Valladolid, Yucatán
| Valladolid, Yucatán | |
|---|---|
 Şehrin ilgi çekici yerlerinin çoklu manzarası | |
 Arma | |
Takma adlar: La Sultana del Oriente (Doğunun Sultanı) | |
Sloganlar: Cuatro Veces Heróica (Dört Kez Kahramanca) | |
  Valladolid, Yucatán  Valladolid, Yucatán Valladolid, Yucatán (Mexico) | |
Koordinatlar: 20°41′22″K 88°12′06″B / 20.68944°K 88.20167°B | |
| Ülke | Meksika |
| Eyalet | Yucatán |
| Belediye | Valladolid |
| Kuruluş tarihi | 28 Mayıs 1543[1] |
| Kurucu | Francisco de Montejo (yeğen) |
| Ad babası | Valladolid, İspanya |
| İdare | |
| • Belediye başkanı | .png){kind=small} Enrique Ayora Sosa (2018-2021) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 431,4 km² |
| Rakım | 9 metre (30 ft) m |
| Nüfus (2020)[2] | |
| • Toplam | 56,494 |
| • Yoğunluk | 51/km² |
| Demonim | Vallisoletano(a) |
| Zaman dilimi | UTC-06.00 (Merkezî Zaman Dilimi) |
| Posta kodu | 97780 |
| Alan kodu | 985 |
| İklim | Aw |
Valladolid (İspanyolca telaffuz: [baʝaðoˈlið] (
dinle); Mayaca Sakiʼ), Meksika'nın Yucatán eyaletinin doğu bölgesinde yer alan bir şehirdir. Valladolid Belediyesi'nin merkezidir. 2020 nüfus sayımı itibarıyla merkez şehrin nüfusu 56.494 (eyaletin Kanasín'den sonra üçüncü en büyük şehri) ve belediye nüfusu 85.460 kişidir.
Belediyenin yüzölçümü 945,22 km2 (364,95 mil kare)'dir ve en büyükleri Popolá, Kanxoc, Yalcobá ve Xocén olan birçok yerleşim biriminden oluşur. Valladolid, eyalet başkenti Mérida'nın yaklaşık 170 kilometre (105 mil) doğusunda, Chichén Itzá'nın 40 kilometre (25 mil) doğusunda ve Cancún'un 150 kilometre (93 mi) batısında bulunur.
Valladolid, 30 Ağustos 2012'de federal Turizm Sekreterliği liderliğinde yürütülen Pueblo Mágico ("Büyülü Şehirler") tanıtım girişiminin bir parçası olmuştur.
Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]
Adını, 1601-1606 yılları arasında Habsburg İspanyası'nın başkenti olan Valladolid'den almıştır. Adı, I. Velid'e atıfta bulunarak "el-Velid şehri" anlamına gelen Arapça Balad el-Velid بلد الوليد adından türemiştir. Yucatán'daki Valladolid, İspanyol Konkistador Francisco de Montejo'nun yeğeni tarafından 27 Mayıs 1543'te, şimdiki şehirden biraz uzakta, Tizimín belediyesindeki Chouac-Ha adlı bir lagünde kurulmuştur. İlk İspanyol yerleşimciler orijinal konumundaki sivrisineklerden ve nemden şikayetçi olarak şehrin daha iç kısımlara taşınması için dilekçe vermişlerdir. 24 Mart 1545'te Valladolid, Zací veya Zací-Val adlı bir Maya kasabasının üzerine inşa edilen günümüzdeki mevcut konumuna taşınmıştır. Bu İspanyol koloni kasabasını inşa etmek için eski Maya kasabasının taşları sökülerek yeni binalarda kullanılmıştır. Ertesi yıl Maya halkı isyan eder, ancak isyan Mérida'dan gelen ek İspanyol birliklerinin desteğiyle bastırılır.
1705'te yerel Maya halkı başka bir isyan daha çıkarır; isyancılar katedrale sığınan birkaç kasaba yetkilisini öldürür. İsyan bastırıldığında, katedralin onarılamaz derecede hasar gördüğü görülerek yıkılır. Ertesi yıl hâlâ ayakta olan yeni katedral inşa edilir. Katedral, Yucatán'da doğuya bakan diğer birçok Koloni kilisesinin aksine kuzeye bakacak şekilde yönlendirilmiştir.
