Afganistan İslam Emirliği (1996-2001): Revizyonlar arasındaki fark

Koordinatlar: 33°56′K 66°11′D / 33.933°K 66.183°D / 33.933; 66.183
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
St. Doggo (mesaj | katkılar)
Devriyeler
48.521 değişiklik
St. Doggo (mesaj | katkılar)
Devriyeler
48.521 değişiklik
Değişiklik özeti yok
115. satır: 115. satır:
|telefon_kodu = +93
|telefon_kodu = +93
}}'''Afganistan İslam Emirliği''',<ref>{{cite web|url=http://www.umsl.edu/services/govdocs/wofact2001/geos/af.html#Govt|title=CIA – The World Factbook – Afghanistan|access-date=7 March 2008|format=mirror|quote=note – the self-proclaimed Taliban government refers to the country as Islamic Emirate of Afghanistan|year=2001|author=Directorate of Intelligence}}</ref> ([[Peştuca]]: د افغانستان اسلامي امارت, ''Da Afġānistān Islāmī Amārat''), 1996-2001 yılları arasında [[Taliban]] tarafından yönetilmiş bir [[İslam devleti]] ve [[Kabil'in düşüşü (2021)|15 Ağustos 2021]] tarihinden itibaren Afganistan'ın [[De facto|''de facto'']] hükümetidir.
}}'''Afganistan İslam Emirliği''',<ref>{{cite web|url=http://www.umsl.edu/services/govdocs/wofact2001/geos/af.html#Govt|title=CIA – The World Factbook – Afghanistan|access-date=7 March 2008|format=mirror|quote=note – the self-proclaimed Taliban government refers to the country as Islamic Emirate of Afghanistan|year=2001|author=Directorate of Intelligence}}</ref> ([[Peştuca]]: د افغانستان اسلامي امارت, ''Da Afġānistān Islāmī Amārat''), 1996-2001 yılları arasında [[Taliban]] tarafından yönetilmiş bir [[İslam devleti]] ve [[Kabil'in düşüşü (2021)|15 Ağustos 2021]] tarihinden itibaren Afganistan'ın [[De facto|''de facto'']] hükümetidir.

Taliban liderliğindeki orijinal hükümet, [[Hanefilik|Hanefi]] mezhebine ve grubun lideri [[Molla Muhammed Ömer]]'in dini emirlerine uyan ve Şeriat kanunlarına göre yönetilen, [[Liberalizm|liberalizme]], [[laikliğe]] ve [[Batı dünyası|Batı dünyasına]] karşı olan teokratik bir totaliter devlet olarak kuruldu.<ref>{{Cite book|title=The Legitimization Strategy of the Taliban's Code of Conduct: Through the One-Way Mirror|pages=19|publisher=[[Palgrave Macmillan]]|year=2016|isbn=9781137530882|last=Nagamine|first=Yoshinobu}}</ref><ref>{{Cite book|title=Keywords for Modern India|pages=77|publisher=[[Oxford University Press]]|year=2014|isbn=9780191643927|last=Jeffrey|first=Craig|last2=Harriss|first2=John}}</ref> [[Müzik]], [[televizyon]], [[film]] ve [[internet]] gibi birçok tüketici teknolojisinin yanı sıra [[resim]] veya [[fotoğraf]] gibi çoğu sanat formu, [[futbol]] ve [[satranç]] dahil spora katılım yasaklandı; [[Uçurtma|uçurtma uçurmak]] ve [[güvercin]] veya diğer [[Evcil hayvanlar|evcil hayvanları]] beslemek gibi eğlence faaliyetleri de yasaktı. [[Sinema|Sinemalar]] kapatıldı veya [[cami]] olarak yeniden tasarlandı. [[Yeni yıl|Yeni yılı]] ve [[Nevruz]]'u kutlamak yasaktı. [[Putperestlik]] sayıldığından fotoğraf çekmek, resim veya portre sergilemek yasaktı. [[Taliban'ın kadınlara davranışı#İş hayatı|Kadınların çalışması]] yasaklandı, [[Taliban'ın kadınlara davranışı|kızların okullara veya üniversitelere gitmesi]] yasaklandı, [[purdah]] yapmaları ve evlerinin dışında erkek akrabalar tarafından refakat edilmeleri istendi. Kadınlar belirli kuralları çiğnedikleri takdirde, şiddetli [[kırbaç]] veya [[Îdam|idamla]] cezalandırılacaklardı. [[İbadet]] zorunlu hale getirildi ve [[Ezan|ezana]] saygı göstermeyen herkes tutuklandı. [[Kumar]] yasaktı. Hırsızların kolları veya bacakları kesilerek cezalandırılırdı. [[Hristiyanlar]], [[Şiilik|Şiiler]], [[Budizm|Budistler]], [[Sihler]] ve [[Hindular]] gibi dini azınlıklar [[Ayrımcılık|ayrımcılığa]], [[Soykırım|soykırıma]] veya katliamlara maruz kaldı. Ayrıca Taliban, 1500 yıllık [[Bamyan Buda heykelleri|Bamyan Buda Heykelleri]] gibi çok sayıda anıtı ve tarihi eseri yok etti.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-31813681|title=The man who helped blow up the Bamiyan Buddhas|access-date=2021-08-17|date=2015-03-12|language=en-GB|work=BBC News}}</ref>


1996-2001 yılları arasında ülkenin yaklaşık %90'ını kontrol ederken, kuzeydoğudaki kalan bölgeler [[Afganistan İslam Devleti]]'nin bir devamı olarak [[Diplomatik tanıma|uluslararası tanınırlığın]]<nowiki/>ı koruyan [[Kuzey İttifakı]]'nın elindeydi.<ref>{{Cite web|url=http://edition.cnn.com/WORLD/9610/12/afghanistan/map.lg.jpg|title=Map of areas controlled in Afghanistan '96}}</ref> [[11 Eylül saldırıları]] ve ardından ABD'nin "[[Terörizmle Savaş]]" ilan etmesinden sonra, rejime karşı uluslararası muhalefet, [[Birleşik Arap Emirlikleri]] ve [[Pakistan]]'ın diplomatik tanımasının da iptal edilmesiyle büyük ölçüde arttı.
1996-2001 yılları arasında ülkenin yaklaşık %90'ını kontrol ederken, kuzeydoğudaki kalan bölgeler [[Afganistan İslam Devleti]]'nin bir devamı olarak [[Diplomatik tanıma|uluslararası tanınırlığın]]<nowiki/>ı koruyan [[Kuzey İttifakı]]'nın elindeydi.<ref>{{Cite web|url=http://edition.cnn.com/WORLD/9610/12/afghanistan/map.lg.jpg|title=Map of areas controlled in Afghanistan '96}}</ref> [[11 Eylül saldırıları]] ve ardından ABD'nin "[[Terörizmle Savaş]]" ilan etmesinden sonra, rejime karşı uluslararası muhalefet, [[Birleşik Arap Emirlikleri]] ve [[Pakistan]]'ın diplomatik tanımasının da iptal edilmesiyle büyük ölçüde arttı.

