A History of Greek Mathematics
A History of Greek Mathematics (Yunan Matematiğinin Tarihi), İngiliz matematik tarihçisi Thomas L. Heath tarafından Yunan matematiği tarihi hakkında yazılmış bir kitaptır. Oxford'da 1921 yılında Cilt I, "From Thales to Euclid"[not 1] ve Cilt II, "From Aristarchus to Diophantus"[not 2] başlıklı iki cilt halinde yayımlanmıştır. Olumlu eleştiriler almış ve bugün hala kullanılmaktadır. On yıl sonra 1931'de Heath, iki ciltlik "Tarih"in kısa bir versiyonu olan A Manual of Greek Mathematics adlı eseri yayımladı.
Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]
Thomas Heath, hobisi Yunan matematiği olan (kendisi buna "hobi" diyordu) bir İngiliz devlet memuruydu. Euclid, Archimedes, Pergalı Apollonius ve diğerlerinin önemli eserlerinin bir dizi çevirisini yayınladı; çoğu bugün hala kullanılmaktadır.[1]
Heath, kitabın önsözünde şöyle yazmıştır:[2]
| “ | Bu çalışmaya 1913 yılında başlandı, ancak büyük bir kısmı, Platon'un Delianlara verdiği cevapta aktarılan derin gerçeği her geçen gün daha da güçlendiren korkunç gidişatın yaşandığı savaşın ilk üç yılında dikkat dağıtıcı bir unsur olarak yazıldı. Kahin tarafından kendilerine verilen problem, yani küpün kopyalanması konusunda ona danıştıklarında, 'Tanrının bu problemin çözülmesini özellikle istediği değil, Yunanlıların savaştan ve kötülükten vazgeçip Musaları geliştirmelerini istediği, böylece tutkularının felsefe ve matematikle yatıştırılarak birbirleriyle masum ve karşılıklı olarak yararlı bir ilişki içinde yaşayabilecekleri varsayılmalıdır' diye cevap verdi. | „ |
On yıl sonra, 1931'de Heath, iki ciltlik Tarihin kısa bir versiyonu olan "A Manual of Greek Mathematics" adlı çalışmasını yayınladı. Heath önsözünde El Kitabının (Manual) "gençliğindeki çalışmalara olan ilgisini kaybetmemiş genel okuyucu" için, Tarihin (History) ise akademisyenler için yazıldığını belirtmiştir.[3] El Kitabı, Tarihin yayınlanmasından sonraki on yıl içinde yapılan bazı keşifleri, örneğin Rhind Papirüsü'nün[3][4][5] yeni baskısını (1923'te yayınlandı), o zamanlar yayınlanmamış olan Moskova Papirüsü'nün bazı bölümlerini ve Babil tabletlerinin deşifre edilmesini ve Babil astronomisine ilişkin "en yeni çalışmaları" içermektedir.[5]
İçindekiler[değiştir | kaynağı değiştir]
| Bölüm | Orijinal bölüm adı | Türkçe çevirisi | Açıklama / İçerik bilgisi |
|---|---|---|---|
| I | Introductory | Giriş | |
| II | Greek numerical notation and arithmetical operations | Yunanca sayısal gösterim ve aritmetik işlemler | (logistiké) |
| III | Pythagorean arithmetic | Pisagor aritmetiği | (arithmetiké) |
| IV | The earliest Greek geometry | En eski Yunan geometrisi | (Thales) |
| V | Pythagorean geometry | Pisagor geometrisi | (Pythagoras) |
| VI | Progress in the Elements down to Plato's time | Platon'un zamanına kadar Elementler'deki ilerleme | (kanıtların keşfedildiği ve bilimin mantıksal temellerinin araştırılmaya başlandığı biçimlendirici aşama[6]) |
| VII | Special problems | Özel problemler | (antik çağın üç ünlü problemi[6]) |
| VIII | Zeno of Elea | Elealı Zeno | |
| IX | Plato | Platon | |
| X | From Plato to Euclid | Platon'dan Öklid'e | (Eudoxus ve Aristoteles) |
| XI | Euclid | Öklid | |
| XII | Aristarchus of Samos | Sisamlı Aristarkus | |
| XIII | Archimedes | Arşimet | |
| XIV | Conic Sections: Apollonius of Perga | Konik kesitler: Pergalı Apollonius | |
| XV | The successors of the great geometers | Büyük geometricilerin halefleri | (Nicomedes, Diocles, Perseus, Zenodorus, Hypsicles, Dionysodorus, Posidonius, Geminus) |
| XVI | Some handbooks | Bazı el kitapları | (Cleomedes, Nicomachus ve Smirnili Theon) |
| XVII | Trigonometry: Hipparchus, Menelaus, Ptolemy | Trigonometri: Hipparkos, Menelaus, Batlamyus | |
| XVIII | Mensuration: Heron of Alexandria | Ölçme: İskenderiyeli Heron | |
| XIX | Pappus of Alexandria | İskenderiyeli Pappus | |
| XX | Algebra: Diophantus of Alexandria | Cebir: İskenderiyeli Diophantus | |
