Pritzker Mimarlık Ödülü
Pritzker Mimarlık Ödülü | |
---|---|
Açıklama | Bu ödül ile yeteneği, önsezileri ve sorumluluk bilinciyle, topluma ve mimarlığa anlamlı katkılar sağlayan mimarlar onurlandırılmaktadır. |
Resmî sitesi | pritzkerprize.com |
Pritzker Mimarlık Ödülü, Hyatt Vakfı tarafından 1979’dan beri her sene verilen bir mimarlık ödülü olup yeteneği, önsezileri ve sorumluluk bilinciyle, topluma ve mimarlığa anlamlı katkılar sağlayan mimarları onurlandırma amacı taşır.[1]
Hyatt Vakfı 1979 yılında Jay A. Pritzker ve eşi Cindy Pritzker tarafından Pritzker Mimarlık Ödülleri’ni vermek için kuruldu ve de finansmanı hâlen Pritzker ailesi tarafından sağlanmaktadır. Milliyet, ırk, köken veya ideoloji ayrımı yapılmaksızın verilen ödül 100.000 Amerikan Doları ve 1987 yılından beri üzerine Latince: Firmitas, Utilitas, Venustas (Türkçe: Sağlamlık, İşe Yararlık, Zariflik) yazılmış bir bronz madalyadır.[2] Bu madalyanın ilham kaynağı Vitruvius'dur. 1987 yılına kadar da Henry Moore tarafından tasarlanmış heykeller, para ödülüne ek olarak, verilmekteydi.
2006 yılında ödülü kazanan ünlü Brezilyalı mimar Paulo Mendes da Rocha'nın ödülü ilk defa Türkiye’de bir törenle 30 Mayıs 2006 tarihinde Dolmabahçe Sarayı'nda verilmiştir. Prizker Vakfı adına konuşan Thomas Pritzker, her sene farklı bir ülkede ödül töreninin düzenlenmesini tercih ettiklerini belirterek 2006 yılında Türkiye’nin ve Dolmabahçe Sarayı’nın seçilme nedenini “Yüzyıllardır doğu ve batı kültürlerinin kavşak noktasında yer alan bu coğrafyada mimariye karşı olan farkındalığı artırmak” olarak özetledi.[3]
2020 itibarıyla hâlen ödül komisyonu başkanı olan Martha Thorne, gerek bu ödülü geçmişte kazanan mimarlardan gerekse "mimarlık sektoründe tecrübeli ve ilgili" akademisyenler, eleştirmenler ve diğerlerinden aday göstermelerini beklediklerini belirtir. Ayrıca "her sene 1 Kasım’a kadar, ülkesinde lisanslı herhangi bir mimar da kişisel tavsiyesini komisyona bildirebilir. Her sene oluşturulan jüri "mimarlık, iş dünyası, eğitim, basın ve kültür alanlarında tanınmış" beş ila dokuz uzmandan oluşur. Bu üyeler o seneki ödülün sahibini ilkbaharın başında seçer. Mimarlık dünyasının bir nevi Nobel'i sayılan ve en prestijli ödülü olarak kabul edilen Pritzker Mimarlık Ödülü için bugüne kadar 47 ülkeden, 500'den fazla kişi veya oluşum bu ödül için adaylar önerdi.
Bu ödülün ilk sahibi olan Philip Johnson’a ödülü takdim edilirken “50 yıllık tasarım yeteneğinin ve enerjisinin sayısız müze, tiyatro, kütüphane, müstakil ev, bahçe ve ofis yapılarında hayat kazandığı” belirtilmiştir. Ödülü 2004 yılında kazanan Zaha Hadid, bu ödülü kazanan ilk kadın mimardır.[4] Ryue Nishizawa 44 yaşında bu ödülü kazanan en genç mimardır, Frei Otto ise 89 yaşında bu ödülü kazanan en yaşlı mimardır.[5]
Pritzker Ödülü tarihinde geniş çaplı tartışmalara da neden oldu. 1991 yılında ödülün Robert Venturi'ye verilip ortağı Denise Scott Brown'a verilmemiş olması, meslekteki cinsiyet eşitsizliğine işaret edilerek tepki topladı. Pritzker komitesi, ödülün yalnız kişilere verildiğini açıklayarak kararlarını savunmuşsa da, sonraki yıllarda bu kararını değiştirerek ödülü kurucu ortaklara birlikte vermeye başladı.[6] İlk olarak 2001 yılında ödül Jacques Herzog ve Pierre de Meuron'a birlikte verildi, 2010 yılında da ortaklar Kazuyo Sejima ve Ryue Nishizawa birlikte ödüllendirildi. Bu gelişmeler üzerine, ödülün Denise Scott Brown'a da verilip haksızlığın telafi edilmesi talebiyle 2013 yılında başlatılan uluslararası bir imza kampanyasıyla 9 binin üzerinde imza toplandı, fakat Pritzker komitesi geçmiş yıllara yönelik ödül verilemeyeceğini açıklayarak talepleri reddetti.[7] Bu karar üzerine Denise Scott Brown, "bana bir ödül değil, bir ödül seremonisi borçları var" cevabını verdi.[7] Pritzker tarihinde ödül yalnız beş kadın mimara, Zaha Hadid, Kazuyo Sejima, Carme Pigem, Yvonne Farrell ve Shelley McNamara'ya verilmiştir.
