Nemli burunlu primatlar: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
Khutuck Bot (mesaj | katkılar) k Bot v3: Kaynak ve içerik düzenleme (hata bildir) |
ingilizce sayfasından (Strepsirhini) çeviri ile sayfa yeniden yazıldı. Etiketler: Mobil değişiklik Mobil ağ değişikliği Gelişmiş mobil değişikliği |
||
| 1. satır: | 1. satır: | ||
{{İtalik başlık}} |
|||
{{Otomatik taksokutu |
{{Otomatik taksokutu |
||
|takson=Strepsirrhini |
| takson = Strepsirrhini |
||
| sıralama = [[Étienne Geoffroy Saint-Hilaire|É. Geoffroy]], 1812 |
|||
| ad = Nemli burunlu maymunlar |
|||
|en_erken=Tanesiyen |
|||
|en_eski_fosil=55.8 |
|en_eski_fosil=55.8 |
||
|en_genç_fosil=0 |
|en_genç_fosil=0 |
||
|en_erken=59.2 |
|||
|fosil_kaynak=<ref name=pbdb>{{Web kaynağı|url=https://paleobiodb.org/classic/checkTaxonInfo?taxon_no=89317&is_real_user=1|başlık=Strepsirrhini|erişimtarihi=16 Ağustos 2021|çalışma=paleobiodb.org}}</ref> |
|||
|fosil_kaynak=<ref>{{Cite web|title=Strepsirrhini|url=https://paleobiodb.org/classic/checkTaxonInfo?taxon_no=89317&is_real_user=1|access-date=2021-07-22|website=paleobiodb.org}}</ref> |
|||
| resim = Ringtailedlemur - 24937.jpg |
|||
| resim = Suborder Strepsirrhini.jpg |
|||
| resim_bilgi = [[Halka kuyruklu maki]] |
|||
| resim_bilgi = Bir strepsirrhine çeşitliliği örneği; sekiz biyolojik cins tasvir edilmiştir (yukarıdan, soldan sağa): [[Lemur]], [[Propithecus]], [[Daubentonia]], [[Varecia]], [[Microcebus]], †[[Darwinius]], [[Loris (cins)|Loris]], [[Otolemur]]. |
|||
| sıralama = [[Étienne Geoffroy Saint-Hilaire|Geoffroy]], 1812 |
|||
| altbölüm_sıra= |
| altbölüm_sıra = İnfra takımlar |
||
| altbölüm = {{extinct}}[[Adapiformes]]<br>[[Lemuriformes]]{{efn|name=Lemuriformes|Lemurlar ve lorisoidler arasındaki monofiletik ilişki yaygın olarak kabul edilse de, onların dal adı için aynı şey söylenemez. Burada Lemuriform terimi kullanılmıştor, çünkü her ikisi de Strepsirrhini alt takımı içinde, dişleri taranmış primatlar kuşağını bir infra takımda ve soyu tükenmiş, dişleri taranmamış adapiformları başka bir grupta kümeleyen popüler bir taksonomiden türetilmiştir.{{Sfn|Szalay|Delson|1980|p=149}}{{Sfn|Cartmill|2010|p=15}} Bununla birlikte, bir başka popüler alternatif taksonomi, lorisoidleri kendi infra takımları olan Lorisiformes'e yerleştirir.{{Sfn|Hartwig|2011|pp=20–21}}}} <small>(metne bakınız)</small><br> |
|||
| altbölüm = |
|||
<br> |
|||
Metne bakınız. |
|||
'''kardeş:''' [[Haplorhini]] |
|||
| aralık_haritası = Extant strepsirrhine range with fossil sites.png |
| aralık_haritası = Extant strepsirrhine range with fossil sites.png |
||
| aralık_haritası_altyazı = {{legend0|red}} {{smaller|[[Eosen]]-[[Miyosen]] fosil siteleri}}<br>{{legend0|#1BAD51|Mevcut nemli burunlu maymunların dağılımı|outline=gray}} |
| aralık_haritası_altyazı = {{legend0|red}} {{smaller|[[Eosen]]-[[Miyosen]] fosil siteleri}}<br>{{legend0|#1BAD51|Mevcut nemli burunlu maymunların dağılımı|outline=gray}} |
||
}} |
}} |
||
'''Nemli burunlu maymunlar''' (Strepsirrhini) [[primatlar]] takımının bir alt takımı. Bu grubun mensupları eskiden [[önmaymunlar]] olarak adlandırılırdı ve [[uzun bacaklıgiller]] (Tarsiidae) familyasını'da içerirdi. Artık bu sınıflandırma kabul edilmemekte. |
|||
'''Nemli burunlu maymunlar''' veya '''Strepsirhinler''' (Strepsirrhini ya da strepsirhini), Madagaskar [[makimsiler]]i, [[galagolar]] ("çalı bebekleri") ve Afrika'dan [[Potto|pottolar]] ile Hindistan ve güneydoğu Asya'dan gelen [[Lorigiller|lorislerden]] oluşan lemuriform primatları içeren primatların bir alt takımıdır. |
|||
Maymunların diğer alt takımı [[kuru burunlu maymunlar]]'dır (Haplorhini). |
|||
[[Eosen]] döneminde [[Avrupa]], [[Kuzey Amerika]] ve Asya'da evrimleşen, ancak iklim soğudukça Kuzey Yarımküre'nin çoğundan kaybolan soyu tükenmiş [[adapiform]] primatlar da alt takıma aittir. Adapiformlar bazen "lemur benzeri" olarak adlandırılır, ancak hem lemurların hem de adapiformların çeşitliliği bu karşılaştırmayı desteklemez. |
|||
== Özellikleri == |
|||
Nemli burunlu maymunları, diğer alt takımı oluşturan [[kuru burunlu maymunlar]]'dan farklı kılan bir sürü değişik özellikleri vardır. İsimlerini veren özellik, burunun [[Rhinarium]]'u aynı [[kedigiller]]'de olduğu gibi sürekli nemli olması, aynı zamanda iyi gelişmiş bir koku duyusu'nun kanıtıdır. Diğer bir fark, başparmağın diğer parmaklardan pek farklı olmaması ve ikinci ayak parmağın temizlik parmağı olarak evrimselleşmiş olmasıdır. Ayrıca insanların'da içinde yer aldığı kuru burunlu maymunlar alt takımında genelde tek bir yavru doğarken, nemli burunlularda daha fazla yavru doğar. |
|||
Nemli burunlu maymunlar, "ıslak" (nemli) rhinariumları (burnun ucu) ile tanımlanır - bu nedenle, [[Köpekgiller|köpeklerin]] ve [[Kedigiller|kedilerin]] rhinariumlarına benzer şekilde, yaygın ama yanlış olan "nemli burunlu" terimi kullanılır. Aynı zamanda, benzer büyüklükteki [[maymun]]lardan daha küçük bir beyne, koku almak için büyük olfaktör loblara, feromonları tespit etmek için bir vomeronazal organa ve epiteliyokoryal plasentaya sahip bir bikornuat uterusa sahiptirler. Gözleri, gece görüşünü iyileştirmek için yansıtıcı bir tabaka içerir ve göz yuvaları, göz çevresinde bir kemik halkası içerir, ancak arkasında ince bir kemik duvarı yoktur. Nemli burunlu maymunlar, kendi C vitaminini üretirken, [[kuru burunlu maymunlar]] bunu diyetlerinden almalıdır. Lemuriform primatlar, bir diş tarağı, ön tarafta özel bir diş seti ile karakterize edilir, ağzın alt kısmı çoğunlukla tımar sırasında kürkü taramak için kullanılır. |
|||
== Yayılım == |
|||
Yedi familya'nın beşi [[Madagaskar]] adasında yaşar. Diğer iki familyanın birisi [[Orta Afrika|Orta-]] ve [[Güney Afrika]]'da diğeri [[Güney Asya|Güney-]] ve [[Güneydoğu Asya]]'da yaşar. |
|||
Günümüzün yaşayan strepsirrhinlerinin çoğu, [[Habitat yok olması|habitat tahribatı]], [[Afrika vahşi hayvan yemeği|çalı eti]] için avlanma [[Egzotik hayvan|ve egzotik evcil hayvan]] ticareti için canlı yakalama [[Tehlikedeki türler|nedeniyle tehlikedelerdir]]. Hem yaşayan hem de soyu tükenmiş strepsirrhinler davranışsal olarak çeşitlidir, ancak hepsi esas olarak [[Ağaçsıl hareket|arborealdir]] (ağaçta barınan). [[Adapiform]]ların çoğu gündüzcül iken, yaşayan lemuriformların çoğu gececildir. Hem yaşayan hem de soyu tükenmiş gruplar öncelikle [[meyve]], [[yaprak]] ve [[böcek]]lerle beslenir. |
|||
== Sınıflandırma == |
|||
* Madagaskar adasında yaşayanlar '''[[Makimsiler]]''' (Lemuriformes) grubu içinde toplanır ve 5 yaşayan ile 1 soyu tükenmiş familyayı kapsar: |
|||
** [[Makigiller]] (Lemuridae) |
|||
** [[Kedi makisigiller]] (Cheirogaleidae) |
|||
** [[Çevik lemurgiller]] (Lepilemuridae) |
|||
** [[İndrigiller]] (Indriidae) |
|||
** [[Ayay]] (Daubentoniidae) |
|||
** [[Megaladapidae]] † |
|||
* Asya'da ve Afrika'da yaşayan 2 familya '''[[Lorisiler]]''' (Lorisiformes) grubunu oluşturur: |
|||
** [[Lorisgiller]] (Lorisidae) |
|||
** [[Galagogiller]] (Galagonidae) |
|||
* '''[[Adapiformes]]''' adında üçüncü bir grub [[Eosen]] devrinden [[Miosen]] devrine kadar [[Kuzey Amerika]], [[Avrasya]] ve [[Kuzey Afrika]]'da yaşamış birçok türü kapsamaktadır. Bu gruba dahil canlıların tamamının, ya da [[lemuriformes]] grubunun atası olabilir. |
|||
== |
== Etimoloji == |
||
Taksonomik Strepsirrhini adı, kıvrımlı (virgül şeklindeki) burun deliklerinin görünümüne atıfta bulunan Yunanca στρέψις strepsis "bir dönüş" ve ῥίς rhis "burun, burun (pl.) burun delikleri rhinarium veya ıslak burun üzerinde (GEN ῥινός gergedan) türetilmiştir. {{Kdn|Ankel-Simons|2007}} {{Kdn|Vaughan|Ryan|Czaplewski|2011}} İsim ilk olarak Fransız [[Doğa tarihi|doğa bilimci]] [[Étienne Geoffroy Saint-Hilaire]] tarafından 1812'de Platyrrhini ([[Yeni Dünya maymunları]]) ve Catarrhini ([[Eski Dünya maymunları]]) ile [[Takım (biyoloji)|karşılaştırılabilir bir alt takım]] olarak kullanıldı.{{Kdn|Osman Hill|1953}} Açıklamasında " ''Les narines terminales et sinueuses'' " ("Burun delikleri terminali ve sarımı")'den bahsetti.{{Kdn|Geoffroy Saint-Hilaire|1812}} |
|||
{{Kaynakça}} |
|||
== Kitaplar == |
|||
* Thomas Geissmann: ''Vergleichende Primatologie''. Springer, Berlin 2003, ISBN 3-540-43645-6 |
|||
* Ronald M. Nowak: ''Walker's Mammals of the World''. The Johns Hopkins University Press, Baltimore 1999, ISBN 0-8018-5789-9. |
|||
İngiliz [[Zooloji|zoolog]] [[Reginald Innes Pocock]] [[Kuru burunlu maymunlar|1918'de Strepsirrhini'yi]] canlandırıp Haplorhini'yi tanımladığında, ikinci <ref>Greek [[rho]] ⟨ρ⟩ ''r'' is written with a [[spiritus asper]] when word-initial, i.e. ⟨ῥ⟩ ''rh'', and often gets [[Gemination|doubled]] to ⟨ῤῥ⟩ ''rrh'' (also spelled ⟨ρρ⟩) when such a word constitutes the second part of a [[compound word]]. </ref> "r"yi her ikisinden de çıkardı ("Strepsi <u>rr</u> hini" ve "Haplo <u>rr</u> hini <u>" yerine "Strepsi r</u> hini" ve "Haplo <u>r hini"</u> "),{{Kdn|Groves|2008}}{{Kdn|Pocock|1918}} ancak her ikisi de É Geoffroy tarafından 1812'de adlandırılan Platyrrhini veya Catarrhini'den ikinci "r" yi çıkarmadı. [[Primatoloji|Pocock'un ardından birçok araştırmacı, 1987'de primatologlar]] Paulina Jenkins ve Prue Napier hatayı işaret edene kadar Strepsirrhini'yi tek bir "r" ile hecelemeye devam etti.{{Kdn|Jenkins|Napier|1987}} |
|||
{{Primatlar}} |
|||
{{Taksonçubuğu|from=Q82265}} |
|||
{{Otorite kontrolü}} |
|||
== Evrimsel tarih == |
|||
[[Kategori:Nemli burunlu maymunlar| ]] |
|||
Strepsirrhines, soyu tükenmiş adapiformları ve lemurları ve lorisoidleri (lorisler, pottolar ve galagolar) içeren lemuriform primatları içerir.{{Kdn|Rose|2006}} Nemli burunlu maymunlar, 55 ile 90 milyon yıl öncesi arasındaki primat radyasyonunun başlangıcına yakın bir zamanda [[haplorhin]] primatlarından ayrıldı. Daha eski sapma tarihleri, genetik analiz tahminlerine dayanırken, daha genç tarihler kıt fosil kayıtlarına dayanmaktadır. Lemuriform primatlar, her ikisi de Asya kökenli olabilecek adapiformlar olan cercolamoniinelerden veya [[sivaladapid]]lerden evrimleşmiş olabilir. Bir zamanlar, adapiformun daha uzmanlaşmış ve daha genç bir dalı olan, öncelikle Avrupa'dan gelen [[adapid]]lerden evrimleştikleri düşünülüyordu. |
|||
{{cladogram|başlık=Primat [[filogeni]]si |
|||
|caption=Strepsirrhinler ve haplorhinler, ilk gerçek primatların (euprimatlar) ortaya çıkmasından kısa bir süre sonra ayrıldı. Euprimatlar, [[sivri sincapçıklar]], kolugolar ve plesiadapiformlar arasındaki ilişki daha az kesindir. Bazen [[plesiadapiform]]lar euprimatlar ile Primatlar takımı altında gruplanır, [[kolugo]]lar Primatlar ile [[Primatomorpha]] altında gruplanır ve dördü de [[Euarchonta]] altında gruplanır.{{Sfn|Rose|2006|pp=157 & 165–167}} |
|||
Taç strepsirrhini'nin muhtemelen Adapiformes ağacının derinliklerinde ortaya çıktığı bulundu.<ref>{{Cite journal |last1=Boyer |first1=Doug M. |last2=Maiolino |first2=Stephanie A. |last3=Holroyd |first3=Patricia A. |last4=Morse |first4=Paul E. |last5=Bloch |first5=Jonathan I. |date=2018-09-01 |title=Oldest evidence for grooming claws in euprimates |journal=Journal of Human Evolution |volume=122 |pages=1–22 |doi=10.1016/j.jhevol.2018.03.010 |pmid=29935935 |issn=0047-2484}}</ref> |
|||
|align=right |
|||
|clades={{Clade|style=font-size:80%; line-height:80%; width:48em; |
|||
|label1= [[Euarchonta]] |
|||
|1={{Clade |
|||
|1=[[Scandentia]] (sivri sincapçıklar) |
|||
|label2= [[Primatomorpha]] |
|||
|2={{Clade |
|||
|1=[[Dermoptera]] (kolugolar) |
|||
|label2=[[Primatlar]]/ |
|||
|sublabel2=[[Plesiadapiformes]] |
|||
|2={{Clade |
|||
|state1=double |
|||
|1= |
|||
|label2=Euprimates |
|||
|2={{Clade |
|||
|label1=[[Haplorhini]] |
|||
|1={{Clade |
|||
|1=[[Simiyenler]] |
|||
|2=[[Tarsier]]ler |
|||
|3={{extinct}}[[Omomyiformes]]|state3=dashed |
|||
}} |
|||
|label2='''Strepsirrhini'''/ |
|||
|sublabel2=[[Adapiformes]] |
|||
|2={{Clade |
|||
|state1=double |
|||
|1= |
|||
|label2='''taç Strepsirrhini'''/ |
|||
|sublabel2=[[Lemuriformes]] |
|||
|2={{Clade |
|||
|1=[[Lorisoidea|Lorisoidler]] |
|||
|2=[[Makimsiler]] |
|||
}} |
|||
}} |
|||
}} |
|||
}} |
|||
}} |
|||
}} |
|||
}} |
|||
}} |
|||
Lemurlar 47 ila 54 milyon yıl önce Afrika'dan Madagaskar'a rafting yaparken, lorisler yaklaşık 40 milyon yıl önce Afrika galagolarından ayrıldı ve daha sonra Asya'yı kolonize etti. Lemuriformlar ve özellikle Madagaskar'ın lemurları, genellikle uygunsuz bir şekilde "yaşayan fosiller" veya "bazal" veya "düşük" primat örnekleri olarak tasvir edilir. {{Kdn|Whitten|Brockman|2001}} {{Kdn|Hartwig|2011}} {{Kdn|Fichtel|Kappeler|2009}} [[Memelilerin evrimi|Bu görüşler, memelilerin evrimi]] ve koku alma ( [[koku alma]] ), iskelet anatomilerinin özellikleri ve beyin boyutları gibi –ki bu nispeten küçüktür– strepsirhin özelliklerinin {{Kdn|Whitten|Brockman|2001}} evriminin anlaşılmasını tarihsel olarak engellemiştir. Lemurlar söz konusu olduğunda, [[doğal seçilim]], bu izole primat popülasyonunu, maymunlara kıyasla daha küçük ve daha az karmaşık beyinlerine rağmen, [[Ekolojik niş|önemli ölçüde çeşitlenmeye ve zengin çeşitlilikteki ekolojik nişleri doldurmaya itmiştir.]] {{Kdn|Hartwig|2011}} {{Kdn|Fichtel|Kappeler|2009}} |
|||
=== Belirsiz köken === |
|||
[[Dosya:Loris_lydekkerianus_nordicus_003.jpg|sol|küçükresim| İlk primatlar, bu narin loriste görüldüğü gibi, ince dallar boyunca manevra [[Ağaçsıl hareket|yapmayı mümkün kılan arboreal hareket]] için uyarlamalara sahipti.]] |
|||
Strepsirrhines, maymunlar ve tarsiyerler arasındaki farklılık, muhtemelen primatların ilk evrimleşmesinden hemen sonra ortaya çıktı. {{Kdn|Hartwig|2011}} Erken Eosen'den Orta Eosene kadar yaşayan primat gruplarına (lemuriformlar, tarsierler ve simanlar) ait az sayıda fosil bilinmesine rağmen,{{Kdn|Beard|2002}}{{Kdn|Simons|2003}}{{Kdn|Godinot|2006}} genetikten elde edilen kanıtlar ve son fosil bulguları, erken adaptif radyasyon sırasında mevcut olabileceklerini düşündürmektedir.{{Kdn|Rose|2006}} |
|||