| XXI | Commentators and Byzantines | Yorumcular ve Bizanslılar | (Serenus, İskenderiyeli Theon, Proclus, Hypatia, Porphyry, Iamblichus, Neapolisli Marinus, Larissalı Domninus, Simplicius, Eutocius, Trallesli Anthemius, Genç Hero, Michael Psellus, Georgius Pachymeres, Maximus Planudes, Manuel Moschopoulos, Nicholas Rhabdas, John Pediasimos, Seminaralı Barlaam, Isaac Argyrus) |
Kabul[değiştir | kaynağı değiştir]
Kitap olumlu eleştiriler aldı. Matematikçi David Eugene Smith, kitabı övmüş ve 1923'te "şu anda yaşayan hiç kimse Yunan matematiksel zihnini bugünün bilginine yorumlama konusunda ondan daha yetenekli değildir; gerçekten de bu konuda Sir Thomas Heath ile aynı sınıfta yer alan kimse yoktur" diye yazmıştır. Ayrıca Heath'in "antik matematik araştırmaları alanındaki en büyük beş isim" (Euclid, Archimedes, Apollonius, Pappus ve Diophantus) hakkında uzun uzun yazdığını ve "her birine yaklaşık yüz sayfa" ayırdığını belirtmiştir. Kitabı "standart bir çalışma olmaya aday" olarak nitelendirmiştir.[6]
Filozof John Alexander Smith, 1923'te kitabın "okunabilir olma gibi üstün bir meziyete sahip olduğunu" ve "çoğu akademisyen için eserin neredeyse bir referans kütüphanesi oluşturacak kadar dolu ve ayrıntılı olduğunu" yazmıştır.[7]
1923 tarihli bir başka eleştirmen ise "bu kadar çok alanı kapsadığı için kitabın acımasız bir sıkışma belirtisi göstermesi şaşırtıcı değil" diye yazmıştır.[8] Yazar, kitap için övgüler almış, bir eleştirmen "Sir Thomas Heath'te, Erasmus'un Tunstall için söylediği gibi, 'dictus ad unguem' olan bir bilgin var" diye yazmıştır.[2]
Bilim tarihçisi George Sarton da 1922'deki eleştirisinde kitabı övmüş ve şöyle yazmıştır: "Bir kitap hakkında uzun uzadıya konuşmak pek gerekli görünmüyor. Çünkü çok az kitap bu kadar büyük bir sabırsızlıkla beklenmiştir." Ayrıca, modern bir dille yazılmış çözümlerin dikkatli bir şekilde açıklandığını ve "açıklamanın mükemmel netliğini, mükemmel düzenini ve eksiksizliğini" de belirtmiştir.[9]
Tarihin özlü bir versiyonu olan El Kitabı da olumlu eleştiriler aldı. "Büyüleyici küçük bir kitap", "bir bilgi madeni, okuması zevkli" olarak nitelendirildi.[10] Sarton, kitabı Mısır ve Mezopotamya matematiğine ayrılmış bölümlerin olmaması nedeniyle eleştirmiştir.[5] Herbert Turnbull kitabı, özellikle Mısır ve Babil matematiğine ilişkin yeni keşifleri ele alması nedeniyle övmüştür.[11]
Matematikçi Howard Eves, 1984'teki eleştirisinde kitabı övmüş ve "İngilizce konuşan nüfus, bu olağanüstü incelemeye sahip olduğu için özellikle şanslı... Konunun en bilimsel, en eksiksiz ve en büyüleyici şekilde yazılmış incelemelerinden birini, matematiksel gelişimin o erken dönemine derin bir takdir ve bunda başrol oynayanlara gerçek bir hayranlık uyandıracağı kesin olan bir incelemeyi buluyoruz" diye yazmıştır.[12]
2006'da yazan Fernando Q. Gouvêa, Heath'in kitaplarını modası geçmiş ve eski moda olarak eleştirmektedir.[4][13]
Benjamin Wardhaugh, 2016 yılında yazdığı bir yazıda, Heath'in Yunan matematiğine yaklaşımının "onları klasik edebiyat eserleri gibi göstermek" olduğunu ve "Heath'in bugün Yunan teorik matematiğinin içeriğinin bir tarihi olarak nitelendirilebilir."[1]
Reviel Netz, 2022 tarihli kitabında Heath'in Tarihini "birçok akademisyen ve meraklı okuyucu nesli için güvenilir bir rehber" olarak nitelendirmektedir. "Tarih yazımlarının modası geçti ama Heath hâlâ ayakta ve Yunan antik döneminden günümüze ulaşan saf matematik eserlerinin çoğunun içeriğine dair açık ve okunabilir bir inceleme sunuyor" diye yazmıştır. Ayrıca, yüz yıl içinde konuyla ilgili başka bir kitap yazılmadığını da belirtmiştir.[14]
Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Cilt I: Thales'ten Öklid'e
- ^ Cilt II: Aristarkus'tan Diyofantus'a
Yayın tarihçesi[değiştir | kaynağı değiştir]
- A History of Greek Mathematics, Oxford, Clarendon Press. 1921. Volume I, From Thales to Euclid, Volume II, From Aristarchus to Diophantus
- A History of Greek Mathematics. New York: Dover Publications. 1981. ISBN 978-0-486-24073-2. Volume I, From Thales to Euclid, Volume II, From Aristarchus to Diophantus
- A History of Greek Mathematics. Cambridge University Press. 2013. ISBN 978-1-108-06306-7.
