Seydi Mahmut Hayrani Türbesi
| Makale serilerinden |
Seyyid Mahmûd-ı Hayrânî (Alevî-Bektâşî Türkmen Pîri) | |
|---|---|
| Ölüm | 1269 Akşehir |
| Milliyet | Türkmen (Türk) |
| Etnik köken | Ehl-î Beyt (Alevî Türkmen) |
| Vatandaşlık | Türkmen (Türk) |
| Din | İslam (Alevî-Bektâşî) |
| Ebeveyn(ler) | Seyyid Mesud Paşa (babası) |
| Aile | Necmeddin Ahmed (erkek kardeşi) |
Seyyid Mahmut Hayrani Türbesi Akşehir’de bulunan tarihi bir türbedir ve Seyyid Mahmud Hayranî'nin mensup olduğu Alevî-Bektâşî Türkmen tasavvuf silsilesinden Horasanlı Alevî Türkmen aşiretlerinden Kureyşan ocağıdır.[1][2] Her Alevî Türkmen ocak mensupları Seyyid (Hüseynî) ve Şerif (Hasanî) Alevî kökenli müslümanlardır.[3][4]
Yerleşim
Türbe Konya ili Akşehir ilçesinde kentin güney kesiminde Sultan Dağlarının kuzey yamaçları üzerinde ve 38°21′10″K 31°24′48″D / 38.35278°K 31.41333°D koordinatlarındadır. Türbenin bulunduğu bahçe üzerinde ayrıca Ferruhşah Mescidi olarak bilinen bir mescit de yer alır.
Tarihi
Türbe Seyyid Mahmud Hayranî adlı bir Alevî'nin Türbesidir. Seyyid Mahmud Hayrânî'nin ölüm tarihi dikkate alınınca, türbenin bir 13. Yüzyıl türbesi olduğu anlaşılmaktadır. Her ne kadar binanın yapılış tarihi hakkında bir kayıt yoksa da sanduka üzerindeki 667 (yani Miladi 1268) binanın yapım tarihi olabilir. Bir kitabeye göre mimarı Asilzade Abdullah oğlu Ahmet’tir.[5] Türbenin bahçesinde yer alan Ferruhşah Mescidi ise tarihi kayıtlara Osmanlı sultanı I. Bayezid’in tutuklu olduğu yer olarak geçmiştir. 1402 yılındaki Ankara Savaşında Timur’a esir düşen Bayazit bir süre bu mescitte tutuklu kalmıştır. Osmanlı İmparatorluğunda Bayazit’in ölümünden sonraki Fetret devrinde Akşehir de Karamanoğlu Beyliği sınırları içindeydi. Bu dönemde Karamanoğlu 2. Mehmet Bey (1402-1420) türbeyi restore ettirmiştir.[6]
Seyyid Mahmud Hayrânî
Türbeye adını veren Seyyid Mahmud Hayrânî Mevlana Celaleddin Rumi’nin bir öğrencisidir. Harran’da doğmuş, Konya’da Mevlana’dan ders almış, daha sonra Akşehir’e gelmiş ve 1268 yılında yine Akşehir’de ölmüştür. Büyük bir ihtimalle Nasrettin Hoca’nın da hocasıdır.[6]
Teknik özellikler
Türbenin alt kısmı dörtken planlı olup üst bölümü ise dairesel planlıdır. Çatısı koniktir. Türbe içinde tahta işçiliği ile dikkati çeken dört sanduka vardı. Ancak bu sandukalar çalınmış, çalınan sandukalardan ikisi henüz yurt dışına çıkarılmadan önce bulunarak Türk ve İslam Eserleri Müzesine teslim edilmiştir. Diğer sandukalar Danimarka'daki Kopenhag David Samling Müzesindedir.
Kaynakça
- ^ Seyyid Mahmud Hayrânî Alevî-Bektâşî ve Türkmen Pîr ve Şeyhi'dir (Eski Yazar olan Rıza Zelyut, Seyyid Mahmud Hayrânî'nin Alevî-Bektâşî Horasan Pîri ve Türkmen Şeyhi olduğunu belgeledi.)
- ^ Seyyid Mahmud Hayrânî, Horasanlı Alevî Türkmen Pîr ve Şeyhi olmakla birlikte, Anadoluyu Türkleştirip İslamı yaymaya gelen Alevî Velîlerden birisidir (CHP-Genelbaşkanı olan Kemal Kılıçdaroğlu, kendisinin Alevî Türkmen meşrepli Kureyşan Ocağına mensup olduğunu ve böylece Seyyid Mahmud Hayrânî'nin soyundan gelen ve kendisi gibi Alevî Türkmen olduğunu söyledi. Ek olarakta soy belgesinin İstanbul müftülüğünün elinde olan Devlet arşivlerinde mevcut olan Nakib'ûl Eşraf kayıtlarında yazdığını ve bunun doğrulandığını belgeledi.)
- ^ Alevî (Arapça: علوِی) / Alevîlik (Arapça: علوِیون) Alevî kelimesinin anlamı; "Ali'ye mensup olan, Ali'nin soyundan gelen, onun Velayetini savunan (ikrâr veren) ve onun taraftarı olan demektir. Alevî Müslümanlarda; Hüseyin'in soyundan gelen Alevîlere Hüseyni veya Seyyid, Hasan'ın soyundan gelen Alevîlere ise Hasani veya Şerif denir. Kaynak: İslam'ın Ali'nin Ailesi - Ehli Beyt ve ilk Alevîler, Tarih ve Din araştırmacı yazarı; Teresa Bernheimer, ISBN 978-9944-61-167-1, Tekin Yayınevi [ISBN 9789944611671]
- ^ İslam'ın Ali'nin Ailesi - Ehli Beyt ve ilk Alevîler, Tarih ve Din araştırmacı yazarı; Teresa Bernheimer, ISBN 978-9944-61-167-1, Tekin Yayınevi [ISBN 9789944611671]
- ^ "Akşehir Postası". 20 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2019.
- ^ a b "Kimkimdir sayfası". 20 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2019.