Hem maymunların hem de tarsierlerin evrimleştiği en eski primatların kökeni bir sırdır. Hem kökenleri hem de içinden çıktıkları grup belirsizdir. Kuzey Yarımküre'deki ilk radyasyonlarını [[Fosil|gösteren fosil kayıtları]] çok ayrıntılı olmasına rağmen{{Kdn|Rose|2006}} Tropiklerden (primatların büyük olasılıkla ilk kez geliştiği yer),özellikle de primatlar ve ötherian memelilerin diğer ana dallarının (klad{{Adn|“'''Klad'''”, bir atadan ve onun soyundan gelenlerden oluşan bir gruptur.}}) ilk ortaya çıktığı zaman civarında, fosil kayıtları çok seyrektir. |
|||
Ayrıntılı tropikal fosillerden yoksun olan genetikçiler ve primatologlar, primat soyları arasındaki ilişkiyi ve birbirlerinden ayrılmalarından bu yana geçen süreyi belirlemek için genetik analizler kullandılar. Bu moleküler saati kullanarak, başlıca primat soyları için farklılaşma tarihleri, primatların 80-90 mya'dan daha fazla evrimleştiğini, yani ilk örneklerin fosil kayıtlarında ortaya çıkmasından yaklaşık 40 milyon yıl önce olduğunu ileri sürdü.{{Kdn|Hartwig|2011}} |
|||
İlk primatlar arasında hem [[Gececil hayvanlar|gececil]] [[Gündüzcül|hem de gündüzcü]] küçük türler bulunur{{Kdn|Hartwig|2011}} ve hepsi ağaççıldı. Elleri ve ayakları küçük dallarda manevra yapmak için özel olarak uyarlanmıştı.{{Kdn|Cartmill|Smith|2011}} Erken [[Paleosen|Paleosen'den]] [[Plesiadapiformes|kalma plesiadapiformlar]] bazen "arkaik primatlar" olarak kabul edilir, çünkü dişleri erken primatların dişlerine benzemektedir ve farklı ayak başparmağı (halluks) gibi ağaçlarda yaşamaya adaptasyonları vardır. Plesiadapiformlar primatlarla yakından ilişkili olsalar da, primatların doğrudan evrimleşmiş olabileceği veya olmayabileceği bir parafiletik grubu temsil edebilirler{{Kdn|Rose|2006}} ve bazı cinsler, primatlarla daha yakından ilişkili olduğu düşünülen [[kolugolar]]{{Adn|Kolugolara ayrıca "dermopteranlar" ve "uçan lemurlar/makiler" de denir.}} ile daha yakın akraba olabilir.{{Kdn|Rose|2006}} |
|||
İlk gerçek primatlar (eprimatlar), erken [[Eosen|Eosen'e]] (~55 myö) kadar fosil kayıtlarında görünmezler, bu noktada Paleosen-Eosen Termal Maksimum olarak bilinen [[İklim değişikliği kısa bir hızlı küresel ısınma]] döneminde Kuzey Yarımküre'ye yayıldılar.{{Kdn|Rose|2006}} Bu ilk primatlar, kuzey kıtalarda [[Cantius]], [[Donrussellia]], [[Altanius]] ve [[Teilhardina]]'nın yanı sıra [[Paleosen]] Afrika'sıdan daha şüpheli (ve parçalı) fosil [[Altiatlasius]]'u içeriyordu.{{Kdn|Miller|Gunnell|Martin|2005}}{{Kdn|Hartwig|2011}} Bu en eski [[Fosil primatlar listesi|fosil primatlar]] genellikle iki gruba ayrılır, adapiformlar {{Adn|Adapiformlara bazen adapoidler de denir}} ve [[Omomyidae|omomyiformlar]].{{Adn|Omomyidler, muhtemelen tarsierlerle daha yakından ilişkili bazal haplorhinlerdir.}} Her ikisi de fosil kayıtlarında ataları belirten ara formlardı{{Kdn|Rose|2006}}, her iki grup da çeşitlilik açısından zengindi ve [[Eosen]] boyunca yaygındı. |
|||
[[Eosen|Gelişmekte olan son dal, Eosen]] (56-34 milyon yıl önce) döneminde Avrupa, Kuzey Amerika ve Asya'da gelişen çeşitli ve yaygın bir grup olan adapiformlardı. [[Kuzey yarımküre|İklim soğudukça Kuzey Yarımküre'nin]] çoğundan kayboldular: Adapiformların sonuncusu [[Miyosen|Miyosen'in]] sonunda öldü (~7 myö).{{Temiz}} |
|||
=== Adapiform evrimi === |
|||
[[Dosya:Notharctus_osborni.jpg|sağ|küçükresim| ''[[Notharctus]]'', Kuzey Amerika adapiform türüdür, lemurlar benziyordu ama bunların ortaya çıkmasına neden olmadı.]] |
|||
[[Adapiformes|Adapiform primatlar]], lemurlarla birçok anatomik benzerliği paylaşan soyu tükenmiş strepsirinlerdir. {{Kdn|Rose|2006}} Hem lemurların hem de adapiformların çeşitliliği bu analojiyi desteklemese de bazen lemur benzeri primatlar olarak anılırlar. {{Kdn|Covert|2002}} |
|||
Yaşayan strepsirrinler gibi, adapiformlar da son derece çeşitliydi, {{Kdn|Whitten|Brockman|2001}} en az 30 cins ve 80 2000'li yılların başlarından itibaren fosil kayıtlarından bilinen türler. {{Kdn|Gebo|2002}} {{Kdn|Covert|2002}} Eosen sırasında [[Lavrasya|Laurasia'da]] çeşitlendiler {{Kdn|Rose|2006}} bazıları bir kara köprüsü üzerinden Kuzey Amerika'ya ulaştı. {{Kdn|Gebo|2002}} O zamandan beri fosil yataklarında bulunan en yaygın memeliler arasındaydılar. Kuzey Afrika'da da birkaç nadir tür bulunmuştur. {{Kdn|Rose|2006}} Adapiformların en bazalı, Kuzey Amerika ve Avrupa'dan [[Cantius]] ve Avrupa'dan [[Donrussellia]] cinslerini içerir. En çok ikincisi atalara ait özellikleri taşır, bu nedenle genellikle diğer adapiformların bir kardeş grubu veya kök grubu olarak kabul edilir.{{Kdn|Rose|2006}} |
|||
Adapiformlar genellikle üç ana gruba ayrılır: |
|||
* [[Adapidae|Adapidler]] en yaygın olarak Avrupa'da bulundu, ancak en eski örnekler ( ''Orta Eosen Çin'den Adapoides'' ), büyük olasılıkla Asya'da evrimleştiklerini ve göç ettiklerini gösteriyor. Eosen'in sonunda önemli bir [[Yok olma olayı|yok olma olayının]] parçası olan Grande Coupure sırasında Avrupa'da öldüler. {{Kdn|Rose|2006}} |
|||
* [[Notharctidae|Madagaskar'ın bazı lemurlarına en çok benzeyen Notharctidler]], Avrupa ve Kuzey Amerika'dan gelirler. Avrupa alt familyasına genellikle cercamoniines denir.{{Kdn|Rose|2006}} Kuzey Amerika dalı Eosen boyunca gelişti, ancak [[Oligosen|Oligosen'e]] kadar hayatta kalamadı.{{Kdn|Godinot|1998}}{{Kdn|Gunnell|Rose|Rasmussen|2008}} Adapidler gibi, Avrupa dalı da Eosen'in sonunda yok olmuştur.{{Kdn|Gebo|2002}} |
|||
* Güney ve doğu Asya'nın Sivaladapidleri [[Miyosen|en iyi Miyosen'den]] bilinir ve Eosen/Oligosen sınırını aşan tek adapiformlar (~34) mya). Diğer adapiformlarla ilişkileri belirsizliğini koruyor.{{Kdn|Rose|2006}} Miyosen sonundan önce ortadan kaybolmuşlardı (~7 mya).{{Kdn|Rose|2006}} |
|||
Adapiform ve lemuriform primatlar arasındaki ilişki açıkça gösterilmemiştir, bu nedenle adapiformların parafitik bir kök grubu olarak konumu sorgulanabilir. Hem moleküler saat verileri hem de yeni fosil bulguları, diğer primatlardan lemuriform ayrışmasının ve ardından gelen lemur-lorisoid bölünmesinin, erken Eosen'de adapiformların ortaya çıkışından önce geldiğini göstermektedir.{{Kdn|Rose|2006}} Yeni kalibrasyon yöntemleri, moleküler saat ile fosil kayıtları arasındaki tutarsızlıkları uzlaştırabilir ve daha yakın tarihli sapma tarihlerini destekleyebilir. {{Kdn|Steiper|Seiffert|2012}} Fosil kayıtları, strepsirin adapiformlarının ve haplorin omomiformlarının erken Eosen'den önce bağımsız olarak evrimleştiğini, ancak en bazal üyelerinin Paleosen'de (66-55 mya) ayrıldığını düşündürecek kadar diş benzerliği paylaştığını göstermektedir.{{Kdn|Rose|2006}} |
|||
=== Lemuriform evrimi === |
|||
Lemuriform kökenleri belirsiz ve tartışmalıdır. Amerikan [[Paleontoloji|paleontolojist]] Gingerich bu lemuriform primatlar adapids ön alt dişlerin arasındaki benzerliklere göre Avrupa adapids çeşitli türlerin bir evrimleşmiş önerilen sık dişli kaybolmamış lemuriforms arasında; ancak bu görüş, açık ara geçiş fosillerinin bulunmaması nedeniyle güçlü bir şekilde desteklenmemektedir. {{Kdn|Rose|2006}} Bunun yerine, lemuriformlar, Kuzey Afrika'ya göç eden Asya cercamoniines veya sivaladapidlerin çok erken bir kolundan gelebilir. {{Kdn|Godinot|2006}} {{Kdn|Tabuce|Marivaux|Lebrun|Adaci|2009}} |
|||
1997 ve 2005 yılları arasında Mısır'ın El Fayum yataklarında 40 milyon yıllık üç fosil lorisoidinin (Karanisia, Saharagalago ve Wadilemur) keşfedilmesine kadar, bilinen en eski lemuriformlar Kenya ve Uganda'nın erken Miyosen'inden (~20 myö) gelmişti. Bu yeni bulgular, Afro-Arabistan'da orta Eosen sırasında lemuriform primatların mevcut olduğunu ve lemuriform soyunun ve diğer tüm strepsirrhine taksonlarının o zamandan önce ayrıldığını göstermektedir.{{Kdn|Hartwig|2011}}{{Kdn|Vaughan|Ryan|Czaplewski|2011}}{{Kdn|Rose|2006}} Tunus'tan Djebelemur, geç erken veya erken orta Eosen'e (52 ila 46 mya) kadar uzanır ve bir sercamoniine olarak kabul edilir,{{Kdn|Rose|2006}} ama aynı zamanda bir kök lemuriform da olabilir.{{Kdn|Godinot|2006}} Cezayir'den Azibiidler aşağı yukarı aynı zamana tarihlenir ve djebelemuridlerin kardeş grubu olabilir. Geç Eosen Mısır'ından Plesiopithecus ile birlikte, üçü Afrika'dan gelen örnekler, kök lemuriformlar olarak nitelendirilebilir.{{Kdn|Tabuce|Marivaux|Lebrun|Adaci|2009}} |
|||
Moleküler saat tahminleri, Afrika'da lemurların ve lorisoidlerin Paleosen sırasında yaklaşık 62 milyon yıl önce ayrıldığını göstermektedir. 47 ve 54 milyon yıl öncesi arasında lemurlar rafting yaparak Madagaskar'a dağıldı.{{Kdn|Vaughan|Ryan|Czaplewski|2011}} İzolasyonda, lemurlar çeşitlendi günümüzde genellikle maymunlar ve insansı maymunlar tarafından doldurulan nişleri doldurdu.{{Kdn|Cartmill|Smith|2011}} Afrika'da lorisler ve galagolar Eosen boyunca yaklaşık 40 milyon yıl önce birbirinden ayrıldı.{{Kdn|Vaughan|Ryan|Czaplewski|2011}} Madagaskar'daki lemurların aksine, diğer memelilerin yanı sıra maymunlar ve insansı maymunlarla rekabet etmek zorunda kaldılar.{{Kdn|Hartwig|2011}} |
|||
== Sınıflandırma tarihi == |
|||
[[Dosya:Geoffroy72.jpg|sağ|küçükresim| Strepsirrhini alt takımı, |
|||
1812'de [[Étienne Geoffroy Saint-Hilaire|E. Geoffroy]] tarafından önerildi.]] |
|||
Nemli burunlu maymunların taksonomisi tartışmalıdır ve karmaşık bir geçmişi vardır. Karışık taksonomik terminoloji ve aşırı basitleştirilmiş anatomik karşılaştırmalar, 2009'da [[Darwinius|tek "Ida" fosilini]] çevreleyen medyanın ilgisinin gösterdiği gibi, [[Filogenetik|primat ve strepsirrhine filogenisi]] hakkında yanlış anlaşılmalar yarattı. |
|||
Strepsirrhine primatları ilk olarak İsveçli taksonomist Carl Linnaeus tarafından Systema Naturae'nin 1758'de yayınlanan 10. baskısında Lemur cinsi altında gruplandırılmıştır. O zamanlar, biri (kolugo) artık bir primat olarak tanınmayan yalnızca üç tür tanınmıştır.{{Kdn|Groves|2008}} 1785'te Hollandalı doğa bilimci Pieter Boddaert, ''Lemur'' cinsini iki cinse ''ayırdı'' : lemurlar, colugolar ve ''tarsierler için Prosimia ve lorisler için Tardigradus''.{{Kdn|Groves|2008}} On yıl sonra, E. Geoffroy ve Georges Cuvier, arka bacak morfolojilerindeki benzerlikler nedeniyle tarsierleri ve galagoları gruplandırdı; Alman zoolog Johann Karl Wilhelm Illiger tarafından desteklenen bir görüş, 1811'de lemurları ve tarsierleri Prosimia (Prosimii) ailesine yerleştirirken onları Macrotarsi ailesine yerleştirdi. Tarsier-galago sınıflandırmasının kullanımı, Hollandalı zoolog Ambrosius Hubrecht'in iki grupta iki farklı tipte plasenta (plasenta oluşumu) gösterdiği 1898 yılına kadar uzun yıllar devam etti.{{Kdn|Schwartz|2003}} |
|||
İngiliz karşılaştırmalı anatomist William Henry Flower, [[Biyoloji|bu primatları İngiliz biyolog]] St. George Jackson Mivart'ın alt takımı Anthropoidea (=Simiiformes) altında gruplanan maymunlardan ayırmak için 1883'te Lemuroidea [[Taksonomik seviye|alt takımını yarattı.]] Flower'a göre, Lemuroidea alt takımı Lemuridae (lemurlar, lorisler ve galagolar), Chiromyidae ( [[Ay-ay|aye-aye]] ) ve Tarsiidae (tarsiers) ailelerini içeriyordu. Lemuroidea daha sonra Illiger'in alt takımı Prosimii ile değiştirildi.{{Kdn|Schwartz|2003}} Yıllar önce, 1812'de É. Geoffroy ilk olarak, tarsierleri de dahil ettiği Strepsirrhini alt sırasını adlandırdı.{{Kdn|Groves|2008}} Bu sınıflandırma 1918 yılına kadar, Pocock'un burnun yapısını karşılaştırıp Strepsirrhini alt takımının kullanımını eski haline getirdiği ve aynı zamanda tarsierleri ve maymunları yeni bir alt takım olan Haplorhini'ye taşıdığı zamana kadar fark edilmedi.{{Kdn|Groves|2008}} {{Kdn|Schwartz|2003}} İngiliz anatomist William Charles Osman Hill'in strepsirrhine anatomisi üzerine bütün bir cilt yazdığı 1953 yılına kadar, Pocock'un taksonomik önerisi fark edilmedi ve daha yaygın olarak kullanıldı. O zamandan beri, primat taksonomisi Strepsirrhini-Haplorhini ve Prosimii-Anthropoidea arasında birçok kez değişti. {{Kdn|Schwartz|2003}} |
|||
Akademik literatürün çoğu, primat taksonomisi için, genellikle birkaç potansiyel taksonomik şema içeren temel bir çerçeve sağlar. {{Kdn|Hartwig|2011}} [[Filogenetik|Çoğu uzman filogeni]] üzerinde hemfikir olsa da {{Kdn|Sussman|2003}} çoğu primat sınıflandırmasının neredeyse her seviyesi hakkında fikir ayrılığına düşer. {{Kdn|Hartwig|2011}}{{Temiz}} |
|||
{| class="wikitable" style="float:right; margin-left:5px" |
|||
|+Rakip strepsirrhine taksonomik isimlendirme |
|||
! 2 infratakım {{Kdn|Cartmill|2010}} |
|||
! 3 alt takım {{Kdn|Hartwig|2011}} |
|||
|- |
|||
| valign="top" | |
|||
* Alttakım '''Strepsirrhini''' |
|||
** Infratakım † [[Adapiformes]] |
|||
*** Üst Aile † Adapoidea |
|||
**** Aile † [[Adapidae]] |
|||
**** Aile † [[Notharctidae]] |
|||
**** Aile † Sivaladapidae |
|||
** İnfratakım [[makimsiler]] |
|||
*** Üst Aile Lemuroidea |
|||
**** Aile † Archaeolemuridae |
|||
**** Aile [[Kedi makisigiller|Cheirogaleidae]] |
|||
**** Aile [[Ay-ay|Daubentoniidae]] |
|||
**** Aile [[İndrigiller|Indriidae]] |
|||
**** Aile [[Makigiller|Lemuridae]] |
|||
**** Aile [[Oyuncu makigiller|Lepilemuridae]] |
|||
**** Aile † Megaladapidae |
|||
**** Aile † Palaeopropithecidae |
|||
*** Üst Aile [[Lorisiler|Lorisoidea]] |
|||
**** Aile [[Lorigiller|Lorisidae]] |
|||
**** Aile [[Galagogiller|Galagidae]] |
|||
| valign="top" | |
|||
* Alttakım '''Strepsirrhini''' |
|||
** İnfratakım † Adapiformes |
|||
*** Üst Aile † Adapoidea |
|||
**** Aile † Adapidae |
|||
**** Aile † Notharctidae |
|||
**** Aile † Sivaladapidae |
|||
** İnfratakım Lemuriformes |
|||
*** Üst Aile Lemuroidea |
|||
**** Aile † Archaeolemuridae |
|||
**** Aile Cheirogaleidae |
|||
**** Aile Daubentoniidae |
|||
**** Aile Indriidae |
|||
**** Aile Lemuridae |
|||
**** Aile Lepilemuridae |
|||
**** Aile † Megaladapidae |
|||
**** Aile † Palaeopropithecidae |
|||
** İnfratakım Lorisiformes |
|||
*** Üst Aile Lorisoidea |
|||
**** Aile Lorisidae |
|||
**** Aile Galagidae |
|||
|} |
|||
=== Tartışmalar === |
|||
