El-Efdâl Şehinşâh: Revizyonlar arasındaki fark

El-Efdâl Şehinşâh
El-Efdâl Şehinşâh
Doğum	1066; Akka
Ölüm	11 Aralik 1121; Kahire
Ebeveyn(ler)	Bedr el-Cemâli

Etkileşimli olarak geçmişe göz at

[kontrol edilmiş revizyon]

← Önceki sürümle aradaki fark Sonraki sürümle aradaki fark →

İçerik silindi İçerik eklendi

GörselVikimetin

Satır içi

Sayfanın 14.19, 10 Mayıs 2015 tarihindeki hâli

El-Efdâl Şehinşâh veya uzun ismi ile El-Melik el-Efdâl ibn Bedr el-Cemâli Şehenşâh (Şablon:Lang-ar) ve Şablon:Lang-laık 11,' (1066 –1 1 Aral 1121) Fâtımîler Hâlifeliği'nin bir veziriydi.

Hayâtı

İktidâra gelişi

Ermeni bir köle olan ve sonradan müslüman olan Bedr el-Cemâli'nin oğlu olarak Akka'da doğdu.^[1] Babası olan "Bedir", 1074 yılından 1094 yılına ölene kadar Kahire'de Fâtımîler Hâlifeliği'nin bir veziri olarak görev yapmıştı. Öldüğünde de yerine oğlu "el-Efdâl Şehenşâh" Fâtımîler Hâlifesi Mûstensir tarafından vezir olarak tâyin oldu.

Mustâ‘lî’nin hâlife ilân edilmesi

Hâlife Mûstensir'ın kısa bir süre sonra vefâtı üzerine "El-Efdâl Şehinşâh" Hâlife Mûstensir'ın büyük oğlu olan Nizâr el-Mustafâ li-Dîn’il-Lâh’ın yerine henüz daha genç ama kendi kız kardeşiyle evli olan Mustâ‘lî’yi hilâfet mâkamına geçirdi. Bu adaletsiz durum üzerine isyân eden Nizâr el-Mustafâ 1095 yılında mağlup edildi. Hasan bin Sabbah yönetimindeki taraftarları doğuya doğru Hasan Sabbah'ın ileride kendilerine Haşhaşin adı da verilecek olan Nizârî-İsmâ‘îlî topluluğunun kurulacağı bölgelere ri'cat ettiler.

Mustâ‘lî'nin hâlife ilân edilmesinin ardında yatan gerçekler

ʿAhmed el-Mustâ‘lî, El-Efdâl Şehinşâh'ın da kızkardeşi olan Ermeni asıllı vezir Bedr el-Cemâli'nin kızı ile evliydi. Bedr el-Cemâli'nin On sekizinci Fâtımî Hâlifesi Ebû Tamîm Ma’add el-Mûstensir bil-Lâh'tan kısa bir süre evvel vefât etmesi üzerine oğlu El-Melik el-Efdâl ibn Bedr el-Cemâli Şehenşâh Fâtımîler Hâlifeliği'nin en yüksek devlet memûriyeti olan vezirlik mâkamına yükseltilmişti. Hâlife Mûstensir bil-Lâh]]'ın vefâtı üzerine Vezir El-Efdâl Şehinşâh verdiği beyânatta Hâlifenin son anda ölüm döşeğinde kararını değiştirdiğini ve yerine küçük oğlu ʿAhmed el-Mustâ‘lî'yi imâm olarak tâyin ettiğini açıklamıştı.^[2]

Kudüs ve Filistin'i fethi

Bu sıralarda Selçuklular'ın bölgeye gelmeleri üzerine Filistin'deki Fâtımî nüfuzuda bir hayli güç kaybetmişti. El-Efdâl, 1097 tarihinde Sur şehri'ni Selçuklular'dan almaya muvaffak oldu. Ayrıca, 1098'de Kudüs'ü buranın Artuklu Beyliği'inden olan valisi İlgazi Bey'i şehirden çıkararak, buranın yönetimini tamamen Fâtımîler Hâlifeliği'nin denetimine geçirmeği başarmış oldu. Böylece geçici bir süre için dahi olsa tüm Filistin'in idaresinin Fâtımîler Hâlifeliği'nin yönetimi altına girmesini sağlamış oldu.

