok az girişimde bulunulmuştur. Çeşitli sayılar bulunduysa da ortalama sayı 500'dür.
  23. ^ Bu musurun populasyonu hakkında hiç bilgi yoktur. Bir zamanlar Tierra del Fuego'da yapılmış ilk kıyı araştırmalarında en çok rastlanan türdü.
  24. ^ Populasyonu hakkında nicel data yoktur.
  25. ^ Kuzey Pasifik ve Bering Denizi için en son tahmin 1.186.000’dir.
  26. ^ İspermeçet balinasının dünya üzerindeki toplam sayısı bilinmiyor. Kaba tahminlere göre 200.000 ile 2.000.000 arasında olduğu sanılmaktadır.
  27. ^ Dünya üzerinde toplam popülasyon tahmini yoktur. Bir araştırmaya göre doğu Pasifik’te yaklaşık 11.000 kadar bulunmaktadır.
  28. ^ Dünya üzerinde toplam popülasyon tahmini yoktur. Bir araştırmaya göre doğu Pasifik’te yaklaşık 11.000 kadar bulunmaktadır.
  29. ^ Türü tanımlamanın zorluğu yüzünden toplam dünya popülasyonu bilinmiyor.
  30. ^ Yazın Cook Boğazı’nda görece sıklıkla rastlanmaktadır.
  31. ^ Hemen hemen popülasyonları hakkında hiçbir bilgi yoktur.
  32. ^ Popülasyonu hakkında bilgi yoktur.
  33. ^ 2002’yılındaki bir araştırmaya göre Hawaii civarında 766 hayvan bulunmaktadır. Diğer bölgeler için tahminler yoktur.
  34. ^ Toplam popülasyon bilinmiyor.
  35. ^ Toplam popülasyonun 500.000’in üzerinde olduğu düşünülmektedir.
  36. ^ Kasım-Aralık 2006 araştırmasında hiçbir yunusa rastlanmadı. 1997 yılı araştırmasında 13 birey bulundu. 1986 yılında 300 civarında olduğu sanılmaktadır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b Geisler, Jonathan H.; Uden, Mark D. (2005). "Phylogenetic Relationships of Extinct Cetartiodactyls: Results of Simultaneous Analyses of Molecular, Morphological, and Stratigraphic Data". Journal of Mammalian Evolution. 12 (1–2). ss. 145-160. doi:10.1007/s10914-005-4963-8. 
  2. ^ a b Graur, D.; Higgins, G. (1994). "Molecular evidence for the inclusion of cetaceans within the order Artiodactyla" (PDF). Molecular Biology and Evolution. 11 (3). ss. 357-364. PMID 8015431. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2016. 
  3. ^ a b Agnarsson, I.; May-Collado, LJ. (2008). "The phylogeny of Cetartiodactyla: the importance of dense taxon sampling, missing data, and the remarkable promise of cytochrome b to provide reliable species-level phylogenies". Mol Phylogenet Evol. 48 (3). ss. 964-985. doi:10.1016/j.ympev.2008.05.046. PMID 18590827. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2016.  Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "ncbi.nlm.nih.gov" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)
  4. ^ a b Price, SA.; Bininda-Emonds, OR.; Gittleman, JL. (2005). "A complete phylogeny of the whales, dolphins and even-toed hoofed mammals – Cetartiodactyla". Biol Rev Camb Philos Soc. 80 (3). ss. 445-473. doi:10.1017/s1464793105006743. PMID 16094808. 5 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2016.  Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "ReferenceBB" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)
  5. ^ a b Montgelard, C.; Catzeflis, FM.; Douzery, E. (1997). "Phylogenetic relationships of artiodactyls and cetaceans as deduced from the comparison of cytochrome b and 12S RNA mitochondrial sequences". Molecular Biology and Evolution. 14 (5). ss. 550-559. doi:10.1093/oxfordjournals.molbev.a025792. PMID 9159933. 10 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2016.  Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "mbe.oxfordjournals.org" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)
  6. ^ a b Spaulding, M.; O'Leary, MA.; Gatesy, J. (2009). "Relationships of Cetacea -Artiodactyla- Among Mammals: Increased Taxon Sampling Alters Interpretations of Key Fossils and Character Evolution". PLoS ONE. 4 (9). ss. e7062. Bibcode:2009PLoSO...4.7062S. doi:10.1371/journal.pone.0007062. PMC 2740860 $2. PMID 19774069. 26 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2016.  Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "plosone.org" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)
  7. ^ a b "Cetacean Species and Taxonomy". IUCN-SSC: Cetacean Specialist Group. 21 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2016.  Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "Cetacean Species and Taxonomy" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)
  8. ^ a b "List of Marine Mammal Species and Subspecies". Society for Marine Mammalogy. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2016.  Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "marinemammalscience.org" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)
  9. ^ IUCN. "Status of the World's Cetaceans". IUCN–SSC: Cetacean Specialist Group. 4 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2016. 
