Sombrerete, Zacatecas
| Sombrerete, Zacatecas | |
|---|---|
Sombrerete | |
      Sombrerete | |
 Arma | |
  Sombrerete, Zacatecas Meksika'daki konumu | |
Koordinatlar: 23°38′00″K 103°38′23″B / 23.63333°K 103.63972°B | |
| Ülke |  Meksika |
| Eyalet | Zacatecas |
| Kuruluş tarihi | 1555 |
| İdare | |
| • Municipal President | Alan Murillo |
| Rakım | 2.500 metre (8.200 ft) m |
| Nüfus (2010) | |
| • Toplam | 58.201 |
| Demonim | Sombreretense |
| Zaman dilimi | UTC-06.00 (Merkezi(ABD Merkezi)) |
| • Yaz (YSU) | UTC-05.00 (Merkezi) |
| Posta kodu | 99100 |
| Alan kodu | 433 |
Resmî site [1] | |
| Resmî ad | Ensamble of the city of Sombrerete |
| Tür | Cultural |
| Kriter | ii, iv |
| Belirleme | 2010 (32. oturum) |
| Referans no. | 1351-043 |
| Region | Latin Amerika ve Karayipler |
Sombrerete (İspanyolca telaffuz: [sombɾeˈɾete] (
dinle)), Meksika'nın Zacatecas eyaletinin kuzeybatısında, Durango eyaleti sınırında yer alan bir kasaba ve belediye merkezidir.
1555 yılında İspanyol fetihçi Juan de Tolosa tarafından bir maden merkezi olarak kurulan Sombrerete, madenlerin sağladığı zenginlik nedeniyle Yeni İspanya'nın en önemli şehirlerinden biri haline gelmişti. Sombrerete'nin tarihi merkezi, La Noria de San Pantaleón ve Sierra de Órganos Milli Parkı, 2010 yılında UNESCO Dünya Mirası Alanı ilan edildi ve İspanyolcada 'İç Ülkenin Kraliyet Yolu' anlamına gelen Camino Real de Tierra Adentro olarak adlandırıldı.
2012 yılında Meksika Turizm Sekreterliği tarafından İspanyolca 'sihirli şehir' anlamına gelen Pueblo Mágico olarak ilan edildi.
Şehir[değiştir | kaynağı değiştir]
Sombrerete kasabası, küçük caddeleri ve plazalarla dolu sokakları birbirine bağlayan geniş caddeleriyle koloni döneminden kalma düzenini korumaktadır. Ana meydan hükümet binasıyla çevrilidir.[1] Diezmo deresi kasabayı ikiye böler.[2]
Sehir, koloni döneminden kalma anıtsal yapıların çoğunu korumaktadır. Bunların en büyüğü, Assisili Aziz Francis'e (Üçüncü Derece) adanmış bir kiliseyi de içeren San Mateo manastır kompleksidir. Manastır 16. yüzyılda inşa edilmiş ve 19. yüzyıla kadar bölgenin ana dini merkezi olmuştur. Ana kilisenin altın kaplamalı ahşaptan yapılmış bir ana sunağı vardır. Ayrıca Meryem Ana'ya, Kutsal Haç'a, Aziz Petrus'a ve Guadalupe Meryem Ana'ya adanan ve tamamı 18. yüzyılda inşa edilmiş kutsal alanlar da bulunmaktadır.[1]
Yapımına 18. yüzyılda başlanan Santo Domingo Kilisesi, Santuario de Plateros ile birlikte Kont Fernando de la Campo tarafından eyalette inşa edilen yirmi iki kiliseden biridir. İç kısmı değerli dini sanatlar içeren Barok tarzında yspılmıştır. Aynı zamanda kontun son yaşadığı yerdir. Yanında Santa Rosa Manastırı, önünde ise halka açık bir bahçe bulunmaktadır.[1][3]
San Juan Bautista Kilisesi'nin tarihi 1777'ye dayanmaktadır. Cephesi nişler, heykeller ve yaratık (gargoyle) heykelleriyle süslenmiş üç katlı Barok tarzındadır. İç mekanda bir dizi değerli tablonun yanı sıra, üzerinde Meryem'in günahsızlığı'nı sembolize eden bir resminin yer aldığı bir ana sunak bulunmaktadır. Atriyumunda Benito Juárez'in bir büstü vardır.[1][3]
