Viral vektör aşısı

Vikipedi, özgür ansiklopedi
COVID-19 Vaccine Vial Prop
COVID-19 aşı flakonu

Bir viral vektör aşısı, alıcının konak hücrelerine istenilen antijenin genetik materyal kodlamasını sağlamak için bir viral vektör kullanan aşıdır. Nisan 2021 itibarıyla, en az bir ülkede altı viral vektör aşısı yetkilendirilmiştir. Bu aşılar dört COVID-19 aşısı ve iki ebola aşısıdır.

Teknoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Viral vektör aşıları, hücreye antijeni kodlayan bir nükleik asit vermek üzere bir vektör olarak bir virüsün modifiye edilmiş bir versiyonunu kullanır. Viral vektör aşıları, vektör olarak kullanılan virüs veya antijen kaynağı ile enfeksiyona neden olmaz. Verdiği genetik materyal, bir kişinin genomuna entegre olmaz.[1]

Viral vektör aşıları, hücreler içinde antijen ekspresyonunu mümkün kılar ve yalnızca hümoral bağışıklık kazandıran alt ünite aşıların aksine, sağlam bir sitotoksik T hücresi tepkisini indükler.[2] Çoğu viral vektör, gerekli genler çıkarıldığı için replikasyon yapamayacak şekilde tasarlanmıştır.[3]

Vektör virüsleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Adenovirüs[değiştir | kaynağı değiştir]

Adenovirüs vektörleri, yüksek transdüksiyon verimliliği, transgen ekspresyonu ve geniş viral tropizm avantajına sahiptir ve hem bölünen hem de bölünmeyen hücreleri enfekte edebilir. Dezavantajı, birçok insanın önceden maruz kalma nedeniyle adenovirüslere karşı önceden var olan bağışıklığa sahip olmasıdır.[2][4] İnsan adenovirüs serotip 5, yüksek titrelerde kolaylıkla üretilebildiği için sıklıkla kullanılır.[3]

Nisan 2021 itibarıyla, en az bir ülkede COVID-19 için dört adenovirüs vektör aşısına izin verilmiştir:

Zabdeno/Mvabea Ebola aşısının ilk dozu olan Zabdeno, ebola virüsünün Mayinga varyantının glikoproteinini eksprese eden insan adenovirüs serotip 26'dan türetilmiştir.[14] Her iki doz da replike olmayan vektörlerdir ve birkaç Ebola virüsü proteininin genetik kodunu taşır.[15]

Diğerleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Araştırma amaçlı bir SARS-CoV-2 aşısı olan NDV-HXP-S, 13 Temmuz 2022 tarihinde burun spreyi yoluyla uygulanmıştır. NDV-HXP-S, viral vektör olarak bir kuş avulavirüsü olan Newcastle hastalığı virüsünü (NDV) kullanmaktadır.[16]

RVSV-ZEBOV aşısı bir ebola aşısıdır. Bu aşı, doğal VSV zarf glikoproteini geninin, Kikwit 1995 Zaire Ebola virüsünden alınan gen ile değiştirilmesi için genetik olarak tasarlanmış veziküler stomatit virüsünden (VSV) oluşan rekombinant ve replikasyon yetkin bir aşıdır.[17][18][19][20][21]

Zabdeno / Mvabea Ebola aşısının ikinci dozu olan Mvabea, modifiye edilmiş bir vaccinia Ankara vektörü, bir tür çiçek virüsüdür.[14] Her iki doz da replike olmayan vektörlerdir ve birkaç Ebola virüsü proteininin genetik kodunu taşır.[15]

Aşı vektörleri olarak araştırılan diğer virüsler arasında adeno-ilişkili virüs, retrovirüs (lentivirüs dahil), sitomegalovirüs, Sendai virüsü, avulavirüsü[3][22] influenza virüsü ve kızamık virüsü yer alır.[1]

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

COVID-19'a neden olan SARS-CoV-2'yi hedef alan aşılardan önce Zika virüsü, influenza virüsleri, solunum sinsityal virüsü, HIV ve sıtma gibi çeşitli bulaşıcı hastalıklara karşı viral vektör aşıları için insan klinik denemeleri yapıldı.[1]

