Primatomorpha

Primatomorpha
Yaşadığı dönem aralığı: 66-0 myö
Senozoyik-Günümüz^[1]
(Moleküler genetik çalışmalara göre:

88/80–0^[2]^[3])
PreЄ
Є
O
S
D
C
P
T
J
K
Pg
N
Primatomorpha; Yaşadığı dönem aralığı: 66-0 myö; Senozoyik-Günümüz (Moleküler genetik çalışmalara göre: 88/80–0) PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
	Kolugo (Galeopterus variegatus)
	Modern primat familyaları
Biyolojik sınıflandırma
Âlem:	Animalia
Şube:	Chordata
Sınıf:	Mammalia
Magna takım:	Boreoeutheria
Üst takım:	Euarchontoglires
Büyük takım:	Euarchonta
Mir takım:	Primatomorpha; Beard, 1991
Takımlar
	Dermoptera; Pan-Primates †Plesiadapiformes (parafiletik); Primates; ;

Primatomorpha, eteneliler infra sınıfında yer alan, molekülergenetik araştırmalar sonrası ortaya konulmuş olan bir mir takım. Primatomorpha: Primatlar (Primates), Abalı memeliler (Dermoptera) ve Plesiadapiformları içerir.

Evrim[değiştir | kaynağı değiştir]

Moleküler genetik çalışmalara göre en erken Primatomorphlar yaklaşık 88 milyon yıl önce ortaya çıkmıştır.^[2] Primatların ve Dermopteranların birbirinden ayrılması, Meredith vd.(2012)'nin yaptığı çalışmaya göre 82 milyon yıl önce gerçekleşmiştir.^[6]

En erken Primatların ise yaklaşık 77 milyon yıl önce ortaya çıktığı hesaplanmıştır.^[2]

Euarchontoglires kladogramı

Euarchontoglires

Glires

	Rodentia

	Lagomorpha

Euarchonta

Scandentia

Primatomorpha

Dermoptera

Primates

Strepsirrhini

	Lemuriformes

	Lorisiformes

Haplorrhini

Tarsiiformes

Simiiformes

	Platyrrhini

	Catarrhini

Diğer yorumlar, Dermoptera ve Scandentia'yı, primatların kardeş grubu olarak "Sundatheria" adlı bir grupta birbirine bağlar.^[7]^[8] Bazı yeni araştırmalar, Scandentia'yı Glires kardeş taksonu olarak kabul ederek Euarchonta'yı geçersiz kılıyor.^[9]^[10]

En son filogenetik analizlere göre oluşturulmuş kladogram.

Euarchontoglires

Scandentia (sivri sincapçıklar)

Glires

	Rodentia (kemirgenler)

	Lagomorpha (tavşanlar, yabani tavşanlar, pikalar)

Primatomorpha

Dermoptera (kolugolar)

	Primates (†Plesiadapiformes, Strepsirrhini, Haplorrhini)

Sınıflandırma[değiştir | kaynağı değiştir]

Grup, Dermoptera ve Primates olarak iki gruba ayrılır.^[11]

Placentalia (Eutheria)
- Atlantogenata
- Boreoeutheria
  - Laurasiatheria
    - Euarchontoglires
      - Glires
      - Euarchonta
        Scandentia
        
        Primatomorpha
        Dermoptera
        
        Primates

Kitaplar[değiştir | kaynağı değiştir]

W. Westheide und R. Rieger: Spezielle Zoologie. Teil 2: Wirbel- oder Schädeltiere. Spektrum Akademischer Verlag, München 2004. ISBN 3-8274-0307-3
Kriegs, Jan Ole; Churakov, Gennady; Kiefmann, Martin; Jordan, Ursula; Brosius, Jürgen; Schmitz, Jürgen (14 Mart 2006). "Retroposed Elements as Archives for the Evolutionary History of Placental Mammals". PLoS Biology. 4 (4): e91. doi:10.1371/journal.pbio.0040091. ISSN 1545-7885.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Primatomorpha". Paleobiology Database. 31 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2021.
^ ^a ^b ^c Zhang, Mei-Ling; Li, Ming-Li; Ayoola, Adeola Oluwakemi; Murphy, Robert W.; Wu, Dong-Dong; Shao, Yong (18 Kasım 2019). "Conserved sequences identify the closest living relatives of primates". Zoological Research. 40 (6): 532-540. doi:10.24272/j.issn.2095-8137.2019.057. ISSN 2095-8137. PMC 6822925 $2. PMID 31393097.
^ "Next of Kin | Penn State University". news.psu.edu (İngilizce). 3 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2021.
^ Wilson Mantilla, Gregory P.; Chester, Stephen G. B.; Clemens, William A.; Moore, Jason R.; Sprain, Courtney J.; Hovatter, Brody T.; Mitchell, William S.; Mans, Wade W.; Mundil, Roland; Renne, Paul R. "Earliest Palaeocene purgatoriids and the initial radiation of stem primates". Royal Society Open Science. 8 (2): 210050. doi:10.1098/rsos.210050. PMC 8074693 $2. PMID 33972886. 24 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2021. KB1 bakım: PMC biçimi (link)
^ Collectif (1991). Coppens Y, Senut B (Ed.). Origine(s) de la bipédie chez les hominidés (İngilizce). CNRS Éditions (réédition numérique FeniXX). ISBN 978-2-271-10666-7.
^ "Molecular evidence on primate origins and evolution". Primate Genetics. Aralık 2015. doi:10.1007/978-3-642-39979-4_37. 10 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2021.
^ O'Leary, Maureen A.; Bloch, Jonathan I.; Flynn, John J.; Gaudin, Timothy J.; Giallombardo, Andres; Giannini, Norberto P.; Goldberg, Suzann L.; Kraatz, Brian P.; Luo, Zhe-Xi; Meng, Jin; Ni, Xijun (8 Şubat 2013). "The Placental Mammal Ancestor and the Post–K-Pg Radiation of Placentals". Science (İngilizce). 339 (6120): 662-667. doi:10.1126/science.1229237. ISSN 0036-8075. PMID 23393258. 15 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2021.
^ Wilford, John Noble (7 Şubat 2013). "Rat-Size Ancestor Said to Link Man and Beast". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 31 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2021.
^ Meredith, Robert W.; Janečka, Jan E.; Gatesy, John; Ryder, Oliver A.; Fisher, Colleen A.; Teeling, Emma C.; Goodbla, Alisha; Eizirik, Eduardo; Simão, Taiz L. L.; Stadler, Tanja; Rabosky, Daniel L. (28 Ekim 2011). "Impacts of the Cretaceous Terrestrial Revolution and KPg Extinction on Mammal Diversification". Science (İngilizce). 334 (6055): 521-524. doi:10.1126/science.1211028. ISSN 0036-8075. PMID 21940861. 25 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2021.
^ Zhou, Xuming; Sun, Fengming; Xu, Shixia; Yang, Guang; Li, Ming (2015). "The position of tree shrews in the mammalian tree: Comparing multi-gene analyses with phylogenomic results leaves monophyly of Euarchonta doubtful". Integrative Zoology (İngilizce). 10 (2): 186-198. doi:10.1111/1749-4877.12116. ISSN 1749-4877. 22 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2021.
^ Jan E. Janečka, Webb Miller, Thomas H. Pringle, Frank Wiens, Annette Zitzmann, Kristofer M. Helgen, Mark S. Springer und William J. Murphy: Molecular and Genomic Data Identify the Closest Living Relative of Primates. Science, Band 318, 2007, S. 792–794, DOI:10.1126/science.1147555