1970'ler, 1980'ler ve 2000'lerin başında primatolojide en sık tekrarlanan tartışma, hem maymunlara hem de diğer prosimiyenlere kıyasla tarsierlerin filogenetik konumuyla ilgiliydi.{{Kdn|Schwartz|2003}} {{Kdn|Ankel-Simons|2007}} Tarsierler çoğunlukla ya maymunlarla birlikte Haplorhini alt takımına ya da strepsirrinlerle birlikte [[Prosimii]] alt takımına yerleştirilir.{{Kdn|Cartmill|Smith|2011}} Prosimii, iki geleneksel primat alt takımından biridir ve filogenetik dallardan ziyade evrimsel derecelere (anatomik özelliklerle birleştirilen gruplar) dayanırken, Strepsirrhini-Haplorrhini taksonomisi evrimsel ilişkilere dayanıyordu. {{Kdn|Vaughan|Ryan|Czaplewski|2011}} Yine de her iki sistem de varlığını sürdürüyor çünkü Prosimii-Anthropoidea taksonomisi tanıdık ve araştırma literatüründe ve ders kitaplarında sıkça görülüyor.{{Kdn|Hartwig|2011}} |
|||
Strepsirrhinler geleneksel olarak, maymunlarla, özellikle de rhinarium ile paylaşılmayan birkaç semplesiomorfik (atadan kalma) özellik ile karakterize edilir. {{Adn|Tarsierlerin yakın akrabaları oldukları düşünüldüğünden, omomyiformlar haplorhinler olarak sınıflandırılır. Bununla birlikte, üst kesici dişlerinin köklerinin aralığı, strepsirrinler gibi bir rhinarium'a sahip olabileceklerini düşündürmektedir.{{Sfn|Rose|2006|p=182}}{{Sfn|Beard|1988|p=92}}}} {{Kdn|Cartmill|Smith|2011}} {{Kdn|Hartwig|2011}} Diğer semplesiomorfiler arasında uzun burunlar, kıvrımlı maksilloturbinaller, nispeten büyük [[Olfaktör bulbus|olfaktör ampuller]] ve daha küçük beyinler bulunur. Diş tarağı, lemuriformlar arasında görülen bir sinapomorfidir (paylaşılan, türetilmiş özellik), {{Kdn|Cartmill|Smith|2011}} ancak strepsirrhine kladı tanımlamak için sıklıkla ve yanlış bir şekilde kullanılır. {{Adn|Literatürde bir "strepsirrhine diş tarağı"ndan sık sık bahsedilmesi veya Strepsirrhini'ye "dişli primatlar" olarak atıfta bulunulması bulunabilir.{{Sfn|Vaughan|Ryan|Czaplewski|2011|p=169}}{{Sfn|Cartmill|Smith|2011|p=89}} Bununla birlikte, bir grup strepsirrhin, diş taraklarından yoksundur - [[adapiform]]lar. Bu nedenle diş tarağı, lemuriformların birincil ayırt edici özelliğidir{{Sfn|Rose|2006|p=182}} – en az bir aile onu yalnızca değiştirilmiş biçimde muhafaza etse de.{{Sfn|Ankel-Simons|2007|p=257}}}} Strepsirrhine primatları da bir epitelyokorial plasentaya sahip olarak birleşmişlerdir.{{Kdn|Cartmill|Smith|2011}} Tarsierler ve maymunların aksine, strepsirrhines kendi {{Kayma|[[vitamin C]]}} üretebilir ve diyetlerinde buna ihtiyaç duymazlar.{{Kdn|Schwartz|2003}} Bir haplorhin kanadı olarak tarsierler ve maymunlar arasındaki ilişki için daha fazla genetik kanıt, üç SINE işaretçisinin ortak mülkiyetidir.{{Kdn|Ankel-Simons|2007}} |
|||
Tarsier ve primatların yakın akrabalarını içeren tarihsel olarak karışık toplulukları nedeniyle, hem Prosimii hem de Strepsirrhini, "düşük primatlar" için çöp sepeti taksonları olarak kabul edilmiştir. {{Kdn|Cartmill|2010}} {{Kdn|Rasmussen|Nekaris|1998}} Ne olursa olsun, strepsirrhine ve haplorrhine kladları genel olarak kabul edilir ve tercih edilen taksonomik grup olarak görülür. Yine de tarsierler farklı şekillerde hem strepsirrhinlere hem de simiyenlere çok benzemektedir{{Kdn|Hartwig|2011}} ve strepsirrhinler, tarsierler ve simiyenler arasındaki erken bölünme eski ve çözülmesi zor olduğundan,{{Kdn|Ankel-Simons|2007}} bazen üç alt takımdan oluşan üçüncü bir taksonomik düzenleme kullanılır: Prosimii, Tarsiiformes ve Anthropoidea.{{Kdn|Rose|2006}} Daha sık olarak, "prosimian" terimi artık resmi taksonomide kullanılmamaktadır,{{Kdn|Groves|1998}} ama yine de diğer primatlara göre tarsierlerin davranışsal ekolojisini göstermek için kullanılmaktadır.{{Kdn|Hartwig|2011}} |
|||
Tarsierler üzerindeki tartışmalara ek olarak, simianların kökenleri hakkındaki tartışmalar bir zamanlar strepsirrhine clade'i sorguladı. Adapiformlar ve maymunlar arasında evrimsel bir bağlantı için paleontologlar Gingerich, Elwyn L. Simons, Tab Rasmussen ve diğerleri tarafından yapılan argümanlar, adapiformları Strepsirrhini'den potansiyel olarak hariç tutabilirdi.{{Kdn|Rose|2006}}{{Kdn|Beard|2002}} 1975'te Gingerich, Simiolemuriformes adlı yeni bir alt takım önerdi,{{Kdn|Gingerich|1975}} strepsirrhinlerin [[simiyen]]lerle tarsierlerden daha yakın akraba olduğunu öne sürdü.{{Kdn|Yoder|2003}} Bununla birlikte, 2000'lerin başında ikisi arasında net bir ilişki gösterilememişti.{{Kdn|Beard|2002}} Bu fikir, 2009'da medyanın, "insanlar ve eski primatlar (simyalar ve adapiformlar) arasındaki kayıp halka " olarak lanse edilen, Almanya'dan bir adapiform olan ''[[Darwinius|Darwinius masillae]]'' ("Ida" olarak adlandırılır) hakkındaki ilgisi sırasında yeniden ortaya çıktı.{{Kdn|Williams|Kay|Christopher Kirk|Ross|2010}} Bununla birlikte, kladistik analiz kusurluydu ve filogenetik çıkarımlar ve terminoloji belirsizdi.{{Kdn|Williams|Kay|Christopher Kirk|Ross|2010}} Yazarlar ''Darwinius'un'' bir "fosil lemur" olmadığını belirtmelerine rağmen,{{Kdn|Franzen|Gingerich|Habersetzer|Hurum|2009}} adapiformların sahip olmadığı bir diş tarağının olmadığını vurgulamışlardır.{{Kdn|Rose|2006}} |
|||
=== İnfraordinal sınıflandırma ve klad terminolojisi === |
|||
[[Dosya:Darwinius_masillae_PMO_214.214.jpg|sol|küçükresim| Medyanın [[Darwinius|"Ida"ya olan]] ilgisi, karışık terminoloji ve strepsirrhineler hakkındaki yanlış anlamalar üzerine oynadı.]] |
|||
Strepsirrhini içinde, iki yaygın sınıflandırma ya iki infra takım (Adapiformes ve Lemuriformes){{Kdn|Cartmill|Smith|2011}} ya da üç infra takım (Adapiformes, Lemuriformes, Lorisiformes) içerir.{{Kdn|Hartwig|2011}} Daha az yaygın bir sınıflandırma, aye-aye'yi (Daubentoniidae) kendi infra takımına, Chiromyiformes'e yerleştirir.{{Kdn|Groves|2005}} Bazı durumlarda, plesiadapiformlar Primatlar takımına dahil edilir, bu durumda Euprimatlar bazen bir alt takım olarak kabul edilir, böylece Strepsirrhini bir infra takım olur ve Lemuriformes ve diğerleri parvo takımlar olur.{{Kdn|Rose|2006}} İnfraordinal taksonomiden bağımsız olarak, Strepsirrhini, üç üst aileden ve yedi tanesi soyu tükenmiş 14 aileden oluşur.{{Kdn|Cartmill|Smith|2011}} Bu soyu tükenmiş ailelerden üçü, yakın zamanda soyu tükenmiş dev Madagaskar lemurlarını içeriyordu ve bunların çoğunun, insanların adaya gelişini takip eden son 1000 yıl içerisinde soyları tükendi.{{Kdn|Godfrey|Jungers|2002}}{{Kdn|Godfrey|Jungers|2002}} |
|||
Strepsirrhini iki infra takıma bölündüğünde, tüm dişli primatları içeren dal "lemuriformlar" olarak adlandırılabilir.{{Kdn|Cartmill|Smith|2011}} Üç infra takıma bölündüğünde, "lemuriformlar" terimi yalnızca Madagaskar'ın lemurlarını ifade eder,{{Kdn|Cartmill|Smith|2011}} ve diş taraklı primatlar ya "taç strepsirrhinler" {{Kdn|Rose|2006}} ya da "mevcut strepsirrhinler" olarak adlandırılır.{{Kdn|Vaughan|Ryan|Czaplewski|2011}} Bu özel terminolojinin genel terim "strepsirrhine" ile karıştırılması, aşırı basitleştirilmiş anatomik karşılaştırmalar ve belirsiz filogenetik çıkarımlar, ''Darwinius'un'' medyada yer aldığı gibi, primat filogenisi hakkında yanlış anlaşılmalara ve [[Eosen]] primatları hakkında yanlış anlamalara yol açabilir.{{Kdn|Williams|Kay|Christopher Kirk|Ross|2010}} Adapiformların iskeletleri, makimsiler ve lorisoidler güçlü benzerlikler paylaştığı için, araştırmacılar onları sıklıkla "ilkel" strepsirrhinler,{{Kdn|Rose|2006}} makimsi ataları veya yaşayan strepsirrhinlerin kardeş grubu olarak adlandırdılar. Strepsirrhini'ye dahil edilirler,{{Kdn|Vaughan|Ryan|Czaplewski|2011}} ve klanın temel üyeleri olarak kabul edilirler.{{Kdn|Covert|2002}} Gerçek primatlar olarak durumları sorgulanmasa da, adapiformlar ile diğer canlı ve fosil primatlar arasındaki şüpheli ilişki, Strepsirrhini içinde birden fazla sınıflandırmaya yol açar. Çoğu zaman, adapiformlar, lemuriformlarla anatomik farklılıklar ve belirsiz ilişkileri nedeniyle kendi infra takımlarına yerleştirilir. Lemuriformlarla ortak özellikler (sinapomorfik olabilir veya olmayabilir) vurgulandığında, bazen Lemuriformes (veya üst familya Lemuroidea) içindeki ailelere indirgenirler.{{Kdn|Rose|2006}} |
|||
Tanımlanan ilk fosil primat, 1821'de Fransız doğa bilimci [[Georges Cuvier]] tarafından adapiform [[Adapis parisiensis]]'ti,{{Kdn|Rose|2006}} onu bir yaban faresi ("le Daman") ile karşılaştıran oydu, daha sonra artık eskimiş bir grubun üyesi olarak kabul edildi. {{Kdn|Dunkel|Zijlstra|Groves|2012}} 1870'lerin başında yeniden değerlendirilinceye kadar bir [[primat]] olarak tanınmadı.{{Kdn|Gebo|2002}}{{Kdn|Rose|2006}} Başlangıçta, adapiformların tümü, [[Adapinae]], [[Notharctinae]] ve bazen [[Sivaladapinae]] olmak üzere iki veya üç alt aileye ayrılan Adapidae familyasına dahil edildi. Tüm Kuzey Amerika adapiformları [[Notharctinae]] altında toplanırken, Eski Dünya formları genellikle Adapinae'ye atanmıştır. 1990'larda, postkraniyal iskelet ve dişlerdeki farklılıklara dayalı olarak iki farklı Avrupalı "adapid" grubu ortaya çıkmaya başladı. Bu iki Avrupa formundan biri, çoğunlukla Kuzey Amerika'da bulunan [[notharctid]]lerle yakın akraba olan cercamoniineler olarak tanımlanırken, diğer grup geleneksel adapid sınıflandırmasına girer.{{Kdn|Rose|2006}} Üç ana adapiform grubu şimdi tipik olarak Adapiformes (Notharctidae, Adapidae ve Sivaladapidae) içinde üç aile olarak kabul edilmektedir, ancak bir ila beş aile arasında değişen diğer bölümler de kullanılmaktadır.{{Kdn|Gebo|2002}} |
|||
{{Temiz}} |
|||
== Diyet == |
|||
Primatlar öncelikle meyveler (tohumlar dahil), yapraklar (çiçekler dahil) ve hayvan avları (eklem bacaklılar, küçük omurgalılar ve yumurtalar) ile beslenir. Diyetler, strepsirrhine türleri arasında önemli ölçüde farklılık gösterir. Diğer yaprak yiyen (folivorous, örn. [[colobine]]ler) primatlar gibi, bazı strepsirrhinler de selüloz ve hemiselülozu sindirebilir.{{Kdn|Mittermeier|Rylands|Konstant|1999}} [[Galagolar]], ince lorisler ve angwantibolar gibi bazı nemli burunlu maymunlar öncelikle [[Böcekçil (beslenme)|böcekçildir]]. Çatal işaretli lemurlar ve iğne pençeli çalı bebekleri gibi diğer türler ağaç sakızında uzmanlaşırken, [[indrigiller]], [[oyuncu makigiller|sportif lemurlar]] ve bambu lemurları yaprak yiyenlerdir. Birçok strepsirrhin meyve yiyicidir (meyve yiyiciler) ve diğerleri, [[halka kuyruklu maki]] ve fare makileri gibi, meyve, yaprak ve hayvansal maddelerin bir karışımını yiyen [[omnivor]]lardır.{{Kdn|Covert|2002}} |
|||
Adapiformlar arasında, özellikle [[Cantius]], [[Pelycodus]] ve [[Cercamonius]] gibi orta boy ila büyük türler için meyveli yiyecekler en yaygın diyet gibi görünüyor.{{Kdn|Covert|2002}} Yapraklanma, [[Smilodectes]], [[Notharctus]], [[Adapis]] ve [[Leptadapis]] dahil olmak üzere orta ve büyük boyutlu adapiformlar arasında da yaygındı. [[Anchomomys]] ve [[Donrussellia]] gibi bazı küçük adapiformların dişlerindeki keskin uçlar, bunların kısmen veya esas olarak böcekçil olduklarını gösterir.{{Kdn|Rose|2006}} {{Kdn|Covert|2002}} |
|||
== Dağılım ve yaşam alanı == |
|||
Şimdi soyu tükenmiş adapiform primatlar öncelikle Kuzey Amerika, Asya ve Avrupa'da, birkaç tür Afrika'da bulundu. Eosen döneminde, bu bölgelerin doğada daha tropik olduğu zamanlarda geliştiler ve iklim daha serin ve daha kuru hale geldiğinde ortadan kayboldular. {{Kdn|Gebo|2002}} Bugün, lemuriformlar, 28° G ila 26° K enlemleri arasında değişen tropiklerle sınırlıdır.{{Kdn|Mittermeier|Rylands|Konstant|1999}} . {{Kdn|Whitten|Brockman|2001}} Lorisler hem ekvator Afrika'sında [[Güneydoğu Asya|hem de Güneydoğu Asya'da]] [[Sahra Altı Afrika|bulunurken, galagolar Sahra altı Afrika'nın]] ormanları ve ormanlık alanlarıyla sınırlıdır. {{Kdn|Hartwig|2011}} {{Kdn|Cartmill|Smith|2011}} Lemurlar, son zamanlardaki insan faaliyetleri nedeniyle çeşitliliklerinin ve habitatlarının çoğu kaybolmuş olsa da, Madagaskar'a [[Endemizm|özgüdür.]] {{Kdn|Hartwig|2011}} {{Kdn|Cartmill|Smith|2011}} |
|||
Neredeyse tüm primatlarda olduğu gibi, strepsirrhineler tipik olarak [[Tropik yağmur ormanı|tropik yağmur ormanlarında]] bulunur. Bu habitatlar, strepsirrhines ve diğer primatların çeşitli [[Simpatri|sempatik tür]] topluluklarını geliştirmesine izin verir. Madagaskar'ın doğu yağmur ormanlarında 11 veya 12 kadar türler aynı ormanları paylaşır ve insan gelmeden önce, bazı ormanlar bu çeşitliliğin neredeyse iki katına sahipti. {{Kdn|Mittermeier|Rylands|Konstant|1999}} Adanın güney ucundaki dikenli orman da dahil olmak üzere daha kuru, mevsimlik ormanlarda çeşitli lemur türleri bulunur, ancak bu bölgelerdeki lemur toplulukları o kadar zengin değildir. {{Kdn|Mittermeier|Rylands|Konstant|1999}} |
|||
== Koruma == |
|||
[[Dosya:Koh_Kong_logging.JPG|sağ|küçükresim| Nemli burunlu maymunlar, tropikal bölgelerde [[Ormansızlaşma|ormansızlaşma tehdidi altındadır.]]]] |
|||
Diğer tüm insan olmayan primatlar gibi, strepsirrhinler de insan faaliyetleri, özellikle tropik bölgelerdeki [[Ormansızlaşma|ormansızlaşma nedeniyle yüksek bir yok olma riskiyle karşı karşıyadır.]] Yaşam alanlarının çoğu, tarım ve mera gibi insan kullanımı için dönüştürülmüştür. {{Kdn|Cartmill|Smith|2011}} Strepsirrhine primatlarının karşı karşıya olduğu tehditler üç ana kategoriye ayrılır: [[Habitat yok olması|habitat tahribi]], avlanma ( [[Afrika vahşi hayvan yemeği|çalı eti]] veya [[Geleneksel tıp|geleneksel tıp için]] ) ve ihracat veya yerel [[Egzotik hayvan|egzotik evcil hayvan]] ticareti için canlı yakalama. Avlanma genellikle yasak olsa da, onları koruyan yasalar nadiren uygulanır. ''Madagaskar'da, fady'' olarak bilinen yerel tabular bazen lemur türlerinin korunmasına yardımcı olur, ancak bazıları hala geleneksel tıp için avlanır. {{Kdn|Mittermeier|Rylands|Konstant|1999}} |
|||
