İstanbul'un ilçeleri

Vikipedi, özgür ansiklopedi
12.32, 4 Ocak 2017 tarihinde 178.240.197.45 (mesaj) tarafından oluşturulmuş 18009149 numaralı sürüm (→‎İstanbul iline bağlı ilçeler: Yanlış bilgiler düzeltildi)

İstanbul
İl
İlin Türkiye'deki konumu
İlin Türkiye'deki konumu
ÜlkeTürkiye
Coğrafi bölgeMarmara
Yüzölçümü
 • Toplam5.343 km²
Nüfus
 • Toplam14.377.018
 • Yoğunluk274/km²
 • Kır
-
 • Şehir
14377018
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu212 (Avrupa) ve 0216 (Asya)[2]
İl plaka kodu34[2]
Resmî site
istanbul.gov.tr

İstanbul ilinin, Türkiye Büyük Millet Meclisinde, 6 Mart 2008 tarihinde kabul edilen ve 22 Mart 2008 tarihli Resmî Gazete'de yayınlanan 5747 sayılı yasa uyarınca 39 ilçesi vardır.[3][4] Bunlardan 25'i Avrupa Yakası'nda; 14'ü ise Anadolu Yakası'nda bulunur.[5] Avrupa Yakası'nda yer alan ilçeler için telefon alan kodu 212, Anadolu Yakası'nda yer alan ilçeler içinse 216'dır.[6]

İlk belediye benzeri teşkilâtın 1855 yılında Şehremaneti adıyla kurulduğu İstanbul'da, Cumhuriyet sonrası belediye hizmetleri uzun süre Valilik tarafından verildi.[7][8] 3 Nisan 1930'da çıkarılan 1580 sayılı belediyeler yasasıyla İstanbul, 10'u il belediyesi sınırlarına dâhil olan toplam 16 şubeye bölündü.[8] Aynı yasayla şehremaneti ve şehremini gibi terimler de kullanımdan kalktı.[8]

1950'li yıllara kadar aynı şekilde yönetilen İstanbul'da ilk olarak 1954 yılında Şişli,[9] 1957 yılında ise Zeytinburnu'nun ilçe olmasıyla idarî sınırlarda ilk değişiklikler yaşandı.[10] Giderek genişleyen şehir sınırları ve artan nüfuslar nedeniyle bunu izleyen yıllarda yeni değişiklikler görüldü. 1963 yılında Gaziosmanpaşa;[11] 1987 yılında Büyükçekmece,[12] Kâğıthane,[13] Pendik[14] ve Ümraniye;[15] 1989 yılında Küçükçekmece;[16] 1990 yılında Bayrampaşa;[17] 1992 yılında Avcılar,[18] Bağcılar,[19] Bahçelievler,[20] Güngören,[21] Maltepe[22] ve Sultanbeyli;[23] 1993 yılında ise Esenler[24] bağlı bulundukları ilçelerden koparılarak bağımsız ilçeler hâline getirildiler.

Son olarak 2008 yılında Arnavutköy, Ataşehir, Başakşehir, Beylikdüzü, Çekmeköy, Esenyurt, Sancaktepe ve Sultangazi'nin de ilçe statüsüne kavuşmasıyla birlikte İstanbul iline bağlı 39 ilçe, 782 mahalle, 152 köy bulunmaktadır.[25] Tüm ilçeler, 22 Temmuz 2004 tarihinde Resmî Gazete'de yayınlanan yasayla İstanbul Büyükşehir Belediyesi hizmet alanı içine dâhil edilmiştir.[26] Yapılan düzenlemeyle il sınırları içindeki tüm belde belediyeleri de feshedildi.[4]