Sayfanın 19.16, 17 Ağustos 2021 tarihindeki hâli

Afganistan Emirliği ile karıştırılmamalıdır.
Afganistan İslam Emirliği
  • د افغانستان اسلامي امارت (Peştuca)
  • Da Afġānistān Islāmī Amārat
  • امارت اسلامی افغانستان (Darice)
  • Imârat-i Islâmī-yi Afġânistân
{{{arma_açıklaması}}}
Arma
Slogan
lā ʾilāha ʾillà l-Lāh, Muḥammadun rasūlu l-Lāh
Arapça: لا إله إلا الله محمد رسول الله
"Allah'tan başka ilah yoktur ve Muhammed onun elçisidir."
BaşkentKabil
Yaygın dil(ler)Peştuca
Etnik gruplar
HükûmetÜniter İslam teokrasisi altında totaliter diktatörlük (1996-2001)
Sürgün hükümeti
(2001-2021)
Tanınmayan devlet (2021-günümüz)
Emîrü'l-mü'minîn (Müminlerin Emiri) 
• 1996–2001
Muhammed Ömer
• 2021-günümüz
Hibetullah Ahundzade
Başbakan 
• 1996 - 2001
Muhammed Rabbani
• 2001
Muhammed Abdulkabir (geçici)
• 2021 - günümüz
Abdul Ghani Baradar
Yasama organıYok
Tarihçe 
• Kabil'in ele geçirilmesi
27 Eylül 1996
• "Emirlik" statüsü
29 Ekim 1997
7 Ekim 2001
13 Kasım 2001
17 Aralık 2001
15 Ağustos 2021
Yüzölçümü
• Toplam
587578 km2
Nüfus
• Sayılan
26,813,057 (2001)
31,390,200 (2020)
Telefon kodu+93

Afganistan İslam Emirliği,[1] (Peştuca: د افغانستان اسلامي امارت, Da Afġānistān Islāmī Amārat), 1996-2001 yılları arasında Taliban tarafından yönetilmiş bir İslam devleti ve 15 Ağustos 2021 tarihinden itibaren Afganistan'ın de facto hükümetidir.

Taliban liderliğindeki orijinal hükümet, Hanefi mezhebine ve grubun lideri Molla Muhammed Ömer'in dini emirlerine uyan ve Şeriat kanunlarına göre yönetilen, liberalizme, laikliğe ve Batı dünyasına karşı olan teokratik bir totaliter devlet olarak kuruldu.[2][3] Müzik, televizyon, film ve internet gibi birçok tüketici teknolojisinin yanı sıra resim veya fotoğraf gibi çoğu sanat formu, futbol ve satranç dahil spora katılım yasaklandı; uçurtma uçurmak ve güvercin veya diğer evcil hayvanları beslemek gibi eğlence faaliyetleri de yasaktı. Sinemalar kapatıldı veya cami olarak yeniden tasarlandı. Yeni yılı ve Nevruz'u kutlamak yasaktı. Putperestlik sayıldığından fotoğraf çekmek, resim veya portre sergilemek yasaktı. Kadınların çalışması yasaklandı, kızların okullara veya üniversitelere gitmesi yasaklandı, purdah yapmaları ve evlerinin dışında erkek akrabalar tarafından refakat edilmeleri istendi. Kadınlar belirli kuralları çiğnedikleri takdirde, şiddetli kırbaç veya idamla cezalandırılacaklardı. İbadet zorunlu hale getirildi ve ezana saygı göstermeyen herkes tutuklandı. Kumar yasaktı. Hırsızların kolları veya bacakları kesilerek cezalandırılırdı. Hristiyanlar, Şiiler, Budistler, Sihler ve Hindular gibi dini azınlıklar ayrımcılığa, soykırıma veya katliamlara maruz kaldı. Ayrıca Taliban, 1500 yıllık Bamyan Buda Heykelleri gibi çok sayıda anıtı ve tarihi eseri yok etti.[4]

1996-2001 yılları arasında ülkenin yaklaşık %90'ını kontrol ederken, kuzeydoğudaki kalan bölgeler Afganistan İslam Devleti'nin bir devamı olarak uluslararası tanınırlığını koruyan Kuzey İttifakı'nın elindeydi.[5] 11 Eylül saldırıları ve ardından ABD'nin "Terörizmle Savaş" ilan etmesinden sonra, rejime karşı uluslararası muhalefet, Birleşik Arap Emirlikleri ve Pakistan'ın diplomatik tanımasının da iptal edilmesiyle büyük ölçüde arttı.

İslam Emirliği, iki ay önce ABD liderliğindeki işgalden sonra kurulan ISAF koalisyonunun desteklediği Kuzey İttifakı tarafından 17 Aralık 2001'de devrildi; bu, Taliban'ın ülkenin çoğundan çekilmesine ve Afganistan İslam Cumhuriyeti'nin kurulmasına yol açtı.[6] Taliban, 2001'den 2021'e kadar resmi iletişimlerinde kendisinden Afganistan İslam Emirliği olarak bahsetmeye devam etti.

2021 Taliban saldırısı sırasında, İslam Emirliği, 15 Ağustos 2021'de Kabil'in Düşmesinin ardından Afganistan yönetiminin etkin kontrolünü yeniden ele geçirdi; bu, ABD birliklerinin Afganistan'dan çekilmesiyle gerçekleşti.

