Baskın parti sistemi

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Baskın parti sistemi, tek baskın parti sistemi veya hâkim parti sistemi; bir ülke içinde, bir siyasi partinin diğer tüm partilerden baskın ve geniş yetkiye sahip olmasına verilen isimdir. Bu sistem günümüzde birçok ülkede bulunmaktadır.

Belirleyici özellikler[değiştir | kaynağı değiştir]

Hâkim parti sistemi, çok partili rejimlere özgü bir uygulamadır. Kesin bir zaman sınırlaması olmasa da bir ülkede bir siyasi parti yaklaşık olarak on yıl ve üzeri iktidarda kalırsa o ülkede baskın parti rejimi vardır denilebilmektedir.

Sistemin işleyişi içerisinde birden çok parti yasal olarak vardır ve kısmen de olsa eşit (veya denk) şartlar altında faaliyet gösterirler. Yani gerçekte çok partili ve çoğulcu bir uygulama vardır. Ancak içlerinden birisi, topladığı oy ve parlamentoda sağladığı çoğunluk bakımından diğerlerine oranla çok daha güçlü ve üstündür. Bu durum bir süreklilik gösterdiğinde ortaya bir “hâkim (baskın/dominant) parti” çıkar. Küçük partiler de muhalefet görevlerini serbestçe yerine getirirler (hegemonyacı sistemin aksine). Fakat baskın partinin gücü nedeniyle iktidar uzun bir süre boyunca değiştirmez. Örneğin Hindistan Ulusal Kongre Partisi.

Bazı hâkim partiler halkın oylarıyla, zorlama veya şiddet olmadan demokratik yollarla iktidarda kalırlar (Örneğin bazı Asya ülkeleri ve çok nadiren birkaç Avrupa ülkesi). Ancak diğer taraftan, bazı ülkelerdeki hâkim partiler, otoriter bir tutum sergileyerek iktidarda kalırlar (Örneğin bazı Asya ve pek çok Afrika ülkesi). Otoriter baskın partiler, hâkimiyetini devam ettirmek için değişik yöntemler kullanabilirler. Örneğin devlet imkânlarını parti etkinliği için kullanmak, devlet fonlarını partiye aktarmak, muhalifleri dışlamak, muhaliflere yönelik denetimleri artırmak hatta daha riskli olan seçimlere şaibe karıştırmak gibi. Ancak bu durum her baskın partinin otoriter olacağı anlamına gelmediği gibi ulusal bütünleşme, ulusal bağımsızlık gibi koşullarda veya kalkınma, çağdaşlaşma gibi değerlerle bir araya gelen ve halkın desteğini alan örnekler çok fazladır. En ilginç örneklerden birisi, küçük bir ada devleti olan Samoa'daki 1982'den beri iktidarda olan İnsan Hakları Koruma Partisi'dir.

Uygulanan ülkeler[değiştir | kaynağı değiştir]

19/09/2023 tarihi itibarıyla güncellenmiştir (Kıtalara göre düzenlemiştir.).

Afrika[değiştir | kaynağı değiştir]

Asya[değiştir | kaynağı değiştir]

Avrupa[değiştir | kaynağı değiştir]

Okyanusya[değiştir | kaynağı değiştir]

  •  Samoa: İnsan Haklarının Korunması Partisi 1982 yılından bu yana iktidardır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Parti Sistemleri ve Türkiyedeki Uygulamalar, Murat Yanık, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi
  • Mair, Peter, ed. The West European Party System (Oxford University Press, 1990)
  • DUVERGER, Maurice, Siyasal Partiler, Çev. Ergun Özbudun, Bilgi Yayınevi, ikinci Basım, Ankara 1974
  • Klaus Detterbeck: Parteien und Parteiensystem, Konstanz 2011
  • Giovanni Sartori: Parties and Party Systems. A Framework for Analysis, Cambridge 1976, S. 119–216.
  • Doorenspleet, Renske; Nijzink, Lia (2014). Party Systems and Democracy in Africa. Basingstoke: Palgrave Macmillan. p. 174. ISBN 978-1-137-01170-1.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]