Eski Dünya maymunları

Eski Dünya maymunları; Yaşadığı dönem aralığı: 30-0 myö; Arikeean-Günümüz PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
	Beyaz elli gibon (Hylobates lar)
Bilimsel sınıflandırma
Âlem:	Animalia
Şube:	Chordata
Sınıf:	Mammalia
Takım:	Primates
Alt takım:	Haplorhini
İnfra takım:	Simiiformes
Parvo takım:	Catarrhini; E. Geoffroy,1812
Sınıflandırma
	Metne bakınız.

Diyana uzun kuyruklu maymunu

Eski Dünya maymunları veya Aşağı burunlu maymunlar (Catarrhini), simiyenlerin bir parvo takımı. Bu grup Avrasya ve Afrika'nın tüm maymun (insan ve insansılar dahil) türlerini kapsar ve kuyruklu eski dünya maymunları (Cercopithecoidea) ve insansılar (Hominoidea) olarak iki üst familyaya ayrılır.

Özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Eski Dünya maymunları genel olarak yeni dünya maymunlarından büyüktür. En küçükleri 0,8 - 1,3 kiloya ulaşırken, en büyükleri (goril) 200 kiloya kadar varabilir. Burunlarında, kulaklarında (kemikleşmiş duyma kanalı) ve dişlerinde ortak özellikleri bulunur. Ayrıca popo kısmında oturma kasları bulunur ve başparmak da tutunmak için kullanılabilir. Bu grupta farklı uzunlukta kuyrukları olan türler vardır, ancak kuyruk tutunmak için kullanılamaz. Parmaklarda yassı tırnaklar bulunur.

Yayılım ve yaşam şekli[değiştir | kaynağı değiştir]

Dünyanın her yanına yayılmış olan insanın haricinde eski dünya maymunları Afrika'nın (Madagaskar hariç) ve Asya'nın tropik ve subtropik iklimlerde yaşar. Asya'da özellikle güneyde ve güneydoğuda rastlanılırlar. Asya'daki yayılımları Japonya'ya ve Timor'a kadar uzanır. Avrupa'da yaşayan tek temsilcileri berberi şebeğidir. Ormanları ve diğer ağaçlı alanları tercih ederler. Yaşam alanı açısından yeni dünya maymunlarından daha uyumsaldırlar, ve yerde yaşayan türlerde vardır.

Bütün eski dünya maymunları gündüz faaldir. İyi gelişmiş sosyal davranışlara sahibtirler ve çift olarak ya da grub içinde yaşarlar. Çoğunlukla bitkisel beslenirler, ama hepsi farklı ölçüde hepçildir.

Sınıflandırma[değiştir | kaynağı değiştir]

Amerika'da yaşayan, ve ortak özellikleri ayrık duran burun delikleri olan Yeni Dünya maymunları, Eski Dünya maymunlarının kardeş taksonudur.

Yaşayan Eski Dünya maymunları iki üst familyaya ayrılır:

Kuyruklu Eski Dünya maymunları (Cercopithecoidea): Gruptaki canlıların neredeyse hepsinin kuyruğu vardır. Bu üst familya sadece köpeksi maymunlar (Cercopithecidae) familyasını kapsar. Bu familya ise Afrika ve Asya'nın çoğu maymun türlerini içine alır.
İnsansılar (Hominoidea) kuyruksuzdur. Bazı nesli tükenen diğerleri yanında gibongiller ve insangiller bu üst familyaya aittir.

Fosil gruplar:

†Saadanioidea: Günümüz catarrhinlerinin potansiyel son ortak atası olan Saadanius cinsini içeren bir üst familya.
†Oligopithecidae: Bazı soyu tükenmiş catarrhinleri içeren bir familya.
†Dendropithecidae: Daha önce insansılarla ilişkili olduğu önerilen Miyosen antropoidleri.
Bunların yanında nesli tükenen Propliopithecidae (Propliopithecus ve Aegyptopithecus cinsleri) ve Pliopithecidae (örneğin Pliopithecus cinsi) familyalarıda da bu gruba aittir.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Eski Dünya maymunları ile ilgili çoklu ortam kategorisi bulunur.
Vikitür'de Catarrhini ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.