Tarih

Erken tarihi ve etnik çatışmalar

Taliban'ın gücü, Sovyet-Afgan Savaşı'ndan sonra ortaya çıkan kaostan beslenerek yükseldi. Afganistan'ın güneyindeki medrese öğrencilerinden oluşan İslami ve Peştun siyasi-dini bir hareket olarak başladı. Ezici çoğunluğu etnik Peştunlardan oluşan Taliban, Peştunvali aşiret yasasını Selefi öğretisinin unsurlarıyla harmanlayarak, Batı karşıtı ve modern karşıtı bir İslamcı ideoloji oluşturdu.[7] Pakistan, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri tarafından desteklenmeye başlandı.

Taliban, Afganistan'ın diğer etnik topluluklarının çoğunu yabancı olarak görüyordu. Peştunlar, Afganistan'daki en büyük etnik gruptu ve Taliban hareketinin büyük çoğunluğunu oluşturuyorlardı. Taliban güneyde genişledikçe daha fazla direnişle karşılaştı; Peştunvali aşiret yasasına dahil olan Diyubendi İslam, Afganistan'ın diğer etnik grupları tarafından yabancı olarak görülüyordu.[8][9][10] Mezar-ı Şerif Savaşları bu etnik gerilime bir örnektir.[11][12]

Kuruluşu ve iktidar süreci (1996-2001)

Ayaklanma (2001-2021)

İslam Emirliği'nin Afganistan'daki yönetimi, ABD'nin Afganistanı işgaliyle 2001 yılında sona erdi. Mayıs ve Haziran 2003'te, üst düzey Taliban üyeleri, örgütün yeniden gruplandığını ve ABD güçlerini Afganistan'dan atmak için gerilla savaşına hazır olduğunu bildirdi.[13][14] 2004'ün sonlarında, o zamanlar gizli olan Taliban lideri Muhammed Ömer, "ülkemizin egemenliğini yeniden kazanmak" için "Amerika ve kuklalarına" (yani Afganistan Geçiş Yönetimi güçlerine) karşı bir ayaklanma ilan etti.[15]

Pakistan'daki aşiret ve diğer grupların devam eden desteği, uyuşturucu ticareti ve az sayıdaki NATO kuvveti, uzun direniş ve tecrit tarihiyle birleştiğinde, Taliban kuvvetleri ve liderlerinin hayatta kaldığını gösterdi. 2001 yılında kullanılmayan intihar saldırıları ve diğer terör yöntemleri yaygınlaştı.[16][17]

8 Şubat 2009'da ABD'nin Afganistan operasyonları komutanı General Stanley McChrystal ve diğer yetkililer, Taliban liderliğinin Pakistan'ın Ketta kentinde olduğunu söyledi. 2009'a gelindiğinde, bir gerilla savaşı biçiminde Al-Faath Operasyonu olarak bilinen güçlü bir isyan birleşti.[18][19][20] 40 milyondan fazla üyesi olan (Afganlar ve Pakistanlılar dahil) Peştun aşiret grubu, işgal güçlerine karşı uzun bir direniş geçmişine sahipti, bu nedenle Taliban isyanın sadece bir kısmını oluşturmuş olabilirdi. İşgal sonrası Taliban savaşçılarının çoğu, çoğunlukla yerel medreselerden gelen yeni askerlerdi.

Temmuz 2016'da ABD'nin Time dergisi, Afganistan'ın %20'sinin Taliban kontrolü altında olduğunu ve en güneydeki Helmend Eyaleti'nin örgüt merkezi olduğunu tahmin ederken, ABD ve uluslararası Kararlı Destek koalisyonu komutanı General Nicholson da Aralık 2016'da benzer şekilde %10'unun Taliban'ın elinde olduğunu ve Afganistan'ın %26'sı Afgan hükümeti ile çeşitli isyan grupları arasında çekişme halinde olduğunu söyledi.[21]

29 Mayıs 2020'de Molla Ömer'in oğlu Molla Muhammed Yakub'un, çok sayıda Ketta Şurası üyesine COVID-19 bulaşmasının ardından geçici Taliban lideri olduğunu bildirildi.[22] Daha önce 7 Mayıs 2020'de Yakub'un Taliban askeri komisyonunun başına geçerek askeri şef ilan edildiği doğrulanmıştı.[23] Yüz yüze görüşmeler yapmaya devam eden Ketta Şurası'nda enfekte olanlar arasında sırasıyla Taliban ve Hakkani ağının komutanları Hibatullah Ahundzade ve Sirajuddin Hakkani vardı.[22] İyileşmenin ardından, Hibatullah Ahundzade, Taliban'ın liderlik rolünü yeniden üstlendi.

Yönetimin tekrar ele alınması (2021-günümüz)

ABD'nin çekilmeye başladığı 1 Mayıs 2021'den itibaren saldırılarını artıran Taliban, önce kırsaldaki karakolları ele geçirdi.[24] Arkasından sınır kapılarının tamamını kontrol altına aldı. Büyük vilayetlere yönelen Taliban, önce Kunduz vilayet merkezini aldı. Sonra ülkenin 4. 3. ve 2. büyük şehirleri olan Mezar-ı Şerif, Kandehar ve Herat'ı alarak ülkenin büyük çoğunluğunu ele geçirdi. Taliban, bu ilerleyişte Afgan ordusunun ABD çekildikten sonraki çöküşünden, isteksizliğinden ve motivasyonsuzluğundan fazlasıyla yararlandı. Bu sayede büyük şehirleri fazla direnişle karşılaşmadan almayı başardı.

İlerleyişini sürdüren Taliban, 15 Ağustos 2021 tarihinde başkent Kâbil'e girdi. Afganistan Cumhurbaşkanı Eşref Gani ülkeyi terk ederek Umman'a gitti.[25][26] Taliban şehre girdikten sonra başkanlık sarayına girdi ve burada örgüt yetkilileri Afganistan İslam Emirliği'ni kuracaklarını ilan etti. Böylece 20 yıl sonra Taliban yeniden Afganistan'da iktidar oldu.