La Capilla de la Candelaria, Sevilla'dan getirilen bir resme ithaf edilmiştir. İspanya, Juan de Tolosa'nın 1556'da bağışladığı ahşaptan yapılmış Meryem Ana figürü. Küçük binanın çatısı elli iki kalın kirişle taşınan taştan bir sunağı vardır. Her yıl görsel için bir bayram kutlanır.[3]
Santa Veracruz Şapeli 16. yüzyılda inşa edilmiştir. İçerisi tamamen boş olup, sıralar bile yoktur. Zeminde yüzün üzerinde kimliği belirlenemeyen çocuk, kadın ve erkek mezarı bulunur. 2013 yılı itibarıyla restore edilmediğinden biraz hasarlıdır.[3]
Mağribi çan kulesi ve Churrigueresk cephesiyle öne çıkan La Soledad Kilisesi'nin tarihi 18. yüzyıla dayanır.[3]
Belediyenin 2000 yılında açılan bir müzesi bulunmaktadır. İspanyol öncesi dönemden başlayarak bölgenin ekonomik, sosyal ve kültürel gelişimini anlatan sergiler içerir.[1]
Kasabanın iki ana festivali vardır. Biri 6 Haziran'da kuruluşunu kutluyor, diğeri ise Şubat ayında Candelaria Meryem Ana'ya odaklanıyor. Bu gibi festivallerde bölgenin en geleneksel müziği olan İspanyolca: tamborazo çalınır.[1] Bir diğer önemli etkinlik ise Noria de San Pantaleón Fesvial'dir (27 Temmuz).[3]
Belediye[değiştir | kaynağı değiştir]
Sombrerete kasabası, 3.571 km2'nin üzerinde bir alana yayılan, kendisini çevreleyen bir dizi diğer topluluk için yerel yönetim görevi görür. Belediyenin küçük topluluklarının çoğu eski hacienda konaklarının bulunduğu yerlerdi. Bu toplulukların en önemlileri Colonia González, Charco Blanco, San Jose De Mesillas, Colonia Hidago, Villa Insurgentes, Ignacio Zaragoza, Benito Juárez ve San Martín'dir. Bu topluluklar kendilerini tarıma, hayvancılığa ve ticarete adamıştır. Belediye batıda ve kuzeyde Miguel Auza, Río Grande, Sain Alto, Fresnillo, Valparaíso, Jiménez del Téul ve Chalchihuites belediyeleri ile Durango eyaleti ile sınır komşusudur.[1]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Sombrerete kasabası ve belediyesi Zacatecas eyaletinin kuzeybatısında, Eyalet başkentinden yaklaşık 168 km uzaklıkta yer almaktadır.[1]
Bölge, Sierra Madre Occidental ile Meksika'nın orta dağlık bölgeleri arasındadır. Belediye, her tarafı Sierra de Sombrerete ve Sierra de Santa María gibi küçük dağ sıralarıyla çevrili bir vadide olup, Cerro Grande, Cerro Reyes, Cerro Sombreretillo ve Cerro Alto gibi önemli yükseltilere sahiptir. Kasaba, deniz seviyesinden yaklaşık 2.300 metre yüksekliğe sahiptir ve en yüksek rakımlar 2.500'ün üzerinde yer alır.[1]
Hidrografi[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana nehir, Buenavista, Los Terreros, La Capillos ve Los Sauces kasabalarından geçen San Antonio-Barajas'tır. Diğer önemli akarsular Grande-Las Adjuntas, El Pino-Linares, Los Mimbres, La Guera-Espiritu, Santo Loberos, San Juan, Milpillas, Zaragoza, Las Varas, Charco Blanco, La Batea, El Salto ve Peñuelitos'tur. Ana su havzaları Charco Blanco, Dolores, Santiago, San Ignacio ve La Honda'dır.[1]
İklim[değiştir | kaynağı değiştir]