Vefâtı

1121 yılının Kurban Bayramı'ında, tarihçi Bin el-Kalanisi'ye göre Haşhaşinler tarafından öldürüldü. Fakat, aslında bu iddia doğru olmayıp asıl sebep 1011 yılında iktidâra gelen yeni hâlife Âmir'in artan cüret ve cesaretiydi. Yerine "El-Me'mûn el-Bata'ihi" hâlife Âmir tarafından Vezir olarak atandı.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ Yaacov Lev,War and society in the eastern Mediterranean, 7th-15th centuries s..122
^ Daftary, Farhad (1998). A Short History of the Ismailis. Edinburgh, UK: Edinburgh University Press. ss. 34–36. ISBN 0-7486-0687-4.

Dış bağlantılar

al-Afdal

Bibliyografya

Steven Runciman, A History of the Crusades, vol. I: The First Crusade and the Foundation of the Kingdom of Jerusalem. Cambridge University Press, 1951.
Kenneth Setton, ed. A History of the Crusades, vol. I. University of Pennsylvania Press, 1958 (available online).
William of Tyre. A History of Deeds Done Beyond the Sea. Edited and translated by E. A. Babcock and A. C. Krey. Columbia University Press, 1943.
The Damascus Chronicle of the Crusades: Extracted and Translated from the Chronicle of "Ibn al-Qalanisi. H.A.R. Gibb, London, 1932.

[1] Yaacov Lev,War and society in the eastern Mediterranean, 7th-15th centuries s..122

[DaftaryShort1998p34-2] Daftary, Farhad (1998). A Short History of the Ismailis. Edinburgh, UK: Edinburgh University Press. ss. 34–36. ISBN 0-7486-0687-4.

[1]

[2]

