Issık Nehri
| Issık Nehri Есік | |
|---|---|
 | |
| Konum | |
| Ülke(ler) |  Kazakistan
|
| Şehir(ler) | Issık |
| Genel bilgiler | |
| Aktığı yer | Kapçagay Göleti → İli → Balkaş Gölü |
| Kaynak | Trans-İli Ala Dağları 43°07′44″N 77°30′36″E / 43.129000°K 77.510000°D |
| Kaynak rakımı | 3.950 km (2.450 mi) |
| Ağız | Kapçagay Göleti 43°46′05″N 77°22′14″E / 43.768100°K 77.370500°D |
| Ağız rakımı | 475 m (1.558 ft) |
| Yükseklik farkı | 3.425 m (11.237 ft) |
| Uzunluk | 96 km (60 mi) |
| Havza alanı | 210 km2 (81 sq mi) |
| Debi | 0,06-3 metreküp/saniye (2,1-105,9 cu ft/s) |
Issık (Kazakça: Есік, romanize: Esik) Kazakistan'da Almatı Eyaleti’nde Issık Gölü ve Issık şehrinden geçen bir nehirdir (Kırgızistan'daki daha büyük Issık Gölü ile karıştırılmamalıdır). İli nehri’nin bir koludur.[1]
Nehir yolu[değiştir | kaynağı değiştir]
Trans-İli Ala Dağları'nın kuzey yamacındaki en büyük nehirlerden biri olan Issık nehrinin kaynak suları, 43 kilometrekare (17 sq mi)'lik bir alanı kaplayan 32 aktif buzuldan gelmektedir.[2][3] En büyük buzullar; Zharsai, Grigoriev[4] ve Pal'gov'dur. Zharsai 38 kilometre (24 mi) uzunluğunda ve 637 kilometrekare (246 sq mi) yüzölçümüne sahiptir.
Yukarı kısımlarda nehir dik bir yamaçtan (10-15°) aşağıya, moren birikintileri üzerinden akar ve derin (70 m kadar) bir kanyon oluşturur. 96 km uzunluğundaki nehrin 22 kilometre (14 mi)’lik kısmı dağların içinden akar ve kilometre başına 102 metre (335 ft) eğime (%10) sahiptir. Kaynaktan itibaren kuzey yönünde ilerler ve önce Issık Gölü’nden sonra Issık şehrinden geçer. Şehirden sonra kuzeybatıya ve sonra kuzey yönünde akmaya devam eder ve Kapçagay Göleti’nin güney tarafından göle dökülür.[5]
Hidroloji[değiştir | kaynağı değiştir]
Issık, 96 km (60 mi) uzunluğunda ve 210 km2 (81 sq mi)’lik havza alanına sahiptir. Debi 0,06-3 metreküp/saniye (2,1-105,9 cu ft/s) arasında değişmektedir.
Nehir üzerinde 4 adet Hidroelektrik santrali bulunmaktadır.[6]
Sel felaketi[değiştir | kaynağı değiştir]
7 Temmuz 1963'te, Issık Gölü'nün taşması büyük bir sel ve çamur felaketine neden olmuştur.
Yaklaşık bin kişinin ölümüne ve Issık şehrinin dörtte birinin yok olmasına neden oldu. Yaşanan trajedinin ardından Issık şehrinin 14 kilometre yukarısında 2 adet taşkın koruma yapısı inşa edildi. Bunlardan ilki hemen Gölün altında 12,5 milyon metreküp, diğeri gölün üzerinde 11,5 milyon metreküp akışı karşılayacak şekilde inşa edildi.[7]
Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]
Bir Saka savaşçısı olan Altın elbiseli adam, Issık'in kuzeyinde ve Issık Nehri'nin sol yakasında, 1969-1970 yıllarında arkeolog Kemel Akishev tarafından Esik kurganı’nda keşfedilmiştir.[8]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Иссык (город в Казах. ССР) 12 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Büyük Sovyet Ansiklopedisi
- ^ Талгар - Topographic Chart (narod.ru) 29 Ağustos 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 1:500000 (Rusça)
- ^ Тургенское форелевое хозяйство - Topographic Chart (narod.ru) 29 Ağustos 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 1:500000 (Rusça)
- ^ 43°5′16″K 77°27′46″D / 43.08778°K 77.46278°D Grigoriev Buzulu
- ^ "K-43 Topographic Chart (maps.vlasenko.net) (Rusça)". 30 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2023.
- ^ "ИССЫКСКИЕ ГЭС-1 и ГЭС-2". Energomost (Rusça). 2 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. (Rusça)
- ^ "Сель на реке Иссык". Экспресс К (Rusça). 23 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2022. (Rusça)
- ^ Reuel R. Hanks, Central Asia: a global studies handbook, p. 168, ABC-CLIO, 2005, ISBN 978-1-85109-656-5, p. 168.
