Hadım Süleyman Paşa: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Noyder (mesaj | katkılar)
34.095 değişiklik
Noyder (mesaj | katkılar)
34.095 değişiklik
Değişiklik özeti yok
14. satır: 14. satır:
|sonragelen2 =
|sonragelen2 =
<!-- Kişisel Bilgiler -->
<!-- Kişisel Bilgiler -->
|doğum_tarihi = yak. 1470
|doğum_tarihi = yak. 1467
|doğum_yeri =
|doğum_yeri =
|ölüm_tarihi = Eylul 1547
|ölüm_tarihi = Eylul 1547
20. satır: 20. satır:
}}
}}


'''Hadım Süleyman Paşa''' (d. y. 1470 - ö. Eylul 1547, [[Malkara]]), [[I. Süleyman]] saltanatı döneminde Nisan 1541-28 Kasım 1544 arasında sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamı ve Serdarıdır. İki kez Mısır Valiliği yapmış ve Hindistan'a sefere çıkan ilk [[Osmanlı Donanması]]'na komuta etmiştir.
'''Hadım Süleyman Paşa''' (d. yak. 1467 - ö. Eylul 1547, [[Malkara]]), [[I. Süleyman]] saltanatı döneminde Nisan 1541-28 Kasım 1544 arasında sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamı ve Serdarıdır. İki kez Mısır Valiliği yapmış ve Hindistan'a sefere çıkan ilk [[Osmanlı Donanması]]'na komuta etmiştir.


==Hayatı==
==Hayatı==
Hadım Süleyman Paşa devşirme olarak saraya geldi. Enderun'dan cikunca hadim akagalar arasina girdi ve önce hazinedarbaşılığa yükseldi. Daha sonra 1523'te [[Şam]] Beylerbeyiliği, 14 Haziran 1525'te de Mısır Beylerbeyiliğine atandı. Mısır'da bulunduğu süre zarfında Osmanlı merkezi yönetiminin güçlenmesini ve eyalet gelirinin artmasını sağladi. [[Portekiz Krallığı]] tehtidine karşı 1530 yılında Süveyş'te bir donanma kurmaya başladı fakat İran'a şavaş açılınca yeni cepheye destek olmak için padişahın talimatıyla 26 Şubat 1535'te Mısır Beylerbeyiği görevini [[Deli Hüsrev Paşa]]'ya bıraktı.


Hadım Süleyman Paşa devşirme olarak saraya geldi. [[Enderun]]'dan cikinca hadim akagalar arasina girdi. Önce hazinedarbaşılığa yükseldi. Daha sonra Macristan sinirini korumakla gorevlendirildi. <ref name="yasamyapit">Aslan, Adnan, "Süleymn Paşa (Hadım)", (1999) ''Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi'', İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.2 s.567-668 ISBN:975-08-0072-9</ref>
[[Irakeyn seferi]] dönüşünde Anadolu Beylerbeyiliğine atandı. 1536 yılında Edirne'ye ulaşan [[Gucerat]] Sultanı [[Bahadır Şah]]'ın elçisi Osmanlı İmparatorluğu'ndan [[Portekiz Krallığı]]'na karşı yardım isteyince Hadım Süleyman Paşa Ocak 1537'de tekrar Mısır Beylerbeyiliğine getirilip İran savaşın sebebiyle sekteye uğrayan Süveyş Donanmasını bitirme görevi aldı.


===Birinci Misir Beylerbeyligi===
Şubat 1537'de [[Bahadır Şah]]'ın Portekizlilerce öldürülmesinin ardından kendi arzusu üzerine Süveyş Donanması Serdarlığına atandı. Agustos 1538'de Aden'i fetheden Paşa [[Gucerat]] kıyılarına cıkarma yaparak Kuka (Gogala) ve Kat kalelerini de Osmanlı topraklarına kattı. Eylül ayında [[Diu Kuşatması]]'nı gerçekleştirdi. 1539'da [[Aden]]'i ve [[Zebid]]'i de içine alacak şekilde Yemen Eyaletini oluşturdu.


1524'te [[Şam]] Beylerbeyiliğine atandi. Misir'a gidip [[Hain Ahmet Pasa]] isyaninin bastirip onu ortadan kaldiran Sadrazam [[Pargalı İbrahim Paşa]]'nin davet uzerine 14 Haziran 1525'te de Mısır Beylerbeyiliğine atandı. Mısır'da bulunduğu 10 yillik süre zarfında Osmanlı merkezi yönetiminin güçlenmesini ve eyalet gelirinin artmasını sağladi. Osmanli egemenligini [[Yemen]] ve guney Misir'da geklsitirp pekistirmek istemekteydi.
Sonra İstanbul'a dönüp Kubbealtı Vezirliğine getirildi. Önce ikinci vezirliğe yükseldi sonra da Nisan 1541'de Sadrazam oldu. Kasım 1544'te zamanında yerine Mısır Beylerbeyiliğine getirilen [[Deli Hüsrev Paşa]], Hadım Süleyman Paşa'nın Mısır Beylerbeyi olduğu sıradaki uygulamaları hususunda suçlamalarda bulununca aralarında tartışma çıktı. Bunun üzerine her iki Paşa da görevlerinden alındı. Hıdım Süleyman Paşa Malkara'ya sürüldü. Hakkında öne sürülen suçlamalardan aklanmasının ardından kısa bir süre sonra [[Malkara]]'da öldü.<ref>Ana Biritannica, ''Hadım Süleyman Paşa Maddesi''</ref>


