Kâbil

Başlığın diğer anlamları için Kabil (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Kâbil کابل
Ülke	Afganistan
Vilayet	Kabil Vilayeti
İdare
• Belediye Başkanı	Muhammad Yunus Nawandish
Yüzölçümü
• Toplam	275 km²
Rakım	1790 m
Nüfus  (2011)
• Toplam	3,895,000
Zaman dilimi	UTC+4:30 (AST)
• Yaz (YSU)	UTC+4:30 (AST)

Kâbil (Farsça: کابل - Kābol), Afganistan'ın başkenti ve en büyük şehri.

Aynı zamanda ülkenin Kabil Vilayeti'nin de yönetim merkezi olan kent ülkenin doğusunda yer alır. 2011 yılı resmi rakamlarına göre banliyöleriyle birlikte 3,9 milyona yaklaşan nüfusuyla sadece ülkenin değil Merkezi Asya'nın da önemli merkezleri arasındadır.

Ülkenin ticari ve kültürel merkezi olan kent Hindukuş Dağları içinde Kabil Nehri boyunca ilerleyen dar bir vadide deniz seviyesinden 1800 metre yükseklikte kurulmuştur. Kabil, kuzeyde Hindukuş Dağları'ndaki geçitlere bağlanan yolları ve güneyde Pakistan'a uzanan Hayber Geçidi'ni denetlemesine olanak veren elverişli konumuyla stratejik bir kenttir. Ayrıca şehrin, ülke içinde Kandahar, Herat ve Mezar-ı Şerif, ülke dışında ise Celalabad üzerinden Peşaver ile iyi bir karayolu bağlantısı vardır.

Kabil'in önemli ticari ürünleri; taze ve kurutulmuş meyve, fındık, Afgan kilimleri, deri ve koyun derisi, iç giyim ve mobilyadır. Başlıca sanayi ürünleri ise; pamuklu ve yünlü dokuma, besin ürünleri ve mermerdir. Kabil'de çok sayıda tarihsel yapı ve Babür'ün mezarı bulunur. Keza onun adını taşıyan bahçeden başka birçok park ve bahçe kenti süsler ki 1978 işgalinden önce de günümüzde de şehrin büyük turizm potansiyeli vardır. Fakat Ruslarla savaşın başladığı 1978 yılından beri şehrin ekonomik faaliyetleri önemli ölçüde azalmıştır. Son yıllarda, özellikle 2001 yılından sonra Hamid Karzai döneminde bu konuda bir canlanma olduğu görülmektedir.

Kabil, 3.500 yıllık tarihiyle, Güney ve Orta Asya ticaret yolları üzerindeki stratejik konumu için pek çok devletin savaş alanı olmuş ve sürekli el değiştiren gözde bir şehirdir. 1978 yılındaki Sovyet müdahalesi ve 2001 yılındaki ABD işgali ise yakın tarihte görülebilen örneklerindendir.

Tarih

Kentin geçmişi 3.500 yıl önceye kadar dayanır ki MÖ 1500 yıllarında kurulduğu bilinmektedir. Türkçede Kâbil (a uzatılarak ve ince okunur) olan ismin aslı Kâbul'dur. Şehrin adı tarihte; Hindular'ın kutsal kitapların­dan Rig Veda'da Kubha, Batlamyus'un kitaplarında Kophen nehri kenarında Kabolitler'in 'Kaboura' şehri ve Çin seyahatnamelerinde Kao-fu şekillerinde geçer. 6. ve 7. yüzyıllarda kent Orta Asya'nın en önemli kentiydi. 13. yüzyılda Moğol hükümdarı Cengiz Han kenti ele geçirdi. 1504'te Hint-Türk İmparatorluğu'nun kurucusu Babür, Kabil'i alarak devletine başkent yaptı. Kent, 1738'de İran hükümdarı Nadir Şah tarafından alınıncaya kadar Hint-Türk İmparatorluğu'nun egemenliğinde kaldı. 1747'de Ahmed Şah Abdali bölgede ilk bağımsız Afgan devletini kurdu. Kabil 19. yüzyılda iki kez İngilizlerin eline geçti.

1978'de Ruslar tarafından alınan kent, Rusların ağır bir hezimetle 1988'de geri çekilmesinden sonra 2001 yılında ABD tarafından Usame Bin Ladin'in bu ülkede örgütlenmesi bahane edilerek işgal edildi. Ülkede ABD destekli bir hükûmet kurulmasına rağmen şehrin kontrolü ve güvenliği halen BM tarafından sağlanmaktadır.

Hükümet ve siyaset

Kentin mevcut belediye başkanı 2010 yılının Ocak ayında Devlet Başkanı Hamid Karzai tarafından Muhammad Yunus Nawandish seçildi.

Sağlık hizmeti

Afganistan'da sağlık hizmetleri nispeten yoksuldur. Varlıklı insanlar tedavilerini genellikle yurtdışında gerçekleştirmektedirler. Günümüzde Kabil'de birkaç hastane bulunmaktadır;

• Çocuk Fransız Tıp Enstitüsü
• Jamhuriat Hastanesi
• Sardar Muhammed Davud Han Hastanesi
• Cinnah Hastanesi (yapım aşamasında)
• Vezir Ekber Han Hastanesi
• Malalai Doğum Hastanesi
• Rabia-I-Balki Doğum Hastanesi
• Maywand Hastanesi
• Afshar Hastanesi
• Noor Göz Hastanesi
• Atatürk Çocuk Hastanesi
• Amerikan Tıp Merkezi
• DK-Alman Tıp Tanı Merkezi

Kardeş şehirleri

• Kazan Rusya

Ayrıca bakınız

• Kabil Hayvanat Bahçesi
• Afganistan'daki şehirler listesi