2012 yılında, Uluslararası Doğayı Koruma Birliği (IUCN), 2009'daki siyasi krizin ardından büyük ölçüde artan yasadışı ağaç kesimi ve avlanma nedeniyle lemurların "en çok nesli tükenmekte olan memeliler" olduğunu açıkladı.<ref>{{Web kaynağı|url=https://web.archive.org/web/20120821233158/http://www.cnn.com/2012/07/13/world/africa/madagascar-lemurs-threatened/index.html|başlık=Lemurs found to be 'most threatened mammals' in the world - CNN.com|erişimtarihi=2021-08-19|tarih=2012-08-21|çalışma=web.archive.org}}</ref> Güneydoğu Asya'da, yavaş kamyonlar, habitat tahribatına ek olarak egzotik evcil hayvan ticareti ve geleneksel tıp tarafından tehdit ediliyor. {{Kdn|Fitch-Snyder|Livingstone|2008}} {{Kdn|Nekaris|Shepherd|Starr|Nijman|2010}} Hem lemurlar hem de yavaş lorisler [[Nesli Tehlike Altındaki Türlerin Ticaretine İlişkin Sözleşme|, CITES Ek]] I kapsamında ticari uluslararası ticaretten korunmaktadır.[[Nesli Tehlike Altındaki Türlerin Ticaretine İlişkin Sözleşme| ]] <ref>{{Web kaynağı|url=https://web.archive.org/web/20121009103628/http://www.cites.org/eng/app/appendices.php|başlık=Appendices I, II and III of CITES|erişimtarihi=2021-08-19|tarih=2012-10-09|çalışma=web.archive.org}}</ref> |
|||
== Açıklayıcı notlar == |
|||
<references group="lower-alpha"/> |
|||
== Kaynakça == |
|||
=== Alıntılar === |
|||
{{Kaynakça}} |
|||
=== Alıntılanan literatür === |
|||
{{Refbegin}} |
|||
* <!-- {{Sfn|Ankel-Simons|2007}} -->{{cite book |
|||
| last = Ankel-Simons | first = F. |
|||
| year = 2007 |
|||
| title = Primate Anatomy | edition = 3rd |
|||
| publisher = Academic Press |
|||
| isbn = 978-0-12-372576-9 |
|||
}} |
|||
* <!-- {{Sfn|Beard|1988}} -->{{Cite journal |
|||
| last = Beard | first = K.C. |
|||
| year = 1988 |
|||
| title = The phylogenetic significance of strepsirhinism in Paleogene primates |
|||
| journal = International Journal of Primatology |
|||
| volume = 9 | issue = 2 | pages = 83–96 |
|||
| doi = 10.1007/BF02735730 |
|||
| s2cid = 32127974 |
|||
}} |
|||
* {{cite book |
|||
| editor1-last = Campbell | editor1-first = C.J. |
|||
| editor2-last = Fuentes | editor2-first = A. |
|||
| editor3-last = MacKinnon | editor3-first = K.C. |
|||
| editor4-last = Bearder | editor4-first = S.K. |
|||
| editor5-last=Stumpf | editor5-first = R. M |
|||
| year = 2011 |
|||
| title = Primates in Perspective |edition = 2nd |
|||
| publisher = Oxford University Press |
|||
| isbn = 978-0-19-539043-8 |
|||
| url= https://books.google.com/books?id=cZhFAQAAIAAJ |
|||
}} |
|||
** <!-- {{Sfn|Gould|Sauther|Cameron|2011}} -->{{cite book |
|||
| last1 = Gould | first1 = L. |
|||
| last2 = Sauther | first2 = M. |
|||
| last3 = Cameron | first3 = A. |
|||
| year = 2011 |
|||
| chapter = Chapter 5: Lemuriformes |
|||
| editor1-last = Campbell | editor1-first = C.J. |
|||
| editor2-last = Fuentes | editor2-first = A. |
|||
| editor3-last = MacKinnon | editor3-first = K.C. |
|||
| editor4-last = Bearder | editor4-first = S.K. |
|||
| editor5-last=Stumpf | editor5-first = R. M |
|||
| title = Primates in Perspective |
|||
| pages = 55–79 |
|||
| publisher = Oxford University Press |
|||
| isbn = 978-0-19-539043-8 |
|||
}} |
|||
** <!-- {{Sfn|Hartwig|2011}} -->{{cite book |
|||
| last = Hartwig | first = W. |
|||
| year = 2011 |
|||
| chapter = Chapter 3: Primate evolution |
|||
| editor1-last = Campbell | editor1-first = C.J. |
|||
| editor2-last = Fuentes | editor2-first = A. |
|||
| editor3-last = MacKinnon | editor3-first = K.C. |
|||
| editor4-last = Bearder | editor4-first = S.K. |
|||
| editor5-last=Stumpf | editor5-first = R. M |
|||
| title = Primates in Perspective |
|||
| pages = 19–31 |
|||
| publisher = Oxford University Press |
|||
| isbn = 978-0-19-539043-8 |
|||
}} |
|||
** <!-- {{Sfn|Nekaris|Bearder|2011}} -->{{cite book |
|||
| last1 = Nekaris | first1 = N.A.I. |
|||
| last2 = Bearder | first2 = S.K. |
|||
| year = 2011 |
|||
| chapter = Chapter 4: The lorisiform primates of Asia and mainland Africa: Diversity shrouded in darkness |
|||
| editor1-last = Campbell | editor1-first = C.J. |
|||
| editor2-last = Fuentes | editor2-first = A. |
|||
| editor3-last = MacKinnon | editor3-first = K.C. |
|||
| editor4-last = Bearder | editor4-first = S.K. |
|||
| editor5-last=Stumpf | editor5-first = R. M |
|||
| title = Primates in Perspective |
|||
| pages = 34–54 |
|||
}} |
|||
* <!-- {{Sfn|Cartmill|2010}} -->{{cite book |
|||
| last = Cartmill | first = M. |
|||
| year = 2010 |
|||
| chapter = Primate Classification and Diversity |
|||
| editor1-last = Platt | editor1-first = M. |
|||
| editor2-last = Ghazanfar | editor2-first = A. |
|||
| title = Primate Neuroethology |
|||
| pages = 10–30 |
|||
| publisher = Oxford University Press |
|||
| isbn = 978-0-19-532659-8 |
|||
| chapter-url = https://books.google.com/books?id=hv28p1tCnnEC&pg=PA15 |
|||
}} |
|||
* <!-- {{Sfn|Cartmill|Smith|2011}} -->{{cite book |
|||
| last1 = Cartmill | first1 = M. |
|||
| last2 = Smith | first2 = F.H. |
|||
| year = 2011 |
|||
| title = The Human Lineage |
|||
| publisher = John Wiley & Sons |
|||
| isbn = 978-1-118-21145-8 |
|||
| url = https://books.google.com/books?id=X058kYnhxC0C&pg=PA89 |
|||
}} |
|||
* <!-- {{Sfn|Cloninger|Kedia|2011}} -->{{cite book |
|||
| last1 = Cloninger | first1 = C.R. |
|||
| last2 = Kedia | first2 = S. |
|||
| year = 2011 |
|||
| chapter = Chapter 5: The phylogenesis of human personality: Identifying the precursors of cooperation, altruism, and well-being |
|||
| editor1-last = Sussman | editor1-first = R.W. |
|||
| editor2-last = Cloninger | editor2-first = C.R. |
|||
| title = Origins of Altruism and Cooperation |
|||
| publisher = Springer |
|||
| isbn = 978-1-4419-9519-3 |
|||
| chapter-url = https://books.google.com/books?id=bMEC1AAKsP8C&pg=PA86 |
|||
}} |
|||
* <!-- {{Sfn|Dagosto|1988}} -->{{Cite journal |
|||
| last = Dagosto | first = M. |
|||
| year = 1988 |
|||
| title = Implications of postcranial evidence for the origin of euprimates |
|||
| journal = Journal of Human Evolution |
|||
| volume = 17 | issue = 1–2 | pages = 35–77 |
|||
| doi = 10.1016/0047-2484(88)90048-6 |
|||
}} |
|||
* <!-- {{Sfn|Dunkel|Zijlstra|Groves|2012}} -->{{cite journal |
|||
| last1 = Dunkel | first1 = A.R. |
|||
| last2 = Zijlstra | first2 = J.S. |
|||
| last3 = Groves | first3 = C.P. |
|||
| year = 2012 |
|||
| title = Giant rabbits, marmosets, and British comedies: Etymology of lemur names, part 1 |
|||
| url = http://www.aeecl.org/lemurnews/lemurnews2011_16.pdf |
|||
| journal = Lemur News |
|||
| volume = 16 | pages = 64–70 |
|||
| issn = 1608-1439 |
|||
}} |
|||
* <!-- {{Sfn|Fitch-Snyder|Livingstone|2008}} -->{{cite magazine |
|||
| last1 = Fitch-Snyder | first1 = H. |
|||
| last2 = Livingstone | first2 = K. |
|||
| year = 2008 |
|||
| title = Lorises: The surprise primate |
|||
| magazine = ZooNooz |
|||
| pages = 10–14 |
|||
| issn = 0044-5282 |
|||
}} |
|||
* <!-- {{Sfn|Fichtel|Kappeler|2009}} -->{{cite book |
|||
| last1 = Fichtel | first1 = C. |
|||
| last2 = Kappeler | first2 = P.M. |
|||
| year = 2009 |
|||
| chapter = Chapter 19: Human universals and primate symplesiomorphies: Establishing the lemur baseline |
|||
| editor1-last = Kappeler | editor1-first = P.M. |
|||
| editor2-last = Silk | editor2-first = J.B. |
|||
| title = Mind the Gap: Tracing the origins of human universals |
|||
| pages = 395–426 |
|||
| publisher = Springer |
|||
| isbn = 978-3-642-02724-6 |
|||
| chapter-url = https://books.google.com/books?id=MFzxVH_OxjsC&pg=PA395 |
|||
}} |
|||
* <!-- {{Sfn|Franzen|Gingerich|Habersetzer|Hurum|2009}} -->{{Cite journal |
|||
| last1 = Franzen | first1 = J.L. |
|||
| last2 = Gingerich | first2 = P.D. |
|||
| last3 = Habersetzer | first3 = J. |
|||
| last4 = Hurum | first4 = J.H. |
|||
| last5 = von Koenigswald | first5 = W. |
|||
| last6 = Smith | first6 = B.H. |
|||
| title = Complete primate skeleton from the Middle Eocene of Messel in Germany: Morphology and paleobiology |
|||
| journal = PLOS ONE |
|||
| year = 2009 |
|||
| doi = 10.1371/journal.pone.0005723 |
|||
| volume = 4 | issue = 5 | page = e5723 |
|||
| pmid = 19492084 | pmc = 2683573 | bibcode = 2009PLoSO...4.5723F |
|||
}} |
|||
* <!-- {{Sfn|Geoffroy Saint-Hilaire|1812}} -->{{cite journal |
|||
| last = Geoffroy Saint-Hilaire | first = É. |
|||
| year = 1812 |
|||
| title = Suite au tableau des quadrumanes. Seconde famille. Lemuriens. Strepsirrhini |
|||
| journal = Annales du Muséum d'Histoire Naturelle |
|||
| volume = 19 | pages = 156–170 |
|||
| language = fr |
|||
| url = https://books.google.com/books?id=TV0NAQAAIAAJ&pg=PA156 |
|||
}} |
|||
* <!-- {{Sfn|Gingerich|1975}} -->{{cite journal |
|||
| last = Gingerich | first = P.D. |
|||
| year = 1975 |
|||
| title = A new genus of Adapidae (Mammalia, Primates) from the Late Eocene of Southern France, and its significance for the origin of higher primates |
|||
| journal = Contributions from the Museum of Paleontology |
|||
| publisher = University of Michigan |
|||
| volume = 24 | issue = 15 | pages = 163–170 |
|||
| hdl = 2027.42/48482 |
|||
}} |
|||
* <!--{{Sfn|Godinot|1998}}-->{{Cite journal |
|||
| last = Godinot | first = M. |
|||
| year = 1998 |
|||
| title = A summary of adapiform systematics and phylogeny |
|||
| journal = Folia Primatologica |
|||
| volume = 69 | issue = Suppl. 1 | pages = 218–249 |
|||
| doi = 10.1159/000052715 |
|||
| s2cid = 84469830 |
|||
}} |
|||
* <!-- {{Sfn|Godinot|2006}} -->{{cite journal |
|||
| last = Godinot | first = M. |
|||
| year = 2006 |
|||
| title = Lemuriform origins as viewed from the fossil record |
|||
| journal = Folia Primatologica |
|||
| volume = 77 | issue = 6 | pages = 446–464 |
|||
| doi = 10.1159/000095391 | pmid = 17053330 |
|||
| s2cid = 24163044 |
|||
}} |
|||
* {{cite book |
|||
| editor1-last = Gould | editor1-first = L. |
|||
| editor2-last = Sauther | editor2-first = M.L. |
|||
| year = 2006 |
|||
| title = Lemurs: Ecology and adaptation |
|||
| publisher = Springer |
|||
| isbn = 978-0-387-34585-7 |
|||
}} |
|||
** <!-- {{Sfn|Cuozzo|Yamashita|2006}} -->{{cite book |
|||
| last1 = Cuozzo | first1 = F.P. |
|||
| last2 = Yamashita | first2 = N. |
|||
| year = 2006 |
|||
| chapter = Chapter 4: Impact of ecology on the teeth of extant lemurs: A review of dental adaptations, function, and life history |
|||
| editor1-last = Gould | editor1-first = L. |
|||
| editor2-last = Sauther | editor2-first = M.L. |
|||
| title = Lemurs: Ecology and adaptation |
|||
| pages = 67–96 |
|||
| publisher = Springer |
|||
| isbn = 978-0-387-34585-7 |
|||
| chapter-url = https://www.google.com/books?id=nsBtrhsMU5EC&pg=PA67 |
|||
}} |
|||
** <!-- {{Sfn|Tattersall|2006}} -->{{cite book |
|||
| last = Tattersall | first = I. |
|||
| year = 2006 |
|||
| chapter = Chapter 1: Origin of the Malagasy Strepsirhine primates |
|||
| editor1-last = Gould | editor1-first = L. |
|||
| editor2-last = Sauther | editor2-first = M.L. |
|||
| title = Lemurs: Ecology and adaptation |
|||
| publisher = Springer |
|||
| isbn = 978-0-387-34585-7 |
|||
| pages = 3–18 |
|||
| chapter-url = https://www.google.com/books?id=nsBtrhsMU5EC&pg=PA3 |
|||
}} |
|||
* <!-- {{Sfn|Groves|1998}} -->{{Cite journal |
|||
| last = Groves | first = C.P. |
|||
| year = 1998 |
|||
| title = Systematics of tarsiers and lorises |
|||
| journal = Primates |
|||
| volume = 39 | issue = 1 | pages = 13–27 |
|||
| doi = 10.1007/BF02557740 |
|||
| s2cid = 10869981 |
|||
}} |
|||
* <!-- {{Sfn|Groves|2005}} -->{{MSW3 Groves |
|||
| id = 12100002 |
|||
| page = 111 |
|||
| heading = Strepsirrhini |
|||
}} |
|||
* <!-- {{Sfn|Groves|2008}} -->{{cite book |
|||
| last = Groves | first = C.P. |
|||
| year = 2008 |
|||
| title = Extended Family: Long lost cousins: A personal look at the history of primatology |
|||
| publisher = Conservation International |
|||
| isbn = 978-1-934151-25-9 |
|||
}} |
|||
* <!-- {{Sfn|Gunnell|Rose|Rasmussen|2008}} --> {{cite book |
|||
| last1 = Gunnell | first1 = G.F. |
|||
| last2 = Rose | first2 = K.D. |
|||
| last3 = Rasmussen | first3 = D.T. |
|||
| year = 2008 |
|||
| chapter = Euprimates |
|||
| editor1-last = Janis | editor1-first = C.M. |
|||
| editor2-last = Gunnell | editor2-first = G.F. |
|||
| editor3-last = Uhen | editor3-first = M.D. |
|||
| title=Small Mammals, Xenarthrans, and Marine Mammals |
|||
| series = Evolution of Tertiary Mammals of North America |
|||
| volume = 2 | pages = 239–262 |
|||
| publisher = Cambridge University Press |
|||
| location = Cambridge, England; New York |
|||
| isbn = 978-0-521-78117-6 |
|||
}} |
|||
* {{cite book |
|||
| editor-last = Hartwig | editor-first = W.C. |
|||
| year = 2002 |
|||
| title = The Primate Fossil Record |
|||
| publisher = Cambridge University Press |
|||
| isbn = 978-0-521-66315-1 |
|||
}} |
|||
** <!-- {{Sfn|Beard|2002}} -->{{cite book |
|||
| last = Beard | first = K.C. |
|||
| year = 2002 |
|||
| chapter = Chapter 9: Basal anthropoids |
|||
| editor-last = Hartwig | editor-first = W.C. |
|||
| title = The Primate Fossil Record |
|||
| pages = 133–149 |
|||
| publisher = Cambridge University Press |
|||
| isbn = 978-0-521-66315-1 |
|||
| chapter-url = https://books.google.com/books?id=Ezm1OA_s6isC&pg=PA133 |
|||
}} |
|||
** <!-- {{Sfn|Covert|2002}} -->{{cite book |
|||
| last = Covert | first = H.H. |
|||
| year = 2002 |
|||
| chapter = Chapter 3: The earliest fossil primates and the evolution of prosimians: Introduction |
|||
| editor-last = Hartwig | editor-first = W.C. |
|||
| title = The Primate Fossil Record |
|||
| pages = 13–20 |
|||
| publisher = Cambridge University Press |
|||
| isbn = 978-0-521-66315-1 |
|||
| chapter-url = https://books.google.com/books?id=Ezm1OA_s6isC&pg=PA13 |
|||
}} |
|||
** <!-- {{Sfn|Gebo|2002}} -->{{cite book |
|||
| last = Gebo | first = D.L. |
|||
| year = 2002 |
|||
| chapter = Chapter 4: Adapiformes: Phylogeny and adaptation |
|||
| editor-last = Hartwig | editor-first = W.C. |
|||
| title = The Primate Fossil Record |
|||
| pages = 21–44 |
|||
| publisher = Cambridge University Press |
|||
| isbn = 978-0-521-66315-1 |
|||
| chapter-url = https://books.google.com/books?id=Ezm1OA_s6isC&pg=PA21 |
|||
}} |
|||
** <!-- {{Sfn|Godfrey|Jungers|2002}} -->{{cite book |
|||
| last1 = Godfrey | first1 = L.R. |
|||
| last2 = Jungers | first2 = W.L. |
|||
| year = 2002 |
|||
| chapter = Chapter 7: Quaternary fossil lemurs |