⚫
Ayni zamanda Hint ticaretine [[Portekiz Krallığı]] tehdidi ortaya cikmisti. Portekizlilerin [[Ümit Burnu]]'nu geçip o zamanlarda müslümanların tekelinde bulunan Baharat Yolu ticaretine alternatif bir yol açmaları ve [[Portekiz Krallığı]]'nın yeni limanlarda söz sahibi olmak istemeleri İmparatorluğun Doğusunda gerginliği arttırmıştı. [[Aden Körfezi ve çevresinde seyrüseferin güvenli olması ayrıca Aden ve Yemen'in tam bir Osmanlı hakimiyeti altına girmesi için Hadım Süleyman Paşa, [[Kanuni Sultan Süleyman]]'dan bir donanma kurmak için izin istedi. Gelen olumlu cevaba müteakiben 80 parçalık gemi yapılmak üzere gerekli malzemeler Süveyş tersanesi istikametine doğru peyderpey 1530-31 yılları içerisinde ulaştırıldı. Lakin bu donanmanın yapımı için ayrılan Mısır Eyaleti vergisi İran'a şavaş açılması sebebiyle bu cepheye kaydırıldığı için Süveyş tersanesindeki donanma projesi bir süreliğine ertelendi.
===Birinci Mısır beylerbeyliği dönemi===

⚫
Portekizlilerin Ümit Burnunu geçip o zamanlarda müslümanların tekelinde bulunan Baharat Yolu ticaretine alternatif bir yol açmaları ve [[Portekiz Krallığı]]'nın yeni limanlarda söz sahibi olmak istemeleri İmparatorluğun Doğusunda gerginliği arttırmıştı. Aden Körfezi ve çevresinde seyrüseferin güvenli olması ayrıca Aden ve Yemen'in tam bir Osmanlı hakimiyeti altına girmesi için Hadım Süleyman Paşa, [[Kanuni Sultan Süleyman]]'dan bir donanma kurmak için izin istedi. Gelen olumlu cevaba müteakiben 80 parçalık gemi yapılmak üzere gerekli malzemeler süveyş tersanesi istikametine doğru peyderpey 1530-31 yılları içerisinde ulaştırıldı. Lakin bu donanmanın yapımı için ayrılan Mısır Eyaleti vergisi İran'a şavaş açılması sebebiyle bu cepheye kaydırıldığı için Süveyş tersanesindeki donanma projesi bir süreliğine ertelendi.
Padisah İran'a şavaş açılıp Irakeyn Seferi'ne baslayinca, yeni cepheye destek olmak için padişahın talimatıyla 26 Şubat 1535'te Mısır Beylerbeyliği görevini [[Deli Hüsrev Paşa]]'ya bıraktı. <ref name="yasamyapit"/>


===İran Seferi ve ikinci Mısır beylerbeyiliği===
===İran Seferi ve ikinci Mısır beylerbeyiliği===
⚫
İran Seferi için yerini Deli Hüsrev Paşa'ya bırakan Hadım Süleyman Paşa, Kanuni Sultan Süeyman'ın yanında [[Irakeyn Seferi]]'ne katıldı. Sefer dönüşünde Anadolu Beylerbeyiliğine getirildi(1535). Bu sırada Portekiz Krallığının Hindistan'da baskıları sürüyordu. Gucerat sultanı Bahadır Şah, hem hediyelerle Osmanlı Devleti Padişahına ulak göndermişti hem de hazinesini isgâl altındaki ülkesinden daha güvenli [[Haremeyn]] bölgesine emaneten 3 adet kalyon ile yola çıkartmıştı. 1536 yılında Bahadır Şah'ın elçisi Edirne'de huzura kabul edildi. Bahadır Şah hem ülkesini işgal eden Türk-Moğol imparatoru Hümâyûn’a hem de Portekiz Krallığı'na karşı yardım istiyordu. Osmanlı İmparatorluğu, Hindistan'daki müslüman devletlerin iç işlerine karışmayı reddetti lakin Portekiz Krallığı'nı orada bir tehtit olarak gördüğünü belirterek bir donanma hazırlığına başlayacaktı. Elçiyle bu görüşme yapıldığında Portekizliler Diu limanını ele geçirmişlerdi bile.


[[Irakeyn seferi]] dönüşünde 1535'de Anadolu Beylerbeyiliğine atandı.
⚫
Hadım Süleyman Paşa bu olaylar doğrultusunda Ocak 1537'de tekrar Mısır Beylerbeyiliğine getirildi ve İran seferi dolayısıyla yarım kalan Süveyş Donanmasını bitirmesi için görevlendirildi. Şubat 1537'de Bahadır şah, Portekizlilerce öldürüldü. Haberi Taht-ı Hümayun'a tam bir sene sonra Şubat 1538'de ulaştı. Bunun üzerine Padişah Mısır'a donanma yapımının hızlandırılması talimatını verdi. Ayrıca Bahadır Şah'ın varisi olmadığı için Gucerat'ta veraset kavgaları baş göstermişti. Bunun üzerine Kanuni Sultan Süleyman bahadır Şah'ın elçi yolladığı sırada Mekke'ye 3 kalyonla gönderdiği Gucerat devlet hazinesini Payitaht'a getirmeye karar verdi. Önce İskenderun'a getirilen hazine Salih Reis gözetiminde İstanbul'a getirilecekti. Bu nakliyat haberini alan Cenevizli amiral [[Andrea Dorya]], Salih Reis’in filosunu zaptetmeye çalıştıysa da Barbaros Hayreddin Paşa’nın müdahale etmesi üzerine emeline ulaşamadı.