Yönetim

Yönetim şekli

1996-2001 döneminde Afganistan İslam Emirliği'nin amacı, kuzey bölgelerinde Peştun hakimiyetine sahip bir devleti yeniden kurarak Abdurrahman'ın (Demir Emir) düzenini geri getirmekti.[27] Taliban, Afganistan'ın tamamında Hanefi mezhebine ve Molla Ömer'in dini emirlerine uygun olarak, Şeriat kanununun katı bir türünün yanı sıra kanun ve düzen yoluyla İslami bir hükümet kurmaya çalıştı.[28] 1998 yılına gelindiğinde, Taliban Afganistan'ın %90'ını kendi şeriat yorumlamasına göre yönetiyordu.[29]

İslam Emirliği şu anda Afganistan İslam Cumhuriyeti'nin devlet kurumlarının Taliban'a devrini koordine etme sürecinde üst düzey devlet adamları tarafından yönetilen resmi olmayan bir Koordinasyon Konseyi ile siyasi bir geçiş döneminden geçiyor; Bu arada, Taliban güçleri ülkede etkili bir polis otoritesi kullanıyor.[30] Taliban içindeki pek çok kişi, Afganistan Anayasası'nın devamının, potansiyel olarak, eski hükümete karşıtlığın siyasi değil dini olduğu için yeni devletin temeli olarak uygulanabilir olabileceği konusunda hemfikirdir.[31]

Tamamlanmamış anayasa taslağı

ABD'nin Afganistan'ı işgalinden önce, Taliban yetkilileri devlet için ulusal bir anayasa hazırlama sürecindeydiler.[32][33] Hükümlerine göre, devlet başkanı Müminlerin Emiri unvanını alacaktı.[33] Kendisinin atayacağı ve yasama yetkisinin kendisine verileceği bir İslam Konseyi tarafından seçilecekti.[33] Hükümet, hükümet başkanı olarak görev yapan bakanlar kurulu başkanı ile İslam Konseyi'ne bağlı bir bakanlar kurulu tarafından yönetilecekti.[33] Müminlerin Emiri tarafından atanan bir Yüksek Mahkeme nihai temyiz mahkemesi olarak görev yapacak, ancak yargı denetimi İslam Konseyi'nin sorumluluğunda olacaktı.[34] Anayasa taslağı, ifade özgürlüğü ve Şeriat hükümleri çerçevesinde adil duruşma haklarını güvence altına alacaktı.[33] Bu anayasa hiçbir zaman onaylanmadı ve 2020 itibariyle analistler, gelecekteki Taliban tarafından yönetilen bir Afganistan için bir model teşkil edip etmeyeceği konusunda net değildi.[33]

İran'ın, Taliban'ın yeni devletine model olması

Bazı gözlemciler, İran İslam Cumhuriyeti'nin yeni devlet için anayasal bir model olarak hizmet edebileceğini ve "teokratik bir katman" tarafından yönlendirilen "sınırlı bir demokrasi ve sınırlı çoğulculuk" ile cumhuriyetçi bir yönetim sistemi getirebileceğini öne sürdüler. [35][36] Ancak Harun Rahimi, İran'daki yerel koşulların Afganistan'dakilerden temelde farklı olduğunu ve İran yönetiminin Afganistan'da olmayan demokratik yönlerinin "kendilerini her zaman demokratik güçlerle aynı hizada olan bir grup etkili din alimleri" tarafından korunduğunu belirtiyor.[36]

Uluslararası ilişkiler

1996-2001

Afganistan İslam Emirliği, dünyanın geri kalanıyla olan ilişkilerini için izolasyon politikası izledi: "Taliban, diğer ülkelerin işlerine karışmak ve benzer şekilde ülkelerinin iç işlerine dışarıdan müdahale etmek istemez".[37] Bu izolasyonist politikalara rağmen, Taliban Türkmenistan-Afganistan-Pakistan-Hindistan Doğalgaz Boru Hattı'nın bir parçası olarak Türkmenistan ile petrol, elektrik ve gaz anlaşması yaptı.[38]

Başlangıçta dostane bir ilişkiye rağmen, Afganistan İslam Emirliği ile İran arasındaki ilişkiler 1998'de Taliban güçlerinin Mezar-ı Şerif'teki İran konsolosluğunu ele geçirmesinin ve İranlı diplomatları infaz etmesinin ardından kötüleşti. Bu olayın ardından İran, Afgan sınırına yakın askeri güçler toplayarak Afganistan'ı işgal etmekle tehdit etti, ancak Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi ve ABD'nin müdahalesi savaşı engelledi.

Diplomatik tanınma

1996 ve 2001 arasında, yalnızca dört yaygın olarak tanınan ülke; Pakistan, Türkmenistan,[38][39] Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri, İslam Emirliği'ni Afganistan'ın meşru hükümeti olarak ilan etti.[40] İslam Emirliği ayrıca kısmen tanınan İçkerya Çeçen Cumhuriyeti tarafından da tanınacaktı,[41] ancak Çeçen cumhurbaşkanı Aslan Mashadov daha sonra İslam Emirliğini "gayrimeşru" bir hükümet olarak tanımladı.[42]

Birleşmiş Milletler, Taliban hükümeti yerine Afganistan İslam Devleti'ni meşru hükümet olarak tanımaya devam etmiştir.

Yaptırımlar

Ana madde: Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi Kararı 1267

15 Ekim 1999'da BM Güvenlik Konseyi, El Kaide, Usame bin Ladin ve/veya Taliban ile bağlantılı kişi ve kuruluşları kapsayacak bir yaptırım rejimi oluşturdu.[43] 2001 yılında ABD'nin Afganistan'ı işgalinden bu yana, yaptırımlar Taliban hükümetinin eski üyelerini de hedef alarak, dünyanın her yerinde kişi ve kuruluşlara uygulandı.

27 Ocak 2010'da Birleşmiş Milletler yaptırım komitesi, Afganistan cumhurbaşkanı Hamid Karzai'nin tercih ettiği bir hareketle beş eski üst düzey Taliban yetkilisini bu listeden çıkardı. Karar, beşlinin artık uluslararası seyahat yasağına, varlıkların dondurulmasına ve silah ambargosuna tabi olmayacağı anlamına geliyor. Hepsi de Taliban hükümetinin üst düzey üyeleri olan beş kişi:

  • Vekil Ahmed Muttawakil, eski dışişleri bakanı.
  • Fazal Muhammed, eski ticaret bakanı yardımcısı.
  • Şems-us-Safa Aminzai, eski Taliban dışişleri basın görevlisi.
  • Mohammad Musa Hottak, eski planlama bakanı yardımcısı.
  • Abdul Hakim, eski sınır işleri bakan yardımcısı.

