Zonguldak
| Zonguldak | |
|---|---|
 | |
 Siyasi haritası | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Zonguldak |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| İdare | |
| • Belediye başkanı | Ömer Selim Alan (AK Parti) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 3.306 km² |
| Rakım | 13 m |
| Nüfus (1 Ocak 2022) | |
| • Toplam | 101,749 |
| • Kır | - |
| • Şehir | - |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| Posta kodu | 67980 |
| İl alan kodu | 0372 |
| İl plaka kodu | 67 |
Resmî site www.zonguldak.bel.tr | |
Zonguldak, Zonguldak ilinin merkez ilçesi ve aynı isme sahip şehri. Karadeniz kıyısında bulunan şehir, özellikle limanıyla Türkiye'nin Karadeniz ülkeleriyle arasındaki deniz ticaretinde önemli bir yere sahiptir. Ayrıca Türkiye'nin en zengin taşkömürü madenlerini barındırır.
İsim
Zonguldak ismi Fransızca "zone" ve Türkçe "Göldağı" sözcüklerinin birleşimiyle oluşmuştur.
Zonguldak ve civarındaki kömür ocakları ilk kez Fransızlar tarafından işletilmiştir. Bu dönemde Fransızlar, kömür havzasını belirtmek için bölgede rakımı en yüksek yer olan Göldağı'nı seçmiş ve başına "alan, bölge" anlamına gelen "zone" sözcüğü eklemiştir. "Zone Göldağı" sözü halk arasında zamanla Zonguldak halini almıştır.
Tarihçe
Bölgede çeşitli zaman aralıklarında tarih yazarlarının ve arkeolojik yüzey incelemelerinin sonucundaki ortak görüş Zonguldak, Bartın,Kastamonu illerini kapsayan bölgenin tarih öncesi adı Paflagonya.2010 yılında Zonguldak Filyos ve Paflagonya kentlerini araştırma yapan belgesel yönetmeni Tekin Gün notları arasında Tarihi izlerinin 4 bin yıl öncesine kadar giden kdz.ereğli ve çevresinden söz eden en eski kaynak, homeros'un ilyada'sıdır,(iliada). homeros, troya savaşlarına (i.ö.1200'ler) katılan paflagonyalıların (paphlagonia) bir bölümünün pathenios (Bartın) çayı çevresinde sesamos (amasra),kromna (kurucaşile), parthenios gibi kentler kurduklarını anlatmaktadır.[1] Ayrıca Zonguldak Filyos'ta Tieion Antik Kent kalıntıları bir Milet yerleşiminin antik temelleri üzerine inşa edildiğini işaret etmekte olduğu sanılmaktadır.[2] Arkeolojik kanıtlara göre MÖ 2500'lere uzanan bir geçmişi bulunan bölgeye ilk yerleşenler Hattiler, daha sonra ise Hititler olmuştur. Yörenin ilk sakinleri Frig boylarından oluşan Bitinler, Mariandin ve Migdon adlı göç topluluklarıdır. MÖ 7. yüzyılda başlayan Batı Anadolu'dan Karadeniz'e Yunan kolonizasyonu sürecinde yörede de ticaret amaçlı limanlar kurulmuştur. MÖ 334'e kadar Perslerin egemenliğinde kalan bölge, Büyük İskender'in Anadolu seferinin ardından kısa bir süre için Makedonyalı subaylarca yönetilmiştir. Pers şatrapı Mithridates'in yöre halkının desteğiyle Batı Karadeniz Bölgesi'nde kurduğu Pontus Devleti'nin parçası olan Zonguldak, Roma İmparatorluğu'nun bu devleti MS 1. yüzyılda yıkmasına dek sürmüş, Roma'nın ikiye bölünmesinin ardından sonra da Doğu Roma toprağı olmuştur. Zonguldak Ereğli bölgesi Hristiyanlığın ilk yayıldığı yerlerden biri olma özelliği kazanmış, bu dönemde İsa'nın havarilerinden Adreas bugün de görülebilen Kutsal İbadet Mağaraları'nda ilk ayinleri düzenlemiştir.