Bu sırada Portekiz Krallığının Hindistan'da baskıları sürüyordu. Gucerat sultanı Bahadır Şah, hem hediyelerle Osmanlı Devleti Padişahına ulak göndermişti hem de hazinesini isgâl altındaki ülkesinden daha güvenli [[Haremeyn]] bölgesine emaneten 3 adet kalyon ile yola çıkartmıştl
⚫
Donanma hazırlığı hem yeni gemilerin yapımıyla hem de eski gemilerin toplarla takviye edilmesiyle sürüyordu. Bu sırada [[Venedik Cumhuriyeti]] ile Osmanlı Devleti'nin arası bozulduğu için İskenderun'da ve İstanbul'da venedik ticaret gemilerine el konulmuş ve mürettebatı da esir edilmişti. Hadım Süleyman Paşa bazı mürettebatı donanmayı güçlendirmek için sefere beraberinde götürdü.
⚫
1536 yılında Edirne'ye ulaşan [[Gucerat]] Sultanı [[Bahadır Şah]]'ın elçisi Edirne'de Padisah huzuruna kabul edildi. Bahadır Şah hem ülkesini işgal eden [[Babür İmparatorluğu|Türk-Moğol]] imparatoru [[Nasireddin Muhammed Hümayun Şah|Hümayun]]’a hem de Portekiz Krallığı'na karşı yardım istiyordu. Osmanlı İmparatorluğu, Hindistan'daki müslüman devletlerin iç işlerine karışmayı reddetti lakin Portekiz Krallığı'nı orada bir tehtit olarak gördüğünü belirterek bir donanma hazırlığına başlayacaktı. Elçiyle bu görüşme yapıldığında Portekizliler Diu limanını ele geçirmişlerdi bile.

Hadım Süleyman Paşa bu olaylar doğrultusunda Ocak 1537'de tekrar Mısır Beylerbeyiliğine getirildi ve İran seferi dolayısıyla yarım kalan Süveyş Donanmasını bitirmesi için görevlendirildi. Diger taraftan Portekizlilere Suveys'te bir Osmanli filosu kurulma haberinin almislardi. Diu kalesini tahkim ettiler. Şubat 1537'de [[Bahadır Şah]]'ı Portekizliler hile ile öldürüp kardesi Mahmut'u Gucerat Sultani yaptilar.
Bahadır Sah, Portekizlilerce öldürüldü. Haberi Taht-ı Hümayun'a tam bir sene sonra Şubat 1538'de ulaştı.

⚫
Bunun üzerine Padişah Mısır'a donanma yapımının hızlandırılması talimatını verdi. Ayrıca Bahadır Şah'ın varisi olmadığı için Gucerat'ta veraset kavgaları baş göstermişti. Bunun üzerine Kanuni Sultan Süleyman Bahadır Şah'ın elçi yolladığı sırada Mekke'ye 3 kalyonla gönderdiği Gucerat devlet hazinesini Payitaht'a getirmeye karar verdi. Önce İskenderun'a getirilen hazine [[Salih Reis]] gözetiminde İstanbul'a getirilecekti. Bu nakliyat haberini alan Cenevizli amiral [[Andrea Dorya]], Salih Reis’in filosunu zaptetmeye çalıştıysa da Barbaros Hayreddin Paşa’nın müdahale etmesi üzerine emeline ulaşamadı.

⚫
Donanma hazırlığı hem yeni gemilerin yapımıyla hem de eski gemilerin toplarla takviye edilmesiyle sürüyordu. Bu sırada [[Venedik Cumhuriyeti]] ile Osmanlı Devleti'nin arası bozulduğu için İskenderun'da ve İstanbul'da Venedik ticaret gemilerine el konulmuş ve mürettebatı da esir edilmişti. Hadım Süleyman Paşa bazı mürettebatı donanmayı güçlendirmek için sefere beraberinde götürdü.

⚫
===Aden seferi===

⚫
Hadim Suleyman Pasa kendi arzusu üzerine Süveyş Donanması Serdarlığına atandı. 13 Haziran 1538'de 76 parca gemi ve 1500'u yeniceri 6500 asker ile Suveys'ten ayrildi. Tur'da bulunan 30 gemi de donanmaya katıldıktan sonra Temmuz ayının ortasında tüm donanma Cidde'de toplandı. Kameran limaninin geldiginde daha once Osmanli egemenligini kabul etmis olan [[Aden]] Emiri Amir bin Davud'u tekrar itaata davet etti. 3 Ağutos 1538'de ise donanma Aden Limanı'na demirledi. Portekiz Krallığı'na daha yakın olan Aden Emiri Amir Bin Davud önce Süleyman Paşa tarafından gemisine çağrıldı. Zamanın kroniklerine bakılacak olursa da önceden hasta askerlerin tedavisi bahanesiyle hasta olmayan askerler de sehire sokulmuş ve onlara refakatçi olarak da askerler Aden'e girmişlerdi. Aden Emiri Süleyman Paşa'nin gemisine 4 önemli adamıyla geldiğinde tutklandı ve asılarak idam edildi. Bu sırada top atışı ile işaret verildi. Hem limandaki donanmada bulunan askerler hem de içeriye hasta olarak ve refakatçi olarak girmeyi başaran 500 silahlı asker Aden'i işgal ettiler. Şehir yağmalandı. Ganimet Süleyman Paşa'nın emriyle toplanıp haznedarına teslim etti. 16 gün Aden'de kalıp sukûneti sağadıktan sonra Behram Bey'i ve 500 askeri burada bırakarak Hindistan'a doğru yola koyuldu. [[Gucerat]] kıyılarına yioneldi<ref name="yasamyapit"/>