@@ 1. satır: / 1. satır: @@
+{{Kişi bilgi kutusu
+| İsim   = '''El-Efdâl Şehinşâh'''
+| resim  =
+| başlık =
+| unvan    = Fatimiler Devleti Veziri
+| lakap        =
+| doğum_tarihi = 1066
+| doğum_yeri   = [[Akka]]
+| ölüm_tarihi  = 11 Aralik [[1121]]
+| ölüm_yeri    = Kahire
+| ebeveynler   = [[Bedr el-Cemâli]]
+}}
 {{Batıniyye}}
-'''El-Melik el-Efdâl ibn [[Bedr el-Cemâli]] Şehenşâh ({{lang-ar|الأفضل شاهنشاه بن بدر الجمالي}})''' ve '''{{lang-la|Lavendalius/Elafdalio}}''' (1066 – Aralık 11, 1121) [[Fâtımîler Hâlifeliği]]'nin bir [[vezir]]iydi.
+'''El-Efdâl Şehinşâh''' veya uzun ismi ile ''El-Melik el-Efdâl ibn [[Bedr el-Cemâli]] Şehenşâh '' ({{lang-ar|الأفضل شاهنشاه بن بدر الجمالي}})''' ve '''{{lang-la|Lavendalius/Elafdalio}}''ık 11,' (1066 –1 1 Aral 1121) [[Fâtımîler Hâlifeliği]]'nin bir [[vezir]]iydi.
 == Hayâtı ==
 === İktidâra gelişi ===
-[[Ermeni]] bir köle olan ve sonradan müslüman olan [[Bedr el-Cemâli]]'nin oğlu olarak [[Akka]]'da doğdu.<ref>War and society in the eastern Mediterranean, 7th-15th centuries By Yaacov Lev, pg.122</ref> Babası olan "Bedir", 1074 yılından 1094 yılına ölene kadar [[Kahire]]'de [[Fâtımîler Hâlifeliği]]'nin bir [[vezir]]i olarak görev yapmıştı. Öldüğünde de yerine oğlu ''"el-Efdâl Şehenşâh"'' [[Fâtımîler]] [[Hâlife]]si [[Ebû Tamîm Ma’add el-Mûstensir bil-Lâh]] tarafından [[vezir]] olarak tâyin oldu.
+[[Ermeni]] bir köle olan ve sonradan müslüman olan [[Bedr el-Cemâli]]'nin oğlu olarak [[Akka]]'da doğdu.<ref>Yaacov Lev,''War and society in the eastern Mediterranean, 7th-15th centuries''  s..122</ref> Babası olan "Bedir", 1074 yılından 1094 yılına ölene kadar [[Kahire]]'de [[Fâtımîler Hâlifeliği]]'nin bir [[vezir]]i olarak görev yapmıştı. Öldüğünde de yerine oğlu ''"el-Efdâl Şehenşâh"'' [[Fâtımîler]] [[Hâlife]]si [[Mûstensir (Fatımi)|Mûstensir]] tarafından [[vezir]] olarak tâyin oldu.
-=== ʿAhmed el-Mustâ‘lî’nin hâlife ilân edilmesi ===
+=== Mustâ‘lî’nin hâlife ilân edilmesi ===
-[[Hâlife]] [[Mûstensir (Fatımi)|Mûstensir]]'ın kısa bir süre sonra vefâtı üzerine  ''"El-Efdâl Şehinşâh"'' [[Hâlife]] [[Ebû Tamîm Ma’add el-Mûstensir bil-Lâh]]'ın büyük oğlu olan [[Ebû Mansûr Nizâr el-Mustafâ li-Dîn’il-Lâh]]’ın yerine henüz daha genç ama kendi kız kardeşiyle evli olan [[ʿMustali (Fatımi)|Ahmed el-Mustâ‘lî]]’yi [[hilâfet]] mâkamına geçirdi. Bu adaletsiz durum üzerine isyân eden [[Ebû Mansûr Nizâr el-Mustafâ li-Dîn’il-Lâh]] 1095 yılında mağlup edildi. [[Hasan bin Sabbah]] yönetimindeki taraftarları doğuya doğru Hasan Sabbah'ın ileride kendilerine [[Haşhaşin]] adı da verilecek olan [[Nizârî]]-[[İsmâ‘îlî]] topluluğunun kurulacağı bölgelere ri'cat ettiler.
+[[Hâlife]] [[Mûstensir (Fatımi)|Mûstensir]]'ın kısa bir süre sonra vefâtı üzerine  ''"El-Efdâl Şehinşâh"'' [[Hâlife]] Mûstensir'ın büyük oğlu olan [[Nizâr el-Mustafâ li-Dîn’il-Lâh]]’ın yerine henüz daha genç ama kendi kız kardeşiyle evli olan [[ʿMustali (Fatımi)|Mustâ‘lî]]’yi [[hilâfet]] mâkamına geçirdi. Bu adaletsiz durum üzerine isyân eden [[Nizâr el-Mustafâ]] 1095 yılında mağlup edildi. [[Hasan bin Sabbah]] yönetimindeki taraftarları doğuya doğru Hasan Sabbah'ın ileride kendilerine [[Haşhaşin]] adı da verilecek olan [[Nizârî]]-[[İsmâ‘îlî]] topluluğunun kurulacağı bölgelere ri'cat ettiler.