Bu isimlerin hepsi, Ocak-Şubat 2001'de listeye eklenmişti.[44]

Bamyan Buda heykelleri tartışması

1999'da Molla Ömer, orta Afganistan'ın Hazaristan bölgesindeki Bamyan vadisindeki bir uçurumun kenarına oyulmuş iki tane 6. yüzyıldan kalma anıtsal Bamiyan Buda heykellerini koruyan bir kararname yayınladı.

Ancak Mart 2001'de, Molla Ömer'in verdiği bir kararnamenin ardından heykeller Taliban tarafından yıkıldı. Taliban'ın dini lideri Molla Ömer, bir röportajda heykellerin yıkılmasını neden emrettiğini açıkladı:

Bamiyan Buda heykellerini yok etmek istemedim. Hatta bazı yabancılar bana gelip yağmurdan hafif hasar görmüş Bamiyan Buda'nın onarımını yapmak istediklerini söylediler. Bu beni şok etti. Bu duygusuz insanların binlerce canlı insana -açlıktan ölen Afganlara - aldırış etmediğini düşündüm, ama Buda gibi cansız nesnelerle çok ilgileniyorlar. Bu son derece içler acısıydı. Bu yüzden yıkılmasını emrettim. İnsani yardım için gelselerdi, Buda'nın yok edilmesini asla emretmezdim. [45]

Daha sonra Taliban'ın büyükelçisi Sayed Rahmatullah Haşimi, İsveçli bir anıtlar uzmanının heykellerin başlarını restore etmeyi teklif etmesinin ardından, heykellerin yok edilmesinin Alimler Başkanı Konseyi tarafından gerçekleştirildiğini söyledi. Haşimi, "Afgan baş konseyi heykelleri dikmek yerine çocukları beslemek için para vermelerini istediğinde reddettiler ve 'Hayır, para sadece heykeller için, çocuklar için değil' dediler. Bu yüzden heykelleri yıkma kararı aldılar" dedi.[46]

Bu, Japonya, Hindistan, Sri Lanka, Güney Kore, Nepal, İran, Katar ve Rusya gibi ülkelerden uluslararası bir tepkiye yol açtı. Afganistan İslam Emirliği'ni tanıyan sadece üç ülke arasında yer alan Suudi Arabistan ve BAE bile muhalefetlerini dile getirdiler. Birleşmiş Milletler'in kültür ve eğitim kurumu olan UNESCO'nun Arap şubesi, yıkımı "vahşi" olarak nitelendirdi.[47][48]

Katar'a büro açılması

2013 yılında Taliban, kendileri, Amerika Birleşik Devletleri ve Afganistan İslam Cumhuriyeti arasında görüşmelere başlamak amacıyla Katar'da bir büro açtı.[49] Büronun eski Afganistan İslam Emirliği'nin beyaz bayrağını kaldırmasının ardından ABD Dışişleri Bakanı John Kerry'nin barış müzakerelerinde bir "ileri hareket" olmazsa ofisin kapatılabileceğini söylemesiyle bir çatışma çıktı.[50][51] Bununla birlikte, 29 Şubat 2020'de bir barış anlaşması imzalandı.[52]

2021-günümüz

Kabil'in düşmesinden kısa bir süre sonra Al Jazeera ile yaptığı röportajda bir Taliban sözcüsü, Taliban'ın uluslararası toplumla barışçıl ilişkiler istediğini ve izole olmak istemediğini söyledi. Taliban'ın yabancı ülkelerle iletişim kanalları açmayı arzuladığı da söylendi. Sözcü ayrıca, Taliban'ın Şeriat hukuku kapsamında kadın ve azınlık haklarına saygı göstereceğini söyledi. Son olarak, Taliban'ın 1996 ve 2001 yılları arasında yönettiği politikaya benzer şekilde diğer ulusların işlerine karışmama politikası benimseyeceğini söyledi.[53]

Ağustos 2021'de, Amerika Birleşik Devletleri, Çin, Hindistan'ın yanı sıra Avrupa Birliği ve Birleşmiş Milletler organları da dahil olmak üzere on iki ülkeden temsilciler, Taliban saldırısı ve onların hükümetini ele geçirmeleri ile ilgili durumu görüşmek üzere Katar'da bir araya geldi. Tüm uluslar ve mevcut organlar, askeri güç yoluyla kontrolü ele alan herhangi bir Afgan hükümetini diplomatik olarak tanımama konusunda anlaştılar.[54] 16 Ağustos 2021 itibariyle, başka hiçbir ülkenin Taliban'ın İslam Emirliği'ni, Afganistan'ın de jure hükümeti olarak tanıdığı bildirilmedi.