⚫
===Aden Seferi===
⚫
2000'i yeniçeri olmak üzeri 9000 asker bulunduran ve toplamda diğer mürettebatla sayısı 20000'i bulan donanma, Serdarı Hadım Süleyman Paşa önderliğinde 13 Haziran 1538'de Süveyş'ten hareket etti. Bu sıralarda Kanuni Sultan Süleyman [[Boğdan]]'a Hayrettin Barbaros Paşa da [[Preveze]]'ye gideceklerdi. Tur'da bulunan 30 gemi de donanmaya katıldıktan sonra Temmuz ayının ortasında tüm donanma Cidde'de toplandı. 3 Ağutos 1538'de ise donanma Aden Limanı'na demirledi. Portekiz Krallığı'na daha yakın olan Aden Emiri Amir Bin Davud önce Süleyman paşa tarafından gemisine çağrıldı. Zamanın kroniklerine bakılacak olursa da önceden hasta askerlerin tedavisi bahanesiyle hasta olmayan askerler de sehire sokulmuş ve onlara refakatçi olarak da askerler Aden'e girmişlerdi. Aden Emiri Süleyman Paşa'nin gemisine 4 önemli adamıyla geldiğinde tutklandı ve asılarak idam edildi. Bu sırada top atışı ile işaret verildi. Hem limandaki donanmada bulunan askerler hem de içeriye hasta olarak ve refakatçi olarak girmeyi başaran 500 silahlı asker Aden'i işgal ettiler. Şehir yağmalandı. Ganimet Süleyman Paşa'nın emriyle toplanıp haznedarına teslim etti. 16 gün Aden'de kalıp sukûneti sağadıktan sonra Behram Bey'i ve 500 askeri burada bırakarak Hindistan'a doğru yola koyuldu.


===Hindistan Seferi ve başarısızlık===
===Hindistan Seferi ve başarısızlık===

19 Ağustos 1538'de Aden'den demir alan Hadım Süleyman Paşa Serdarlığındaki Osmanlı donanması 2 Eylül'de Diu'nun 100 mil açıklarında demirledi. Ayın 4'ünde ise limana yakın bir yerde demirledi. Ayın 7'sinde patlak veren fırtınada donanma hasar gördü. Gemilerin tamiri için diu'ya 20 mil mesafedeki Madresabat(Caffarâbâd) limanına demirledi. Burada yaklaşık 3 hafta kaldı. Bu sure zarfında hem Diu limanına gelen Portekiz yardım gemilerini engelleyememiş olacaktı hem de Portekizlilere hazırlık için 3 hafta daha vermiş olacaktı. Ayrıca Madresebad'a demirlerken 4 gemi haliçte karaya oturdu. Yüklerin bir kısmı döküldü. Bunların içinde at eyeri de vardı. Bu durum yerel yöneticilerce türklerin kendi ülkelerini de istila edeceklerine yoruldu. Bu olaydan sonra yerel yönetimlerin erzak ve at destekleri sekteye uğrayacaktı. Hindistandaki yerel yöneticilere varmadan önce destekleri için mektuplar yollayan Süleyman paşa, hem bu son olaya yüzünden hem de daha önce izlediği politikalar sebebiyle çok fazla destek göremedi. Bu durumun, kroniklerde ve günümüz tarihçilerinin görüşlerinde birleştiği üzere Hadım Süleyman Paşa'nın Başta Aden Emiri'ni idam etmesi gibi güven vermeyen politikalarından kaynaklandığı söylenebilir. Nitekim bu sert tavırların ''yenilgiyi'' kabul ederek boynunda urgan ile teslim olan Zebid Beyi Nâhuda Ahmed'i idam ettirmesi ve Zebid'den geri dönüş yolunda 140 Portekizli esirin idam edilmesi Paşa'nın yönetim tarzının ''saldırgan'' olduğunun bir başka göstergesidir. Hindistan'ı kusatması için Diu limanını bir üs olarak kullanması gerektiğinin bilincinde olduğu düşünüldüğünde Hadım Süleyman Paşa'nın daha fazla müttefik edinmesi için daha ılımlı bir politika güdmesi gerektiği genel kabül görmektedir. Bölgedeki Türk devletleri Hadım Süleyman Paşa'nın askerlerle topraklarından geçmelerini bir tehtid olarak görmüş mümkün mertebe desteklerini belli etmeden de olsa geciktirerek ya da tam bir karşı duruşla esirgemişlerdir.<ref> OTAM (2008) "", ''Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi'', No.23 Say.195-239 Yayın T</ref>
19 Ağustos 1538'de Aden'den demir alan Hadım Süleyman Paşa Serdarlığındaki Osmanlı donanması Cucerat kiyilarina eristi ve2 Eylül'de Diu'nun 100 mil açıklarında demirledi. Ayın 4'ünde ise Diu limanina yakın bir yerde demirledi. Ayın 7'sinde patlak veren fırtınada donanma hasar gördü. Gemilerin tamiri için Diu'ya 20 mil mesafedeki Madresabat(Caffarâbâd) limanına demirledi. Burada yaklaşık 3 hafta kaldı. Bu sure zarfında hem Diu limanına gelen Portekiz yardım gemilerini engelleyememiş olacaktı hem de Portekizlilere hazırlık için 3 hafta daha vermiş olacaktı. Ayrıca Madresebad'a demirlerken 4 gemi haliçte karaya oturdu. Yüklerin bir kısmı döküldü. Bunların içinde at eyeri de vardı. Bu durum yerel yöneticilerce Türk'lerin kendi ülkelerini de istila edeceklerine yoruldu. Bu olaydan sonra yerel yönetimlerin erzak ve at destekleri sekteye uğradi. Hindistandaki yerel yöneticilere varmadan önce destekleri için mektuplar yollayan Süleyman Paşa, hem bu son olaya yüzünden hem de daha önce izlediği politikalar sebebiyle çok fazla destek göremedi. Bu durumun, kroniklerde ve günümüz tarihçilerinin görüşlerinde birleştiği üzere Hadım Süleyman Paşa'nın Başta Aden Emiri'ni idam etmesi gibi ven vermeyen politikalarından kaynaklandığı söylenebilir. Eylül ayında [[Diu Kuşatması]]'nı baslatti ama Portekiz muhafizi Antonio de Silva'nin direnisi ile cok iyi takhim edilmis bu kaleyi eline geciremedi.