|||
| editor-last = Hartwig | editor-first = W.C. |
|||
| title = The Primate Fossil Record |
|||
| pages = 97–121 |
|||
| publisher = Cambridge University Press |
|||
| isbn = 978-0-521-66315-1 |
|||
| chapter-url = https://books.google.com/books?id=Ezm1OA_s6isC&pg=PA97 |
|||
}} |
|||
* <!-- {{Sfn|Jenkins|Napier|1987}} -->{{cite book |
|||
| last1 = Jenkins | first1 = P.D. |
|||
| last2 = Napier | first2 = P.H. |
|||
| year = 1987 |
|||
| title = Suborder Strepsirrhini, including the subfossil Madagascan lemurs and family Tarsiidae |
|||
| series = Catalogue of Primates in the British Museum (Natural History) and elsewhere in the British Isles |
|||
| volume = Part 4 |
|||
| publisher = British Museum (Natural History) |
|||
| isbn = 978-0-565-01008-9 |
|||
}} |
|||
* <!-- {{Sfn|Miller|Gunnell|Martin|2005}} -->{{Cite journal |
|||
| last1 = Miller | first1 = E.R. |
|||
| last2 = Gunnell | first2 = G.F. |
|||
| last3 = Martin | first3 = R.D. |
|||
| year = 2005 |
|||
| title = Deep time and the search for anthropoid origins |
|||
| journal = American Journal of Physical Anthropology |
|||
| volume = 128 | pages = 60–95 |
|||
| doi = 10.1002/ajpa.20352 |
|||
| pmid = 16369958 |
|||
| url = http://www.paleontology.lsa.umich.edu/Accomplishments/deeptime.ajpa2005.pdf |
|||
}} |
|||
* <!-- {{Sfn|Mittermeier|Rylands|Konstant|1999}} -->{{cite book |
|||
| last1 = Mittermeier | first1 = R.A. |
|||
| last2 = Rylands | first2 = A.B. |
|||
| last3 = Konstant | first3 = W.R. |
|||
| year = 1999 |
|||
| chapter = Primates of the world: An introduction |
|||
| editor-last = Nowak | editor-first = R.M. |
|||
| title = Walker's Mammals of the World | edition = 6th |
|||
| pages = 1–52 |
|||
| publisher = Johns Hopkins University Press |
|||
| isbn = 978-0-8018-6251-9 |
|||
| chapter-url = https://books.google.com/books?id=unODoWa7CM4C&pg=PA1 |
|||
| url = https://archive.org/details/walkersprimateso0000nowa/page/1 |
|||
}} |
|||
* <!-- {{Sfn|Nekaris|Shepherd|Starr|Nijman|2010}} -->{{cite journal |
|||
| last1 = Nekaris | first1 = K.A.I. |
|||
| last2 = Shepherd | first2 = C.R. |
|||
| last3 = Starr | first3 = C.R. |
|||
| last4 = Nijman | first4 = V. |
|||
| year = 2010 |
|||
| title = Exploring cultural drivers for wildlife trade via an ethnoprimatological approach: A case study of slender and slow lorises (''Loris'' and ''Nycticebus'') in South and Southeast Asia |
|||
| journal = American Journal of Primatology |
|||
| volume = 72 | issue = 10 | pages = 877–886 |
|||
| doi = 10.1002/ajp.20842 |
|||
| pmid = 20806336 |
|||
| s2cid = 21711250 |
|||
| url = https://semanticscholar.org/paper/fecbb3ebea58c424bf80869aecfac964bd778056 |
|||
}} |
|||
* <!-- {{Sfn|Ollivier|Samuelson|Brooks|Lewis|2004}} -->{{cite journal |
|||
| last1 = Ollivier | first1 = F.J. |
|||
| last2 = Samuelson | first2= D.A. |
|||
| last3 = Brooks | first3 = D.E. |
|||
| last4 = Lewis | first4 = P.A. |
|||
| last5 = Kallberg | first5 = M.E. |
|||
| last6 = Komaromy | first6 = A.M. |
|||
| year = 2004 |
|||
| title = Comparative morphology of the tapetum lucidum (among selected species) |
|||
| journal=Veterinary Ophthalmology |
|||
| volume = 7 | issue = 1 | pages = 11–22 |
|||
| doi = 10.1111/j.1463-5224.2004.00318.x | pmid=14738502 |
|||
| s2cid = 15419778 |
|||
| url = https://semanticscholar.org/paper/d4bd81e4dc76cc01b4b78cb71dcd7a04a0c3c94e |
|||
}} |
|||
* <!-- {{Sfn|Osman Hill|1953}} -->{{cite book |
|||
| last = Osman Hill | first = W.C. |
|||
| author-link = William Charles Osman Hill |
|||
| year = 1953 |
|||
| title = Primates Comparative Anatomy and Taxonomy |
|||
| chapter = I – Strepsirhini |
|||
| series = Edinburgh Univ. Pubs. Science & Maths | volume = 3 |
|||
| publisher = Edinburgh University Press |
|||
| oclc = 500576914 |
|||
}} |
|||
* <!-- {{Sfn|Overdorff|Tecot|2006}} -->{{cite book |
|||
| last1 = Overdorff | first1 = D.J. |
|||
| last2 = Tecot | first2 = S.R. |
|||
| year = 2006 |
|||
| chapter = Chapter 11: Social pair-bonding and resource defense in wild red-bellied lemurs (''Eulemur rubriventer'') |
|||
| editor1-last = Gould | editor1-first = L. |
|||
| editor2-last = Sauther | editor2-first = M.L. |
|||
| title = Lemurs: Ecology and adaptation |
|||
| pages = 235–254 |
|||
| publisher = Springer |
|||
| isbn = 978-0-387-34585-7 |
|||
| doi = 10.1007/978-0-387-34586-4_11 |
|||
| s2cid = 85613386 |
|||
| chapter-url = https://books.google.com/books?id=nsBtrhsMU5EC&pg=PA235 |
|||
| url = https://semanticscholar.org/paper/91cb2979c8fc217fcef0828e84a3d3414a00ffc5 |
|||
}} |
|||
* <!-- {{Sfn|Plavcan|2004}} -->{{cite book |
|||
| last = Plavcan | first = J.M. |
|||
| year = 2004 |
|||
| chapter = Chapter 13: Sexual selection, measures of sexual selection, and sexual dimorphism in primates |
|||
| editor1-last = Kappeler | editor1-first = P.M. |
|||
| editor2-last = van Schaik | editor2-first = C.P. |
|||
| title = Sexual Selection in Primates: New and comparative perspectives |
|||
| pages = 230–252 |
|||
| publisher = Cambridge University Press |
|||
| isbn = 978-0-521-53738-4 |
|||
| chapter-url = https://books.google.com/books?id=4PJl7m2_VUcC&pg=PA239 |
|||
}} |
|||
* <!-- {{Sfn|Pocock|1918}} -->{{Cite journal |
|||
| last = Pocock | first = R.I. |
|||
| year = 1918 |
|||
| title = On the external characters of the lemurs and of ''Tarsius'' |
|||
| journal = Proceedings of the Zoological Society of London |
|||
| volume = 1918 | issue = 1–2 | pages = 19–53 |
|||
| doi = 10.1111/j.1096-3642.1918.tb02076.x |
|||
| url = https://www.biodiversitylibrary.org/item/98503#page/47/mode/1up |
|||
}} |
|||
* <!-- {{Sfn|Rasmussen|Nekaris|1998}} -->{{Cite journal |
|||
| last1 = Rasmussen | first1 = D.T. |
|||
| last2 = Nekaris | first2 = K.A.I. |
|||
| year = 1998 |
|||
| title = Evolutionary history of lorisiform primates |
|||
| journal = Folia Primatologica |
|||
| volume = 69 (Suppl. 1) | pages = 250–285 |
|||
| doi = 10.1159/000052716 | pmid = 9595692 |
|||
| s2cid = 14113728 |
|||
| url = http://www.nocturama.org/wp-content/uploads/2012/03/1998RasmussenNekarisLorisiformEvolution.pdf |
|||
}} |
|||
* <!-- {{Sfn|Rose|2006}} -->{{cite book |
|||
| last = Rose | first = K.D. |
|||
| year = 2006 |
|||
| title = The Beginning of the Age of Mammals |
|||
| publisher = Johns Hopkins University Press |
|||
| isbn = 978-0-8018-8472-6 |
|||
| url = https://books.google.com/books?id=3bs0D5ix4VAC&pg=PA182 |
|||
}} |
|||
* <!-- {{Sfn|Steiper|Seiffert|2012}} -->{{Cite journal |
|||
| last1 = Steiper | first1 = M.E. |
|||
| last2 = Seiffert | first2 = E.R. |
|||
| year = 2012 |
|||
| title = Evidence for a convergent slowdown in primate molecular rates and its implications for the timing of early primate evolution |
|||
| journal = Proceedings of the National Academy of Sciences |
|||
| volume = 109 | issue = 16 | pages = 6006–6011 |
|||
| doi = 10.1073/pnas.1119506109 | pmid = 22474376 | pmc = 3341044 |
|||
| bibcode = 2012PNAS..109.6006S |
|||
}} |
|||
* <!-- {{Sfn|Sussman|2003}} -->{{cite book |
|||
| last = Sussman | first = R.W. |
|||
| year = 2003 |
|||
| title = Primate Ecology and Social Structure |
|||
| publisher = Pearson Custom Publishing |
|||
| isbn = 978-0-536-74363-3 |
|||
}} |
|||
* <!-- {{Sfn|Szalay|Delson|1980}}-->{{cite book |
|||
| last1 = Szalay | first1 = F.S. |
|||
| last2 = Delson | first2 = E. |
|||
| year = 1980 |
|||
| title = Evolutionary History of the Primates |
|||
| publisher = [[Academic Press]] |
|||
| isbn = 978-0-12-680150-7 | oclc = 893740473 |
|||
| url = https://books.google.com/books?id=jE7gBAAAQBAJ&pg=PA149 |
|||
}} |
|||
* <!-- {{Sfn|Tabuce|Marivaux|Lebrun|Adaci|2009}} -->{{Cite journal |
|||
| last1 = Tabuce | first1 = R. |
|||
| last2 = Marivaux | first2 = L. |
|||
| last3 = Lebrun | first3 = R. |
|||
| last4 = Adaci | first4 = M. |
|||
| last5 = Bensalah | first5 = M. |
|||
| last6 = Fabre | first6 = P.-H. |
|||
| last7 = Fara | first7 = E. |
|||
| last8 = Gomes Rodrigues | first8 = H. |
|||
| last9 = Hautier | first9 = L. |
|||
| last10 = Jaeger | first10 = J.-J. |
|||
| last11 = Lazzari | first11 = V. |
|||
| last12 = Mebrouk | first12 = F. |
|||
| last13 = Peigne | first13 = S. |
|||
| last14 = Sudre | first14 = J. |
|||
| last15 = Tafforeau | first15 = P. |
|||
| last16 = Valentin | first16 = X. |
|||
| last17 = Mahboubi | first17 = M. |
|||
| display-authors=6 |
|||
| year = 2009 |
|||
| title = Anthropoid versus strepsirhine status of the African Eocene primates ''Algeripithecus'' and ''Azibius'': Craniodental evidence |
|||
| journal = Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences |
|||
| volume = 276 | issue = 1676 | pages = 4087–4094 |
|||
| doi = 10.1098/rspb.2009.1339 | pmid = 19740889 | pmc = 2821352 |
|||
| lay-url = https://www.sciencedaily.com/releases/2009/09/090915101355.htm |
|||
| lay-source = Science Daily |
|||
| lay-date = 15 September 2009 |
|||
}} |
|||
* <!-- {{Sfn|Vaughan|Ryan|Czaplewski|2011}} -->{{cite book |
|||
| last1 = Vaughan | first1 = T. |
|||
| last2 = Ryan | first2 = J. |
|||
| last3 = Czaplewski | first3 = N. |
|||
| year = 2011 |
|||
| title = Mammalogy | edition = 5th |
|||
| chapter = Chapter 12: Primates |
|||
| publisher = Jones & Bartlett Learning |
|||
| isbn = 978-0-7637-6299-5 |
|||
| chapter-url = https://books.google.com/books?id=LD1nDlzXYicC&pg=PA167 |
|||
}} |
|||
* <!-- {{Sfn|Whitten|Brockman|2001}} -->{{cite book |
|||
| last1 = Whitten | first1 = P.L. |
|||
| last2 = Brockman | first2 = D.K. |
|||
| year = 2001 |
|||
| chapter = Chapter 14: Strepsirrhine reproductive ecology |
|||
| editor-last = Ellison | editor-first = P.T. |
|||
| title = Reproductive Ecology and Human Evolution |
|||
| pages = 321–350 |
|||
| publisher = Transaction Publishers |
|||
| isbn = 978-0-202-30658-2 |
|||
| chapter-url = https://books.google.com/books?id=M4VJ5ee_1YoC&pg=PA321 |
|||
}} |
|||
* <!-- {{Sfn|Williams|Kay|Christopher Kirk|Ross|2010}} -->{{Cite journal |
|||
| last1 = Williams | first1 = B.A. |
|||
| last2 = Kay | first2 = R.F. |
|||
| last3 = Christopher Kirk | first3 = E. |
|||
| last4 = Ross | first4 = C.F. |
|||
| year = 2010 |
|||
| title = ''Darwinius masillae'' is a strepsirrhine – a reply to Franzen ''et al.'' (2009) |
|||
| journal = Journal of Human Evolution |
|||
| volume = 59 | issue = 5 | pages = 567–573; discussion 573–579 |
|||
| doi = 10.1016/j.jhevol.2010.01.003 | pmid = 20188396 |
|||
| url = http://strainlab.uchicago.edu/publications/Williams%20et%20al%202010.pdf |
|||
| archive-url = https://web.archive.org/web/20130517155919/http://strainlab.uchicago.edu/publications/Williams%20et%20al%202010.pdf |
|||
| archive-date = 17 May 2013 |
|||
}} |
|||
* {{cite book |
|||
| editor1-last = Wright | editor1-first = Patricia C. |
|||
| editor2-last = Simons | editor2-first = Elwyn L. |
|||
| year = 2003 |
|||
| title = Tarsiers: Past, present, and future |
|||
| publisher = Rutgers University Press |
|||
| isbn = 978-0-8135-3236-3 |
|||
| url = https://books.google.com/books?id=9g_TwVzDOI0C&pg=PA53 |
|||
}} |
|||
** <!-- {{Sfn|Schwartz|2003}} -->{{cite book |
|||
| last = Schwartz | first = J.H. |
|||
| year = 2003 |
|||
| chapter = Chapter 3: How close are the similarities between ''Tarsius'' and other primates? |
|||
| editor1-last = Wright | editor1-first = Patricia C. |
|||
| editor2-last = Simons | editor2-first = Elwyn L. |
|||
| title = Tarsiers: Past, present, and future |
|||
| pages = 50–96 |
|||
| publisher = Rutgers University Press |
|||
| isbn = 978-0-8135-3236-3 |
|||
| chapter-url = https://books.google.com/books?id=9g_TwVzDOI0C&pg=PA50 |
|||
}} |
|||
** <!-- {{Sfn|Simons|2003}} -->{{cite book |
|||
| last = Simons | first = E.L. |
|||
| year = 2003 |
|||
| chapter = Chapter 1: The fossil record of tarsier evolution |
|||
| editor1-last = Wright | editor1-first = Patricia C. |
|||
| editor2-last = Simons | editor2-first = Elwyn L. |
|||
| title = Tarsiers: Past, present, and future |
|||
| pages = 9–34 |
|||
| publisher = Rutgers University Press |
|||
| isbn = 978-0-8135-3236-3 |
|||
| chapter-url = https://books.google.com/books?id=9g_TwVzDOI0C&pg=PA9 |
|||
}} |
|||
** <!-- {{Sfn|Yoder|2003}} -->{{cite book |
|||
| last1 = Yoder | first1 = A.D. |
|||
| year = 2003 |
|||
| chapter = Chapter 7: The phylogenetic position of the genus ''Tarsius'': Whose side are you on? |
|||
| editor1-last = Wright | editor1-first = Patricia C. |
|||
| editor2-last = Simons | editor2-first = Elwyn L. |
|||
| title = Tarsiers: Past, present, and future |
|||
| pages = 161–175 |
|||
| publisher = Rutgers University Press |
|||
| isbn = 978-0-8135-3236-3 |
|||
| chapter-url = https://books.google.com/books?id=9g_TwVzDOI0C&pg=PA161 |
|||
}} |
|||
{{Refend}} |
|||
== Dış bağlantılar == |
|||
* {{Commons category-inline}} |
|||
* {{Wikispecies-inline}} |
|||
{{Primatlar}} |
|||
[[Kategori:Memeliler alttakımları]] |
|||
[[Kategori:Primatların sınıflandırılması]] |
|||
[[Kategori:KB1 Fransızca kaynakları (fr)]] |
|||
[[Kategori:Nemli burunlu maymunlar]] |
|||
Sayfanın 14.16, 19 Ağustos 2021 tarihindeki hâli
| Nemli burunlu primatlar | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Bir strepsirrhine çeşitliliği örneği; sekiz biyolojik cins tasvir edilmiştir (yukarıdan, soldan sağa): Lemur, Propithecus, Daubentonia, Varecia, Microcebus, †Darwinius, Loris, Otolemur. | |||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||
| |||||||||||
| İnfra takımlar | |||||||||||
| †Adapiformes Lemuriformes[a] (metne bakınız)
| |||||||||||
 | |||||||||||
| Eosen-Miyosen fosil siteleri Mevcut nemli burunlu maymunların dağılımı | |||||||||||
Nemli burunlu maymunlar veya Strepsirhinler (Strepsirrhini ya da strepsirhini), Madagaskar makimsileri, galagolar ("çalı bebekleri") ve Afrika'dan pottolar ile Hindistan ve güneydoğu Asya'dan gelen lorislerden oluşan lemuriform primatları içeren primatların bir alt takımıdır.