Diplomatik tanınma

  • Bangladeş Bangladeş Dışişleri Bakanı A.K. Abdul Momen, "Taliban hükümeti, halkın hükümetiyse kapımız onlara açık olacaktır" ve "Hangi yeni hükümet kurulursa kurulsun, halktan ise kabul ederiz." demiştir. Bakana göre Bangladeş hem de Afganistan'ın iyi diplomatik ilişkileri var ve bakan Bangladeş'i "potansiyel bir kalkınma ortağı ve Afganistan'ın bir dostu" olarak görüyor. [56]
  • Birleşmiş Milletler Birleşmiş Milletler, "kadınların tam, eşit ve anlamlı katılımıyla birleşmiş, kapsayıcı ve temsili bir hükümetin kapsayıcı müzakereler yoluyla kurulması" çağrısında bulundu.[57] Afganistan İslam Cumhuriyeti tarafından atanan Birleşmiş Milletler Afgan temsilcisi Ghulam M. Isaczai, Güvenlik Konseyi'nin 16 Ağustos 2021'de yaptığı toplantıda ülkeyi temsil etmeye devam etti.[58]
  • Birleşik Krallık Birleşik Krallık Başbakanı Boris Johnson, diğer ülkeleri İslam Emirliği'ni Afganistan'ın meşru hükümeti olarak tanımamaya çağırdı.
  • Çin Çin Halk Cumhuriyeti dışişleri bakanlığı sözcüsü, Çin'in "Afgan halkının isteklerine ve seçimlerine saygı duyduğunu" ve yeni yetkililerle "dostluk ve işbirliği" umduğunu belirtti.[59][60] Çin ayrıca, Taliban'dan BM onaylı Doğu Türkistan İslami Hareketi'ni desteklemeyeceklerine veya Afgan topraklarında faaliyet göstermelerine izin vermeyeceklerine dair güvence almayı umuyor.[61]
  • İran İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, İran Devlet Televizyonu'nda, ABD'nin Afganistan'daki "askeri başarısızlığının" ülkede kalıcı barışı tesis etmek için bir fırsat sunduğunu söyledi.[62][63]
  • Pakistan Pakistan Başbakanı İmran Khan, İslam Emirliği'nin dönüşünü memnuniyetle karşıladı ve Afganların "kölelik zincirlerini kırdığını" belirtti.[64][65][66] Dışişleri Bakanı Şah Mahmud Kureyşi, Pakistan'ın zamanı geldiğinde Taliban liderliğindeki bir hükümeti tanıyacağını belirtti.[67] Pakistan'ın Birleşmiş Milletler Temsilcisi, Eşref Gani liderliğindeki hükümeti "artık dağılmış bir rejim" olarak değerlendirdi ve Gani tarafından atanan Afgan temsilcisinin güvenlik konseyi toplantısına katılımını eleştirdi.[68][69]
  • Rusya Rusya, İslam Emirliği'ni Afganistan'ın yasal otoritesi olarak tanımadı.[70] Afganistan Rus Büyükelçisi Dmitry Zhirnov, 17 Ağustos 2021 salı günü Kabil'deki açık kalacak büyükelçiliğin güvenliğini görüşmek üzere bir Taliban temsilcisiyle görüşecek. Moskova, Taliban ile ilişkileri geliştirmeyi umduğunu, ancak onları tanımak için acele etmediğini söyledi.[71] Taliban Rusya'da yasaklı bir örgüt olmaya devam ediyor.[72]
  • Suudi Arabistan Suudi Arabistan Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada, "Krallık, Afgan halkının yaptığı seçimin yanındadır" denildi.[73][74]

Ordu

1996-2001

Ana madde: Afganistan İslami Savunma Kuvvetleri

Afgan Ordusu, 1996 yılında Taliban'ın Kabil'in kontrolünü ele geçirmesinden sonra dağıtıldı ve onun yerine Afganistan İslami Savunma Kuvvetleri oluşturuldu. Taliban, Sovyet yapımı 400 T-54/T-55 ve T-62 tankına ve 200'den fazla zırhlı personel taşıyıcıya sahipti.[75] Taliban kendi ordusunu ve komutanlarını eğitmeye başladı; hatta bazıları Pakistan'ın Servislerarası İstihbaratı tarafından eğitildi.[76] Pakistan, Taliban'a 1990'larda olduğu gibi yardım etmeye devam etti.[77] İslam Ordusu, çoğu 14 yaşın altında olan çocuk askerler de kullandı.[78] Toplam olarak 400.000 aktif personeli ile 50.000 yedek personeli vardı.[kaynak belirtilmeli]

Taliban altındaki hava kuvvetleri, 5 MIG-21 MF ve 10 Sukhoi-22 avcı bombardıman uçağı bulunduruyordu.[79] Diğerlerinin yanı sıra altı Mil-Mi 8 helikopteri, beş Mi-35, beş L-39C, altı An-12 vardı.[80] Sivil hava hizmetleri Boeing 727A/B'ler, bir Tu-154, beş An-24 ve bir DHC-6 içeriyordu. Bu uçakların tamamı, ABD güçleri tarafından 2001 yılında imha edildi. MIG-21 filolarının çoğu, hurdaya çıktı.[81]

2021-günümüz

Kabil'in düşmesinin ardından, Afganistan Silahlı Kuvvetleri'nin fiili varlığı de facto olarak sona erdi.[82] Afganistan İslam Emirliği, Afgan Hava Kuvvetleri'nden ele geçirilen varlıklardan oluşan, bildirildiğine göre 24 helikopter ve 2 uçaktan oluşan küçük bir hava kuvvetine sahip, ancak bunlardan kaçının operasyonel olduğu belli değil. Envanteride ABD yapımı UH-60 Blackhawk helikopterleri ve en az bir Embraer EMB 314 Super Tucano bulunuyor.[83][84] Associated Press tarafından yayınlanan fotoğraflarda, Taliban'ın AK-74, M16 ve M4 tüfeklerini tuttuğu görülüyor.[85]