Hindistan'da Diu limanını bir üs olarak kullanması gerektiğinin bilincinde olduğu düşünüldüğünde Hadım Süleyman Paşa'nın daha fazla müttefik edinmesi için daha ılımlı bir politika gütmesi gerektiği genel kabül görmektedir. Bölgedeki Türk devletleri Hadım Süleyman Paşa'nın askerlerle topraklarından geçmelerini bir tehtid olarak görmüş mümkün mertebe desteklerini belli etmeden de olsa geciktirerek ya da tam bir karşı duruşla esirgemişlerdir.<ref> OTAM (2008) "", ''Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi'', No.23 Say.195-239 Yayın T</ref>

=== Hindistan'dan geri donus===

Hindistan'dan basarisiz donus Hadim Suleyman Paşa'nın ''saldırgan'' yönetim tarzıni daha da sertlestirdigi kabul edilbilir. Once Zebid kalesine hucum etmistir. ''Yenilgiyi'' kabul ederek boynunda urgan ile teslim olan Zebid Beyi Nâhuda Ahmed'i idam ettirmistir. Zebid'den geri dönüş yolunda 140 Portekizli esirin idam edilmesi sertliginin bir başka göstergesidir.

Zebid kalesini eline gcirdikten sonra bir idari reform yaparak 1539'da Yemen, Aden ve [[Zebid]]'i de içine alan Yemen Eyaleti oluşturdu. Bu eyalet valiligine Biyikli Mehmet Pasa'nin oglu Mustafa Pasa'yi vali tayin etti. Cidde'ye 31 Mart 1539'da geldi. Donanmayi Suveys'e geri gonderip kendisi Cidde'den kara yolu ile Mekke ve Medine'ye hacca gitti. Sonra Mayısta Mısır'a geri döndü. İstanbul'dan gelen emirle Divan-ı Hümayun'a rapor vermek üzere Kasım ayında İstanbul'a döndü.


===İstanbul yılları ve ölümü===
===İstanbul yılları ve ölümü===
Hindistan seferinden sonra donanmayı Cidde'ye 31 Mart 1539'da geldi. Ertesi gün karaya çıktı ve şehrin dışına çadır kurdu. Ayın 7'sinde donanmayı Süveyş'e yollayan Paşa kara yoluyla Mekke'ye hacca gitti. Sonra Mayısta Mısır'a geri döndü. İstanbul'dan gelen emirle Divan-ı Hümayun'a rapor vermek üzere Kasım ayında İstanbul'a döndü. İstanbul'da Kubbealtı Vezirliğine getirildi. Önce ikinci vezirliğe yükseldi.


Sonra da Nisan 1541'de Sadrazam oldu. Kanuni Suleyman'in 1541 Macaristan seferi sirasinda ulkenin dogu sinirini korumak hedefiye [[Tokat]] bolgesinde Artukabada'a gonderildi. Daha sonraki Istolni-Belgrad seferinde ise Kanuni'nin maiyetinde bulundu. 28 Kasım 1544'te Padişah Huzurdayken Divan'da eski Mısır Beylerbeyi Deli Hüsrev Paşa ile tartıştılar ve hatta hançerler çekildi. Bunun üzerine Kanuni Sultan Süleyman ikisini de görevden aldı.
1539 sonlarina dogru İstanbul'a dönüp Kubbealtı Vezirliğine getirildi. Önce ikinci vezirliğe yükseldi sonra da Nisan 1541'de Lutfi Pasa yerine Sadrazam oldu. Sonra da Nisan 1541'de Sadrazam oldu. Kanuni Suleyman'in 1541 Macaristan seferi sirasinda ulkenin dogu sinirini korumak hedefiye [[Tokat]] bolgesinde Artukabada'a gonderildi. Daha sonraki Istolni-Belgrad seferinde ise Kanuni'nin maiyetinde bulundu.

28 Kasım 1544'te yerine Mısır Beylerbeyiliğine getirilen [[Deli Hüsrev Paşa]] ile Hadım Süleyman Paşa'nın Mısır Beylerbeyi olduğu sıradaki uygulamaları hususunda suçlamalarda bulununca aralarında tartışma çıktı. Hatta padisah onunde hançerler çekildi. Bunun üzerine Kanuni Sultan Süleyman her iki Paşayi da görevden aldı.

