İçeriğe atla

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(BM Güvenlik Konseyi sayfasından yönlendirildi)
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi
New York'taki Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi odası
KısaltmaBMGK veya UNSC
Kuruluş24 Ekim 1945 (78 yıl önce) (1945-10-24)
TürUluslararası kuruluş
AmaçUluslararası güvenliği ve barışı korumak
MerkezNew York, Amerika Birleşik Devletleri
Üyeler15 üye ülke
Daimî üyeler:
 ABD
 Birleşik Krallık
 Çin
 Fransa
 Rusya
Geçici üyeler:
 Cezayir
 Ekvador
 Guyana
 Güney Kore
  İsviçre
 Japonya
 Malta
 Mozambik
 Sierra Leone
 Slovenya
Resmî dillerArapça, Çince, Fransızca, İngilizce, İspanyolca, Rusça
Başkan  İsviçre
(Ekim 2024)

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK), Birleşmiş Milletler'in üye ülkeler arasında güvenlik ve barışı korumakla yükümlü en güçlü organı. Birleşmiş Milletler'in diğer organları sadece tavsiye kararı alabilirken, Uluslararası Adalet Divanı ile birlikte bağlayıcı karar alma yetkisine sahip iki Birleşmiş Milletler organından biridir. Bu bağlayıcılık, üye ülkelerin tamamına yakını tarafından imzalanmış olan Birleşmiş Milletler Antlaşması'nda açık bir şekilde belirtilmiştir.

Güvenlik Konseyi, beşi daimi olmak üzere on beş üyeden oluşmaktadır: Çin, Fransa, Rusya, Birleşik Krallık ve Amerika Birleşik Devletleri. Bu ülkeler, II. Dünya Savaşı'nın galipleri olan büyük devletler ya da onların halefi olan devletlerdir. Daimi üyeler, Birleşmiş Milletler'e yeni üye devletlerin kabulü ya da Genel Sekreter adayları da dahil olmak üzere, Güvenlik Konseyi'nin her türlü önemli kararını veto edebilir. Bu veto hakkı, Genel Kurul ya da Genel Kurul'un acil özel oturumları ya da oylamaları için geçerli değildir. Diğer on üye bölgesel bazda iki yıllık bir dönem için seçilir. Konseyin başkanlığı, üyeleri arasında aylık olarak dönüşümlüdür.

Güvenlik Konseyi kararları genellikle üye devletler tarafından gönüllü olarak sağlanan ve BM ana bütçesinden bağımsız olarak finanse edilen askerî güçlerden oluşan Birleşmiş Milletler Barış Gücü tarafından uygulanmaktadır. Kasım 2021 itibarıyla, 121 ülkeden 87.000'den fazla personelin görev yaptığı ve toplam bütçesi yaklaşık 6,3 milyar dolar olan 12 barışı koruma heyeti bulunmaktadır.

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, 15 üye ülkeye sahiptir. Bu ülkelerden beş tanesi daimi üye, on tanesi ise seçilmiş üyelerdir. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin daimi üyeleri, aynı zamanda Birleşmiş Milletler'in kurucu üyeleri olan Rusya ve Çin, SSCB ve Çin Cumhuriyeti'nin halefleri olarak, konsey tarafından tanınmışlardır. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nde, kararları veto etme hakkı bulunan daimi üyeler Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık, Fransa, Çin Halk Cumhuriyeti ve Rusya ile on geçici üye ülke bulunur. Dönüşümlü 10 üye ülke her iki yılda bir Birleşmiş Milletler Genel Kurulunda yapılan seçimlerle belirlenir. Konsey Başkanlığı ise ayda bir üye ülkeler arasında el değiştirir.

Birleşmiş Milletler'in üyeleri, örgütün hızlı ve etkili hareket etmesini sağlamak için, uluslararası barış ve güvenliğin korunmasında başlıca sorumluluğu Güvenlik Konseyi'ne bırakırlar ve bu sorumluluk gereğince görevlerini yerine getirirken Güvenlik Konseyi'nin kendi adlarına hareket ettiğini kabul ederler.