İstanbul iline bağlı ilçeler

Adlarına göre

Haritadaki yeri Adı Bulunduğu yaka Nüfusu[25] Yüzölçümü (km2)[25] Mahalle[27] Köy[27] Yoğ. (kişi/km2)
Adalar Anadolu Yakası 15.623 11,05 5[28] - 1.413
İstanbul'un güneyinde yer alan takımadadan oluşur. Takımadada 4'ü meskûn, toplam 9 ada vardır. Nüfus bakımından İstanbul'un en küçük ilçesidir. İldeki en eski ilçelerden olup adaya bağlı köy ya da belde yoktur. Marmara Denizi'yle çevrili olan adalara ulaşım, düzenli vapur seferleriyle sağlanır. Tarih ve doğa turizmi açısından önem taşımaktadır.
Arnavutköy Avrupa Yakası 148.419 506,48 32[4] 9[4] 293
İstanbul'da 2008 yılında yapılan düzenlemeyle 6 ayrı ilk kademe belediyesi birleştirilerek kurulmuştur. İstanbul'un yüzölçümü bakımından 4. büyük ilçesidir. Kuzeyde Karadeniz'e kıyısı vardır. Komşuları batıda Çatalca, doğuda Eyüp, güneydoğuda Başakşehir, güneyde Esenyurt ve güneybatıda Büyükçekmece'dir.
Ataşehir Anadolu Yakası 345.588 25,87 17[29] - 13.358
2008 yılındaki düzenlemeyle ilçe statüsüne kavuşmuştur. Üsküdar'a bağlı 3, Kadıköy'e bağlı 7, Ümraniye'ye bağlı 3, Samandıra'ya bağlı 1 mahallenin birleştirilmesiyle oluşturulmuştur. Güneybatıda Kadıköy, batıda Üsküdar, kuzeyde Ümraniye, güneyde Maltepe ve doğuda Sancaktepe ilçeleriyle komşudur.
Avcılar Avrupa Yakası 322.190 41,92 10[30] - 7.685
1992 yılında Bakırköy'den ayrılarak ilçe hâline getirildi. TEM ve D100 karayollarının içinden geçtiği ilçede köy yerleşimi bulunmamaktadır. Doğusunda Küçükçekmece Gölü; güneyinde Marmara Denizi; batısında Beylikdüzü ve Esenyurt; kuzeyinde ise Başakşehir ile komşudur. Özellikle Küçükçekmece Gölü kıyılarında ve kuzey kesimlerde geniş boş düzlükler vardır.
Bağcılar Avrupa Yakası 757.162 22,40 22[31] - 32.110
1992 yılında Bakırköy'den ayrılarak ilçe yapılan yerlerden biridir. 70'li yıllara değin yalnızca birkaç köye ev sahipliği yapan Bağcılar bu dönemden sonra iç göç patlamasıyla düzensiz büyüdü. Bugün en önemli karayollarının içinden geçtiği Bağcılar, İstanbul'un en kalabalık ikinci ilçesidir. Güneyinde Bahçelievler; kuzeyinde askerî bölge ve Başakşehir; doğusunda Esenler ve Güngören, batısında Küçükçekmece ile komşudur.
Bahçelievler Avrupa Yakası 571.711 16,57 11[32] - 34.502
1992 yılında bağlı bulunduğu Bakırköy'den ayrılarak ilçe yapılan Bahçelievler D-100 karayoluna ve havalimanına yakınlığı nedeniyle hızla gelişmiştir. Denize kıyısı olmayan ilçenin güneyinde Bakırköy; kuzeyinde Bağcılar; doğusunda Güngören ve batısında Küçükçekmece ilçeleri yer alır.
Bakırköy Avrupa Yakası 214.821 29,65 15[5] - 7.245
İstanbul'un en köklü ilçelerinden biri olan Bakırköy, 1992 yılındaki düzenlemelere değin İstanbul'un en büyük ilçelerindendi. Günümüzdeki biçimini 1992'de alan ilçenin güneyinde Marmara Denizi; kuzeyinde Küçükçekmece, Bahçelievler, Güngören; batısında Küçükçekmece Gölü; doğusunda ise Zeytinburnu yer alır.
Başakşehir Avrupa Yakası 193.750 104,48 9[33] 1[4] 1.854
İstanbul'daki en yeni yerleşim bölgelerinden olan Başakşehir'de toplukonut uygulamaları yoğunluk gösteriyordu. Bölgenin giderek artan nüfusu göz önüne alınarak 2008 yılında çevre ilçelerden alınan bazı mahallelerle Başakşehir ilçesi oluşturuldu. İlçenin kuzeyinde Arnavutköy; kuzeydoğusunda Eyüp; doğusunda Sultangazi ve Esenler; güneyinde Bağcılar, Küçükçekmece ve Avcılar; batısında ise Esenyurt ilçesi vardır.
Bayrampaşa Avrupa Yakası 272.196 9,5 11[34] - 28.652
1990 yılında Eyüp'ten ayrılarak ilçe hâline getirildi. Tarihî yarımadaya yakınlığı nedeniyle hızla büyüyen Bayrampaşa Topkapı'dan kaldırılan İstanbul Otogarı'nın da yeni adresi oldu. Batısında Esenler; güneyinde Zeytinburnu; doğusunda Eyüp ve kuzeyinde Gaziosmanpaşa ile komşudur.
Beşiktaş Avrupa Yakası 191.513 18,04 23[35] - 10.616
İstanbul'un en seçkin semtlerinden olan Beşiktaş 1930 yılında Beyoğlu'ndan ayrılarak ilçe yapıldı. Pek çok Osmanlı yapısına ev sahipliği yapan ilçe İstanbul'un ulaşım, eğitim ve ticaret alanında en işlek noktalarındandır. Doğusunda ve güneyinde İstanbul Boğazı; batısında Şişli ve Kâğıthane; kuzeybatısında Şişli (Ayazağa); kuzeyinde ise Sarıyer ile komşudur.
Beykoz Anadolu Yakası 241.833 310,36 25[36] 20[37] 782
1930'a değin Üsküdar'a bağlı olan Beykoz bu tarihte ayrı ilçe yapıldı. İç göç ile hızla büyüyen Beykoz'da bugün yerleşimin genelde Boğaz kıyılarında yoğunlaştığı görülmektedir. İç kesimlerde çok sayıda köye de ev sahipliği yapan Beykoz'un kuzeyinde Karadeniz; doğusunda Şile; güneyinde Çekmeköy, Ümraniye ve Üsküdar; batısında ise İstanbul Boğazı yer alır.
Beylikdüzü Avrupa Yakası 186.847 37,74 10[4] - 4.950
2008 yılındaki düzenlemelerle ilçe hâline getirilen Beylikdüzü büyük ölçüde Büyükçekmece ilçesine bağlı belde belediyelerinin derlenmesiyle oluşturuldu. Bu nedenle birbirinden kopuk bir yapılanmanın göze çarptığı ilçenin güneyinde ve batısında Marmara Denizi; kuzeybatısında Büyükçekmece; kuzeyinde Esenyurt; doğusunda ise Avcılar ilçesi bulunur.
Beyoğlu Avrupa Yakası 247.256 8,96 45[38] - 27.595
İstanbul'un en köklü ilçelerinden olan Beyoğlu Eski İstanbul'da Suriçi'nin ardından ikinci bir şehir merkezi durumundaydı. O dönemde gayrimüslim nüfusun yoğun yaşadığı Beyoğlu, kentte kültür ve sanatın merkeziydi. Bugün de İstanbul'un en işlek merkezlerine ev sahipliği yapan Beyoğlu ilçesinin doğusunda İstanbul Boğazı; güneyinde ve batısında Haliç (Eyüp); kuzeyinde Şişli ve Kâğıthane; kuzeydoğusunda ise Beşiktaş ilçesi vardır.
Büyükçekmece Avrupa Yakası 151.954 157,68 23[39] - 963