Haıdım Süleyman Paşa Malkara'ya sürüldü. Hakkında öne sürülen suçlamalardan aklanmasının ardından kısa bir süre sonraylül 1547'de Malkara'da hayatını kaybetti. <ref>Ana Britannica, ''Hadım Süleyman Paşa Maddesi''</ref>

==Değerlendirilme==

Sicill-i Osmani'de şöyle değerlendirilmektedir.<ref name="sicilliosmani"/>
<blockquote>
Sert tedbirli, cesurdu. İhtişama düşkün olup bin nefer kölesi vardı.
</blockquote>

==Eserleri==

Kahire kalesini tamir ettirmiştir. Kusun'da bir zaviye, Bulak ve [[Yemen]]'de camii, ribat, hamam gibi hayır eserleri yaptırmıştır.<ref name="yasamyapit"/>


Hadım Süleyman Paşa Malkara'ya sürüldü. Daha sonra hakkında ortaya atılan iddialar yalanlandığından kısa bir süre sonra Eylül 1547'de Malkara'da hayatını kaybetti.


== Ayrıca bakınız ==
== Ayrıca bakınız ==
65. satır: 96. satır:
* Danişmend, İsmail Hâmi, (1961) ''Osmanlı Devlet Erkânı'', İstanbul:Türkiye
* Danişmend, İsmail Hâmi, (1961) ''Osmanlı Devlet Erkânı'', İstanbul:Türkiye
* Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), ''Sicill-i Osmani'', İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN:975-333-0383 C.1II say.78-79 [http://archive.org/details/sicılliosmani01sruoft]
* Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), ''Sicill-i Osmani'', İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN:975-333-0383 C.1II say.78-79 [http://archive.org/details/sicılliosmani01sruoft]
* ASlan, Adnan, "Süleymn Paşa (Hadım)", (1999) ''Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi'', İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.2 s.567-668 ISBN:975-08-0072-9
* Aslan, Adnan, "Süleymn Paşa (Hadım)", (1999) ''Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi'', İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.2 s.567-668 ISBN:975-08-0072-9
* Kerr, R. ve F.A.Eden, (1972) ''Particular relation of the expedition of Solayman Pasha from Suez to India against the portuguese at Diu'', Edinburg. {{ing}}
* Kerr, R. ve F.A.Eden, (1972) ''Particular relation of the expedition of Solayman Pasha from Suez to India against the portuguese at Diu'', Edinburg. {{ing}}


Sayfanın 16.59, 24 Ocak 2013 tarihindeki hâli

Hadım Süleyman Paşa
Osmanlı Sadrazamı
Görev süresi
Nisan 1541 - 28 Kasım 1544
Yerine geldiği Damat Çelebi Lütfi Paşa
Yerine gelen Damat Rüstem Paşa
Kişisel bilgiler
Doğum yak. 1467
Ölüm Eylul 1547
Malkara

Hadım Süleyman Paşa (d. yak. 1467 - ö. Eylul 1547, Malkara), I. Süleyman saltanatı döneminde Nisan 1541-28 Kasım 1544 arasında sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamı ve Serdarıdır. İki kez Mısır Valiliği yapmış ve Hindistan'a sefere çıkan ilk Osmanlı Donanması'na komuta etmiştir.

Hayatı

Hadım Süleyman Paşa devşirme olarak saraya geldi. Enderun'dan cikinca hadim akagalar arasina girdi. Önce hazinedarbaşılığa yükseldi. Daha sonra Macristan sinirini korumakla gorevlendirildi. [1]

Birinci Misir Beylerbeyligi

1524'te Şam Beylerbeyiliğine atandi. Misir'a gidip Hain Ahmet Pasa isyaninin bastirip onu ortadan kaldiran Sadrazam Pargalı İbrahim Paşa'nin davet uzerine 14 Haziran 1525'te de Mısır Beylerbeyiliğine atandı. Mısır'da bulunduğu 10 yillik süre zarfında Osmanlı merkezi yönetiminin güçlenmesini ve eyalet gelirinin artmasını sağladi. Osmanli egemenligini Yemen ve guney Misir'da geklsitirp pekistirmek istemekteydi.

Ayni zamanda Hint ticaretine Portekiz Krallığı tehdidi ortaya cikmisti. Portekizlilerin Ümit Burnu'nu geçip o zamanlarda müslümanların tekelinde bulunan Baharat Yolu ticaretine alternatif bir yol açmaları ve Portekiz Krallığı'nın yeni limanlarda söz sahibi olmak istemeleri İmparatorluğun Doğusunda gerginliği arttırmıştı. [[Aden Körfezi ve çevresinde seyrüseferin güvenli olması ayrıca Aden ve Yemen'in tam bir Osmanlı hakimiyeti altına girmesi için Hadım Süleyman Paşa, Kanuni Sultan Süleyman'dan bir donanma kurmak için izin istedi. Gelen olumlu cevaba müteakiben 80 parçalık gemi yapılmak üzere gerekli malzemeler Süveyş tersanesi istikametine doğru peyderpey 1530-31 yılları içerisinde ulaştırıldı. Lakin bu donanmanın yapımı için ayrılan Mısır Eyaleti vergisi İran'a şavaş açılması sebebiyle bu cepheye kaydırıldığı için Süveyş tersanesindeki donanma projesi bir süreliğine ertelendi.

Padisah İran'a şavaş açılıp Irakeyn Seferi'ne baslayinca, yeni cepheye destek olmak için padişahın talimatıyla 26 Şubat 1535'te Mısır Beylerbeyliği görevini Deli Hüsrev Paşa'ya bıraktı. [1]

İran Seferi ve ikinci Mısır beylerbeyiliği

Irakeyn seferi dönüşünde 1535'de Anadolu Beylerbeyiliğine atandı.