Belediye sınırlarının yaklaşık yarısı için iklim ılıman ve çoğunlukla yaz aylarında yağan yağmur nedeniyle yarı nemlidir. Bölgenin diğer yarısında iklim bundan biraz daha kurudur. Ortalama sıcaklık 22,1 C ve yıllık ortalama yağış 635,6 mm'dir.[1]
 Sombrerete (1951–2010) iklimi 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
| En yüksek sıcaklık (°C) | 29,0 | 32,0 | 33,0 | 36,0 | 37,0 | 37,5 | 38,0 | 37,8 | 34,0 | 34,0 | 31,0 | 29,0 | 38,0 |
| Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | 19,6 | 21,4 | 24,4 | 27,1 | 29,3 | 28,5 | 25,8 | 25,2 | 24,2 | 23,7 | 22,5 | 19,8 | 24,3 |
| Ortalama sıcaklık (°C) | 11,5 | 12,8 | 15,4 | 18,1 | 20,4 | 20,8 | 19,2 | 18,9 | 18,0 | 16,4 | 14,3 | 12,0 | 16,5 |
| Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | 3,3 | 4,2 | 6,3 | 9,0 | 11,6 | 13,1 | 12,7 | 12,5 | 11,8 | 9,2 | 6,0 | 4,2 | 8,7 |
| En düşük sıcaklık (°C) | −9 | −8 | −6 | −4 | 2,3 | 2,0 | 7,0 | 2,5 | 1,5 | −2 | −5 | −1,004 | −1,004 |
| Ortalama yağış (mm) | 14,1 | 24,3 | 5,5 | 4,9 | 15,7 | 73,6 | 117,5 | 122,6 | 100,9 | 43,7 | 14,6 | 15,0 | 552,4 |
| Ortalama yağışlı gün (≥ 0.1 mm) | 2,6 | 2,4 | 1,3 | 1,5 | 4,0 | 10,5 | 15,5 | 16,0 | 12,5 | 6,3 | 2,3 | 3,0 | 77,9 |
| Ortalama nem (%) | 51 | 47 | 41 | 39 | 43 | 57 | 66 | 67 | 68 | 61 | 54 | 55 | 54 |
| Kaynak: Servicio Meteorologico Nacional (humidity 1981–2000)[4][5][6] | |||||||||||||
| Kaynak1: Ogimet (sun 1981–2010)[7] | |||||||||||||
Flora ve fauna[değiştir | kaynağı değiştir]
En yaygın bitki örtüsü türü, bölgenin yaklaşık üçte birinde bulunan ve hayvan yemi olarak kullanılan çimendir. Bölgenin yaklaşık yüzde yirmi altısı çam, pırnal meşesi ve meşeden oluşan ormanlarla kaplıdır. Kaktüslü kuru alanlar bölgenin yalnızca yüzde ikisidir. Geriye kalan kısımda ise mısır, fasulye, yulaf ve buğday yetiştirilmektedir.[1]
Kültür[değiştir | kaynağı değiştir]
Sombrerete, sosyal takviminin çoğunun dini etkinliklerle ilgili olduğu Meksika'nın en geleneksel belediyelerinden biridir.[3] Yerel aziz günleri, belediyede genellikle dini ayinler, geleneksel dans, yemek ve karnaval gezileri ile kutlanan popüler şenliklerdir. Yerel imgelerden biri olan İspanyolca: Señor de los Trabajos (Çalışanların koruyucusu) 'un zor durumlardaki çalışanlara yardımcı olacağına inanılır. Bu kutlamanın gecesinde Plaza San Francisco'da havai fişek gösterisi ve bir ağacın yakılması vardır.[8] Ayrıca çevredeki tüm hakim tepelerde insanlar tarafından inanç gereği dikilen haçlar bulunmaktadır.[2] Sierra de Órganos'ta hazineyle birlikte çeşitli dini emanetlerin de saklandığı söylenmektedir.[3]
Bölgenin tipik yemekleri arasında birria, pozole ve İspanyolca: asado de boda (artesanal çikolatalı kırmızı biber soslu domuz eti), Zacatecas'ın diğer bölgelerine benzer. Sombrerete'ye özgü bir sokak yemeği olan, kalın mısır hamurundan yapılan ve içi fasulye veya kıyılmış et ile doldurulan kızarmış cirolardan oluşan İspanyolca: brujitas vardır. 'Küçük cadılar' anlamına gelen bu isim, satışa sunulduklarında sepetlerden "uçtukları" fikrini sembolize etmektedir.[3][9] Geleneksel içecekler arasında ayva ve rompope gibi meyve şarapları bulunur. İspanyolca: Pan ranchero, çoğunlukla Kutsal Hafta için hazırlanan, kerpiç, tuğla veya çamur fırında pişirilen, domuz yağıyla yapılan bir ekmek türüne verilen isimdir.[3]
Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]
Bölgenin ekonomisi madencilik, çiftçilik ve tarıma dayalıdır. Bölge, çalışan madenlerin yanı sıra gümüş de dahil olmak üzere mineraller açısından zengindir. 1940'lardan bu yana yeni cıva yatakları ortaya çıkarılmaktadır.[1]
Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]
Bu bölgenin bilinen en eski kültürü, Klasik Öncesi'nin sonlarından M.S. 900'e kadar var olan ve çoğunlukla yerleşik ve tarımsal olan Chalchihuites kültürüydü. Bu bölgedeki yerleşimlerin neden terk edildiği bilinmiyor ancak teoriler iklim değişikliği, göçebe halkların saldırıları ve Orta Amerika'nın orta vadilerindeki büyük şehirlerin yıkılması üzerinde yoğunlaşıyor. O zamandan İspanyolların gelişine kadar göçebe Chichimeca'lar bölgeye hakim olmuştur.[1]
1555'te, şimdiki Zacatecas şehrinde gümüşün keşfedilmesinden dokuz yıl sonra, Juan de Tolosa ve küçük bir grup İspanyol ve müttefik yerli, daha fazlasını bulmak için bölgeye gelmiştir. Bölgeyi Real y Minas de Sobrerete olarak adlandıran küçük bir kaynağın yakınına yerleştiler. Adını, vadiyi çevreleyen dağlardan birinin (Cerro de Sombreretillo) yandan bakıldığında zamanın yaygın üç köşeli şapkasına benzediğini fark eden Friar Jerónimo de Mendoza'dan almıştır.[1][2][3]
Kısa bir süre sonra bölge önemli altın, gümüş, kurşun, kalay ve cıva üretim merkezi haline geldi ve 1570 yılına gelindiğinde yerleşim, Audiencia de Guadalajara tarafından Villa de Llerena adıyla resmi olarak bir kasaba ilan edilecek kadar büyüdü.[2][3] 1567 yılında San Mateo manastırı bölgenin ana evanjelik merkezi olarak kuruldu.[1]
Koloni döneminde kasaba ve bölge, önemli ekonomik faaliyetler olarak tarım ve hayvancılığın da eklenmesiyle ekonomik olarak büyümeye devam etti. Bununla birlikte madencilik hala birincil faaliyet olarak devam ediyordu; en büyük ve en verimli iki maden Pabellón ve Vetanegre'ydi; bu da Fagoaga ailesini zengin yaptı ve onlara Marquesado del Apartado unvanını verildi.[1][2][3] Sombrerete kasabasının önemi, 17. yüzyılda Chihuahua ve Sinaloa'ya kadar vergi toplamak için bir Kraliyet Evi'nin kurulmasıyla arttı. 19. yüzyılın başında kasabanın nüfusu yaklaşık 30.000'di ve bir darphane (İspanyolca: casa de moneda) Vargas adında bir para birimi basmak için kurulmuştu.[1] Madenlerin dışında, çeşitli tarım ve hayvancılık çiftlikleri 20. yüzyılın başına kadar bölgeye hakim oldmuştur.[1][2]
Meksika Bağımsızlık Savaşı sırasında bir dizi madenci isyancılara, özellikle de Guadalupe Victoria'ya mali destek gönderdi. Kasaba, 1824 yılında Zacatecas eyaleti tarafından şehir ilan edildi ve bölgesel başkent yapıldı. Bölge 19. yüzyılda siyasi açıdan önemini korudu, ancak 1845'te Amerika Birleşik Devletleri'nden gelen Apaçilerin saldırısına uğradı. Fransız Müdahale ve Reform Savaşı sırasında, 1866'da Benito Juárez'in geçtiği Zacatecas'ın geçici başkenti oldu. İlk gazete İspanyolca: La Campana adıyla 1867'de yayımlandı. 1897'de San Amaro ve San Francisco madenlerinde 116 kişinin ölümüyle büyük bir maden kazası meydana geldi.[1]