Viral vektör teknolojisini kullanan iki Ebola aşısı , Batı Afrika'daki (2013–2016) ve Demokratik Kongo Cumhuriyeti'ndeki (2018–2020) Ebola salgınlarında kullanıldı.[1] RVSV-ZEBOV aşısı, Avrupa Birliği'nde Kasım 2019'da[23] ve Amerika Birleşik Devletleri'nde Aralık 2019'da[24][25] Zabdeno/Mvabea ise Temmuz 2020'de Avrupa Birliği'nde tıbbi kullanım için onaylanmıştır.[15][26][27]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b c d "Understanding and Explaining Viral Vector COVID-19 Vaccines". U.S. Centers for Disease Control and Prevention. 25 Şubat 2021. 2 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2021. 
  2. ^ a b Ura, Takehiro; Okuda, Kenji; Shimada, Masaru (29 Temmuz 2014). "Developments in Viral Vector-Based Vaccines". Vaccines (İngilizce). 2 (3). ss. 624-641. doi:10.3390/vaccines2030624. ISSN 2076-393X. 22 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2022. 
  3. ^ a b c "Developments in Viral Vector-Based Vaccines". Vaccines. 2 (3): 624-41. July 2014. doi:10.3390/vaccines2030624. PMC 4494222 $2. PMID 26344749. 
  4. ^ Fausther-Bovendo, Hugues; Kobinger, Gary P (3 Ekim 2014). "Pre-existing immunity against Ad vectors: Humoral, cellular, and innate response, what's important?". Human Vaccines & Immunotherapeutics (İngilizce). 10 (10). ss. 2875-2884. doi:10.4161/hv.29594. ISSN 2164-5515. 9 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2022. 
  5. ^ University of Oxford (20 Ocak 2022). "A Phase 2/3 Study to Determine the Efficacy, Safety and Immunogenicity of the Candidate Coronavirus Disease (COVID-19) Vaccine ChAdOx1 nCoV-19". 11 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2022. 
  6. ^ "A Phase 2/3 study to determine the efficacy, safety and immunogenicity of the candidate Coronavirus Disease (COVID-19) vaccine ChAdOx1 nCoV-19". EU Clinical Trials Register. European Union. 21 Nisan 2020. EudraCT 2020-001228-32. 5 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2020. 
  7. ^ "How Gamaleya's Vaccine Works". The New York Times. 8 Ocak 2021. 20 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2021. 
  8. ^ Gamaleya Research Institute of Epidemiology and Microbiology, Health Ministry of the Russian Federation (11 Ağustos 2020). "An Open Study of the Safety, Tolerability and Immunogenicity of the Drug "Gam-COVID-Vac" a Solution for Intramuscular Injection With the Participation of Healthy Volunteers". Acellena Contract Drug Research and Development. 4 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2022. 
  9. ^ Janssen Vaccines & Prevention B.V. (22 Kasım 2022). "A Randomized, Double-blind, Placebo-controlled Phase 1/2a Study to Evaluate the Safety, Reactogenicity, and Immunogenicity of Ad26COVS1 in Adults Aged 18 to 55 Years Inclusive and Adults Aged 65 Years and Older". 16 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2022. 
  10. ^ Janssen Vaccines & Prevention B.V. (22 Kasım 2022). "A Randomized, Double-blind, Placebo-controlled Phase 3 Study to Assess the Efficacy and Safety of Ad26.COV2.S for the Prevention of SARS-CoV-2-mediated COVID-19 in Adults Aged 18 Years and Older". 26 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2022. 
  11. ^ FDA Briefing Document Janssen Ad26.COV2.S Vaccine for the Prevention of COVID-19 (PDF). U.S. Food and Drug Administration (FDA). 29 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2022. 
  12. ^ "Immunogenicity and safety of a recombinant adenovirus type-5-vectored COVID-19 vaccine in healthy adults aged 18 years or older: a randomised, double-blind, placebo-controlled, phase 2 trial". Lancet. 396 (10249): 479-88. Ağustos 2020. doi:10.1016/S0140-6736(20)31605-6. PMC 7836858 $2. PMID 32702299. 