Büyükçekmece Gölü'nün Marmara Denizi'yle birleştiği bölgede gelişen Büyükçekmece, 1987 yılında Çatalca'dan ayrılarak ilçe hâline getirildi. Kuzeye gittikçe yerleşim seyrekleşir ve geniş boş düzlükler başlar. İlçenin merkezinde Büyükçekmece Gölü; güneyinde Marmara Denizi; batısında Silivri; kuzeybatısında ve kuzeyinde Çatalca; kuzeyinde Arnavutköy; doğusunda Beylikdüzü ve Esenyurt vardır.
Çatalca Avrupa Yakası 61,566 1.040,42 9[40] 27[40] 59
İstanbul'un yüzölçümü olarak en büyük ilçesi olan Çatalca Osmanlı döneminde de ayrı bir kazaydı. Nüfus olarak Adalar ve Şile'den sonra İstanbul'un en seyrek nüfuslu ilçelerinden biridir. Batısında Tekirdağ ili ve Silivri; kuzeyinde Karadeniz; güneyinde Büyükçekmece ve doğusunda Arnavutköy'le komşudur.
Çekmeköy Anadolu Yakası 135.603 148,02 17[41] 4[41] 916
Ömerli, Alemdağ ve Taşdelen beldelerinin bir araya getirilmesiyle 2008 yılında oluşturulan Çekmeköy ilçesinin doğusunda Şile ve Ömerli Baraj Gölü; kuzeyinde Beykoz; batısında Ümraniye; güneyinde Sancaktepe ilçesi yer alır. İlçe topraklarının büyük bölümünü engebeli topraklar oluşturur.
Esenler Avrupa Yakası 468.448 18,51 16[42] - 25.307
Cumhuriyet dönemine değin büyük Rum köylerine ev sahipliği yapan Esenler önceleri Bakırköy'e bağlıyken Bayrampaşa ilçe yapılınca buraya katıldı. Daha sonra 1993 yılında ayrı bir ilçe hâline getirilen Esenler'in batısında Bağcılar; güneyinde Güngören; doğusunda Bayrampaşa; güneydoğusunda Zeytinburnu; kuzeydoğusunda Gaziosmanpaşa ve Sultangazi; kuzeyinde ise Başakşehir ilçesi bulunur.
Esenyurt Avrupa Yakası 624.733 43,12 22[4] - 7.776
Kıraç, Yakuplu, Avcılar ve Bahçeşehir'e bağlı mahallelerin derlenmesiyle 2008 yılında ilçe hâline getirilen Esenyurt önemli karayollarının birleştiği bir noktada yer alır. Batısında Büyükçekmece; doğusunda Avcılar; güneyinde Beylikdüzü; kuzeyinde Başakşehir ve Arnavutköy ile komşudur.
Eyüp Avrupa Yakası 317.695 228,14 21[43] 7[44] 13.924
1936 yılında Fatih ve Beyoğlu ilçelerine bağlı bölgelerin birleştirilmesiyle kurulan Eyüp ilçesi İstanbul'un önemli tarihî merkezlerinden biridir. Karadeniz kıyılarına kadar uzansa da Eyüp'te nüfus Haliç çevresinde yoğunlaşmıştır. O-2 yolunun kuzeyinde yerleşim hemen hemen kesilir. İlçenin güneyinde Beyoğlu, Haliç, Gaziosmanpaşa, Bayrampaşa ve Kâğıthane; doğusunda Şişli (Ayazağa) ve Sarıyer; batısında Arnavutköy, Sultangazi ve Başakşehir; kuzeyinde Karadeniz vardır.
Fatih Avrupa Yakası 455.498 15,93 57 - 27.965
Cumhuriyetin ilk yıllarında Suriçi'nde yalnızca İstanbul merkez ilçesi varken, daha sonra görev alanı Fatih ve Eminönü olmak üzere ikiye bölündü. 2008 yılında Eminönü ilçesi feshedilerek Fatih'e katıldı ve tarihî yarımadada yine tek bir ilçe oluşturuldu. İstanbul'un tarihî merkezi olan Fatih ilçesi turizm ve ekonominin en canlı olduğu noktalardandır. Kuzeyinde Haliç; güneyinde Marmara Denizi, doğusunda İstanbul Boğazı; batısında Zeytinburnu ve Eyüp ilçeleriyle komşudur.
Gaziosmanpaşa Avrupa Yakası 464.109 11,67 16[45] - 39.769
Gaziosmanpaşa ilçesi 1963 yılında Eyüp ve Çatalca ilçelerinden alınan bölgelerin birleştirilmesiyle oluşturuldu. 2008 yılına değin İstanbul'un nüfus bakımından en büyük ilçesi olan Gaziosmanpaşa bu tarihte bölündü ve iki yeni ilçe ortaya çıktı. Böylece en küçük ilçelerden biri olan Gaziosmanpaşa'nın komşuları doğuda Eyüp; kuzeyde Sultangazi; batıda Esenler ve Bayrampaşa; güneyde Zeytinburnu'dur.
Güngören Avrupa Yakası 318.545 7,17 11[46] - 44.427
1992 yılında Bakırköy'den ayrılarak kurulan Güngören, İstanbul'un en küçük yüzölçümlü ilçesidir. Önceleri yalnızca birkaç köyden ibaret olan Güngören bölgesi önceleri Balkanlardan aldığı göçle, daha sonra iç göçlerle giderek büyüdü. İlçenin batısında Bahçelievler ve Bağcılar; doğusunda Esenler ve Zeytinburnu; güneyinde Bakırköy ilçesi yer alır.
Kadıköy Anadolu Yakası 550.801 25,07 21[47] - 21.970
İstanbul'da Anadolu Yakası'nın en eski yerleşim birimlerinden olan Kadıköy bugün de yakanın en işlek noktası durumundadır. Pek çok nezih semte ev sahipliği yapan Kadıköy'de Osmanlı döneminden kalma yapılara rastlanır. İlçenin batısında ve güneyinde Marmara Denizi; kuzeyinde Üsküdar; doğusunda Ataşehir; güneydoğusunda Maltepe ilçeleri yer alır.
Kâğıthane Avrupa Yakası 418.229 14,83 19[48] - 28.201
1987 yılında Şişli'den ayrılarak ayrı ilçe yapılan Kâğıthane O-1 ve O-2 yolları arasında kuruludur. Engebeli bir arazi üstüne yayılan ilçe son yıllarda iç göçle büyük nüfus artışı yaşamıştır. Batısında Eyüp; güneyinde Beyoğlu ve Şişli; kuzeyinde Şişli (Ayazağa); doğusunda Şişli ve Beşiktaş ilçeleriyle komşudur.
Kartal Anadolu Yakası 427.156 38,54 20[49] - 11.083
Kartal, 1928 yılında bağlı bulunduğu Üsküdar'dan ayrılarak ilçe hâline getirildi. 1987'de Pendik'in, 1992'de Sultanbeyli ve Maltepe'nin, 2008'de Sancaktepe'nin ilçe yapılmasıyla son biçimini aldı. İlçenin güneyinde Marmara Denizi ve açıkta Adalar; doğusunda Pendik; batısında Maltepe; kuzeyinde Sancaktepe ve Sultanbeyli ilçeleri bulunur.
Küçükçekmece Avrupa Yakası 662.566 37,51 21[50] - 16.597
D100 ve TEM otoyolları arasında kalan Küçükçekmece adını kıyılarında kurulduğu lagün gölünden almıştır. 1989 yılında Bakırköy'den ayrılarak ayrı ilçe durumuna getirilmiştir. İstanbul'un en kalabalık ilçesidir. Batısında Küçükçekmece Gölü ve Avcılar; güneyinde Marmara Denizi ve Bakırköy; doğusunda Bahçelievler ve Bağcılar; kuzeyinde Başakşehir ilçesi vardır.
Maltepe Anadolu Yakası 415.117 53,06 18[51] - 7.823
Maltepe, 1992 yılında Kartal'dan ayrılarak ilçe yapıldı. Kadıköy'e yakınlığı ile hızla gelişme olanağı bulan ilçenin kuzey kesimlerinde boş araziler görülür. 2008 yılında Sancaktepe'nin ilçe yapılmasıyla bir miktar toprak ve nüfus düşüşü yaşamıştır. İlçe, batıda ve güneybatıda Marmara Denizi ve açıklarda Adalar; doğuda ve güneydoğuda Kartal; kuzeydoğuda Sancaktepe; kuzeyde Ataşehir ve kuzeybatıda Kadıköy ile komşudur.