Eosen döneminde Avrupa, Kuzey Amerika ve Asya'da evrimleşen, ancak iklim soğudukça Kuzey Yarımküre'nin çoğundan kaybolan soyu tükenmiş adapiform primatlar da alt takıma aittir. Adapiformlar bazen "lemur benzeri" olarak adlandırılır, ancak hem lemurların hem de adapiformların çeşitliliği bu karşılaştırmayı desteklemez.
Nemli burunlu maymunlar, "ıslak" (nemli) rhinariumları (burnun ucu) ile tanımlanır - bu nedenle, köpeklerin ve kedilerin rhinariumlarına benzer şekilde, yaygın ama yanlış olan "nemli burunlu" terimi kullanılır. Aynı zamanda, benzer büyüklükteki maymunlardan daha küçük bir beyne, koku almak için büyük olfaktör loblara, feromonları tespit etmek için bir vomeronazal organa ve epiteliyokoryal plasentaya sahip bir bikornuat uterusa sahiptirler. Gözleri, gece görüşünü iyileştirmek için yansıtıcı bir tabaka içerir ve göz yuvaları, göz çevresinde bir kemik halkası içerir, ancak arkasında ince bir kemik duvarı yoktur. Nemli burunlu maymunlar, kendi C vitaminini üretirken, kuru burunlu maymunlar bunu diyetlerinden almalıdır. Lemuriform primatlar, bir diş tarağı, ön tarafta özel bir diş seti ile karakterize edilir, ağzın alt kısmı çoğunlukla tımar sırasında kürkü taramak için kullanılır.
Günümüzün yaşayan strepsirrhinlerinin çoğu, habitat tahribatı, çalı eti için avlanma ve egzotik evcil hayvan ticareti için canlı yakalama nedeniyle tehlikedelerdir. Hem yaşayan hem de soyu tükenmiş strepsirrhinler davranışsal olarak çeşitlidir, ancak hepsi esas olarak arborealdir (ağaçta barınan). Adapiformların çoğu gündüzcül iken, yaşayan lemuriformların çoğu gececildir. Hem yaşayan hem de soyu tükenmiş gruplar öncelikle meyve, yaprak ve böceklerle beslenir.
Etimoloji
Taksonomik Strepsirrhini adı, kıvrımlı (virgül şeklindeki) burun deliklerinin görünümüne atıfta bulunan Yunanca στρέψις strepsis "bir dönüş" ve ῥίς rhis "burun, burun (pl.) burun delikleri rhinarium veya ıslak burun üzerinde (GEN ῥινός gergedan) türetilmiştir. [5] [6] İsim ilk olarak Fransız doğa bilimci Étienne Geoffroy Saint-Hilaire tarafından 1812'de Platyrrhini (Yeni Dünya maymunları) ve Catarrhini (Eski Dünya maymunları) ile karşılaştırılabilir bir alt takım olarak kullanıldı.[7] Açıklamasında " Les narines terminales et sinueuses " ("Burun delikleri terminali ve sarımı")'den bahsetti.[8]
İngiliz zoolog Reginald Innes Pocock 1918'de Strepsirrhini'yi canlandırıp Haplorhini'yi tanımladığında, ikinci [9] "r"yi her ikisinden de çıkardı ("Strepsi rr hini" ve "Haplo rr hini " yerine "Strepsi r hini" ve "Haplo r hini" "),[10][11] ancak her ikisi de É Geoffroy tarafından 1812'de adlandırılan Platyrrhini veya Catarrhini'den ikinci "r" yi çıkarmadı. Pocock'un ardından birçok araştırmacı, 1987'de primatologlar Paulina Jenkins ve Prue Napier hatayı işaret edene kadar Strepsirrhini'yi tek bir "r" ile hecelemeye devam etti.[12]
Evrimsel tarih
Strepsirrhines, soyu tükenmiş adapiformları ve lemurları ve lorisoidleri (lorisler, pottolar ve galagolar) içeren lemuriform primatları içerir.[13] Nemli burunlu maymunlar, 55 ile 90 milyon yıl öncesi arasındaki primat radyasyonunun başlangıcına yakın bir zamanda haplorhin primatlarından ayrıldı. Daha eski sapma tarihleri, genetik analiz tahminlerine dayanırken, daha genç tarihler kıt fosil kayıtlarına dayanmaktadır. Lemuriform primatlar, her ikisi de Asya kökenli olabilecek adapiformlar olan cercolamoniinelerden veya sivaladapidlerden evrimleşmiş olabilir. Bir zamanlar, adapiformun daha uzmanlaşmış ve daha genç bir dalı olan, öncelikle Avrupa'dan gelen adapidlerden evrimleştikleri düşünülüyordu.
| Primat filogenisi | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Strepsirrhinler ve haplorhinler, ilk gerçek primatların (euprimatlar) ortaya çıkmasından kısa bir süre sonra ayrıldı. Euprimatlar, sivri sincapçıklar, kolugolar ve plesiadapiformlar arasındaki ilişki daha az kesindir. Bazen plesiadapiformlar euprimatlar ile Primatlar takımı altında gruplanır, kolugolar Primatlar ile Primatomorpha altında gruplanır ve dördü de Euarchonta altında gruplanır.[14]
Taç strepsirrhini'nin muhtemelen Adapiformes ağacının derinliklerinde ortaya çıktığı bulundu.[15] |
Lemurlar 47 ila 54 milyon yıl önce Afrika'dan Madagaskar'a rafting yaparken, lorisler yaklaşık 40 milyon yıl önce Afrika galagolarından ayrıldı ve daha sonra Asya'yı kolonize etti. Lemuriformlar ve özellikle Madagaskar'ın lemurları, genellikle uygunsuz bir şekilde "yaşayan fosiller" veya "bazal" veya "düşük" primat örnekleri olarak tasvir edilir. [16] [17] [18] Bu görüşler, memelilerin evrimi ve koku alma ( koku alma ), iskelet anatomilerinin özellikleri ve beyin boyutları gibi –ki bu nispeten küçüktür– strepsirhin özelliklerinin [16] evriminin anlaşılmasını tarihsel olarak engellemiştir. Lemurlar söz konusu olduğunda, doğal seçilim, bu izole primat popülasyonunu, maymunlara kıyasla daha küçük ve daha az karmaşık beyinlerine rağmen, önemli ölçüde çeşitlenmeye ve zengin çeşitlilikteki ekolojik nişleri doldurmaya itmiştir. [17] [18]
Belirsiz köken
Strepsirrhines, maymunlar ve tarsiyerler arasındaki farklılık, muhtemelen primatların ilk evrimleşmesinden hemen sonra ortaya çıktı. [17] Erken Eosen'den Orta Eosene kadar yaşayan primat gruplarına (lemuriformlar, tarsierler ve simanlar) ait az sayıda fosil bilinmesine rağmen,[19][20][21] genetikten elde edilen kanıtlar ve son fosil bulguları, erken adaptif radyasyon sırasında mevcut olabileceklerini düşündürmektedir.[13]
Hem maymunların hem de tarsierlerin evrimleştiği en eski primatların kökeni bir sırdır. Hem kökenleri hem de içinden çıktıkları grup belirsizdir. Kuzey Yarımküre'deki ilk radyasyonlarını gösteren fosil kayıtları çok ayrıntılı olmasına rağmen[13] Tropiklerden (primatların büyük olasılıkla ilk kez geliştiği yer),özellikle de primatlar ve ötherian memelilerin diğer ana dallarının (klad[b]) ilk ortaya çıktığı zaman civarında, fosil kayıtları çok seyrektir.
Ayrıntılı tropikal fosillerden yoksun olan genetikçiler ve primatologlar, primat soyları arasındaki ilişkiyi ve birbirlerinden ayrılmalarından bu yana geçen süreyi belirlemek için genetik analizler kullandılar. Bu moleküler saati kullanarak, başlıca primat soyları için farklılaşma tarihleri, primatların 80-90 mya'dan daha fazla evrimleştiğini, yani ilk örneklerin fosil kayıtlarında ortaya çıkmasından yaklaşık 40 milyon yıl önce olduğunu ileri sürdü.[17]
İlk primatlar arasında hem gececil hem de gündüzcü küçük türler bulunur[17] ve hepsi ağaççıldı. Elleri ve ayakları küçük dallarda manevra yapmak için özel olarak uyarlanmıştı.[22] Erken Paleosen'den kalma plesiadapiformlar bazen "arkaik primatlar" olarak kabul edilir, çünkü dişleri erken primatların dişlerine benzemektedir ve farklı ayak başparmağı (halluks) gibi ağaçlarda yaşamaya adaptasyonları vardır. Plesiadapiformlar primatlarla yakından ilişkili olsalar da, primatların doğrudan evrimleşmiş olabileceği veya olmayabileceği bir parafiletik grubu temsil edebilirler[13] ve bazı cinsler, primatlarla daha yakından ilişkili olduğu düşünülen kolugolar[c] ile daha yakın akraba olabilir.[13]
İlk gerçek primatlar (eprimatlar), erken Eosen'e (~55 myö) kadar fosil kayıtlarında görünmezler, bu noktada Paleosen-Eosen Termal Maksimum olarak bilinen İklim değişikliği kısa bir hızlı küresel ısınma döneminde Kuzey Yarımküre'ye yayıldılar.[13] Bu ilk primatlar, kuzey kıtalarda Cantius, Donrussellia, Altanius ve Teilhardina'nın yanı sıra Paleosen Afrika'sıdan daha şüpheli (ve parçalı) fosil Altiatlasius'u içeriyordu.[23][17] Bu en eski fosil primatlar genellikle iki gruba ayrılır, adapiformlar [d] ve omomyiformlar.[e] Her ikisi de fosil kayıtlarında ataları belirten ara formlardı[13], her iki grup da çeşitlilik açısından zengindi ve Eosen boyunca yaygındı.
Gelişmekte olan son dal, Eosen (56-34 milyon yıl önce) döneminde Avrupa, Kuzey Amerika ve Asya'da gelişen çeşitli ve yaygın bir grup olan adapiformlardı. İklim soğudukça Kuzey Yarımküre'nin çoğundan kayboldular: Adapiformların sonuncusu Miyosen'in sonunda öldü (~7 myö).
Adapiform evrimi
Adapiform primatlar, lemurlarla birçok anatomik benzerliği paylaşan soyu tükenmiş strepsirinlerdir. [13] Hem lemurların hem de adapiformların çeşitliliği bu analojiyi desteklemese de bazen lemur benzeri primatlar olarak anılırlar. [24]
Yaşayan strepsirrinler gibi, adapiformlar da son derece çeşitliydi, [16] en az 30 cins ve 80 2000'li yılların başlarından itibaren fosil kayıtlarından bilinen türler. [25] [24] Eosen sırasında Laurasia'da çeşitlendiler [13] bazıları bir kara köprüsü üzerinden Kuzey Amerika'ya ulaştı. [25] O zamandan beri fosil yataklarında bulunan en yaygın memeliler arasındaydılar. Kuzey Afrika'da da birkaç nadir tür bulunmuştur. [13] Adapiformların en bazalı, Kuzey Amerika ve Avrupa'dan Cantius ve Avrupa'dan Donrussellia cinslerini içerir. En çok ikincisi atalara ait özellikleri taşır, bu nedenle genellikle diğer adapiformların bir kardeş grubu veya kök grubu olarak kabul edilir.[13]
Adapiformlar genellikle üç ana gruba ayrılır:
- Adapidler en yaygın olarak Avrupa'da bulundu, ancak en eski örnekler ( Orta Eosen Çin'den Adapoides ), büyük olasılıkla Asya'da evrimleştiklerini ve göç ettiklerini gösteriyor. Eosen'in sonunda önemli bir yok olma olayının parçası olan Grande Coupure sırasında Avrupa'da öldüler. [13]
- Madagaskar'ın bazı lemurlarına en çok benzeyen Notharctidler, Avrupa ve Kuzey Amerika'dan gelirler. Avrupa alt familyasına genellikle cercamoniines denir.[13] Kuzey Amerika dalı Eosen boyunca gelişti, ancak Oligosen'e kadar hayatta kalamadı.[26][27] Adapidler gibi, Avrupa dalı da Eosen'in sonunda yok olmuştur.[25]
- Güney ve doğu Asya'nın Sivaladapidleri en iyi Miyosen'den bilinir ve Eosen/Oligosen sınırını aşan tek adapiformlar (~34) mya). Diğer adapiformlarla ilişkileri belirsizliğini koruyor.[13] Miyosen sonundan önce ortadan kaybolmuşlardı (~7 mya).[13]
Adapiform ve lemuriform primatlar arasındaki ilişki açıkça gösterilmemiştir, bu nedenle adapiformların parafitik bir kök grubu olarak konumu sorgulanabilir. Hem moleküler saat verileri hem de yeni fosil bulguları, diğer primatlardan lemuriform ayrışmasının ve ardından gelen lemur-lorisoid bölünmesinin, erken Eosen'de adapiformların ortaya çıkışından önce geldiğini göstermektedir.[13] Yeni kalibrasyon yöntemleri, moleküler saat ile fosil kayıtları arasındaki tutarsızlıkları uzlaştırabilir ve daha yakın tarihli sapma tarihlerini destekleyebilir. [28] Fosil kayıtları, strepsirin adapiformlarının ve haplorin omomiformlarının erken Eosen'den önce bağımsız olarak evrimleştiğini, ancak en bazal üyelerinin Paleosen'de (66-55 mya) ayrıldığını düşündürecek kadar diş benzerliği paylaştığını göstermektedir.[13]
Lemuriform evrimi
Lemuriform kökenleri belirsiz ve tartışmalıdır. Amerikan paleontolojist Gingerich bu lemuriform primatlar adapids ön alt dişlerin arasındaki benzerliklere göre Avrupa adapids çeşitli türlerin bir evrimleşmiş önerilen sık dişli kaybolmamış lemuriforms arasında; ancak bu görüş, açık ara geçiş fosillerinin bulunmaması nedeniyle güçlü bir şekilde desteklenmemektedir. [13] Bunun yerine, lemuriformlar, Kuzey Afrika'ya göç eden Asya cercamoniines veya sivaladapidlerin çok erken bir kolundan gelebilir. [21] [29]
1997 ve 2005 yılları arasında Mısır'ın El Fayum yataklarında 40 milyon yıllık üç fosil lorisoidinin (Karanisia, Saharagalago ve Wadilemur) keşfedilmesine kadar, bilinen en eski lemuriformlar Kenya ve Uganda'nın erken Miyosen'inden (~20 myö) gelmişti. Bu yeni bulgular, Afro-Arabistan'da orta Eosen sırasında lemuriform primatların mevcut olduğunu ve lemuriform soyunun ve diğer tüm strepsirrhine taksonlarının o zamandan önce ayrıldığını göstermektedir.[17][6][13] Tunus'tan Djebelemur, geç erken veya erken orta Eosen'e (52 ila 46 mya) kadar uzanır ve bir sercamoniine olarak kabul edilir,[13] ama aynı zamanda bir kök lemuriform da olabilir.[21] Cezayir'den Azibiidler aşağı yukarı aynı zamana tarihlenir ve djebelemuridlerin kardeş grubu olabilir. Geç Eosen Mısır'ından Plesiopithecus ile birlikte, üçü Afrika'dan gelen örnekler, kök lemuriformlar olarak nitelendirilebilir.[29]
Moleküler saat tahminleri, Afrika'da lemurların ve lorisoidlerin Paleosen sırasında yaklaşık 62 milyon yıl önce ayrıldığını göstermektedir. 47 ve 54 milyon yıl öncesi arasında lemurlar rafting yaparak Madagaskar'a dağıldı.[6] İzolasyonda, lemurlar çeşitlendi günümüzde genellikle maymunlar ve insansı maymunlar tarafından doldurulan nişleri doldurdu.[22] Afrika'da lorisler ve galagolar Eosen boyunca yaklaşık 40 milyon yıl önce birbirinden ayrıldı.[6] Madagaskar'daki lemurların aksine, diğer memelilerin yanı sıra maymunlar ve insansı maymunlarla rekabet etmek zorunda kaldılar.[17]
Sınıflandırma tarihi
Nemli burunlu maymunların taksonomisi tartışmalıdır ve karmaşık bir geçmişi vardır. Karışık taksonomik terminoloji ve aşırı basitleştirilmiş anatomik karşılaştırmalar, 2009'da tek "Ida" fosilini çevreleyen medyanın ilgisinin gösterdiği gibi, primat ve strepsirrhine filogenisi hakkında yanlış anlaşılmalar yarattı.