Yöreye Anadolu Selçuklu ordusu 1084 yılında gelmiş ve yöreyi fethetmiştir. Daha sonra ise yöreyi Cenevizliler ele geçirmiştir, beylikler döneminde ise Candaroğulları bölgede hakimiyet kurmuştur. 1460 yılında Fatih Sultan Mehmet’in Amasra’yı almasıyla birlikte Zonguldak ve çevresi tamamen Osmanlıların eline geçmiştir.
II. Mahmut döneminde, 1829 yılında bölgede ilk kömür bulunmuştur. 1848'de ise ilk kömür ocakları açılmıştır. Bu ocakları Belçikalı ve Fransız şirketler işletmiştir.
Zonguldak limanı I. Dünya Savaşı'nda Sarıkamış'a gidecek malzemelere ev sahipliği yapmış, Türk Kurtuluş Savaşı'nda ise SSCB ile ilişkilerde önemli bir rol oynamıştır.
I. Dünya Savaşı'ndan sonra 1919 yılında Fransız şirketlerinin haklarını korumak bahanesiyle Fransız askerleri önce Zonguldak’ı, ardından da Karadeniz Ereğli’yi işgal etmiştir; ancak Zonguldak ve çevresindeki Müdafaa-i Hukuk Cemiyetlerine bağlı güçlerin karşı koymasıyla tehlikeye düşmüşler ve 21 Haziran 1920'de de bölgeyi terketmişlerdir.
Jeomorfolojik ve çevresel bilgiler
Zonguldak, Batı Karadeniz Bölgesi'nde, Karadeniz’e batı ve kuzeyden kıyısı olan bir ildir. 3.481 km2'lik yüzölçümüyle Türkiye topraklarının binde altısını kaplar. Karadeniz kıyılarından başlayan il toprakları, kuzeyden Karadeniz, kuzeydoğudan Bartın, doğudan ve güneydoğudan Karabük, güneyden Bolu, batıdan ve güneybatıdan Düzce illeriyle çevrilidir. Zonguldak il merkezi kuzeydoğudan Kilimli ve güneybatıdan Kozlu belediyeleri sınırları ile sınırlandırılmıştır. Çalışma alanında topoğrafik eğim % 5 - 10 arasında değişmektedir. Genel olarak çalışma alanı hemen hemen yılın bütün aylarında yağış altındadır. Karadeniz ikliminin tipik göstergesi olan bu durumun yer altı su seviyesini önemli ölçüde etkileyeceği açıktır.
Nüfus
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1927[3] | 45.258 | 11.947 | 33.311 |
| 1935[4] | 68.002 | 20.603 | 47.399 |
| 1940[5] | 75.366 | 27.972 | 47.394 |
| 1945[6] | 79.296 | 32.978 | 46.318 |
| 1950[7] | 86.874 | 35.722 | 51.152 |
| 1955[8] | 110.468 | 47.589 | 62.879 |
| 1960[9] | 132.178 | 54.010 | 78.168 |
| 1965[10] | 148.041 | 55.404 | 92.637 |
| 1970[11] | 173.217 | 77.135 | 96.082 |
| 1975[12] | 194.700 | 90.221 | 104.479 |
| 1980[13] | 231.580 | 109.044 | 122.536 |
| 1985[14] | 250.164 | 117.879 | 132.285 |
| 1990[15] | 249.610 | 116.725 | 132.885 |
| 2000[16] | 218.422 | 104.276 | 114.146 |
| 2007[17] | 215.922 | 107.354 | 108.568 |
| 2008[18] | 213.992 | 105.979 | 108.013 |
| 2009[19] | 216.481 | 108.792 | 107.689 |
| 2010[20] | 215.565 | 109.081 | 106.484 |