Pendik Anadolu Yakası 520.486 180,20 31[52] 5[52] 2.888
Pendik 1987 yılında Kartal'dan ayrılarak ilçe hâline getirildi. Yerleşimin genel olarak O-4 otoyolunun güneyinde yoğunlaştığı ilçenin kuzeyinde köy yerleşimleri görülür. İlçe; doğuda Tuzla; güneyde Marmara Denizi; batıda Kartal ve Sultanbeyli; kuzeybatıda Sancaktepe; kuzeyde Ömerli Baraj Gölü ve Şile; kuzeydoğuda Kocaeli iliyle komşudur.
Sancaktepe Anadolu Yakası 223.755 61,87 18[53] 1[53] 3.616
2008 yılında, bölgedeki belde belediyelerinin birleştirilmesi ve çevre ilçelerden mahalle eklenmesiyle kurulan Sancaktepe ilçesi İstanbul'un Anadolu Yakası'ndadır. Kuzeyinde Çekmeköy; batısında Ümraniye; Ataşehir ve Maltepe; güneyinde Kartal; güneydoğusunda Sultanbeyli; doğusunda Ömerli Baraj Gölü ve Pendik ilçeleriyle komşudur.
Sarıyer Avrupa Yakası 276.407 151,26 27[5] 8[5] 1.827
Sarıyer, Avrupa Yakası'nda Boğaziçi'nin en kuzeydeki ilçesidir. Yerleşimin kıyı şeridi boyunca yoğunlaştığı Sarıyer, İstanbul'un en tarihî semtlerine ev sahipliği yapar. Doğusunda ve kuzeyinde köy yerleşimleri bulunur. 2. Boğaz köprüsünün ilçeden geçmesiyle, ilçenin büyümesi ivme kazanmıştır. Kuzeyinde Karadeniz; doğusunda İstanbul Boğazı; batısında Eyüp; güneybatısında Şişli (Ayazağa); güneyinde Beşiktaş ilçeleriyle komşudur.
Silivri Avrupa Yakası 118.304 869,51 22[54] 13[55] 136
Yüzölçümü olarak İstanbul'un en büyük ikinci ilçesi olan Silivri, Çatalca'yla birlikte İstanbul'un en batısında yer alan iki ilçeden biridir. İlçe merkezi deniz kıyısında yer alır. Bunula birlikte çok sayıda köy yerleşimi de vardır. Batısında Tekirdağ ili; güneyinde Marmara Denizi; kuzeyinde ve batısında Çatalca; güneydoğusunda Büyükçekmece yer alır.
Sultanbeyli Anadolu Yakası 272.758 28,86 15[56] - 9.451
İstanbul'da Anadolu Yakası'nda yer alan Sultanbeyli, 90'lı yıllara değin küçük bir yerleşim birimi iken iç göç patlamasıyla düzensiz büyüdü. Hızla artan nüfus nedeniyle 1992 yılında bağlı bulunduğu Kartal'dan ayrılarak ayrı ilçe yapıldı. Bir bölümü devlet ormanlarıyla kaplı olan ilçenin komşuları doğuda ve güneyde Pendik; batıda ve kuzeyde Sancaktepe; güneybatıda ise Kartal'dır.
Sultangazi Avrupa Yakası 436.935 36,24 15[57] - 12.056
Sultangazi, İstanbul'un Avrupa Yakası'nda yer alır. 1970'lerin ortasına kadar birkaç binadan ibaret bir köy olan ve iki mahalle dışında Gaziosmanpaşa ilçesine bağlı bulunan ilçe, daha sonra Bulgaristan'dan ve doğu illerinden gelen nüfus ile hızla büyüdü. 2008 yılında belediye tüzel kişiliğine kavuşan ilçe, Gaziosmanpaşa'ya bağlı 14, Eyüp ve Esenler'e bağlı birer mahallenin katılımıyla kuruldu. İlçe, kuzey ve doğuda Eyüp'e; O2 yolunun sınırı belirlediği güney ve güneydoğuda Gaziosmanpaşa'ya; batıda Başakşehir'e ve güneybatıda Esenler'e komşudur.
Şile Anadolu Yakası 25.169 781,73 5 57 [58] 32
Karadeniz kıyısında kurulu olan Şile, yüz ölçümü bakımından Anadolu Yakası'ndaki en büyük ilçedir fakat nüfus olarak il genelinde Adalar'dan sonra en düşük nüfuslu ikinci ilçedir. Çok sayıda köyü bulunan ilçede İstanbul'un önemli su havzalarından Darlık ve Ömerli barajları da yer alır. Kuzeyinde Karadeniz; batısında Beykoz ve Çekmeköy; güneybatısında Ömerli Barajı ve Pendik; güneyinde ve doğusunda Kocaeli ili vardır.
Şişli Avrupa Yakası 314.684 34,98 28[59] - 8.996
1954 yılında bağlı bulunduğu Beyoğlu'ndan ayrılarak ilçe yapılan Şişli, 1987 yılına dek Kâğıthane'yi de kapsıyordu. İlçe, Kâğıthane'nin ayrılmasıyla ikiye bölündü ve iki parça arasında bağlantı kalmadı. Seyrek yerleşim görülen kuzey bölgesi Ayazağa ve Maslak'ı kapsamaktadır. İlçenin merkez komşuları kuzeyde ve batıda Kâğıthane; doğuda Beşiktaş; güneyde Beyoğlu iken Ayazağa bölgesi komşuları kuzeyde ve doğuda Sarıyer; batıda Eyüp; güneydoğuda Beşiktaş; kuzeyde Kâğıthane'dir.
Tuzla Anadolu Yakası 165.239 123,86 17[60] - 1.334
İstanbul'un Anadolu Yakası'ndaki en uç ilçelerinden olan Tuzla, Marmara Denizi kıyısında yer alır. İlçede yerleşim de kıyı bölgelerde yoğunlaşmıştır. 1992 yılında Pendik'ten ayrılarak ilçe yapılan Tuzla'nın batısında ve kuzeyinde Pendik; güneyinde Marmara Denizi; doğusunda banliyö olarak bitişik durumda olduğu Kocaeli ilinin Çayırova ve Darıca ilçeleri vardır.
Ümraniye Anadolu Yakası 672.359 45,30 35[61] - 12.215
1960'lardan sonra nüfus patlaması yaşayan Ümraniye'de ilk belediye teşkilâtı 1963'te kuruldu ancak 1980'deki askerî müdahalede bu belediye feshedilerek Üsküdar'a bağlandı. Daha sonra 1987'de bu kez ilçe olarak Üsküdar'dan ayrıldı. Ataşehir, Sancaktepe ve Çekmeköy'ün 2008'de ilçe yapılmasıyla küçüldü. Ümraniye'nin komşuları batıda Üsküdar; güneyde Ataşehir; doğuda Sancaktepe ve Çekmeköy; kuzeyde Beykoz'dur.
Üsküdar Anadolu Yakası 529.550 35,34 33[62] - 14.984
İstanbul'un en köklü yerleşim bölgelerinden olan Üsküdar cumhuriyetin ilk yıllarında Anadolu Yakası'nın tümünü kapsayan ayrı bir ildi. 1926'da İstanbul'un bir ilçesi hâline getirildi. Üsküdar bugün Boğaziçi Köprüsü'nün geçiş güzergâhı üzerindedir. Batıda ve kuzeyde İstanbul Boğazı'yla; güneyde Kadıköy'le; güneydoğuda Ataşehir'le; doğuda Ümraniye'yle ve kuzeydoğuda Beykoz'la komşudur.
Zeytinburnu Avrupa Yakası 288.743 11,31 13[63] - 25.529
Tarihî yarımadaya yakınlığından ötürü 1940'lı yıllardan başlayarak hızla büyüyen Zeytinburnu, 1957 yılında bağlı bulundupu Fatih'ten ayrılarak ilçe yapıldı. Küçük yüzölçümlü; ancak yoğun nüfuslu olan ilçe son yıllarda İstanbul'un en önemli ulaşım merkezlerinden biri hâline geldi. Doğuda Fatih'le; kuzeydoğuda Eyüp'le, kuzeyde Bayrampaşa'yla, kuzeybatıda Esenler'le batıda Güngören ve Bakırköy'le, güneyde Marmara Denizi'yle komşudur.