  10. ^ a b Samuel T Turvey; Robert L Pitman; Barbara L Taylor; Jay Barlow; Tomonari Akamatsu; Leigh A Barrett; Xiujiang Zhao; Randall R Reeves; Brent S Stewart; Kexiong Wang; Zhuo Wei; Xianfeng Zhang; L.T Pusser; Michael Richlen; John R Brandon; Ding Wang (2007). "First human-caused extinction of a cetacean species?". Biology Letters. 3 (5). ss. 537-540. doi:10.1098/rsbl.2007.0292. PMC 2391192 $2. PMID 17686754. 1 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2016. 
  11. ^ "Dolphins deserve same rights as humans, say scientists". BBC News Online. 21 Şubat 2012. 29 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2016. 
  12. ^ D. Kraus, Scott; W. Brown, Moira; Caswell, Hal; W. Clark, Christopher; Fujiwara, Masami; K. Hamilton, Philip; D. Kenney, Robert; R. Knowlton, Amy; Landry, Scott; A. Mayo, Charles; A. McLellan, William; J. Moore, Michael; P. Nowacek, Douglas; Ann Pabst, D.; J. Read, Andrew; M. Rolland, Rosalind (2005). "North Atlantic Right Whales in Crisis". Science. 309 (5734). ss. 561-562. doi:10.1126/science.1111200. 
  13. ^ a b "The IUCN Red List of Threatened Species". International Union for Conservation of Nature and Natural Resources. 24 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2016. 
  14. ^ Karlsen, K. (1962). "Development of tooth germs and adjacent structures in the whalebone whale (Balaenoptera physalus)". Hvalrådets Skrifter: Scientific Results of Marine Biological Research. Cilt 45. ss. 1-56. 
  15. ^ a b c d e f g Martin, Dr. Anthony R. (1991). Whales and Dolphins. Londra: Salamander Books.  (İngilizce)
  16. ^ Miyashita, T; Kato, H (1998). "Recent data on the status of right whales in the NW Pacific Ocean". International Whaling Commission. Cambridge, UK. 
  17. ^ Goldbogen, Jeremy A. (2010). "The Ultimate Mouthful: Lunge Feeding in Rorqual Whales". American Scientist. 98 (2). ss. 124-131. doi:10.1511/2010.83.124. 28 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2016. 
  18. ^ "Scientists name new species of cetacean: The Australian humpback dolphin". EurekAlert!. 1 Ağustos 2014. 11 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2014. 
  19. ^ Bjorge, Arne; A Tolley, Krystal (2008). "Harbor porpoise Phocoena phocoena". William F. Perrin; Bernd Wursig; J. G.M. Thewissen (Ed.). Encyclopedia of Marine Mammals. ss. 530-532. 
  20. ^ Wang, Yongchen (10 Ocak 2007). "Farewell to the Baiji". China Dialogue. 21 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2007. 
  21. ^ Pilleri, G., Marcuzzi, G. and Pilleri, O., 1982. Speciation in the Platanistoidea, systematic, zoogeographical and ecological observations on recent species. Investigations on Cetacea, 14: 15-46.
  22. ^ Rice, DW (1998). Marine mammals of the world: Systematics and distribution. Society for Marine Mammalogy. ISBN 978-1891276033. 
  23. ^ Tahminlere göre 1,100 İndus nehir yunusu ve belki 20 kadar Ganj nehir yunusu vardır.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Balina_ve_yunuslar_listesi&oldid=32491146" sayfasından alınmıştır