| 2011[21] | 215.407 | 110.043 | 105.364 |
| 2012[22] | 213.544 | 109.080 | 104.464 |
| 2013[23][a] | 125.914 | 107.783 | 18.131 |
| 2014[24] | 126.864 | 108.213 | 18.651 |
| 2015[25] | 126.281 | 108.074 | 18.207 |
| 2016[25] | 126.404 | 108.180 | 18.224 |
| 2017[25] | 126.303 | 108.424 | 17.879 |
| 2018[25] | 125.339 | 105.529 | 19.810 |
| 2019[25] | 123.997 | 105.494 | 18.503 |
| 2020[25] | 121.157 | 103.417 | 17.740 |
| 2023[25] | 117.360 | 99.712 | 17.648 |
Siyaset
| Zonguldak Belediye Başkanları (1963-günümüz) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Ekmel Çetiner | 17 Kasım 1963 | 10 Ekim 1965 | Adalet Partisi | ||
| Gültekin Kızılışık | 10 Ekim 1965 | 2 Haziran 1968 | Adalet Partisi | ||
| Hüseyin Öztek | 2 Haziran 1968 | 11 Aralık 1977 | Cumhuriyet Halk Partisi | ||
| Nadir Pulat | 11 Aralık 1977 | 12 Eylül 1980 | Cumhuriyet Halk Partisi | ||
| Halil Ekşioğlu | 12 Eylül 1980 | 25 Mart 1984 | Bağımsız | ||
| Zeki Çakan | 25 Mart 1984 | 26 Mart 1989 | Anavatan Partisi | ||
| Yüksel Aytaç | 26 Mart 1989 | 27 Mart 1994 | Sosyaldemokrat Halkçı Parti | ||
| Zeki Çakan | 27 Mart 1994 | 18 Nisan 1995 | Anavatan Partisi | ||
| Ethem Malkoç | 24 Aralık 1995 | 18 Nisan 1999 | Anavatan Partisi | ||
| İsmail Eşref | 18 Nisan 1999 | 28 Mart 2004 | Demokratik Sol Parti | ||
| Secaattin Gonca | 28 Mart 2004 | 29 Mart 2009 | Adalet ve Kalkınma Partisi | ||
| İsmail Eşref | 29 Mart 2009 | 10 Mart 2011 | Cumhuriyet Halk Partisi | ||
| Muharrem Akdemir | 17 Mart 2011 | 31 Mart 2019 | Cumhuriyet Halk Partisi | ||
| Ömer Selim Alan | 1 Nisan 2019 | Görevde | Adalet ve Kalkınma Partisi | ||
Sanayi
Bölgedeki önemli sanayii tesislerinin başında Türkiye Taşkömürü Kurumu yer almaktadır.
1830-1848 yılları arasındaki arama ve işletmecilik faaliyetleri hakkında çok ayrıntılı bilgi olmamakla birlikte; 1843 yılına ait resmi belgelerde, Ereğli ve Amasra'da üretilen vapur kömürünün İstanbul'da pazarlamasından ve gerekli düzenlemelerin yapılmasından sonra devlet hazinesine sağlayacağı katkıdan söz edilmektedir. 1848'de yapılan inceleme ve düzenlemelerle, Ereğli ve Amasra arasında taşkömürü bulunan yerler saptanarak havza sınırları ilk kez tanımlanmıştır.
Filyos Vadisi Projesi
İlk olarak Osmanlı padişahı II. Abdülhamid döneminde dile getirilen Filyos Vadisi'nde demirçelik fabrikaları ve liman projelerini içeren ve Batı Karadeniz Bölgesi'nin kurtuluşu olarak lanse edilen Filyos Vadisi Projesi için müracaat eden 21 firmaya yer tahsisleri 2008 yılının Mart ayının ilk haftasında yapılmış ve projenin hayata geçirilmesi için gerekli çalışmalara başlanmıştır.