Bu sırada Portekiz Krallığının Hindistan'da baskıları sürüyordu. Gucerat sultanı Bahadır Şah, hem hediyelerle Osmanlı Devleti Padişahına ulak göndermişti hem de hazinesini isgâl altındaki ülkesinden daha güvenli Haremeyn bölgesine emaneten 3 adet kalyon ile yola çıkartmıştl 1536 yılında Edirne'ye ulaşan Gucerat Sultanı Bahadır Şah'ın elçisi Edirne'de Padisah huzuruna kabul edildi. Bahadır Şah hem ülkesini işgal eden Türk-Moğol imparatoru Hümayun’a hem de Portekiz Krallığı'na karşı yardım istiyordu. Osmanlı İmparatorluğu, Hindistan'daki müslüman devletlerin iç işlerine karışmayı reddetti lakin Portekiz Krallığı'nı orada bir tehtit olarak gördüğünü belirterek bir donanma hazırlığına başlayacaktı. Elçiyle bu görüşme yapıldığında Portekizliler Diu limanını ele geçirmişlerdi bile.

Hadım Süleyman Paşa bu olaylar doğrultusunda Ocak 1537'de tekrar Mısır Beylerbeyiliğine getirildi ve İran seferi dolayısıyla yarım kalan Süveyş Donanmasını bitirmesi için görevlendirildi. Diger taraftan Portekizlilere Suveys'te bir Osmanli filosu kurulma haberinin almislardi. Diu kalesini tahkim ettiler. Şubat 1537'de Bahadır Şah'ı Portekizliler hile ile öldürüp kardesi Mahmut'u Gucerat Sultani yaptilar. Bahadır Sah, Portekizlilerce öldürüldü. Haberi Taht-ı Hümayun'a tam bir sene sonra Şubat 1538'de ulaştı.

Bunun üzerine Padişah Mısır'a donanma yapımının hızlandırılması talimatını verdi. Ayrıca Bahadır Şah'ın varisi olmadığı için Gucerat'ta veraset kavgaları baş göstermişti. Bunun üzerine Kanuni Sultan Süleyman Bahadır Şah'ın elçi yolladığı sırada Mekke'ye 3 kalyonla gönderdiği Gucerat devlet hazinesini Payitaht'a getirmeye karar verdi. Önce İskenderun'a getirilen hazine Salih Reis gözetiminde İstanbul'a getirilecekti. Bu nakliyat haberini alan Cenevizli amiral Andrea Dorya, Salih Reis’in filosunu zaptetmeye çalıştıysa da Barbaros Hayreddin Paşa’nın müdahale etmesi üzerine emeline ulaşamadı.

Donanma hazırlığı hem yeni gemilerin yapımıyla hem de eski gemilerin toplarla takviye edilmesiyle sürüyordu. Bu sırada Venedik Cumhuriyeti ile Osmanlı Devleti'nin arası bozulduğu için İskenderun'da ve İstanbul'da Venedik ticaret gemilerine el konulmuş ve mürettebatı da esir edilmişti. Hadım Süleyman Paşa bazı mürettebatı donanmayı güçlendirmek için sefere beraberinde götürdü.

Aden seferi

Hadim Suleyman Pasa kendi arzusu üzerine Süveyş Donanması Serdarlığına atandı. 13 Haziran 1538'de 76 parca gemi ve 1500'u yeniceri 6500 asker ile Suveys'ten ayrildi. Tur'da bulunan 30 gemi de donanmaya katıldıktan sonra Temmuz ayının ortasında tüm donanma Cidde'de toplandı. Kameran limaninin geldiginde daha once Osmanli egemenligini kabul etmis olan Aden Emiri Amir bin Davud'u tekrar itaata davet etti. 3 Ağutos 1538'de ise donanma Aden Limanı'na demirledi. Portekiz Krallığı'na daha yakın olan Aden Emiri Amir Bin Davud önce Süleyman Paşa tarafından gemisine çağrıldı. Zamanın kroniklerine bakılacak olursa da önceden hasta askerlerin tedavisi bahanesiyle hasta olmayan askerler de sehire sokulmuş ve onlara refakatçi olarak da askerler Aden'e girmişlerdi. Aden Emiri Süleyman Paşa'nin gemisine 4 önemli adamıyla geldiğinde tutklandı ve asılarak idam edildi. Bu sırada top atışı ile işaret verildi. Hem limandaki donanmada bulunan askerler hem de içeriye hasta olarak ve refakatçi olarak girmeyi başaran 500 silahlı asker Aden'i işgal ettiler. Şehir yağmalandı. Ganimet Süleyman Paşa'nın emriyle toplanıp haznedarına teslim etti. 16 gün Aden'de kalıp sukûneti sağadıktan sonra Behram Bey'i ve 500 askeri burada bırakarak Hindistan'a doğru yola koyuldu. Gucerat kıyılarına yioneldi[1]


Hindistan Seferi ve başarısızlık

19 Ağustos 1538'de Aden'den demir alan Hadım Süleyman Paşa Serdarlığındaki Osmanlı donanması Cucerat kiyilarina eristi ve2 Eylül'de Diu'nun 100 mil açıklarında demirledi. Ayın 4'ünde ise Diu limanina yakın bir yerde demirledi. Ayın 7'sinde patlak veren fırtınada donanma hasar gördü. Gemilerin tamiri için Diu'ya 20 mil mesafedeki Madresabat(Caffarâbâd) limanına demirledi. Burada yaklaşık 3 hafta kaldı. Bu sure zarfında hem Diu limanına gelen Portekiz yardım gemilerini engelleyememiş olacaktı hem de Portekizlilere hazırlık için 3 hafta daha vermiş olacaktı. Ayrıca Madresebad'a demirlerken 4 gemi haliçte karaya oturdu. Yüklerin bir kısmı döküldü. Bunların içinde at eyeri de vardı. Bu durum yerel yöneticilerce Türk'lerin kendi ülkelerini de istila edeceklerine yoruldu. Bu olaydan sonra yerel yönetimlerin erzak ve at destekleri sekteye uğradi. Hindistandaki yerel yöneticilere varmadan önce destekleri için mektuplar yollayan Süleyman Paşa, hem bu son olaya yüzünden hem de daha önce izlediği politikalar sebebiyle çok fazla destek göremedi. Bu durumun, kroniklerde ve günümüz tarihçilerinin görüşlerinde birleştiği üzere Hadım Süleyman Paşa'nın Başta Aden Emiri'ni idam etmesi gibi ven vermeyen politikalarından kaynaklandığı söylenebilir. Eylül ayında Diu Kuşatması'nı baslatti ama Portekiz muhafizi Antonio de Silva'nin direnisi ile cok iyi takhim edilmis bu kaleyi eline geciremedi.