Memeliler ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[1] "Primatomorpha". Paleobiology Database. 31 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2021.

[:0-2] Zhang, Mei-Ling; Li, Ming-Li; Ayoola, Adeola Oluwakemi; Murphy, Robert W.; Wu, Dong-Dong; Shao, Yong (18 Kasım 2019). "Conserved sequences identify the closest living relatives of primates". Zoological Research. 40 (6): 532-540. doi:10.24272/j.issn.2095-8137.2019.057. ISSN 2095-8137. PMC 6822925 $2. PMID 31393097.

[3] "Next of Kin | Penn State University". news.psu.edu (İngilizce). 3 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2021.

[4] Wilson Mantilla, Gregory P.; Chester, Stephen G. B.; Clemens, William A.; Moore, Jason R.; Sprain, Courtney J.; Hovatter, Brody T.; Mitchell, William S.; Mans, Wade W.; Mundil, Roland; Renne, Paul R. "Earliest Palaeocene purgatoriids and the initial radiation of stem primates". Royal Society Open Science. 8 (2): 210050. doi:10.1098/rsos.210050. PMC 8074693 $2. PMID 33972886. 24 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2021. KB1 bakım: PMC biçimi (link)

[5] Collectif (1991). Coppens Y, Senut B (Ed.). Origine(s) de la bipédie chez les hominidés (İngilizce). CNRS Éditions (réédition numérique FeniXX). ISBN 978-2-271-10666-7.

[6] "Molecular evidence on primate origins and evolution". Primate Genetics. Aralık 2015. doi:10.1007/978-3-642-39979-4_37. 10 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2021.

[7] O'Leary, Maureen A.; Bloch, Jonathan I.; Flynn, John J.; Gaudin, Timothy J.; Giallombardo, Andres; Giannini, Norberto P.; Goldberg, Suzann L.; Kraatz, Brian P.; Luo, Zhe-Xi; Meng, Jin; Ni, Xijun (8 Şubat 2013). "The Placental Mammal Ancestor and the Post–K-Pg Radiation of Placentals". Science (İngilizce). 339 (6120): 662-667. doi:10.1126/science.1229237. ISSN 0036-8075. PMID 23393258. 15 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2021.

[8] Wilford, John Noble (7 Şubat 2013). "Rat-Size Ancestor Said to Link Man and Beast". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 31 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2021.

[9] Meredith, Robert W.; Janečka, Jan E.; Gatesy, John; Ryder, Oliver A.; Fisher, Colleen A.; Teeling, Emma C.; Goodbla, Alisha; Eizirik, Eduardo; Simão, Taiz L. L.; Stadler, Tanja; Rabosky, Daniel L. (28 Ekim 2011). "Impacts of the Cretaceous Terrestrial Revolution and KPg Extinction on Mammal Diversification". Science (İngilizce). 334 (6055): 521-524. doi:10.1126/science.1211028. ISSN 0036-8075. PMID 21940861. 25 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2021.

[10] Zhou, Xuming; Sun, Fengming; Xu, Shixia; Yang, Guang; Li, Ming (2015). "The position of tree shrews in the mammalian tree: Comparing multi-gene analyses with phylogenomic results leaves monophyly of Euarchonta doubtful". Integrative Zoology (İngilizce). 10 (2): 186-198. doi:10.1111/1749-4877.12116. ISSN 1749-4877. 22 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2021.

[11] Jan E. Janečka, Webb Miller, Thomas H. Pringle, Frank Wiens, Annette Zitzmann, Kristofer M. Helgen, Mark S. Springer und William J. Murphy: Molecular and Genomic Data Identify the Closest Living Relative of Primates. Science, Band 318, 2007, S. 792–794, DOI:10.1126/science.1147555

[1]

[2]

[3]

[5]

[4]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]