Meksika Devrimi patlak verdiğinde bölge pamuk ve tahıl tarımı ve üretimiyle biliniyordu. Savaş, hem çiftliklere hem de madenlere saldırıları beraberinde getirdi ve bu durum, kasabanın Venustiano Carranza'nın ziyaretiyle 1913 ve 1914 yılları arasında Zacatecas'ın geçici başkenti olmasına rağmen ekonomisini kötüleştirdi.[1][2]
Devrimin sonu hacienda sistemine son verdi ve yeni hükümetin Katolik Kilisesi'ni bastırma çabaları, çoğunlukla bölgenin kırsal topluluklarını etkileyen Cristero Savaşı'nın patlak vermesine yol açtı.[1][2]
O zamandan beri bölge eyalet için önemli bir madencilik ve tarım merkezi ve Zacatecas'ın kuzeyi için bir ticaret merkezi olmaya devam etmektedir. 20. yüzyılın başlarından beri dikkate değer olaylar arasında İspanyolca: Colegio de Sagrado Corazón de Jesús kuruluşu yer almaktadır. 1947'de kırk saatlik kar yağışı, 1992'de Llerena, İspanya ile kardeş şehir statüsünün ilanı ve 2000 yılında İspanyolca: Instituto Tecnológico de Zacatecas-Occidente kurulması bölgenin diğer kayda değer olayları arasında sayılabilir.[1]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w "Sombrerete". Enciclopedia de los Municipios y Delegaciones de México- Estado de Zacatecas (İspanyolca). Mexico: INAFED. 9 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2013.
- ^ a b c d e f g h "Pueblos Mágicos Zacatecas". México Desconocido (İspanyolca). Mexico City: 37-51. Temmuz 2013. ISSN 1870-9397.
- ^ a b c d e f g h i j k l m "Sombrerete" (İspanyolca). Mexico City: Mexico Desconocido magazine. 4 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2013.
- ^ "Estado de Zacatecas-Estacion: Sombrerete (DGE)". Normales Climatologicas 1951–2010 (İspanyolca). Servicio Meteorologico Nacional. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2015.
- ^ "Extreme Temperatures and Precipitation for Sombrerete (DGE) 1921–2011" (İspanyolca). Servicio Meteorológico Nacional. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2015.
- ^ "NORMALES CLIMATOLÓGICAS 1981–2000" (PDF) (İspanyolca). Servicio Meteorológico Nacional. 13 Şubat 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2015.
- ^ "CLIMAT summary for 76471: Sombrerete, Zac. (Mexico) – Section 2: Monthly Normals". CLIMAT monthly weather summaries. Ogimet. 22 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2019.
- ^ Jesus Hernandez (9 Ağustos 2013). "Celebran al Señor de los Trabajos en Sombrerete" (İspanyolca). Durango: El Siglo de Durango. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2013.
- ^ "Gastronomía y Artesanías de Sombrerete" (İspanyolca). Zacatecas: Government of Sombrerete. 10 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2013.
Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Gobierno Belediyesi de Sombrerete Valiliği resmi web sitesi
- Tecnológico de Sombrete Teknoloji ve Eğitim Enstitüsü web sitesi