Ödülü kazananlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- A Kevin Roche İrlanda’da doğmuştur.
- B I. M. Pei Çin’de doğmuştur.
- C Frank Gehry Kanada’da doğmuştur.
- D Zaha Hadid Irak’da doğmuştur.
Dipnotlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "2009 Yılı Pritzker Mimarlık Ödülü ve Avrupa Birliği Modern Mimarlık Ödülü Adayları Belirleniyor". Arkitera, Zeynep Güney. 2 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2010.
- ^ "Ödülün tarihçesi". Pritzker Mimarlık Ödülü resmî sitesi. 9 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2010.
- ^ "Pritzker Mimarlık Ödülü Töreni Dolmabahçe Sarayı'nda". Yapi.com.tr. 29 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2010.
- ^ "Zaha Hadid Pritzker Mimarlık Ödülü'nü Kazanan İlk Kadın Mimar". Yapi.com.tr. Erişim tarihi: 14 Mart 2010.
- ^ "How to win a Pritzker Prize". Architects' Journal. Architects' Journal. 1 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2022.
- ^ Pogrebin, Robin. "Partner Without the Prize". NY Times. 9 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2020.
- ^ a b "Denise Scott Brown petition for Pritzker recognition rejected". Dezeen. Dezeen. 14 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2020.
- ^ "1979, Philip Johnson". Pritzker Mimarlık Ödülü resmî sitesi. 15 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2010.
- ^ "1979 Pritzker Mimarlık Ödülü". Milwaukee Sentinel. 25 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2010.
- ^ "1980, Luis Barragán". Pritzker Mimarlık Ödülü resmî sitesi. 13 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2010.
- ^ "The Mexican garden revisited". Katherine Endicott, San Francisco Chronicle. 15 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2010.
- ^ "1981, James Stirling". Pritzker Mimarlık Ödülü resmî sitesi. 16 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2010.
- ^ "Top prize for architect who is ignored by fellow British". Daily Telegraph. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2010.
- ^ "1982, Kevin Roche". Pritzker Mimarlık Ödülü resmî sitesi. 15 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2010.
- ^ "1983, I. M. Pei". Pritzker Mimarlık Ödülü resmî sitesi. 18 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2010.
- ^ "1984, Richard Meier". Pritzker Mimarlık Ödülü resmî sitesi. 21 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2010.
- ^ "1985, Hans Hollein". Pritzker Mimarlık Ödülü resmî sitesi. 18 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2010.
- ^ "1986, Gottfried Böhm". Pritzker Mimarlık Ödülü resmî sitesi. 11 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2010.
- ^ "1987, Kenzo Tange". Pritzker Mimarlık Ödülü resmî sitesi. 18 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2010.
- ^ "Pritzker Prize for Japanese Architect". The New York Times. 11 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2010.
- ^ "1988, Gordon Bunshaft". Pritzker Mimarlık Ödülü resmî sitesi. 3 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2010.
- ^ "1988, Oscar Niemeyer". Pritzker Mimarlık Ödülü resmî sitesi. 8 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2010.
- ^ "1989, Frank Gehry". Pritzker Mimarlık Ödülü resmî sitesi. 15 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2010.
- ^ "1990, Aldo Rossi". Pritzker Mimarlık Ödülü resmî sitesi. 18 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2010.
- ^ "Aldo Rossi, Architect of Monumental Simplicity, Dies at 66". The New York Times, 5 Eylül 1997. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2010.
- ^ "1991, Robert Venturi". Pritzker Mimarlık Ödülü resmî sitesi. 16 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2010.
- ^ "Robert Venturi Is to Receive Pritzker Architecture Prize". The New York Times, 8 Nisan 1991. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2010.
- ^ "1992, Álvaro Siza Vieira". Pritzker Mimarlık Ödülü resmî sitesi. 18 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2010.
- ^ "1993, Fumihiko Maki". Pritzker Mimarlık Ödülü resmî sitesi. 15 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2010.
- ^ "1994, Christian de Portzamparc". Pritzker Mimarlık Ödülü resmî sitesi. 19 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2010.
- ^ "Priztker prize goes to French architect for the first time". The New York Times, 2 Mayıs 1994. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2010.
- ^ "1995, Tadao Ando". Pritzker Mimarlık Ödülü resmî sitesi. 14 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2010.
- ^ "Fashion's New Religion". The New York Times, 19 Ağustos 2001. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2010.
- ^ "1996, Rafael Moneo". Pritzker Mimarlık Ödülü resmî sitesi. 7 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2010.
- ^ "1997, Sverre Fehn". Pritzker Mimarlık Ödülü resmî sitesi. 18 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2010.