Güvenlik Konseyi, bu görevleri yerine getirirken Birleşmiş Milletler'in Amaç ve İlkeleri'ne uygun hareket eder. Bu görevleri yerine getirebilmesi için Güvenlik Konseyi'ne verilmiş belirli yetkiler VI-VIII. ve XII. bölümlerde gösterilmiştir.

Daimi beşlinin 1946-2015 aralığında uyguladıkları veto sayısı
Ülke Bölgesel Grup Mevcut temsilci devlet Eski temsilci devlet
 Çin Asya-Pasifik  Çin Halk Cumhuriyeti (1971-) Tayvan Çin Cumhuriyeti (1946-1971)
 Fransa Batı Avrupa ve Diğerleri  Beşinci Fransa Cumhuriyeti (1958-)  Dördüncü Fransa Cumhuriyeti (1946-1958)
 Rusya Doğu Avrupa  Rusya Federasyonu (1992-)  Sovyetler Birliği (1946-1991)
 Birleşik Krallık Batı Avrupa ve Diğerleri  Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı (1946-)
 ABD Batı Avrupa ve Diğerleri  ABD (1946-)

Geçici üyeler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Birleşmiş Milletler Bölgesel Grupları üyeliğine göre BMGK içinde gruplandırılmış oturma düzeni.
  Afrika Grubu
  Asya-Pasifik Grubu
  Doğu Avrupa Grubu
  Latin Amerika ve Karayip Devletleri Grubu (GRULAC)
  Batı Avrupa ve Diğerleri Grubu (WEOG)
Yıl Afrika Grubu Asya-Pasifik Grubu Latin Amerika ve Karayipler Grubu Batı Avrupa ve Diğer Devletler Grubu Doğu Avrupa Grubu
* Arab Milletleri temsilcisi'
1966  Mali  Nijerya  Uganda  Japonya  Ürdün*  Arjantin  Uruguay  Hollanda  Yeni Zelanda  Bulgaristan
1967  Etiyopya  Hindistan  Brezilya  Kanada  Danimarka
1968  Cezayir*  Senegal  Pakistan  Paraguay  Macaristan
1969  Zambiya    Nepal  Kolombiya  Finlandiya  İspanya
1970  Burundi  Sierra Leone  Suriye*  Nikaragua  Polonya
1971  Somali  Japonya  Arjantin  Belçika  İtalya
1972  Gine  Sudan*  Hindistan  Panama  Yugoslavya
1973  Kenya  Endonezya  Peru  Avustralya  Avusturya
1974  Kamerun  Moritanya  Irak*  Kosta Rika  Beyaz Rusya SSC
1975  Tanzanya  Japonya  Guyana  İtalya  İsveç
1976  Benin  Libya*  Pakistan  Panama  Romanya
1977  Mauritius  Hindistan  Venezuela  Kanada  Batı Almanya
1978  Gabon  Nijerya  Kuveyt*  Bolivya  Çekoslovakya
1979  Zambiya  Bangladeş  Jamaika  Norveç  Portekiz
1980  Nijer  Tunus*  Filipinler  Meksika  Doğu Almanya
1981  Uganda  Japonya  Panama  İrlanda  İspanya
1982  Togo  Zaire  Ürdün*  Guyana  Polonya
1983  Zimbabve  Pakistan  Nikaragua  Malta  Hollanda
1984  Burkina Faso[a]  Mısır*  Hindistan  Peru  Ukrayna
1985  Madagaskar  Tayland  Trinidad ve Tobago  Avustralya  Danimarka
1986 Şablon:Ülke veri People's Republic of the Congo  Gana  Birleşik Arap Emirlikleri*  Venezuela  Bulgaristan
1987  Zambiya  Japonya  Arjantin  Batı Almanya  İtalya
1988  Cezayir*  Senegal    Nepal  Brezilya  Yugoslavya
1989  Etiyopya  Malezya  Kolombiya  Kanada  Finlandiya
1990  Fildişi Sahili  Zaire  Yemen*[b]  Küba  Romanya
1991  Zimbabve  Hindistan  Ekvador  Avusturya  Belçika
1992  Yeşil Burun Adaları  Fas*  Japonya  Venezuela  Macaristan
1993  Cibuti  Pakistan  Brezilya  Yeni Zelanda  İspanya
1994  Nijerya  Ruanda  Umman*  Arjantin  Çekya
1995  Botsvana  Endonezya  Honduras  Almanya  İtalya
1996  Mısır*  Gine-Bissau  Güney Kore  Şili  Polonya
1997  Kenya  Japonya  Kosta Rika  Portekiz  İsveç
1998  Gabon  Gambiya  Bahreyn*  Brezilya  Slovenya
1999  Namibya  Malezya  Arjantin  Kanada  Hollanda
2000  Mali  Tunus*  Bangladeş  Jamaika  Ukrayna
2001  Mauritius  Singapur  Kolombiya  İrlanda  Norveç
2002  Kamerun  Gine  Suriye*  Meksika  Bulgaristan
2003  Angola  Pakistan  Şili  Almanya  İspanya
2004  Cezayir*  Benin  Filipinler  Brezilya  Romanya
2005  Tanzanya  Japonya  Arjantin  Danimarka  Yunanistan
2006  Gana  Kongo Cumhuriyeti  Katar*  Peru  Slovakya
2007  Güney Afrika  Endonezya  Panama  Belçika  İtalya
2008  Burkina Faso  Libya*  Vietnam  Kosta Rika  Hırvatistan
2009  Uganda  Japonya  Meksika  Avusturya  Türkiye
2010  Gabon  Nijerya  Lübnan*  Brezilya  Bosna-Hersek
2011  Güney Afrika  Hindistan  Kolombiya  Almanya  Portekiz
2012  Fas*  Togo  Pakistan  Guatemala  Azerbaycan
2013  Ruanda  Güney Kore  Arjantin  Avustralya  Lüksemburg
2014  Çad  Nijerya  Ürdün*  Şili  Litvanya
2015  Angola  Malezya  Venezuela  Yeni Zelanda  İspanya
2016  Mısır*  Senegal  Japonya  Uruguay  Ukrayna
2017  Etiyopya  Kazakistan  Bolivya  İtalya  İsveç
2018  Fildişi Sahili  Ekvator Ginesi  Kuveyt*  Peru  Hollanda[1]  Polonya
2019  Güney Afrika  Endonezya  Dominik Cumhuriyeti  Almanya  Belçika
2020  Nijer  Tunus*  Vietnam  Saint Vincent ve Grenadinler  Estonya