Bulundukları yakaya göre

Avrupa Yakası
Anadolu Yakası

Nüfus

  Anadolu Yakası
  Avrupa Yakası
İlçe 1927[64] 1935[65] 1940[66] 1945[67] 1950[68] 1955[69] 1960[70] 1965[71] 1970[72] 1975[73] 1980[74] 1985[75] 1990[76] 2000[77] 2007[78] 2008[79] 2009[80] 2010[81] 2011[82] 2012[83] 2013[84] 2014[85] 2015[86] 2016[86] 2017[86] 2018[86] 2019[86] 2020[86]
İl merkezi 245.982 veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok
Adalar 12.310 16.814 13.325 14.053 15.405 16.564 19.834 15.219 17.600 13.171 18.232 14.785 19.413 17.760 10.460 14.072 14.341 14.221 13.883 14.552 16.166 16.052 15.623 14.478 14.907 16.119 15.238 16.033
Arnavutköy veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok 163.510 175.871 188.011 198.230 206.299 215.531 225.670 236.222 247.507 261.655 270.549 282.488 296.709
Ataşehir veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok 351.046 361.615 375.208 387.502 395.758 405.974 408.986 419.368 422.513 423.372 416.318 425.094 422.594
Avcılar veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok 233.749 323.596 333.944 348.635 364.682 383.736 395.274 407.240 417.852 425.228 430.770 435.682 435.625 448.882 436.897
Bağcılar veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok 556.519 719.267 720.819 724.268 738.809 746.650 749.024 752.250 754.623 757.162 751.510 748.483 734.369 745.125 737.206
Bahçelievler veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok 478.623 571.711 571.683 576.799 590.063 600.900 600.162 602.931 599.027 602.040 598.097 598.454 594.053 611.059 592.371
Bakırköy 23.732 28.377 33.532 40.595 42.596 107.287 102.617 168.694 341.743 568.799 882.505 1.238.342 1.328.276 208.398 214.821 214.810 218.352 219.145 220.663 221.336 220.974 221.594 223.248 222.437 222.370 222.668 229.239 226.229
Başakşehir veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok 207.542 226.387 248.467 284.488 316.176 333.047 342.422 353.311 369.810 396.729 427.835 460.259 469.924
Bayrampaşa veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok 212.570 246.006 272.196 268.276 269.425 269.481 269.709 269.774 269.677 269.809 272.374 273.148 274.197 271.073 274.735 269.950
Beşiktaş veri yok 55.007 59.422 63.611 73.432 84.698 93.647 107.442 136.105 174.931 188.117 204.911 192.210 190.813 191.513 185.373 185.054 184.390 187.053 186.067 186.570 188.793 190.033 189.356 185.447 181.074 182.649 176.513
Beykoz veri yok 21.308 41.492 32.813 37.152 48.832 58.317 67.758 76.385 92.767 114.812 136.063 163.786 210.832 241.833 243.454 244.137 246.136 247.284 246.352 248.056 248.071 249.727 250.410 251.087 246.700 248.260 246.110
Beylikdüzü veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok 185.633 193.972 204.873 218.120 229.115 244.760 262.473 279.999 297.420 314.670 331.525 352.412 365.572
Beyoğlu 302.887 235.051 247.252 257.091 279.238 208.158 216.425 218.985 225.850 230.532 223.360 245.999 229.000 231.900 247.256 245.064 244.516 248.084 248.206 246.152 245.219 241.520 242.250 238.762 236.606 230.526 233.323 226.396
Büyükçekmece veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok 142.910 384.089 688.774 163.140 171.222 182.017 192.843 201.077 211.000 223.324 231.064 237.185 243.474 247.736 254.103 257.362
Çatalca 50.585 42.218 71.393 88.894 48.346 63.334 60.944 62.005 69.523 71.459 89.057 117.380 64.241 81.589 89.158 62.339 63.277 62.001 63.379 63.467 65.811 67.843 67.329 68.935 69.057 72.966 73.718 74.975
Çekmeköy veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok 147.352 154.103 168.438 183.013 193.182 207.476 220.656 231.818 239.611 248.859 251.937 264.508 273.658
Esenler veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok 380.709 517.235 464.557 459.980 461.072 461.382 458.694 461.621 458.857 459.983 457.231 454.569 444.561 450.344 446.276
Esenyurt veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok 373.017 403.895 446.777 500.027 553.369 624.733 686.968 742.810 795.010 846.492 891.120 954.579 957.398
Eyüpsultan veri yok veri yok 34.934 43.009 44.938 90.996 180.011 168.417 238.831 297.218 331.507 377.187 211.986 255.912 325.532 323.038 331.548 338.329 345.790 356.512 361.531 367.824 375.409 377.650 381.114 383.909 400.513 405.845
Fatih veri yok 172.902 160.589 181.025 226.853 286.733 300.594 344.602 417.662 504.127 474.578 497.459 462.464 403.508 422.941 443.955 433.796 431.147 429.351 428.857 425.875 419.266 419.345 417.285 433.873 436.539 443.090 396.594
Gaziosmanpaşa veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok 89.538 125.667 160.949 219.026 289.841 393.667 752.389 1.013.048 460.675 461.230 474.259 482.553 488.258 495.006 498.120 501.546 499.766 497.959 487.046 491.962 487.778
Güngören veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok 272.950 318.545 314.271 311.672 309.624 309.135 307.573 306.854 303.371 302.066 298.509 296.967 289.331 289.441 280.299
Kadıköy veri yok 57.542 57.901 66.680 77.993 102.926 131.328 166.425 241.593 362.578 468.217 577.863 648.282 663.299 744.670 533.452 529.191 532.835 531.997 521.005 506.293 482.571 465.954 452.302 451.453 458.638 482.713 481.983
Kâğıthane veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok 269.042 345.239 418.229 415.130 413.797 416.515 419.865 421.356 428.755 432.230 437.942 439.685 442.694 437.026 448.025 442.415
Kartal veri yok 17.379 17.951 21.395 26.150 41.351 68.462 97.803 168.822 287.105 413.839 572.546 611.532 407.865 541.209 426.748 426.680 432.199 440.887 443.293 447.110 450.498 457.552 459.298 463.433 461.155 470.676 474.514
Küçükçekmece veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok 479.419 594.524 785.392 669.081 674.795 695.988 711.112 721.911 740.090 748.398 761.064 766.609 770.393 770.317 792.821 789.633
Maltepe veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok 355.384 415.117 417.605 427.041 438.257 452.099 460.955 471.059 476.806 487.337 490.151 497.586 497.034 513.316 515.021
Pendik veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok 295.651 389.657 520.486 541.619 562.122 585.196 609.535 625.797 646.375 663.569 681.736 691.681 698.260 693.599 711.894 726.481
Sancaktepe veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok 229.093 241.233 256.442 267.537 278.998 304.406 329.788 354.882 377.047 402.391 414.143 436.733 456.861
Sarıyer veri yok 24.266 32.512 29.984 32.114 40.012 48.990 52.445 67.902 85.262 117.659 147.503 171.872 242.543 276.407 277.372 278.527 280.802 287.309 289.959 335.598 337.681 344.159 342.753 344.876 342.503 347.214 335.298
Silivri veri yok 22.790 24.583 26.426 28.328 28.588 33.231 35.380 37.443 40.106 53.032 55.625 77.599 108.155 125.364 124.601 134.660 138.797 144.781 150.183 155.923 161.165 165.084 170.523 180.524 187.621 193.680 200.215
Sultanbeyli veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok 175.700 272.758 282.026 286.622 291.063 298.143 302.388 309.347 315.022 321.730 324.709 329.985 327.798 336.021 343.318
Sultangazi veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok 444.295 452.563 468.274 483.225 492.212 505.190 513.022 521.524 525.090 528.514 523.765 534.565 537.488
Şile 13.525 15.101 18.621 17.688 16.196 16.994 18.175 18.098 19.427 18.648 20.424 19.310 25.372 32.447 25.169 28.571 28.325 28.119 28.847 30.218 31.718 32.823 33.477 34.241 35.131 36.516 37.692 37.904
Şişli veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok 125.554 181.402 268.143 365.621 440.572 467.685 526.526 250.478 270.674 314.684 312.666 316.058 317.337 320.763 318.217 274.420 272.380 274.017 272.803 274.196 274.289 279.817 266.793
Tuzla veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok 123.225 165.239 170.453 181.658 185.819 197.230 197.657 208.807 221.620 234.372 242.232 252.923 255.468 267.400 273.608
Ümraniye veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok 301.257 605.855 897.260 553.935 573.265 603.431 631.603 645.238 660.125 674.131 688.347 694.158 699.901 690.193 710.280 713.803
Üsküdar 145.423 57.071 54.969 63.795 72.425 98.228 111.821 135.056 171.267 254.895 366.186 490.185 395.623 495.118 582.666 524.889 524.379 526.947 532.182 535.916 534.636 534.970 540.617 535.537 533.570 529.145 531.825 520.771
Zeytinburnu veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok 88.341 102.874 117.905 123.548 124.543 147.849 165.679 247.669 288.743 288.058 290.147 292.430 293.228 292.407 292.313 287.223 289.685 287.897 287.378 284.935 293.574 283.657
Eminönü veri yok 100.933 105.683 111.064 123.056 146.896 134.852 137.849 136.997 122.885 93.324 93.383 83.444 55.635 32.557 veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok
Yalovaa veri yok 16.840 17.078 20.276 22.255 26.671 33.101 37.090 42.689 55.036 75.787 90.228 113.417 veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok veri yok
Toplam 794.444 883.599 991.237 1.078.399 1.166.477 1.533.822 1.882.092 2.293.823 3.019.032 3.904.588 4.741.890 5.842.985 7.309.190 10.018.735 12.573.836 12.697.164 12.915.158 13.255.685 13.624.240 13.854.740 14.160.467 14.377.018 14.657.434 14.804.116 15.029.231 15.067.724 15.519.267 15.462.452