- ^ "El noruego Sverre Fehn recibe el Pritzker de Arquitectura en el museo Guggenheim Bilbao". El País (İspanyolca), 1 Haziran 1997. Erişim tarihi: 15 Mart 2010.
- ^ "1998, Renzo Piano". Pritzker Mimarlık Ödülü resmî sitesi. 15 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2010.
- ^ "Renzo Piano Wins Architecture's Top Prize". The New York Times, 20 Nisan 1998. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2010.
- ^ "1999, Norman Foster". Pritzker Mimarlık Ödülü resmî sitesi. 18 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2010.
- ^ "2000, Rem Koolhaas". Pritzker Mimarlık Ödülü resmî sitesi. 18 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2010.
- ^ "Koolhaas receives 'Nobel of architecture' in Jerusalem". CNN, 29 Mayıs 2000. 11 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2010.
- ^ "2001, Herzog & de Meuron". Pritzker Mimarlık Ödülü resmî sitesi. 18 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2010.
- ^ "Herzog & de Meuron Propose Castle in The Sky for Hamburg". Das Spiegel. 19 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2010.
- ^ "2002, Glenn Murcutt". Pritzker Mimarlık Ödülü resmî sitesi. 18 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2010.
- ^ "Top honour for Australian architect". BBC, 16 Nisan 2002. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2010.
- ^ "2003, Jørn Utzon". Pritzker Mimarlık Ödülü resmî sitesi. 18 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2010.
- ^ "Prize for Opera House designer". BBC, 7 Nisan 2003. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2010.
- ^ "2004, Zaha Hadid". Pritzker Mimarlık Ödülü resmî sitesi. 29 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2010.
- ^ "2005, Thom Mayne". Pritzker Mimarlık Ödülü resmî sitesi. 3 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2010.
- ^ "Paris skyscraper to rival tower". BBC, 28 Kasım 2006. 20 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2010.
- ^ "2006, Paulo Mendes da Rocha". Pritzker Mimarlık Ödülü resmî sitesi. 6 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2010.
- ^ "Brazilian wins Pritzker Prize". Washington Post, 9 Nisan 2006. 26 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2010.
- ^ "2007, Richard Rogers". Pritzker Mimarlık Ödülü resmî sitesi. 18 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2010.
- ^ "Rogers takes the 'Nobel for architecture'". The Guardian, 29 Mart 2007. 10 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2010.
- ^ "2008, Jean Nouvel". Pritzker Mimarlık Ödülü resmî sitesi. 10 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2010.
- ^ "2009, Peter Zumthor". Pritzker Mimarlık Ödülü resmî sitesi. 18 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2010.
- ^ "Swiss architect untouched by fad or fashion wins prized Pritzker award". The Guardian, 26 Haziran 2009. 16 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2010.
- ^ "Pritzker Ödülü Bu Sene Japonya'ya Gitti". Arkitera.com. Erişim tarihi: 29 Mart 2010.
- ^ "Souto de Moura Wins 2011 Pritzker Architecture Prize". New York Times, Kate Taylor. 29 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2011.
- ^ "2012 Pritzker Prize: Wang Shu". ArcDaily.com. 29 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2012.
- ^ Erözkan, Uğur. "2013 Pritzker Mimarlık Ödülü Japon Mimar Toyo Ito'nun". 3 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2013.
- ^ "Architect Shigeru Ban, known for disaster relief, wins Pritzker Prize". 25 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2014.
- ^ "Frei Otto, 2015 Laureate". Pritzker Architecture Prize. 10 Mart 2015. 15 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2015.
- ^ Pritzker Prize for Frei Otto, German Architect, Announced After His Death 18 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Robin Pogrebin, The New York Times, March 10, 2015
- ^ "Announcement". pritzkerprize.com. 29 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2016.
- ^ "Ceremony". pritzkerprize.com. 14 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2016.
- ^ "Announcement: Rafael Aranda, Carme Pigem and Ramon Vilalta | The Pritzker Architecture Prize". www.pritzkerprize.com (İngilizce). 17 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2017.
- ^ "Announcement: B. V. Doshi | The Pritzker Architecture Prize". www.pritzkerprize.com (İngilizce). 30 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2019.
- ^ "Announcement: Arata Isozaki | The Pritzker Architecture Prize". www.pritzkerprize.com (İngilizce). 9 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2019.
- ^ "The Pritzker Architecture Prize". The Hyatt Foundation. 5 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2020.
- ^ "Announcement: Anne Lacaton and Jean-Philippe Vassal | The Pritzker Architecture Prize". www.pritzkerprize.com (İngilizce). 16 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2024.
- ^ "Announcement: Diébédo Francis Kéré | The Pritzker Architecture Prize". www.pritzkerprize.com (İngilizce). 7 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2024.
- ^ "Announcement: Sir David Alan Chipperfield CH | The Pritzker Architecture Prize". www.pritzkerprize.com (İngilizce). 28 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2024.
- ^ "Announcement: Riken Yamamoto | The Pritzker Architecture Prize". www.pritzkerprize.com (İngilizce). 28 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2024.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Pritzker Mimarlık Ödülü Resmî İnternet Sayfası31 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.