 === Mustâ‘lî'nin hâlife ilân edilmesinin ardında yatan gerçekler ===
-[[ʿAhmed el-Mustâ‘lî]], El-Efdâl Şehinşâh'ın da kızkardeşi olan [[Ermeni]] asıllı [[vezir]] [[Bedr el-Cemâli]]'nin kızı ile evliydi. [[Bedr el-Cemâli]]'nin On sekizinci [[Fâtımî]] [[Hâlife]]si [[Ebû Tamîm Ma’add el-Mûstensir bil-Lâh]]'tan kısa bir süre evvel vefât etmesi üzerine oğlu [[El-Melik el-Efdâl ibn Bedr el-Cemâli Şehenşâh]] [[Fâtımîler Hâlifeliği]]'nin en yüksek devlet memûriyeti olan [[vezirlik]] mâkamına yükseltilmişti. [[Hâlife]] [[Ebû Tamîm Ma’add el-Mûstensir bil-Lâh]]'ın vefâtı üzerine [[Vezir]] El-Efdâl Şehinşâh verdiği beyânatta [[Hâlife]]nin son anda ölüm döşeğinde kararını değiştirdiğini ve yerine küçük oğlu [[ʿAhmed el-Mustâ‘lî]]'yi [[imâmlar|imâm]] olarak tâyin ettiğini açıklamıştı.<ref name="DaftaryShort1998p34">{{cite book |last=Daftary |first=Farhad |title=A Short History of the Ismailis |year=1998 |publisher=Edinburgh University Press |location=Edinburgh, UK |isbn=0-7486-0687-4 |pages=34–36}}</ref>
+[[ʿAhmed el-Mustâ‘lî]], El-Efdâl Şehinşâh'ın da kızkardeşi olan [[Ermeni]] asıllı [[vezir]] [[Bedr el-Cemâli]]'nin kızı ile evliydi. [[Bedr el-Cemâli]]'nin On sekizinci [[Fâtımî]] [[Hâlife]]si [[Ebû Tamîm Ma’add el-Mûstensir bil-Lâh]]'tan kısa bir süre evvel vefât etmesi üzerine oğlu [[El-Melik el-Efdâl ibn Bedr el-Cemâli Şehenşâh]] [[Fâtımîler Hâlifeliği]]'nin en yüksek devlet memûriyeti olan [[vezirlik]] mâkamına yükseltilmişti. [[Hâlife]] Mûstensir bil-Lâh]]'ın vefâtı üzerine [[Vezir]] El-Efdâl Şehinşâh verdiği beyânatta [[Hâlife]]nin son anda ölüm döşeğinde kararını değiştirdiğini ve yerine küçük oğlu [[ʿAhmed el-Mustâ‘lî]]'yi [[imâmlar|imâm]] olarak tâyin ettiğini açıklamıştı.<ref name="DaftaryShort1998p34">{{cite book |last=Daftary |first=Farhad |title=A Short History of the Ismailis |year=1998 |publisher=Edinburgh University Press |location=Edinburgh, UK |isbn=0-7486-0687-4 |pages=34–36}}</ref>
 === Kudüs ve Filistin'i fethi ===
 Bu sıralarda [[Selçuklular]]'ın bölgeye gelmeleri üzerine [[Filistin]]'deki [[Fâtımî]] nüfuzuda bir hayli güç kaybetmişti. El-Efdâl, 1097 tarihinde [[Sur (şehir)|Sur şehri]]'ni [[Selçuklular]]'dan almaya muvaffak oldu. Ayrıca, 1098'de [[Kudüs]]'ü buranın [[Artuklu Beyliği]]'inden olan valisi [[İlgazi Bey]]'i şehirden çıkararak, buranın yönetimini tamamen [[Fâtımîler Hâlifeliği]]'nin denetimine geçirmeği başarmış oldu. Böylece geçici bir süre için dahi olsa tüm [[Filistin]]'in idaresinin [[Fâtımîler Hâlifeliği]]'nin yönetimi altına girmesini sağlamış oldu.
@@ 33. satır: / 48. satır: @@
 === Dış bağlantılar ===
 * [http://www.ismaili.net/histoire/history05/history578.html al-Afdal]
-=== Bibliografya ===
+=== Bibliyografya ===
 * [[Steven Runciman|Steven Runciman]], ''A History of the Crusades, vol. I: The First Crusade and the Foundation of the Kingdom of Jerusalem''. Cambridge University Press, 1951.
 * Kenneth Setton, ed. ''A History of the Crusades, vol. I''. University of Pennsylvania Press, 1958 ([http://digicoll.library.wisc.edu/cgi-bin/History/History-idx?type=browse&scope=HISTORY.HISTCRUSADES available online]).