Taşkömürünü işleten kurumlar
- Hazine-i Hassa (Evkaf Nezareti) Yönetimi (1848-1854)
- İngiliz (Galatalı Sarraflar) Kömür Kumpanyası İşletmeciliği (1849-1854)
- Kırım Savaşı (Geçici İngiliz) Yönetimi (1854-1856)
- Hazine-i Hassa (Evkaf Nezareti) Yönetimi (1856-1861)
- Emanet İdare İşletmeciliği (1856-1859)
- Zafiropulos İşletmeciliği (1859-1860)
- İngiliz Kömür Kumpanyası İşletmeciliği (1860-1861)
- Hazine-i Hassa (Evkaf Nezareti) Yönetimi (1861-1865)
- Bahriye Nezareti Yönetimi (1865-1908)
- Tersane İdaresi İşletmeciliği (1865-1882)
- Yerli-Yabancı Sermaye Şirketleri İşletmeciliği (1882-1940)
- Nafia Nezareti Yönetimi (1908-1909)
- Orman ve Maadin Ticaret ve Ziraat Nezareti Yönetimi (1909-1920)
- Dünya Ve Ulusal Kurtuluş Savaşı Dönemi (1914-1922)
- İktisat Vekaleti Yönetimi (1920-1940)
- İş Bankası İşletmeciliği (1926-1940)
- Etibank ve EKİ İşletmeciliği (1937-1940)
- Etibank ve EKİ Yönetimi (1940-1957)
- TKİ Yönetimi (1957-1984)
- TTK Yönetimi (1984-)
Bölgenin diğer başlıca sanayi alanları tarım ve hayvancılık, enerji, taş ve toprağa dayalı ürünler olarak sıralanabilir.
İlçelerin mesafeleri
| Mesafeler (km.) | Zonguldak Merkez |
Alaplı | Çaycuma | Devrek | Karadeniz Ereğli |
Kilimli | Kozlu | Gökçebey |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Zonguldak Merkez | 0 km. | 58.7 km. | 34.4 km. 35.1 km. 47 km. |
44.9 km. 56 km. |
51.8 km. | 8.4 km. | 6.8 km. 6.9 km. 7.2 km. |
|
| Alaplı | 58.7 km. | 0 km. | 106 km. 106 km. 112 km. |
72.1 km. 75 km. 115 km. |
32.3 km. 33.2 km. 34.5 km. |
66.9 km. | 55.3 km. | |
| Çaycuma | 34.4 km. 35.1 km. 47 km. |
106 km. 106 km. 112 km. |
0 km. | 31.7 km. | 74 km. 80.1 km. 98.8 km. |
40.4 km. 46.9 km. 53 km. |
53.8 km. 60.8 km. |
|
| Devrek | 44.9 km. 56 km. |
72.1 km. 75 km. 115 km. |
31.7 km. | 0 km. | 48.9 km. 51.1 km. 66 km. |
50.9 km. 62 km. 76.1 km. |
62.7 km. | |
| Karadeniz Ereğli | 51.8 km. | 32.3 km. 33.2 km. 34.5 km. |
74 km. 80.1 km. 98.8 km. |
48.9 km. 51.1 km. 66 km. |
0 km. | 59.9 km. | 35.4 km. 38.3 km. 47.9 km. |
|
| Kilimli | 8.4 km. | 66.9 km. | 40.4 km. 46.9 km. 53 km. |
50.9 km. 62 km. 76.1 km. |
59.9 km. | 0 km. | 15 km. | |
| Kozlu | 6.8 km. 6.9 km. 7.2 km. |
55.3 km. | 53.8 km. 60.8 km. |
62.7 km. | 35.4 km. 38.3 km. 47.9 km. |
15 km. | 0 km. |
Kaynakça
- ^ "Paflagonya". Araştırma yazısı:Yönetmen Tekin Gün. Mootol,Kültür Sanat- Haziran 2010. 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Tieion Antik Kent / Miletos Kolonileri". Araştırma yazısı.Yönetmen Tekin Gün. Mootol,Kültür Sanat-Haziran 2010. 26 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.
- ^ . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f g
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Merkez Nüfusu - Zonguldak". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Zonguldak Merkez Nüfusu". nufusune.com.
Dış bağlantılar
Kaynak hatası: <ref> "lower-alpha" adında grup ana etiketi bulunuyor, ancak <references group="lower-alpha"/> etiketinin karşılığı bulunamadı (Bkz: Kaynak gösterme)