Strepsirrhine primatları ilk olarak İsveçli taksonomist Carl Linnaeus tarafından Systema Naturae'nin 1758'de yayınlanan 10. baskısında Lemur cinsi altında gruplandırılmıştır. O zamanlar, biri (kolugo) artık bir primat olarak tanınmayan yalnızca üç tür tanınmıştır.[10] 1785'te Hollandalı doğa bilimci Pieter Boddaert, Lemur cinsini iki cinse ayırdı : lemurlar, colugolar ve tarsierler için Prosimia ve lorisler için Tardigradus.[10] On yıl sonra, E. Geoffroy ve Georges Cuvier, arka bacak morfolojilerindeki benzerlikler nedeniyle tarsierleri ve galagoları gruplandırdı; Alman zoolog Johann Karl Wilhelm Illiger tarafından desteklenen bir görüş, 1811'de lemurları ve tarsierleri Prosimia (Prosimii) ailesine yerleştirirken onları Macrotarsi ailesine yerleştirdi. Tarsier-galago sınıflandırmasının kullanımı, Hollandalı zoolog Ambrosius Hubrecht'in iki grupta iki farklı tipte plasenta (plasenta oluşumu) gösterdiği 1898 yılına kadar uzun yıllar devam etti.[30]
İngiliz karşılaştırmalı anatomist William Henry Flower, bu primatları İngiliz biyolog St. George Jackson Mivart'ın alt takımı Anthropoidea (=Simiiformes) altında gruplanan maymunlardan ayırmak için 1883'te Lemuroidea alt takımını yarattı. Flower'a göre, Lemuroidea alt takımı Lemuridae (lemurlar, lorisler ve galagolar), Chiromyidae ( aye-aye ) ve Tarsiidae (tarsiers) ailelerini içeriyordu. Lemuroidea daha sonra Illiger'in alt takımı Prosimii ile değiştirildi.[30] Yıllar önce, 1812'de É. Geoffroy ilk olarak, tarsierleri de dahil ettiği Strepsirrhini alt sırasını adlandırdı.[10] Bu sınıflandırma 1918 yılına kadar, Pocock'un burnun yapısını karşılaştırıp Strepsirrhini alt takımının kullanımını eski haline getirdiği ve aynı zamanda tarsierleri ve maymunları yeni bir alt takım olan Haplorhini'ye taşıdığı zamana kadar fark edilmedi.[10] [30] İngiliz anatomist William Charles Osman Hill'in strepsirrhine anatomisi üzerine bütün bir cilt yazdığı 1953 yılına kadar, Pocock'un taksonomik önerisi fark edilmedi ve daha yaygın olarak kullanıldı. O zamandan beri, primat taksonomisi Strepsirrhini-Haplorhini ve Prosimii-Anthropoidea arasında birçok kez değişti. [30]
Akademik literatürün çoğu, primat taksonomisi için, genellikle birkaç potansiyel taksonomik şema içeren temel bir çerçeve sağlar. [17] Çoğu uzman filogeni üzerinde hemfikir olsa da [31] çoğu primat sınıflandırmasının neredeyse her seviyesi hakkında fikir ayrılığına düşer. [17]
| 2 infratakım [32] | 3 alt takım [17] |
|---|---|
|
|
Tartışmalar
1970'ler, 1980'ler ve 2000'lerin başında primatolojide en sık tekrarlanan tartışma, hem maymunlara hem de diğer prosimiyenlere kıyasla tarsierlerin filogenetik konumuyla ilgiliydi.[30] [5] Tarsierler çoğunlukla ya maymunlarla birlikte Haplorhini alt takımına ya da strepsirrinlerle birlikte Prosimii alt takımına yerleştirilir.[22] Prosimii, iki geleneksel primat alt takımından biridir ve filogenetik dallardan ziyade evrimsel derecelere (anatomik özelliklerle birleştirilen gruplar) dayanırken, Strepsirrhini-Haplorrhini taksonomisi evrimsel ilişkilere dayanıyordu. [6] Yine de her iki sistem de varlığını sürdürüyor çünkü Prosimii-Anthropoidea taksonomisi tanıdık ve araştırma literatüründe ve ders kitaplarında sıkça görülüyor.[17]
Strepsirrhinler geleneksel olarak, maymunlarla, özellikle de rhinarium ile paylaşılmayan birkaç semplesiomorfik (atadan kalma) özellik ile karakterize edilir. [f] [22] [17] Diğer semplesiomorfiler arasında uzun burunlar, kıvrımlı maksilloturbinaller, nispeten büyük olfaktör ampuller ve daha küçük beyinler bulunur. Diş tarağı, lemuriformlar arasında görülen bir sinapomorfidir (paylaşılan, türetilmiş özellik), [22] ancak strepsirrhine kladı tanımlamak için sıklıkla ve yanlış bir şekilde kullanılır. [g] Strepsirrhine primatları da bir epitelyokorial plasentaya sahip olarak birleşmişlerdir.[22] Tarsierler ve maymunların aksine, strepsirrhines kendi vitamin C üretebilir ve diyetlerinde buna ihtiyaç duymazlar.[30] Bir haplorhin kanadı olarak tarsierler ve maymunlar arasındaki ilişki için daha fazla genetik kanıt, üç SINE işaretçisinin ortak mülkiyetidir.[5]
Tarsier ve primatların yakın akrabalarını içeren tarihsel olarak karışık toplulukları nedeniyle, hem Prosimii hem de Strepsirrhini, "düşük primatlar" için çöp sepeti taksonları olarak kabul edilmiştir. [32] [38] Ne olursa olsun, strepsirrhine ve haplorrhine kladları genel olarak kabul edilir ve tercih edilen taksonomik grup olarak görülür. Yine de tarsierler farklı şekillerde hem strepsirrhinlere hem de simiyenlere çok benzemektedir[17] ve strepsirrhinler, tarsierler ve simiyenler arasındaki erken bölünme eski ve çözülmesi zor olduğundan,[5] bazen üç alt takımdan oluşan üçüncü bir taksonomik düzenleme kullanılır: Prosimii, Tarsiiformes ve Anthropoidea.[13] Daha sık olarak, "prosimian" terimi artık resmi taksonomide kullanılmamaktadır,[39] ama yine de diğer primatlara göre tarsierlerin davranışsal ekolojisini göstermek için kullanılmaktadır.[17]
Tarsierler üzerindeki tartışmalara ek olarak, simianların kökenleri hakkındaki tartışmalar bir zamanlar strepsirrhine clade'i sorguladı. Adapiformlar ve maymunlar arasında evrimsel bir bağlantı için paleontologlar Gingerich, Elwyn L. Simons, Tab Rasmussen ve diğerleri tarafından yapılan argümanlar, adapiformları Strepsirrhini'den potansiyel olarak hariç tutabilirdi.[13][19] 1975'te Gingerich, Simiolemuriformes adlı yeni bir alt takım önerdi,[40] strepsirrhinlerin simiyenlerle tarsierlerden daha yakın akraba olduğunu öne sürdü.[41] Bununla birlikte, 2000'lerin başında ikisi arasında net bir ilişki gösterilememişti.[19] Bu fikir, 2009'da medyanın, "insanlar ve eski primatlar (simyalar ve adapiformlar) arasındaki kayıp halka " olarak lanse edilen, Almanya'dan bir adapiform olan Darwinius masillae ("Ida" olarak adlandırılır) hakkındaki ilgisi sırasında yeniden ortaya çıktı.[42] Bununla birlikte, kladistik analiz kusurluydu ve filogenetik çıkarımlar ve terminoloji belirsizdi.[42] Yazarlar Darwinius'un bir "fosil lemur" olmadığını belirtmelerine rağmen,[43] adapiformların sahip olmadığı bir diş tarağının olmadığını vurgulamışlardır.[13]
İnfraordinal sınıflandırma ve klad terminolojisi
Strepsirrhini içinde, iki yaygın sınıflandırma ya iki infra takım (Adapiformes ve Lemuriformes)[22] ya da üç infra takım (Adapiformes, Lemuriformes, Lorisiformes) içerir.[17] Daha az yaygın bir sınıflandırma, aye-aye'yi (Daubentoniidae) kendi infra takımına, Chiromyiformes'e yerleştirir.[44] Bazı durumlarda, plesiadapiformlar Primatlar takımına dahil edilir, bu durumda Euprimatlar bazen bir alt takım olarak kabul edilir, böylece Strepsirrhini bir infra takım olur ve Lemuriformes ve diğerleri parvo takımlar olur.[13] İnfraordinal taksonomiden bağımsız olarak, Strepsirrhini, üç üst aileden ve yedi tanesi soyu tükenmiş 14 aileden oluşur.[22] Bu soyu tükenmiş ailelerden üçü, yakın zamanda soyu tükenmiş dev Madagaskar lemurlarını içeriyordu ve bunların çoğunun, insanların adaya gelişini takip eden son 1000 yıl içerisinde soyları tükendi.[45][45]
Strepsirrhini iki infra takıma bölündüğünde, tüm dişli primatları içeren dal "lemuriformlar" olarak adlandırılabilir.[22] Üç infra takıma bölündüğünde, "lemuriformlar" terimi yalnızca Madagaskar'ın lemurlarını ifade eder,[22] ve diş taraklı primatlar ya "taç strepsirrhinler" [13] ya da "mevcut strepsirrhinler" olarak adlandırılır.[6] Bu özel terminolojinin genel terim "strepsirrhine" ile karıştırılması, aşırı basitleştirilmiş anatomik karşılaştırmalar ve belirsiz filogenetik çıkarımlar, Darwinius'un medyada yer aldığı gibi, primat filogenisi hakkında yanlış anlaşılmalara ve Eosen primatları hakkında yanlış anlamalara yol açabilir.[42] Adapiformların iskeletleri, makimsiler ve lorisoidler güçlü benzerlikler paylaştığı için, araştırmacılar onları sıklıkla "ilkel" strepsirrhinler,[13] makimsi ataları veya yaşayan strepsirrhinlerin kardeş grubu olarak adlandırdılar. Strepsirrhini'ye dahil edilirler,[6] ve klanın temel üyeleri olarak kabul edilirler.[24] Gerçek primatlar olarak durumları sorgulanmasa da, adapiformlar ile diğer canlı ve fosil primatlar arasındaki şüpheli ilişki, Strepsirrhini içinde birden fazla sınıflandırmaya yol açar. Çoğu zaman, adapiformlar, lemuriformlarla anatomik farklılıklar ve belirsiz ilişkileri nedeniyle kendi infra takımlarına yerleştirilir. Lemuriformlarla ortak özellikler (sinapomorfik olabilir veya olmayabilir) vurgulandığında, bazen Lemuriformes (veya üst familya Lemuroidea) içindeki ailelere indirgenirler.[13]
Tanımlanan ilk fosil primat, 1821'de Fransız doğa bilimci Georges Cuvier tarafından adapiform Adapis parisiensis'ti,[13] onu bir yaban faresi ("le Daman") ile karşılaştıran oydu, daha sonra artık eskimiş bir grubun üyesi olarak kabul edildi. [46] 1870'lerin başında yeniden değerlendirilinceye kadar bir primat olarak tanınmadı.[25][13] Başlangıçta, adapiformların tümü, Adapinae, Notharctinae ve bazen Sivaladapinae olmak üzere iki veya üç alt aileye ayrılan Adapidae familyasına dahil edildi. Tüm Kuzey Amerika adapiformları Notharctinae altında toplanırken, Eski Dünya formları genellikle Adapinae'ye atanmıştır. 1990'larda, postkraniyal iskelet ve dişlerdeki farklılıklara dayalı olarak iki farklı Avrupalı "adapid" grubu ortaya çıkmaya başladı. Bu iki Avrupa formundan biri, çoğunlukla Kuzey Amerika'da bulunan notharctidlerle yakın akraba olan cercamoniineler olarak tanımlanırken, diğer grup geleneksel adapid sınıflandırmasına girer.[13] Üç ana adapiform grubu şimdi tipik olarak Adapiformes (Notharctidae, Adapidae ve Sivaladapidae) içinde üç aile olarak kabul edilmektedir, ancak bir ila beş aile arasında değişen diğer bölümler de kullanılmaktadır.[25]
Diyet
Primatlar öncelikle meyveler (tohumlar dahil), yapraklar (çiçekler dahil) ve hayvan avları (eklem bacaklılar, küçük omurgalılar ve yumurtalar) ile beslenir. Diyetler, strepsirrhine türleri arasında önemli ölçüde farklılık gösterir. Diğer yaprak yiyen (folivorous, örn. colobineler) primatlar gibi, bazı strepsirrhinler de selüloz ve hemiselülozu sindirebilir.[47] Galagolar, ince lorisler ve angwantibolar gibi bazı nemli burunlu maymunlar öncelikle böcekçildir. Çatal işaretli lemurlar ve iğne pençeli çalı bebekleri gibi diğer türler ağaç sakızında uzmanlaşırken, indrigiller, sportif lemurlar ve bambu lemurları yaprak yiyenlerdir. Birçok strepsirrhin meyve yiyicidir (meyve yiyiciler) ve diğerleri, halka kuyruklu maki ve fare makileri gibi, meyve, yaprak ve hayvansal maddelerin bir karışımını yiyen omnivorlardır.[24]
Adapiformlar arasında, özellikle Cantius, Pelycodus ve Cercamonius gibi orta boy ila büyük türler için meyveli yiyecekler en yaygın diyet gibi görünüyor.[24] Yapraklanma, Smilodectes, Notharctus, Adapis ve Leptadapis dahil olmak üzere orta ve büyük boyutlu adapiformlar arasında da yaygındı. Anchomomys ve Donrussellia gibi bazı küçük adapiformların dişlerindeki keskin uçlar, bunların kısmen veya esas olarak böcekçil olduklarını gösterir.[13] [24]
Dağılım ve yaşam alanı
Şimdi soyu tükenmiş adapiform primatlar öncelikle Kuzey Amerika, Asya ve Avrupa'da, birkaç tür Afrika'da bulundu. Eosen döneminde, bu bölgelerin doğada daha tropik olduğu zamanlarda geliştiler ve iklim daha serin ve daha kuru hale geldiğinde ortadan kayboldular. [25] Bugün, lemuriformlar, 28° G ila 26° K enlemleri arasında değişen tropiklerle sınırlıdır.[47] . [16] Lorisler hem ekvator Afrika'sında hem de Güneydoğu Asya'da bulunurken, galagolar Sahra altı Afrika'nın ormanları ve ormanlık alanlarıyla sınırlıdır. [17] [22] Lemurlar, son zamanlardaki insan faaliyetleri nedeniyle çeşitliliklerinin ve habitatlarının çoğu kaybolmuş olsa da, Madagaskar'a özgüdür. [17] [22]
Neredeyse tüm primatlarda olduğu gibi, strepsirrhineler tipik olarak tropik yağmur ormanlarında bulunur. Bu habitatlar, strepsirrhines ve diğer primatların çeşitli sempatik tür topluluklarını geliştirmesine izin verir. Madagaskar'ın doğu yağmur ormanlarında 11 veya 12 kadar türler aynı ormanları paylaşır ve insan gelmeden önce, bazı ormanlar bu çeşitliliğin neredeyse iki katına sahipti. [47] Adanın güney ucundaki dikenli orman da dahil olmak üzere daha kuru, mevsimlik ormanlarda çeşitli lemur türleri bulunur, ancak bu bölgelerdeki lemur toplulukları o kadar zengin değildir. [47]
Koruma
Diğer tüm insan olmayan primatlar gibi, strepsirrhinler de insan faaliyetleri, özellikle tropik bölgelerdeki ormansızlaşma nedeniyle yüksek bir yok olma riskiyle karşı karşıyadır. Yaşam alanlarının çoğu, tarım ve mera gibi insan kullanımı için dönüştürülmüştür. [22] Strepsirrhine primatlarının karşı karşıya olduğu tehditler üç ana kategoriye ayrılır: habitat tahribi, avlanma ( çalı eti veya geleneksel tıp için ) ve ihracat veya yerel egzotik evcil hayvan ticareti için canlı yakalama. Avlanma genellikle yasak olsa da, onları koruyan yasalar nadiren uygulanır. Madagaskar'da, fady olarak bilinen yerel tabular bazen lemur türlerinin korunmasına yardımcı olur, ancak bazıları hala geleneksel tıp için avlanır. [47]
2012 yılında, Uluslararası Doğayı Koruma Birliği (IUCN), 2009'daki siyasi krizin ardından büyük ölçüde artan yasadışı ağaç kesimi ve avlanma nedeniyle lemurların "en çok nesli tükenmekte olan memeliler" olduğunu açıkladı.[48] Güneydoğu Asya'da, yavaş kamyonlar, habitat tahribatına ek olarak egzotik evcil hayvan ticareti ve geleneksel tıp tarafından tehdit ediliyor. [49] [50] Hem lemurlar hem de yavaş lorisler , CITES Ek I kapsamında ticari uluslararası ticaretten korunmaktadır. [51]
Açıklayıcı notlar
- ^ Lemurlar ve lorisoidler arasındaki monofiletik ilişki yaygın olarak kabul edilse de, onların dal adı için aynı şey söylenemez. Burada Lemuriform terimi kullanılmıştor, çünkü her ikisi de Strepsirrhini alt takımı içinde, dişleri taranmış primatlar kuşağını bir infra takımda ve soyu tükenmiş, dişleri taranmamış adapiformları başka bir grupta kümeleyen popüler bir taksonomiden türetilmiştir.[2][3] Bununla birlikte, bir başka popüler alternatif taksonomi, lorisoidleri kendi infra takımları olan Lorisiformes'e yerleştirir.[4]
- ^ “Klad”, bir atadan ve onun soyundan gelenlerden oluşan bir gruptur.