^a Yalova ilçesi, yeni kurulan Yalova iline bağlandığı için 1990 sonrasındaki veriler tabloda yer almamıştır. Bkz. Yalova'nın ilçeleri

İstanbul ilinin eski ilçe düzeni

Osmanlı dönemi

Osmanlı İmparatorluğu'nda idari bölünme oldukça karmaşık ve düzensizdi. Büyükten küçüğe kabaca; eyalet, sancak ve kazâ olarak bölünen Osmanlı topraklarında kimi önemli şehirler sınırları içinde olduğu eyalete değil, doğrudan başkent İstanbul'a bağlı olurlardı. Osmanlı döneminde İstanbul vilayeti Kandıra, Adapazarı, İznik, Mudanya, Gemlik, Yalova, Orhaneli, Bandırma, Çorlu ve Kıyıköy gibi yerleri de kapsıyordu.[87][kaynak belirtilmeli] Yüzyıllar boyunca bu sistemle yönetilen İstanbul'da merkezî yönetimin bölünmesi için ilk girişim 1839 yılında yayınlanan Gülhane Hatt-ı Hümayunu'ndan sonra oldu. Bu dönemde ilk kez Fransa idari bölünme sistemi örnek alınarak İstanbul'da reformlar yapıldı.[87]

Belediyecilik hizmetlerinin verilmesi için hiçbir resmî kurumun bulunmadığı İstanbul'da semtlerin ya da mahallelerin hiçbir hukuksal dayanağı yoktu. Çevre düzenlemeleri ve günümüzde belediyeler tarafından yürütülen pek çok iş, o dönemde vakıflarca üstlenilmişti. Günümüz belediye zabıtalarının görevlerini ise kadılar yürütürdü.[87]

Batılılaşma ve yenilik hareketlerinin görülmeye başlanınca, 1826 yılında İhtisap Nezareti adında bir devlet kurumu kuruldu ve belediye hizmetlerinin bir bölümü bu kuruma yüklendi. Bu kurumun başlıca sorumluluk alanı şehrin yönetimi ve güvenliğiydi. Bu iki görev daha sonra kurulan Zaptiye Nezaret'ine aktarılınca, İhtisap Nezareti'nin sorumluluk alanı pazar ve esnaf denetimine indirgenmiş oldu.[87]

Bir süre böyle işleyen düzen, 1874 yılında ilk resmî belediye örgütünün kurulmasıyla sona erdi. Şehremini unvanıyla atanan bir başkanın yönettiği Şehremaneti, günümüz anlamında belediyecilik hizmetleri vermeye başladı. Şehremini'nin iki yardımcısı olur ve şehir esnafının ileri gelenlerinin oluşturduğu bir meclis de yönetime katılırdı.[87]

Meclis kuruluşundan bir yıl sonra şehircilik alanında bilgi sahibi olan uzman bulunamaması nedeniyle dağıldı. Yerine, her biri İstanbul'da yaşayan farklı cemaatlere mensup 7 kişiden oluşan bir komisyon oluşturuldu.[88][kaynak belirtilmeli] Yalnızca bir Türk üyesi bulunan komisyonun resmî dili Fransızcaydı. Belediye kayıtları Fransızca tutulur, harita ve belgeler Fransızca hazırlanırdı. Yabancı uzmanlarla da çalışan bu komisyon İstanbul'u günümüz anlamıyla ilçelere bölmeyi öngören bir tasarı hazırladı. Dersaadet İdare-i Belediye Nizamnamesi adı verilen belediye tüzüğü ile İstanbul her birine daire adı verilen 14 ilçeye ayrıldı. Daha sonra kaynak yetersizliği nedeniyle pek çoğu kapanan 14 daire şunlardı:[88]

Osmanlı'nın son dönemlerinde İstanbul.
Daire İçerdiği semtler[88]
Birinci Daire Yenikapı, Unkapanı, Süleymaniye
İkinci Daire Fatih
Üçüncü Daire Yedikule
Dördüncü Daire Eyüp
Beşinci Daire Kasımpaşa
Altıncı Daire Kurtuluş, Beyoğlu, Maçka
Yedinci Daire Beşiktaş, Şişli, Mecidiyeköy
Sekizinci Daire Tarabya, İstinye
Dokuzuncu Daire Büyükdere, Sarıyer, Rumelifeneri
Onuncu Daire Beykoz
On birinci Daire Çengelköy, Beylerbeyi
On ikinci Daire Üsküdar
On üçüncü Daire Kadıköy, Erenköy, Bostancı
On dördüncü Daire Adalar