  13. ^ CanSino Biologics Inc. (28 Ekim 2022). "A Randomized, Double-blind, Placebo -Controlled Phase IIb Clinical Trial to Evaluate the Safety and Immunogenicity of Ad5-nCoV in Person 6 Years of Age and Older and Those Who Have Previously Been Vaccinated With Ad5-EBOV". Beijing Institute of Biotechnology, Jiangsu Province Centers for Disease Control and Prevention. 10 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2022. 
  14. ^ a b "A Safety and Immunogenicity Study of Heterologous Prime-Boost Ebola Vaccine Regimens in Healthy Participants - Full Text View - ClinicalTrials.gov". clinicaltrials.gov (İngilizce). 21 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2022. 
  15. ^ a b c "Johnson & Johnson Announces European Commission Approval for Janssen's Preventive Ebola Vaccine" (Basın açıklaması). Johnson & Johnson. 1 Temmuz 2020. 22 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2020. 
  16. ^ "Mount Sinai Launches Phase 1 U.S. Trial of NDV-HXP-S, an Egg-Based Investigational COVID-19 Vaccine, in Healthy Adults Previously Immunized Against COVID-19". Icahn School of Medicine at Mount Sinai. 21 Mart 2022. 13 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2022. 
  17. ^ Marzi A, Ebihara H, Callison J, Groseth A, Williams KJ, Geisbert TW, Feldmann H (November 2011). "Vesicular stomatitis virus-based Ebola vaccines with improved cross-protective efficacy". The Journal of Infectious Diseases. 204 Suppl 3 (suppl 3). ss. S1066-74. doi:10.1093/infdis/jir348. PMC 3203393 $2. PMID 21987743. 
  18. ^ "Ervebo (Ebola Zaire Vaccine, Live) Suspension for intramuscular injection". Merck Sharp & Dohme. 29 Mart 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  19. ^ Martínez-Romero C, García-Sastre A (November 2015). "Against the clock towards new Ebola virus therapies". Virus Research. Cilt 209. ss. 4-10. doi:10.1016/j.virusres.2015.05.025. PMID 26057711. 
  20. ^ Choi WY, Hong KJ, Hong JE, Lee WJ (January 2015). "Progress of vaccine and drug development for Ebola preparedness". Clinical and Experimental Vaccine Research. 4 (1). ss. 11-16. doi:10.7774/cevr.2015.4.1.11. PMC 4313103 $2. PMID 25648233. 
  21. ^ Regules JA, Beigel JH, Paolino KM, Voell J, Castellano AR, Hu Z, ve diğerleri. (January 2017). "A Recombinant Vesicular Stomatitis Virus Ebola Vaccine". The New England Journal of Medicine. 376 (4). ss. 330-41. doi:10.1056/NEJMoa1414216. PMC 5408576 $2. PMID 25830322. 
  22. ^ Zimmer, Carl (5 Nisan 2021). "Researchers Are Hatching a Low-Cost Coronavirus Vaccine". The New York Times (İngilizce). 28 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2022. 
  23. ^ "Ervebo EPAR". European Medicines Agency (EMA). 12 Aralık 2019. 29 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2020.  Text was copied from this source which is © European Medicines Agency. Reproduction is authorized provided the source is acknowledged.
  24. ^ "First FDA-approved vaccine for the prevention of Ebola virus disease, marking a critical milestone in public health preparedness and response". U.S. Food and Drug Administration (FDA). 19 Aralık 2019. 20 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2019.  Bu madde, bu kaynaktan alınan kamu malı olan bir metni içermektedir.
  25. ^ "Ervebo". U.S. Food and Drug Administration (FDA). 19 Aralık 2019. 29 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2020. 
  26. ^ "Zabdeno EPAR". European Medicines Agency (EMA). 26 Mayıs 2020. 23 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2020. 
  27. ^ "Mvabea EPAR". European Medicines Agency (EMA). 26 Mayıs 2020. 23 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2020. 

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Viral_vektör_aşısı&oldid=31483176" sayfasından alınmıştır