Hindistan'da Diu limanını bir üs olarak kullanması gerektiğinin bilincinde olduğu düşünüldüğünde Hadım Süleyman Paşa'nın daha fazla müttefik edinmesi için daha ılımlı bir politika gütmesi gerektiği genel kabül görmektedir. Bölgedeki Türk devletleri Hadım Süleyman Paşa'nın askerlerle topraklarından geçmelerini bir tehtid olarak görmüş mümkün mertebe desteklerini belli etmeden de olsa geciktirerek ya da tam bir karşı duruşla esirgemişlerdir.[2]

Hindistan'dan geri donus

Hindistan'dan basarisiz donus Hadim Suleyman Paşa'nın saldırgan yönetim tarzıni daha da sertlestirdigi kabul edilbilir. Once Zebid kalesine hucum etmistir. Yenilgiyi kabul ederek boynunda urgan ile teslim olan Zebid Beyi Nâhuda Ahmed'i idam ettirmistir. Zebid'den geri dönüş yolunda 140 Portekizli esirin idam edilmesi sertliginin bir başka göstergesidir.

Zebid kalesini eline gcirdikten sonra bir idari reform yaparak 1539'da Yemen, Aden ve Zebid'i de içine alan Yemen Eyaleti oluşturdu. Bu eyalet valiligine Biyikli Mehmet Pasa'nin oglu Mustafa Pasa'yi vali tayin etti. Cidde'ye 31 Mart 1539'da geldi. Donanmayi Suveys'e geri gonderip kendisi Cidde'den kara yolu ile Mekke ve Medine'ye hacca gitti. Sonra Mayısta Mısır'a geri döndü. İstanbul'dan gelen emirle Divan-ı Hümayun'a rapor vermek üzere Kasım ayında İstanbul'a döndü.

İstanbul yılları ve ölümü

1539 sonlarina dogru İstanbul'a dönüp Kubbealtı Vezirliğine getirildi. Önce ikinci vezirliğe yükseldi sonra da Nisan 1541'de Lutfi Pasa yerine Sadrazam oldu. Sonra da Nisan 1541'de Sadrazam oldu. Kanuni Suleyman'in 1541 Macaristan seferi sirasinda ulkenin dogu sinirini korumak hedefiye Tokat bolgesinde Artukabada'a gonderildi. Daha sonraki Istolni-Belgrad seferinde ise Kanuni'nin maiyetinde bulundu.

28 Kasım 1544'te yerine Mısır Beylerbeyiliğine getirilen Deli Hüsrev Paşa ile Hadım Süleyman Paşa'nın Mısır Beylerbeyi olduğu sıradaki uygulamaları hususunda suçlamalarda bulununca aralarında tartışma çıktı. Hatta padisah onunde hançerler çekildi. Bunun üzerine Kanuni Sultan Süleyman her iki Paşayi da görevden aldı.

Haıdım Süleyman Paşa Malkara'ya sürüldü. Hakkında öne sürülen suçlamalardan aklanmasının ardından kısa bir süre sonraylül 1547'de Malkara'da hayatını kaybetti. [3]

Değerlendirilme

Sicill-i Osmani'de şöyle değerlendirilmektedir.[4]

Sert tedbirli, cesurdu. İhtişama düşkün olup bin nefer kölesi vardı.

Eserleri

Kahire kalesini tamir ettirmiştir. Kusun'da bir zaviye, Bulak ve Yemen'de camii, ribat, hamam gibi hayır eserleri yaptırmıştır.[1]


Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b c d Aslan, Adnan, "Süleymn Paşa (Hadım)", (1999) Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.2 s.567-668 ISBN:975-08-0072-9
  2. ^ OTAM (2008) "", Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, No.23 Say.195-239 Yayın T
  3. ^ Ana Britannica, Hadım Süleyman Paşa Maddesi
  4. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; sicilliosmani isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)

Dış bağlantılar

  • Danişmend, İsmail Hâmi, (1961) Osmanlı Devlet Erkânı, İstanbul:Türkiye
  • Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN:975-333-0383 C.1II say.78-79 [1]
  • Aslan, Adnan, "Süleymn Paşa (Hadım)", (1999) Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.2 s.567-668 ISBN:975-08-0072-9
  • Kerr, R. ve F.A.Eden, (1972) Particular relation of the expedition of Solayman Pasha from Suez to India against the portuguese at Diu, Edinburg. (İngilizce)
Önce gelen:
Damat Çelebi Lütfi Paşa
Osmanlı Sadrazamı
Nisan 1541 - 28 Kasım 1544 		Sonra gelen:
Damat Rüstem Paşa
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Hadım_Süleyman_Paşa&oldid=12640999" sayfasından alınmıştır