Cumhuriyet dönemi

Cumhuriyet'in kurulmasının ardından yapılan ilk idari düzenlemelerde İstanbul ili, yalnızca Avrupa Yakası'ndaki topraklardan oluşuyordu ve bugünkü durumuna oranla oldukça küçük bir bölgeyi içeriyordu. Bu ilin merkez ilçesinin adı da İstanbul'du. Anadolu Yakası ise Üsküdar adında ayrı bir il olarak yönetilmekteydi. Ancak çok kısa bir süre sonra, 1926 yılında bu düzen feshedilerek Üsküdar, Üsküdar'a bağlı tüm kazalar ve Adalar İstanbul'a ilçe olarak bağlandı.[89] İki yıl sonra, 1928 yılında da İstanbul merkez ilçesi, Eminönü ve Fatih olarak ikiye bölündü.[90][kaynak belirtilmeli]

Daha sonra Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk cumhurbaşkanı olan Mustafa Kemal Atatürk'ün özel isteği üzerine 2 Haziran 1929 tarihinde Yalova da ilçe olarak İstanbul sınırlarına dâhil edildi. Çok büyük bir alan kaplayan Üsküdar ilçesindense, ilerleyen yıllarda Kadıköy, Kartal ve Beykoz gibi yeni ilçeler oluşturuldu.[91] 1950'lere gelindiğinde İstanbul'un iki yakada toplam 16 ilçesi vardı. Bunlardan merkeze bağlı olarak yönetilenler: Eminönü, Fatih, Bakırköy, Beyoğlu, Beşiktaş, Eyüp, Sarıyer, Beykoz, Üsküdar, Kadıköy ve Adalar; İstanbul belediyesi sınırı dışında kalanlarsa Çatalca, Silivri, Şile, Kartal ve Yalova'ydı.[91]

1950'li yıllardan itibaren hızla iç göç alan İstanbul'da yoğun nüfuslu yeni yerleşim bölgeleri ortaya çıktıkça bu bölgeler bağlı bulundukları merkezlerden kopartılarak ayrı ilçeler hâline dönüştürüldü. 1950'lerde Şişli ve Zeytinburnu, 1963'te Gaziosmanpaşa ilçeleri kuruldu. 1980'li yıllardan itibaren 3030 sayılı yasayla İstanbul'da yeni ilçeler oluşturulmaya başlandı. 1987'de Avrupa yakasında Büyükçekmece, Kâğıthane, Küçükçekmece, Anadolu yakasında Pendik ve Ümraniye ilçeleri kuruldu, Bayrampaşa'nın da ilçe olmasıyla 1990'a gelindiğinde İstanbul'un 25 ilçesi bulunuyordu.

1992 yılında kurulan Avcılar, Bağcılar, Bahçelievler, Güngören, Maltepe, Sultanbeyli ve Tuzla'ya 1993 yılında Esenler eklendi. Yıllar içinde yeni ilçeler oluşturulmaya devam ederken, hızla gelişen ve İstanbul'la kara sınırı bulunmayan Yalova, merkeze uzaklığının sorun olması nedeniyle 1995 yılında Kocaeli ve Bursa illerinden de toprak alınarak ayrı bir il hâline getirildi.[92] Yalova'nın ayrılmasıyla İstanbul'un ilçe sayısı 32 oldu.

2000'li yılların sonlarında resmî rakamlara göre nüfusu 13 milyonu aşan İstanbul ilinde belediyecilik hizmetlerinin yürütülmesinde yaşanan güçlükler nedeniyle, yeni ilçeler oluşturma fikri yine ortaya atıldı. İlde nüfusu 1 milyonu aşan ilçeler ve merkeze uzak onlarca belde belediyesi bulunuyordu.[93] Büyükşehir Belediyesi sınırıları içinde yeni ilçeler oluşturmak için hazırlanan 5747 sayılı yasayla 2008 yılında İstanbul'un Anadolu Yakasında 3, Avrupa Yakası'ndaysa 5 olmak üzere toplam 8 yeni ilçe kurulurken, Eminönü ilçesi feshedilerek Fatih'e katıldı. İstanbul'da kurulan son ilçeler: Arnavutköy, Ataşehir, Başakşehir, Beylikdüzü, Çekmeköy, Esenyurt, Sancaktepe ve Sultangazi'dir. Aynı düzenlemeyle büyükşehir ve ilçe belediyelerine yakın yetkilere sahip olan belde belediyeleri çarpık kentleşme sorununu büyüttükleri gerekçesi tümüyle kaldırırldı.[93] Belde belediyelerine bağlı tüm mahalleler, merkez ilçelere katıldı. Bu nedenle ilçe merkezinden kopuk ve kilometrelerce uzaklıkta yer alan yeni mahalleler ortaya çıktı. Birbirine yakın bazı beldeler ise birleştirilerek yeni ilçeler kuruldu. Büyükşehir belediyelerinin yetki alanı, il genelindeki tüm ilçeleri kapsayacak biçimde genişletildi. Bu uygulama yalnızca İstanbul ve Kocaeli illerine özgüdür.[94] Son düzenlemelerden önce 32 ilçesi 151 köyü, 817 mahallesi ve 41 ilk kademe belediyesi olan İstanbul'un bugün; 39 ilçesi, 783 mahallesi ve 151 köyü bulunuyor.[27]

İstanbul'da belediye hizmetleri, 1957 yılına değin merkezden atanan valiler tarafından yürütülüyordu. 11 Temmuz 1958 tarihinde İstanbul Belediye Meclisi'nde yapılan oylamada Kemal Aygün İstanbul belediye başkanlığına seçildi. 27 Mayıs Darbesi'nden (1960) sonra yeni seçimlere kadar belediye başkanlarının görevlerine son verilerek Belediye Kanununun 94. maddesi gereğince atama yoluyla başkanların göreve getirilmesi kararlaştırıldı. 1963 yılında yapılan belediye seçimiyle birlikte İstanbul belediye başkanları doğrudan halk tarafından seçilmeye başladı. Haşim İşcan İstanbul'un doğrudan halk oyuyla seçilenilk belediye başkanıdır. 1980 yılındaki askerî müdahaleyle yine yürürlükten kaldırılan bu uygulamaya 1984 yılında geri dönüldü. 1984 yerel seçimleriyle birlikte İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı tesis edildi.[95]

Kuruluş yıllarına göre İstanbul'un ilçeleri
Yıl Kurulan İlçeler
1926 Adalar, Bakırköy, Beyoğlu, Çatalca, Merkez (İstanbul)[Not 1], Silivri, Şile, Üsküdar
1928 Eminönü[Not 2], Fatih, Kartal
1929 Yalova[Not 3]
1930 Beşiktaş, Beykoz, Kadıköy, Sarıyer
1936 Eyüp
1954 Şişli
1957 Zeytinburnu
1963 Gaziosmanpaşa
1987 Büyükçekmece, Kağıthane, Küçükçekmece, Pendik, Ümraniye
1990 Bayrampaşa
1992 Avcılar, Bağcılar, Bahçelievler, Güngören, Maltepe, Sultanbeyli, Tuzla
1993 Esenler
2008 Arnavutköy, Ataşehir, Başakşehir, Beylikdüzü, Çekmeköy, Esenyurt, Sancaktepe, Sultangazi

