İçeriğe atla

Büyük insansı maymunlar

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(İnsangiller sayfasından yönlendirildi)
Büyük insansı maymunlar
Yaşadığı dönem aralığı: 15-0 myö
Orta miyosen-Günümüz[1] 
Hala var olan sekiz hominid türü, her tür için bir görsel
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem: Animalia
Şube: Chordata
Sınıf: Mammalia
Takım: Primates
Alt takım: Haplorhini
İnfra takım: Simiiformes
Üst familya: Hominoidea
Familya: Hominidae
Gray, 1825[2]
Tip cins
Homo
Linnaeus, 1758
Alt familyalar
kardeş: Hylobatidae
(fosil taksonlar için metne bakınız)
Büyük insansı maymunların dağılım haritası.
Sinonimler
  • Pongidae Elliot, 1913
  • Gorillidae Frechkop, 1943
  • Panidae Ciochon, 1983

Büyük insansı primatlar veya İnsangiller (Lat. Hominidae), primatlar (Primates) takımının insansılar (Hominoidea) üst familyasına ait bir familyadır. Familyanın dört cinsi iki ayrı alt familyaya bölünür; bunlar, Ponginae alt familyası bünyesinde gruplandırılan Pongo (orangutan) ile Homininae alt familyası bünyesinde gruplandırılan Gorilla (goril), Homo (insan) ve Pan (şempanze) cinsleridir.

Sınıflandırma

[değiştir | kaynağı değiştir]

Eski sınıflandırmalar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hominidae familyasının sınıflanması yıllar içinde çok defa değişikliğe uğramıştır. Bu familya ilk başlarda yalnızca insan cinsini ve onun soyu tükenmiş akrabalarını içermiş, diğer büyük insansı primatlar ise Pongidae adlı ayrı bir familyada sınıflanmıştır. Bu tanım günümüzde pek çok antropoloji uzmanınca hâlâ kullanılsa da Pongidae familyasını kısmi soylu (parafiletik) bir grup durumuna sokmaktadır. Güncel taksonomi yaklaşımları ise tek soylu (monofiletik) grupların oluşturulmasını desteklemektedir. Bu doğrultuda da pek çok biyoloji uzmanı, Pongidae familyasının Ponginae alt familyası olarak Hominidae familyası içine dâhil edilmesini ve Ponginae alt familyasının da yalnızca Pongo (orangutan) cinsi ile onun Gigantopithecus gibi soyu tükenmiş akrabalarını içermesini desteklemektedir.

Hominidae familyasının Hominoidea üst familyasına ait güncel soy ağacındaki yeri aşağıda sunulmuştur:

Üst familya: İnsansılar
Familya: Büyük insansı primatlar Gibongiller
Alt familya: Homininae Ponginae
Oymak: Hominini Gorillini
Cins: Homo Pan Goril Orangutan 4 cins

Güncel sınıflandırma

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hominidae familyasının Hominoidea üst familyasındaki yeri ve alt türlere kadar olan ayrıntılı sınıflaması aşağıda sunulmuştur; soyu tükenmiş türler dâhil edilmemiştir:

  • Familya: Hominidae - büyük insansı primatlar (hominidler)
  • Cins: Homo - insan ve yakın akrabaları
  • Cins: Pan - şempanze
  • Alt familya: Ponginae

Soyu tükenmiş hominidler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Mevcut ve soyu tükenmiş hominidlerin soy ağacı:

Hominidae (18)
Ponginae (14)

Kenyapithecus (†13 Mya)

Sivapithecus (†9)

Taç Ponginae

Ankarapithecus (†9)

Giganthopithecus (†0.1)

Khoratpithecus (†7)

Ouranopithecus

(13)
(12)

Pierolapithecus (†11)

Hispanopithecus (†10)

Lufengpithecus (†7)

Homininae (13)

Graecopithecini (†8)

Taç Homininae  (10)
Hominini (7)

Australopithecus (Homo'yu içerir)

Pan

Orrorin (6)

Gorillini

Taç Gorillini

Chororapithecus (†)

Dryopithecini (†7)

Samburupithecus (†9)

  1. ^ "Hominidae". paleobiodb.org. 1 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2021. 
  2. ^ Gray, J. E. (1825). "An outline of an attempt at the disposition of Mammalia into Tribes and Families, with a list of genera apparently appertaining to each Tribe". Annals of Philosophy, new series. 10: 337-334. 23 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2021.