- ^ Kolugolara ayrıca "dermopteranlar" ve "uçan lemurlar/makiler" de denir.
- ^ Adapiformlara bazen adapoidler de denir
- ^ Omomyidler, muhtemelen tarsierlerle daha yakından ilişkili bazal haplorhinlerdir.
- ^ Tarsierlerin yakın akrabaları oldukları düşünüldüğünden, omomyiformlar haplorhinler olarak sınıflandırılır. Bununla birlikte, üst kesici dişlerinin köklerinin aralığı, strepsirrinler gibi bir rhinarium'a sahip olabileceklerini düşündürmektedir.[33][34]
- ^ Literatürde bir "strepsirrhine diş tarağı"ndan sık sık bahsedilmesi veya Strepsirrhini'ye "dişli primatlar" olarak atıfta bulunulması bulunabilir.[35][36] Bununla birlikte, bir grup strepsirrhin, diş taraklarından yoksundur - adapiformlar. Bu nedenle diş tarağı, lemuriformların birincil ayırt edici özelliğidir[33] – en az bir aile onu yalnızca değiştirilmiş biçimde muhafaza etse de.[37]
Kaynakça
Alıntılar
- ^ "Strepsirrhini". paleobiodb.org. Erişim tarihi: 2021-07-22.
- ^ Szalay & Delson 1980, s. 149.
- ^ Cartmill 2010, s. 15.
- ^ Hartwig 2011, ss. 20–21.
- ^ a b c d Ankel-Simons 2007.
- ^ a b c d e f g Vaughan, Ryan & Czaplewski 2011.
- ^ Osman Hill 1953.
- ^ Geoffroy Saint-Hilaire 1812.
- ^ Greek rho ⟨ρ⟩ r is written with a spiritus asper when word-initial, i.e. ⟨ῥ⟩ rh, and often gets doubled to ⟨ῤῥ⟩ rrh (also spelled ⟨ρρ⟩) when such a word constitutes the second part of a compound word.
- ^ a b c d e Groves 2008.
- ^ Pocock 1918.
- ^ Jenkins & Napier 1987.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae Rose 2006.
- ^ Rose 2006, ss. 157 & 165–167.
- ^ Boyer, Doug M.; Maiolino, Stephanie A.; Holroyd, Patricia A.; Morse, Paul E.; Bloch, Jonathan I. (2018-09-01). "Oldest evidence for grooming claws in euprimates". Journal of Human Evolution. 122: 1–22. doi:10.1016/j.jhevol.2018.03.010. ISSN 0047-2484. PMID 29935935.
- ^ a b c d Whitten & Brockman 2001.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Hartwig 2011.
- ^ a b Fichtel & Kappeler 2009.
- ^ a b c Beard 2002.
- ^ Simons 2003.
- ^ a b c Godinot 2006.
- ^ a b c d e f g h i j k l m Cartmill & Smith 2011.
- ^ Miller, Gunnell & Martin 2005.
- ^ a b c d e f Covert 2002.
- ^ a b c d e f Gebo 2002.
- ^ Godinot 1998.
- ^ Gunnell, Rose & Rasmussen 2008.
- ^ Steiper & Seiffert 2012.
- ^ a b Tabuce et al. 2009.
- ^ a b c d e f Schwartz 2003.
- ^ Sussman 2003.
- ^ a b Cartmill 2010.
- ^ a b Rose 2006, s. 182.
- ^ Beard 1988, s. 92.
- ^ Vaughan, Ryan & Czaplewski 2011, s. 169.
- ^ Cartmill & Smith 2011, s. 89.
- ^ Ankel-Simons 2007, s. 257.
- ^ Rasmussen & Nekaris 1998.
- ^ Groves 1998.
- ^ Gingerich 1975.
- ^ Yoder 2003.
- ^ a b c Williams et al. 2010.
- ^ Franzen et al. 2009.
- ^ Groves 2005.
- ^ a b Godfrey & Jungers 2002.
- ^ Dunkel, Zijlstra & Groves 2012.
- ^ a b c d e Mittermeier, Rylands & Konstant 1999.
- ^ "Lemurs found to be 'most threatened mammals' in the world - CNN.com". web.archive.org. 2012-08-21. Erişim tarihi: 2021-08-19.
- ^ Fitch-Snyder & Livingstone 2008.
- ^ Nekaris et al. 2010.
- ^ "Appendices I, II and III of CITES". web.archive.org. 2012-10-09. Erişim tarihi: 2021-08-19.
Alıntılanan literatür
- Ankel-Simons, F. (2007). Primate Anatomy (3rd bas.). Academic Press. ISBN 978-0-12-372576-9.
- Beard, K.C. (1988). "The phylogenetic significance of strepsirhinism in Paleogene primates". International Journal of Primatology. 9 (2): 83–96. doi:10.1007/BF02735730.
- Campbell, C.J.; Fuentes, A.; MacKinnon, K.C.; Bearder, S.K.; Stumpf, R. M, (Ed.) (2011). Primates in Perspective (2nd bas.). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-539043-8.
- Gould, L.; Sauther, M.; Cameron, A. (2011). "Chapter 5: Lemuriformes". Campbell, C.J.; Fuentes, A.; MacKinnon, K.C.; Bearder, S.K.; Stumpf, R. M (Ed.). Primates in Perspective. Oxford University Press. ss. 55–79. ISBN 978-0-19-539043-8.
- Hartwig, W. (2011). "Chapter 3: Primate evolution". Campbell, C.J.; Fuentes, A.; MacKinnon, K.C.; Bearder, S.K.; Stumpf, R. M (Ed.). Primates in Perspective. Oxford University Press. ss. 19–31. ISBN 978-0-19-539043-8.
- Nekaris, N.A.I.; Bearder, S.K. (2011). "Chapter 4: The lorisiform primates of Asia and mainland Africa: Diversity shrouded in darkness". Campbell, C.J.; Fuentes, A.; MacKinnon, K.C.; Bearder, S.K.; Stumpf, R. M (Ed.). Primates in Perspective. ss. 34–54.
- Cartmill, M. (2010). "Primate Classification and Diversity". Platt, M.; Ghazanfar, A. (Ed.). Primate Neuroethology. Oxford University Press. ss. 10–30. ISBN 978-0-19-532659-8.
- Cartmill, M.; Smith, F.H. (2011). The Human Lineage. John Wiley & Sons. ISBN 978-1-118-21145-8.
- Cloninger, C.R.; Kedia, S. (2011). "Chapter 5: The phylogenesis of human personality: Identifying the precursors of cooperation, altruism, and well-being". Sussman, R.W.; Cloninger, C.R. (Ed.). Origins of Altruism and Cooperation. Springer. ISBN 978-1-4419-9519-3.
- Dagosto, M. (1988). "Implications of postcranial evidence for the origin of euprimates". Journal of Human Evolution. 17 (1–2): 35–77. doi:10.1016/0047-2484(88)90048-6.
- Dunkel, A.R.; Zijlstra, J.S.; Groves, C.P. (2012). "Giant rabbits, marmosets, and British comedies: Etymology of lemur names, part 1" (PDF). Lemur News. 16: 64–70. ISSN 1608-1439.
- Fitch-Snyder, H.; Livingstone, K. (2008). "Lorises: The surprise primate". ZooNooz. ss. 10–14. ISSN 0044-5282.
- Fichtel, C.; Kappeler, P.M. (2009). "Chapter 19: Human universals and primate symplesiomorphies: Establishing the lemur baseline". Kappeler, P.M.; Silk, J.B. (Ed.). Mind the Gap: Tracing the origins of human universals. Springer. ss. 395–426. ISBN 978-3-642-02724-6.
- Franzen, J.L.; Gingerich, P.D.; Habersetzer, J.; Hurum, J.H.; von Koenigswald, W.; Smith, B.H. (2009). "Complete primate skeleton from the Middle Eocene of Messel in Germany: Morphology and paleobiology". PLOS ONE. 4 (5): e5723. Bibcode:2009PLoSO...4.5723F. doi:10.1371/journal.pone.0005723. PMC 2683573 $2. PMID 19492084.
- Geoffroy Saint-Hilaire, É. (1812). "Suite au tableau des quadrumanes. Seconde famille. Lemuriens. Strepsirrhini". Annales du Muséum d'Histoire Naturelle (Fransızca). 19: 156–170.
- Gingerich, P.D. (1975). "A new genus of Adapidae (Mammalia, Primates) from the Late Eocene of Southern France, and its significance for the origin of higher primates". Contributions from the Museum of Paleontology. University of Michigan. 24 (15): 163–170. hdl:2027.42/48482.
- Godinot, M. (1998). "A summary of adapiform systematics and phylogeny". Folia Primatologica. 69 (Suppl. 1): 218–249. doi:10.1159/000052715.
- Godinot, M. (2006). "Lemuriform origins as viewed from the fossil record". Folia Primatologica. 77 (6): 446–464. doi:10.1159/000095391. PMID 17053330.
- Gould, L.; Sauther, M.L., (Ed.) (2006). Lemurs: Ecology and adaptation. Springer. ISBN 978-0-387-34585-7.
- Cuozzo, F.P.; Yamashita, N. (2006). "Chapter 4: Impact of ecology on the teeth of extant lemurs: A review of dental adaptations, function, and life history". Gould, L.; Sauther, M.L. (Ed.). Lemurs: Ecology and adaptation. Springer. ss. 67–96. ISBN 978-0-387-34585-7.
- Tattersall, I. (2006). "Chapter 1: Origin of the Malagasy Strepsirhine primates". Gould, L.; Sauther, M.L. (Ed.). Lemurs: Ecology and adaptation. Springer. ss. 3–18. ISBN 978-0-387-34585-7.
- Groves, C.P. (1998). "Systematics of tarsiers and lorises". Primates. 39 (1): 13–27. doi:10.1007/BF02557740.
- Groves, C. P. (2005). "Strepsirrhini". Wilson, D. E.; Reeder, D. M. (Ed.). Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference (3rd bas.). Baltimore: Johns Hopkins University Press. s. 111. ISBN 0-801-88221-4. OCLC 62265494.
- Groves, C.P. (2008). Extended Family: Long lost cousins: A personal look at the history of primatology. Conservation International. ISBN 978-1-934151-25-9.
- Gunnell, G.F.; Rose, K.D.; Rasmussen, D.T. (2008). "Euprimates". Janis, C.M.; Gunnell, G.F.; Uhen, M.D. (Ed.). Small Mammals, Xenarthrans, and Marine Mammals. Evolution of Tertiary Mammals of North America. 2. Cambridge, England; New York: Cambridge University Press. ss. 239–262. ISBN 978-0-521-78117-6.
- Hartwig, W.C., (Ed.) (2002). The Primate Fossil Record. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-66315-1.
- Beard, K.C. (2002). "Chapter 9: Basal anthropoids". Hartwig, W.C. (Ed.). The Primate Fossil Record. Cambridge University Press. ss. 133–149. ISBN 978-0-521-66315-1.
- Covert, H.H. (2002). "Chapter 3: The earliest fossil primates and the evolution of prosimians: Introduction". Hartwig, W.C. (Ed.). The Primate Fossil Record. Cambridge University Press. ss. 13–20. ISBN 978-0-521-66315-1.
- Gebo, D.L. (2002). "Chapter 4: Adapiformes: Phylogeny and adaptation". Hartwig, W.C. (Ed.). The Primate Fossil Record. Cambridge University Press. ss. 21–44. ISBN 978-0-521-66315-1.
- Godfrey, L.R.; Jungers, W.L. (2002). "Chapter 7: Quaternary fossil lemurs". Hartwig, W.C. (Ed.). The Primate Fossil Record. Cambridge University Press. ss. 97–121. ISBN 978-0-521-66315-1.
- Jenkins, P.D.; Napier, P.H. (1987). Suborder Strepsirrhini, including the subfossil Madagascan lemurs and family Tarsiidae. Catalogue of Primates in the British Museum (Natural History) and elsewhere in the British Isles. Part 4. British Museum (Natural History). ISBN 978-0-565-01008-9.
- Miller, E.R.; Gunnell, G.F.; Martin, R.D. (2005). "Deep time and the search for anthropoid origins" (PDF). American Journal of Physical Anthropology. 128: 60–95. doi:10.1002/ajpa.20352. PMID 16369958.
- Mittermeier, R.A.; Rylands, A.B.; Konstant, W.R. (1999). "Primates of the world: An introduction". Nowak, R.M. (Ed.). Walker's Mammals of the World (6th bas.). Johns Hopkins University Press. ss. 1–52. ISBN 978-0-8018-6251-9.
- Nekaris, K.A.I.; Shepherd, C.R.; Starr, C.R.; Nijman, V. (2010). "Exploring cultural drivers for wildlife trade via an ethnoprimatological approach: A case study of slender and slow lorises (Loris and Nycticebus) in South and Southeast Asia". American Journal of Primatology. 72 (10): 877–886. doi:10.1002/ajp.20842. PMID 20806336.
- Ollivier, F.J.; Samuelson, D.A.; Brooks, D.E.; Lewis, P.A.; Kallberg, M.E.; Komaromy, A.M. (2004). "Comparative morphology of the tapetum lucidum (among selected species)". Veterinary Ophthalmology. 7 (1): 11–22. doi:10.1111/j.1463-5224.2004.00318.x. PMID 14738502.
- Osman Hill, W.C. (1953). "I – Strepsirhini". Primates Comparative Anatomy and Taxonomy. Edinburgh Univ. Pubs. Science & Maths. 3. Edinburgh University Press. OCLC 500576914.
- Overdorff, D.J.; Tecot, S.R. (2006). "Chapter 11: Social pair-bonding and resource defense in wild red-bellied lemurs (Eulemur rubriventer)". Gould, L.; Sauther, M.L. (Ed.). Lemurs: Ecology and adaptation. Springer. ss. 235–254. doi:10.1007/978-0-387-34586-4_11. ISBN 978-0-387-34585-7.
- Plavcan, J.M. (2004). "Chapter 13: Sexual selection, measures of sexual selection, and sexual dimorphism in primates". Kappeler, P.M.; van Schaik, C.P. (Ed.). Sexual Selection in Primates: New and comparative perspectives. Cambridge University Press. ss. 230–252. ISBN 978-0-521-53738-4.
- Pocock, R.I. (1918). "On the external characters of the lemurs and of Tarsius". Proceedings of the Zoological Society of London. 1918 (1–2): 19–53. doi:10.1111/j.1096-3642.1918.tb02076.x.
- Rasmussen, D.T.; Nekaris, K.A.I. (1998). "Evolutionary history of lorisiform primates" (PDF). Folia Primatologica. 69 (Suppl. 1): 250–285. doi:10.1159/000052716. PMID 9595692.
- Rose, K.D. (2006). The Beginning of the Age of Mammals. Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0-8018-8472-6.
- Steiper, M.E.; Seiffert, E.R. (2012). "Evidence for a convergent slowdown in primate molecular rates and its implications for the timing of early primate evolution". Proceedings of the National Academy of Sciences. 109 (16): 6006–6011. Bibcode:2012PNAS..109.6006S. doi:10.1073/pnas.1119506109. PMC 3341044 $2. PMID 22474376.
- Sussman, R.W. (2003). Primate Ecology and Social Structure. Pearson Custom Publishing. ISBN 978-0-536-74363-3.
- Szalay, F.S.; Delson, E. (1980). Evolutionary History of the Primates. Academic Press. ISBN 978-0-12-680150-7. OCLC 893740473.
- Tabuce, R.; Marivaux, L.; Lebrun, R.; Adaci, M.; Bensalah, M.; Fabre, P.-H.; ve diğerleri. (2009). "Anthropoid versus strepsirhine status of the African Eocene primates Algeripithecus and Azibius: Craniodental evidence". Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences. 276 (1676): 4087–4094. doi:10.1098/rspb.2009.1339. PMC 2821352 $2. PMID 19740889. Diğer özet – Science Daily (15 September 2009).
- Vaughan, T.; Ryan, J.; Czaplewski, N. (2011). "Chapter 12: Primates". Mammalogy (5th bas.). Jones & Bartlett Learning. ISBN 978-0-7637-6299-5.
- Whitten, P.L.; Brockman, D.K. (2001). "Chapter 14: Strepsirrhine reproductive ecology". Ellison, P.T. (Ed.). Reproductive Ecology and Human Evolution. Transaction Publishers. ss. 321–350. ISBN 978-0-202-30658-2.
- Williams, B.A.; Kay, R.F.; Christopher Kirk, E.; Ross, C.F. (2010). "Darwinius masillae is a strepsirrhine – a reply to Franzen et al. (2009)" (PDF). Journal of Human Evolution. 59 (5): 567–573; discussion 573–579. doi:10.1016/j.jhevol.2010.01.003. PMID 20188396. 17 May 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- Wright, Patricia C.; Simons, Elwyn L., (Ed.) (2003). Tarsiers: Past, present, and future. Rutgers University Press. ISBN 978-0-8135-3236-3.
- Schwartz, J.H. (2003). "Chapter 3: How close are the similarities between Tarsius and other primates?". Wright, Patricia C.; Simons, Elwyn L. (Ed.). Tarsiers: Past, present, and future. Rutgers University Press. ss. 50–96. ISBN 978-0-8135-3236-3.
- Simons, E.L. (2003). "Chapter 1: The fossil record of tarsier evolution". Wright, Patricia C.; Simons, Elwyn L. (Ed.). Tarsiers: Past, present, and future. Rutgers University Press. ss. 9–34. ISBN 978-0-8135-3236-3.
- Yoder, A.D. (2003). "Chapter 7: The phylogenetic position of the genus Tarsius: Whose side are you on?". Wright, Patricia C.; Simons, Elwyn L. (Ed.). Tarsiers: Past, present, and future. Rutgers University Press. ss. 161–175. ISBN 978-0-8135-3236-3.
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta Strepsirrhini ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
Vikitür'de Nemli burunlu primatlar ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
Mevcut primat familyaları | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||
| Strepsirrhini |
| ||||||||||||
| Haplorrhini |
| ||||||||||||
.jpg){kind=small}
_(white_background)_(1).jpg){kind=small}
_(white_background).jpg){kind=small}