Notlar

  1. ^ 1928'de Eminönü ve Fatih ilçelerine bölündü
  2. ^ 2008 yılında feshedilerek Fatih ilçesine katıldı
  3. ^ 1995 yılında İstanbul ilinden ayrıldı

Kaynakça

  1. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  2. ^ a b "T.C. İstanbul Valiliği il plaka ve telefon kodları". T.C. İstanbul Valiliği. 30 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2010. (WebCite®)
  3. ^ "Büyükşehir Belediyesi Sınırları İçerisinde İlçe Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun". 2 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2009. 
  4. ^ a b c d e f g "İstanbul'un yeni 'İlçe' haritası çizildi". 16 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2009.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  5. ^ a b c d "İstanbul ilinin yeni haritası". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2009. 
  6. ^ "İl Alan Kodları". 15 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  7. ^ "Yeni şehremaneti". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2009.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  8. ^ a b c "İstanbul tarihçesi". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2009.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  9. ^ "Şişli". 13 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2009.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  10. ^ "Zeytinburnu". 13 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2009.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  11. ^ "Gaziosmanpaşa". 13 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2009.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  12. ^ "Büyükçekmece". 13 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2009.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  13. ^ "Kâğıthane". 13 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2009.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  14. ^ "Pendik". 13 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2009.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  15. ^ "Ümraniye". 13 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2009.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  16. ^ "Küçükçekmece". 13 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2009.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  17. ^ "Bayrampaşa". 13 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2009.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  18. ^ "Avcılar". 13 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2009.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  19. ^ "Bağcılar". 13 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2009.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  20. ^ "Bahçelievler". 13 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2009.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  21. ^ "Güngören". 13 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2009.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  22. ^ "Maltepe". 13 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2009.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  23. ^ "Sultanbeyli". 13 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2009.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  24. ^ "Esenler". 13 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2009.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  25. ^ a b c "İstanbul il ve ilçe alan bilgileri". 27 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2009.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  26. ^ "İstanbul Büyükşehir Belediyesi yetki alanı". 4 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2009.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  27. ^ a b c "İBB Bilgi Edinme Başvurusu'na yanıt olarak gönderilen e-postada yer alan ek". Erişim tarihi: 9 Şubat 2010.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  28. ^ "Adalar rehberi". 19 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2010.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  29. ^ "Ataşehir tarihçesi, nüfus bilgileri". 12 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2009. 
  30. ^ "Avcılar'ın tarihçesi: Büyüyen Avcılar". 13 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2009. 
  31. ^ "Bağcılar: Nüfus durumu". 28 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2009. 
  32. ^ "Bahçelievler: 11 Mahallenin tarihçesi". Erişim tarihi: 14 Aralık 2009. 
  33. ^ "Başakşehir: konumu". 14 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2009. 
  34. ^ "Bayrampaşa ilçeasi". 6 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2009. 
  35. ^ "Beşiktaş Kaymakamlığı: tarihçe". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2009. 
  36. ^ "Muhtarlarda mazbata heyecanı". 18 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2010.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  37. ^ "Beykoz, İstanbul". 20 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2010.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  38. ^ "Beyoğlu: mahalleler". 9 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2009. 
  39. ^ "Büyükçekmece mahalle muhtarlıkları". 12 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2009. 
  40. ^ a b "[[Çatalca]] İmar Planları ve Planlama Süreci, nüfus bilgileri". Erişim tarihi: 14 Aralık 2009.  URL–vikibağı karışıklığı (yardım)
  41. ^ a b "Çekmeköy: nüfus bilgileri". 28 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2009. 
  42. ^ "Esenler Belediyesi yıllık planı". 22 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2010.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  43. ^ "[[Eyüp, İstanbul|Eyüp]]". 17 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2009.  URL–vikibağı karışıklığı (yardım)
  44. ^ "[[Eyüp, İstanbul|Eyüp]]". 28 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2010.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım); URL–vikibağı karışıklığı (yardım)
  45. ^ "Gaziosmanpaşa: tarihçe". 13 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2009. 
  46. ^ "Güngören:Coğrafi durum". 28 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2009. 
  47. ^ "Yerleşim bölgeleri". 21 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2009. 
  48. ^ "Kâğıthane". 1 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2009. 
  49. ^ "Kartal: muhtarlıklar". 7 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2009. 
  50. ^ "Kâğıthane". 20 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2009. 
  51. ^ "Maltepe". 27 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2009. 
  52. ^ a b "Pendik'teki mahalleler ve köyler". 28 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2010.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  53. ^ a b "Sancaktepe". 7 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2010.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  54. ^ "Silivri'nin değeri katlanıyor". 27 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2010.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  55. ^ "Silivri Belediyesi Sınırları İçerisindeki 22 Mah. ve 13 Köy". Erişim tarihi: 20 Ocak 2010.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  56. ^ "Sultanbeyli: tanıtım". 1 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2009. 
  57. ^ "Sultangazi". 8 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2010.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  58. ^ "Şile İlçesi". YerelNet.org.tr. 16 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2015. 
  59. ^ "Şişli". 27 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2009. 
  60. ^ "Tuzla'nın mahalleleri" (PDF). Erişim tarihi: 9 Şubat 2010.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  61. ^ "Ümraniye". 27 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2009. 
  62. ^ "Üsküdar". Erişim tarihi: 14 Aralık 2009. 
  63. ^ "Zeytinburnu". Erişim tarihi: 14 Aralık 2009. 
  64. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  65. ^ Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü (1937). "1935 Genel Nüfus Sayımı: Köyler Nüfusu" (PDF). mku.edu.tr. 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  66. ^ Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1944). "1940 Genel Nüfus Sayımı: Vilâyetler, Kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  67. ^ Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1948). "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  68. ^ Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü (1954). "1950 Umumî Nüfus Sayımı: Vilâyet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla Nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  69. ^ Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1961). "1955 Genel Nüfus Sayımı: Vilâyet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 6 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  70. ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1963). "1960 Genel Nüfus Sayımı: İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  71. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  72. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  73. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  74. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  75. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  76. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  77. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  78. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  79. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  80. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  81. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  82. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  83. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  84. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  85. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  86. ^ a b c d e f "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
  87. ^ a b c d e "İBB'ye yapılan Bilgi Edinme Başvurusu'nun taranmış yanıtı". 22 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2010.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  88. ^ a b c "İBB'ye yapılan Bilgi Edinme Başvurusu'nun taranmış yanıtı 2". Erişim tarihi: 21 Ocak 2010.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  89. ^ "Üsküdar ili". 27 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2009.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  90. ^ "İBB'ye yapılan Bilgi Edinme Başvurusu'nun taranmış yanıtı 3". Erişim tarihi: 18 Şubat 2010.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  91. ^ a b "Üsküdar'dan ayrılıarak ilçe yapılan yerler". 8 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2009.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  92. ^ "Yalova'nın tarihçesi". 2 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2009.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  93. ^ a b "İstanbul'daki ilçe nüfusları". 16 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2009.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  94. ^ "İstanbul Büyükşehir Belediyesi yetki alanı". 10 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2009.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  95. ^ "İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarihçesi". 28 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2009.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)

Dış bağlantılar

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=İstanbul%27un_ilçeleri&oldid=18009149" sayfasından alınmıştır