- A Manual of Greek Mathematics, Oxford, Clarendon Press. 1931.
- A Manual of Greek Mathematics. Mineola, NY: Dover Publications. 2003. ISBN 978-0486432311.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b Wardhaugh, Benjamin (2016). "Greek Mathematics in English: The Work of Sir Thomas L. Heath (1861–1940)". Historiography of Mathematics in the 19th and 20th Centuries. ss. 109-122. doi:10.1007/978-3-319-39649-1_6.
- ^ a b "Review of A History of Greek Mathematics". The Mathematical Gazette. 11 (165). 1923. ss. 348-351. doi:10.2307/3602335. ISSN 0025-5572. 30 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2023.
- ^ a b Sanford, Vera (Kasım 1931). "Review: Thomas L. Heath, A Manual of Greek Mathematics". Bulletin of the American Mathematical Society. 37 (11). ss. 805-805. ISSN 0002-9904. 2 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2023.
- ^ a b Gouvêa, Fernando Q. "A Manual of Greek Mathematics". www.maa.org. Mathematical Association of America. 2 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2023.
- ^ a b c Sarton, George (Kasım 1931). "A Manual of Greek Mathematics. Thomas L. Heath". Isis. 16 (2). ss. 450-451. doi:10.1086/346620. Erişim tarihi: 2 Haziran 2023.
- ^ a b c Smith, David Eugene (1923). "Heath on Greek Mathematics". Bull. Amer. Math. Soc. 29 (2). ss. 79-84. doi:10.1090/s0002-9904-1923-03668-9
. 15 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2024.
- ^ Smith, J. A. (Mayıs 1923). "A History of Greek Mathematics - A History of Greek Mathematics. By Sir Thomas Heath. Clarendon Press, Oxford, 1921. Two vols. 50s. net". The Classical Review (İngilizce). 37 (3-4). ss. 69-71. doi:10.1017/S0009840X0004169X. ISSN 1464-3561.
- ^ "A History of Greek Mathematics. By Sir Thomas Heath. 2 Vols., pp. xv + 446, xi + 586. Oxford: The Clarendon Press, 1921. £2 10s". The Journal of Hellenic Studies (İngilizce). 43 (1). Ocak 1923. ss. 81-82. doi:10.2307/625884. ISSN 2041-4099. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2023.
- ^ Sarton, George (1922). "A History of Greek Mathematics by Thomas Heath". Isis. Cilt 4. ss. 532-535. doi:10.1086/358094. 30 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2023.
- ^ B, T. a. A. (Ekim 1931). "A Manual of Greek Mathematics. By Sir Thomas Heath, K.C.B., K.C.V.O., F.R.S. Pp. xvi+552. 15s. 1931. (Clarendon Press.)". The Mathematical Gazette (İngilizce). 15 (215). ss. 476-476. doi:10.2307/3606228. ISSN 0025-5572. 2 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2023.
- ^ Turnbull, H. W. (Ekim 1931). "A Manual of Greek Mathematics". Nature. 128 (3235). ss. 739-740. doi:10.1038/128739a0. 2 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2023.
- ^ Eves, Howard (Ocak 1984). "A History of Greek Mathematics (2 vols.). By Sir Thomas Heath". The American Mathematical Monthly (İngilizce). 91 (1). ss. 62-64. doi:10.1080/00029890.1984.11971341. ISSN 0002-9890. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2023.
- ^ Gouvêa, Fernando Q. "Ancient Mathematics". www.maa.org. Mathematical Association of America. 2 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2023.
- ^ Netz, Reviel (2022). A new history of Greek mathematics. Cambridge, United Kingdom: Cambridge University Press. ss. Preface. ISBN 978-1-108-83384-4.