Ekonomi

1996-2001

2021-günümüz

Kaynakça

  1. ^ Directorate of Intelligence (2001). "CIA – The World Factbook – Afghanistan" (mirror). Erişim tarihi: 7 March 2008. note – the self-proclaimed Taliban government refers to the country as Islamic Emirate of Afghanistan 
  2. ^ Nagamine, Yoshinobu (2016). The Legitimization Strategy of the Taliban's Code of Conduct: Through the One-Way Mirror. Palgrave Macmillan. s. 19. ISBN 9781137530882. 
  3. ^ Jeffrey, Craig; Harriss, John (2014). Keywords for Modern India. Oxford University Press. s. 77. ISBN 9780191643927. 
  4. ^ "The man who helped blow up the Bamiyan Buddhas". BBC News (İngilizce). 2015-03-12. Erişim tarihi: 2021-08-17. 
  5. ^ "Map of areas controlled in Afghanistan '96". 
  6. ^ Nordland, Rod; Rubin, Alissa J. (24 June 2013). "Taliban Flag Is Gone in Qatar, but Talks Remain in Doubt". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. Erişim tarihi: 2 July 2021. 
  7. ^ Rashid, Taliban (2000)
  8. ^ "Why are Customary Pashtun Laws and Ethics Causes for Concern? | Center for Strategic and International Studies". web.archive.org. 2014-10-21. Erişim tarihi: 2021-08-17. 
  9. ^ "Centre Français de Recherche sur le Renseignement »". Centre Français de Recherche sur le Renseignement (Fransızca). Erişim tarihi: 2021-08-17. 
  10. ^ "Wandering Kuchis pay for their Taliban links". The Age (İngilizce). 2005-08-27. Erişim tarihi: 2021-08-17. 
  11. ^ "Massacre in Mazar Sharif - 2". Hazara.net. 2013-04-19. Erişim tarihi: 2021-08-17. 
  12. ^ Travis, Hannibal (2013). Genocide, Ethnonationalism, and the United Nations: Exploring the Causes of Mass Killing Since 1945 (İngilizce). Routledge. ISBN 978-0-415-53125-2. 
  13. ^ Tohid, Owias; Baldauf, Scott (8 May 2003). "Taliban appears to be regrouped and well-funded". Christian Science Monitor. Erişim tarihi: 28 February 2007. 
  14. ^ Tohid, Owias (27 June 2003). "Taliban regroups – on the road". Christian Science Monitor. Erişim tarihi: 28 February 2007. 
  15. ^ Gall, Carlotta (13 November 2004). "Asia: Afghanistan: Taliban Leader Vows Return". The New York Times. Erişim tarihi: 8 September 2017. 
  16. ^ "Archived copy". 13 July 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 September 2013.  (PDF), pp. 77–90, archived from the original 11 Temmuz 2007[Tarih uyuşmuyor] tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. on 11 July 2007.
  17. ^ "Archived copy". 30 September 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 June 2007.  (PDF), archived from the original 1 Ocak 2016[Tarih uyuşmuyor] tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. on 30 September 2007.
  18. ^ Harnden, Toby (11 December 2010). "Man on a mission. US defence Secretary Robert Gates is still hungry for the fight in Afghanistan". The Daily Telegraph. London. 
  19. ^ Gall, Carlotta. "Taliban". The New York Times. 
  20. ^ "Empowering "Soft" Taliban Over "Hard" Taliban: Pakistan's Counter-Terrorism Strategy by Sadia Sulaiman". 20 August 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  21. ^ "Carter visits Afghanistan as Obama plans handoff of 15-year war". CNN. 9 December 2016. Erişim tarihi: 9 September 2017. 
  22. ^ a b O'Donnell, Lynn, and Mirwais Khan (29 May 2020). "Taliban Leadership in Disarray on Verge of Peace Talks." Foreign Policy. Retrieved 5 January 2021.
  23. ^ Ben Farmer (7 May 2020), "Taliban founder's son appointed military chief of insurgents", The Telegraph. Retrieved 7 June 2020.
  24. ^ "Taliban launches major Afghan offensive after deadline for U.S. pullout". Reuters (İngilizce). 2021-05-04. Erişim tarihi: 2021-08-17. 
  25. ^ Bureau, ABP News (2021-08-17). "Taliban's Top Leaders To Reach Kabul, Likely To Announce New Afghanistan President". news.abplive.com (İngilizce). Erişim tarihi: 2021-08-17. 
  26. ^ "Mullah Abdul Ghani Baradar, One of the Co-founders of Taliban, Likely to be Afghanistan's New President". News18 (İngilizce). 2021-08-16. Erişim tarihi: 2021-08-17. 
  27. ^ B.G. Williams 12 May 2013. work (PDF). published by Routledge – Taylor & Francis group. Erişim tarihi: 12 November 2015. 
  28. ^ Matinuddin 1999, ss. 37, 42–43.
  29. ^ 'The Taliban'. Mapping Militant Organizations. Stanford University. Updated 15 July 2016. Retrieved 24 September 2017.
  30. ^ "'Coordination council' to oversee peaceful transfer of power in Afghanistan: Karzai". The Express Tribune. August 15, 2021. Erişim tarihi: August 16, 2021. 
  31. ^ Osman, Borhan (July 2016). Taliban Views on a Future State (PDF). New York University. s. 7. 
  32. ^ Thier, Alex (November 2020). The Nature of the Afghan State: Republic vs. Emirate (PDF). United States Institute of Peace. 
  33. ^ a b c d e f Bezhan, Frud (April 26, 2020). "Taliban Constitution Offers Glimpse Into Militant Group's Vision For Afghanistan". RFERL. Erişim tarihi: August 16, 2021. 
  34. ^ Abbasi, Zubair. "Beyond Republic or Emirate: Afghan Constitutional System at Crossroads". Blog of the International Journal of Constitutional Law. Journal of Constitutional Law. Erişim tarihi: August 16, 2021. 
  35. ^ Bezhan, Frud (October 2, 2020). "Is The Taliban Seeking A 'Sunni Afghan Version' Of Iran?". RFERL. Erişim tarihi: August 16, 2021. 
  36. ^ a b Rahimi, Haroun. "Can the Afghan government draft a new constitution with the Taliban?". responsiblestatecraft.org. Quincy Institute for Responsible Statecraft. Erişim tarihi: August 16, 2021. 
  37. ^ ŞAHİN GÜLTER, Işıl (2018-07-31). "Mustapha ve Macbeth' de Kadının Devlet İşlerine Katılması: Hegelci Bir Yaklaşım". Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi: 97–107. doi:10.18069/firatsbed.460924. ISSN 1300-9702. 
  38. ^ a b "Turkmenistan Takes a Chance on the Taliban". web.archive.org. 2019-12-08. Erişim tarihi: 2021-08-17. 
  39. ^ "Turkmenistan - Foreign Relations". web.archive.org. 2017-09-01. Erişim tarihi: 2021-08-17. 
  40. ^ Guelke, Adrian (2006-08-25). Terrorism and Global Disorder: Political Violence in the Contemporary World (İngilizce). Bloomsbury Academic. ISBN 978-1-85043-803-8. 
  41. ^ "Chechnya, Afghanistan". web.archive.org. 2009-08-07. Erişim tarihi: 2021-08-17. 