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi Kararları, üye ülkeler tarafından verilen bir önergenin, 15 üye ülkeden dokuzu tarafından kabul edilmesi ve Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi Daimi Üyesi ülkelerden birinden ret oyu almamış olması şartıyla alınır.

Dünya barışına katkısı ve karşıt görüşler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Veto yetkisine sahip beş daimi ülke olan Amerika Birleşik Devletleri, Rusya, Çin, Fransa ve Birleşik Krallık aynı zamanda dünyanın en çok silah üreten ve pazarlayan ülkeleridir.[2] Dünya silah ticaretinin baş aktörlerinden oluşan Güvenlik Konseyi Ülkeleri'nin dünya barışına kalıcı katkıda bulunacak kararlar verebileceğine bazı çevreler şüpheyle bakmaktadır.

Kore Savaşı (1950) ve Körfez Savaşı kararları, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi tarafından onaylanmıştır.[kaynak belirtilmeli]

  1. ^ At the time of election, and until August 1984, the country was known as Republic of Upper Volta.
  2. ^ The election was secured by South Yemen, and in May 1990, during its membership of the Security Council, it unified with North Yemen to form the single country of Yemen.

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Italy, Netherlands ask to share Security Council seat". Al Jazeera. 28 Haziran 2016. 28 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2017. 
  2. ^ "Rakamlarla Dünya Silah Ticareti (İngilizce)". Jubilee 2000. 9 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2007. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]