Maymun
 | Bu maddedeki bilgilerin doğrulanabilmesi için ek kaynaklar gerekli. (Mayıs 2017) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
|
|
Maymunlar, Primatlar takımından olan memeli bir hayvan türüdür.[1] Bu tanım biyolojide yaygın olarak maymunlarında içinde bulunduğu tarsiyerler, lemur, insanlar ve bilinen daha 260 primatı da içine alır. Günümüzde bulunan maymun türleri Eski Dünya maymunlarının torunlarıdır. Maymunlar zeki ve sosyal hayvanlardır, kolayca ağaçlara tırmanabilirler ve ağaçların üzerlerinde gezinebilirler. Berberi şebeği ve insansılar dışında hemen hemen her maymunun çok kısa olsa bile bir kuyruğu vardır.[2]
Maymunların birçok farklı türü vardır. Bazı maymunlar haricinde genelde uzun ve sık ağaçların olduğu yerleri tercih ederler. Farklı primat aileleri meyve, yaprak, böcekler, çiçekler, küçük memeliler, sürüngenler, amfibiler, yengeçler ve hatta diğer maymunlarla beslenebilirler. Maymunlar orman, bozkır, çöl ve hatta karlı dağlarda yaşayabilirler fakat en çok Avustralya ve Yeni Gine dışında, yağmur ormanlarında bulunurlar.
Bazı maymunlar yaklaşık 15 santimetre (6 in) uzunluğunda ve ağırlığı 120 gram (4,2 oz) gram gibi çok küçük olabilecekleri gibi diğer maymunlar yaklaşık 1 metre (3 ft 3 in) uzunluğunda ve ağırlığı 35 kilogram (77 lb) gibide çok büyük olabilirler. Maymun isminin Türk diline Arapçadan geçtiği bilinmektedir.[3]
Yaşam alanları[değiştir | kaynağı değiştir]
Maymunlar yaşadıkları yerlere göre iki grupta toplanır: Güney Amerika'da yaşayan Yeni Dünya maymunları ve Afrika ve Asya'dan gelen Eski Dünya Maymunları. Yeni Dünya maymunları Eski Dünya maymunlarına göre daha küçüktür. Maymunların ağaçları salıncak gibi kullanmalarına yardımcı olmak için uzun kolları ve bacakları vardır. Bazı maymunlar kuyruklarını neredeyse bir beşinci kol gibi kullanırlar. Kuyruk bir tür kavrayıcıdır. Çoğu maymun türü ağaçsıldırlar fakat bazı türler ise yerde yaşamaya adapte olmuşlardır.
Büyüklüklerine göre maymunlar[değiştir | kaynağı değiştir]
Bilinen en küçük maymun türü Cüce ipek maymunu; en büyük maymun türü Mandrildir. Kuyruksuz 14–16 cm boyunda ve 120 gram ağırlığındadır. Bu tür Brezilya, Kolombiya ve Ekvador yağmur ormanlarındaki ağaç tepelerinde yaşamakta Mandril ise yaklaşık 1 m kadar büyüyebilirler ve yetişkinler 35 kg'a kadar çıkabilir. Maymunlar genellikle kuyrukları yardımıyla tırmanırlar.
Sınıflandırma[değiştir | kaynağı değiştir]
| Maymunlar (in green brackets) are not a monophyletic group, since they exclude hominoids. |
Çeşitli maymun ailelerinin (kalın), yaşayan primatların sınıflandırılmasında (soyu tükenmeyen) nereye yerleştirileceğini aşağıdaki listede verilmiştir.
- Primatlar
- Alt takım Strepsirrhini: tarsiyer değil prosimian
- Alt takım Haplorhini: tarsiyer, maymunlar, ve insansılar
- İnfra takım Tarsiiformes
- Aile Tarsiidae: tarsiyer
- İnfra takım Simiiformes: simian
- Parvorder Platyrrhini: Yeni dünya maymunları
- Aile Callitrichidae: marmosetler ve tamarinler (42 tür)
- Aile Cebidae: başlıklı ve Sincap maymunu (14 tür)
- Aile Aotidae: Gece maymunları (11 tür)
- Aile Pitheciidae: titis, sakis, ve uakaris (41 tür)
- Aile Atelidae: tellalı, örümcek ve yünlü maymunlar (24 tür)
- Parvorder Catarrhini
- Üst familya Cercopithecoidea
- Aile Cercopithecidae: Köpeksi maymunlar (135 tür)
- Üst aile Hominoidea: insansılar
- Aile Hylobatidae: Gibongiller (küçük insansılar) (17 tür)
- Aile Hominidae: insanlar dahil olmak üzere büyük insansılar (7 tür)
- Üst familya Cercopithecoidea
- Parvorder Platyrrhini: Yeni dünya maymunları
- İnfra takım Tarsiiformes
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Dawkins, Richard (2004). The ancestor's tale: a pilgrimage to the dawn of evolution. Houghton Mifflin Harcourt. s. 140. ISBN 9780618005833. Erişim tarihi: 9 Eylü 2014. Tarih değerini gözden geçirin:
|erişimtarihi=(yardım) - ^ "Monkey". kids.britannica.com. 23 Aralık 2015 tarihinde kaynağından Arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2014.
- ^ "Maymun ismininkökeni". 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından Arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2014.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
 |
Wikimedia Commons'ta Maymun ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- "The Impossible Housing and Handling Conditions of Monkeys in Research Laboratories", by Viktor Reinhardt, International Primate Protection League, August 2001
- The Problem with Pet Monkeys: Reasons Monkeys Do Not Make Good Pets, an article by veterinarian Lianne McLeod on About.com
- Helping Hands: Monkey helpers for the disabled, a U.S. national non-profit organization based in Boston Massachusetts that places specially trained capuchin monkeys with people who are paralyzed or who live with other severe mobility impairments