  42. ^ Kullberg, Anssi. "The Background of Chechen Independence Movement III: The Secular Movement". The Eurasian politician. 1 Ekim 2003
  43. ^ "Bangor Daily News - Google Haberler Arşiv Araması". news.google.com. Erişim tarihi: 2021-08-17. 
  44. ^ "U.N. Reconciles itself to Five Members of Mulla Omar's Cabinet | America at War". web.archive.org. 2013-05-20. Erişim tarihi: 2021-08-17. 
  45. ^ Mohammad Shehzad (3 March 2001). "The Rediff Interview/Mullah Omar". The Rediff. Kabul. Erişim tarihi: 27 October 2010. 
  46. ^ Kassaimah, Sahar (12 January 2001). "Afghani Ambassador Speaks At USC". IslamOnline. 3 April 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 January 2008. 
  47. ^ "Over World Protests, Taliban Are Destroying Ancient Buddhas". 4 March 2001. Erişim tarihi: 23 December 2016. 
  48. ^ "Bamiyan statues: World reaction". 5 March 2001. Erişim tarihi: 23 December 2016. 
  49. ^ "U.S. Will Negotiate With Taliban, Helping It Return To Power - Investors.com". Investor's Business Daily. Erişim tarihi: 15 February 2015. 
  50. ^ Crilly, Rob (19 June 2013). "Fury from Hamid Karzai plunges US talks with Taliban into disarray" – www.telegraph.co.uk vasıtasıyla. 
  51. ^ "Kerry: Taliban's Qatar Office Could be Closed if no 'Move Forward'". VOA. Erişim tarihi: 15 February 2015. 
  52. ^ "What does the Taliban-US agreement say?". ALJAZEERA. 14 April 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  53. ^ "Taliban spokesman says "war is over in Afghanistan" - Al Jazeera". Reuters (İngilizce). 2021-08-15. Erişim tarihi: 2021-08-16. 
  54. ^ "Twelve nations decide not to recognise any Afghan government imposed by force". The Economic Times. August 13, 2021. Erişim tarihi: 2021-08-16. 
  55. ^ Iqbal, Anwar (2021-08-16). "US to recognise Taliban only if they respect basic rights, says Blinken". DAWN.COM (İngilizce). Erişim tarihi: 2021-08-16. 
  56. ^ Correspondent, Staff; bdnews24.com. "Bangladesh will accept if Taliban form a government of the people: foreign minister". bdnews24.com. Erişim tarihi: 2021-08-17. 
  57. ^ https://www.un.org/press/en/2021/sc14604.doc.htm
  58. ^ https://news.un.org/en/story/2021/08/1097872
  59. ^ "China preparing to recognize Taliban if Kabul falls, says report". The Economic Times. Erişim tarihi: 2021-08-16. 
  60. ^ "China looks forward to 'friendship' with Taliban but doesn't recognize their rule — yet". news.yahoo.com (İngilizce). Erişim tarihi: 2021-08-17. 
  61. ^ "China preparing to recognize Taliban if Kabul falls, says report". The Economic Times. Erişim tarihi: 2021-08-16. 
  62. ^ "Afghanistan crisis: Afghans wake up to a new world as Taliban take Kabul". BBC News (İngilizce). Erişim tarihi: 16 August 2021. 
  63. ^ "Afghanistan crisis: Afghans wake up to a new world as Taliban take Kabul". BBC News (İngilizce). Erişim tarihi: 2021-08-16. 
  64. ^ https://www.independent.co.uk/asia/south-asia/taliban-pakistan-imran-khan-afghanistan-b1903821.html
  65. ^ https://www.wionews.com/south-asia/they-have-broken-shackles-of-slavery-pakistan-pm-imran-khan-endorses-talibans-takeover-of-afghanistan-406041
  66. ^ "Afghanistan crisis: Afghans wake up to a new world as Taliban take Kabul". BBC News (İngilizce). Erişim tarihi: 2021-08-16. 
  67. ^ "Video: Taliban has 'broken shackles of slavery', says Pakistan PM Imran Khan". News Track (English). 2021-08-16. Erişim tarihi: 2021-08-16. 
  68. ^ https://twitter.com/PakistanPR_UN/status/1427334001073721347
  69. ^ https://www.globalvillagespace.com/pakistan-blocked-from-participating-at-unsc-meeting-on-afghanistan/
  70. ^ "Russia will not hurry to recognize Taliban regime in Afghanistan — special envoy". TASS. Erişim tarihi: 2021-08-16. 
  71. ^ "Afghanistan crisis: Afghans wake up to a new world as Taliban take Kabul". BBC News (İngilizce). Erişim tarihi: 16 August 2021. 
  72. ^ "Britain says Taliban should not be recognised as Afghan government". Reuters (İngilizce). 2021-08-15. Erişim tarihi: 2021-08-16. 
  73. ^ "Saudi Arabia urges Taliban to protect lives under 'Islamic principles'". Reuters (İngilizce). 2021-08-16. Erişim tarihi: 2021-08-17. 
  74. ^ "Saudi Arabia calls on Taliban to preserve lives, property". Reuters (İngilizce). 2021-08-16. Erişim tarihi: 2021-08-17. 
  75. ^ Stars and Stripes (2014-07-15), The Beasts of Kabul: Inside the Afghan Army's Soviet Tanks, erişim tarihi: 2018-07-05 
  76. ^ Julian West (23 Sep 2001). "Pakistan's godfathers of the Taliban hold the key to the hunt for Bin Laden". London: Daily Telegraph. 
  77. ^ Carlotta Gall (3 March 2010). "Former Pakistani officer embodies policy puzzle". New York Times. 
  78. ^ "CONFLICTS IN KOSOVO, SIERRA LEONE AND ANGOLA, QUESTION OF EAST TIMOR KEY ELEMENTS OF SECURITY COUNCIL'S WORK FOR 1999". The [United Nations Security] Council expressed deep distress over reports indicating that thousands of non-Afghani nationals -- some younger than 14 years old -- were involved in the fighting on the Taliban side. 
  79. ^ York, Geoffrey. The Globe and Mail, "Military Targets Are Elusive. Afghanistan Army Called a Haphazard Operation", 19 September 2001
  80. ^ Jane's Sentinel Security Assessment, 2001
  81. ^ Ivanov, Grigory. "WINGS PALETTE – MiG MiG-21/J-7 Fishbed/Mongol – Afghanistan (Taliban)". wp.scn.ru. Erişim tarihi: 2018-07-05. 
  82. ^ Sanger, David E.; Cooper, Helene (2021-08-14). "Taliban Sweep in Afghanistan Follows Years of U.S. Miscalculations". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. Erişim tarihi: 2021-08-16. 
  83. ^ Rothwell, James. "Taliban fighters capture Black Hawk helicopters from US base in Afghanistan". www.msn.com. Erişim tarihi: 2021-08-16. 
  84. ^ Oryx. "The Taliban Air Force - An Inventory Assessment". Oryx Blog. Erişim tarihi: 2021-08-17. 
  85. ^ Seir, Ahmad; Faiez, Rahim; Akhgar, Tameem (2021-08-15). "Taliban sweep into Afghan capital after government collapses". AP NEWS (İngilizce). 16 August 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2021-08-16. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afganistan_İslam_Emirliği_(1996-2001)&oldid=26028984" sayfasından alınmıştır