Valladolid'in 1840'ta nüfusu 15.000 kişi civarındaydı. Ocak 1847'de yerel Maya halkı ayaklanır, seksen kadar beyaz öldürülür ve evleri yağmalanır. Bir Maya soylusunun idam mangası tarafından vurularak infaz edilmesinin ardından ayaklanma genel bir isyana dönüşür. İsyan, Tihosuco köyünün batab'ı (yerel şef) Jacinto Pat ile yakınlardaki Ichmul köyünden Cecilio Chi tarafından yönetiliyordu.[3] Şehir ve çevresi, Yucatán Kast Savaşı sırasında yoğun çatışmalara sahne oldu ve Ladino güçleri 14 Mart 1848'de Valladolid şehrini terk etmek zorunda kaldı; yarısı Mérida'ya ulaşmadan önce pusuya düşürülerek öldürüldü. Şehir Maya isyancıları tarafından yağmalandı ancak daha sonra savaşta yeniden ele geçirildi.
20. yüzyılın başlarına kadar Valladolid, Yucatán Yarımadası'nın (Mérida ve Campeche'den sonra) üçüncü büyük ve en önemli şehriydi. Eski şehirde bir dizi eski İspanyol tarzı konakla birlikte, oldukça varlıklı bir Criollo (tam İspanyol kökenli) nüfusu yaşamaktaydı. Valladolid, yaygın olarak Doğunun Sultanı lakabıyla da biliniyordu.
Görülecek Yerler[değiştir | kaynağı değiştir]
Valladolid, Yucatán Yarımadası'nın tarihini ve kültürünü keşfetmek isteyenler için popüler bir şehirdir. Dikkate değer turistik yerler arasında Sisal mahallinde 1552 ile 1560 yılları arasında Fransisken misyonerler tarafından inşa edilen sömürge döneminden kalma eski bir manastır ve kilise olan San Bernardino de Siena Manastırı (adını Sienalı aziz Bernardino'dan almıştır) bulunmaktadır. Valladolid şehir merkezinde, şehrin ana meydanında bulunan San Servacio Katedrali (adını 384'te ölen Tongeren piskoposu Aziz Servatius'tan almıştır) bulunmaktadır. Şehrin ızgara benzeri yol yapısının merkezinde, restoranlar ve mağazalarla çevrili ve Yucatán yarımadasında yaygın olan "sillas tú y yo" (sandalyeler ile oluşturulmuş samimi ortam) ile dolu bir şehir meydanı (Parque Principe Francisco Cantón Rosado) bulunur. Şehrin merkezine yakın bir konumda yer alan Cenote Zací, ziyaretçilerin keşfedip yüzebileceği peyzajlı bir tatlı su cenote'si veya yer altı çukurudur. Ayrıca Cenote Zací'nin bünyesinde bir restoran ve el sanatları ürünleri satan zanaatkarlar bulunmaktadır. Valladolid, yakınlardaki Chichén Itzá ve Ekʼ Balam gibi önemli Maya kalıntılarının yanı sıra Cenote Ik Kil'i ziyaret etmek için popüler bir başlangıç noktası olarak da kullanılır. Pek çok önemli lokasyon, İngilizce konuşan turistler için kolaylık sağlamak amacıyla iki dilli tabelalarla işaretlenmiştir.
Gastronomi[değiştir | kaynağı değiştir]
Bölgenin tipik yemekleri arasında; taze domates soslu bir domuz eti yemeği olan Lomitos de Valladolid; Orta Amerika'ya özgü bir bitki olan Achiote ve baharatlarla marine edilmiş, muz yaprağına sarılmış ve mangalda veya çukurda pişirilmiş Cochinita pibil eti; lechon al horno, bistek de cazuela, kömürleşmiş biber ve sebzelerden oluşan bir hamurla pişirilmiş hindi ve biraz haşlanmış yumurtadan oluşan relleno negro, frijol con puerco ve escabeche'de tavuk sayılabilir. Valladolid aynı zamanda geleneksel çeşnilerle hazırlanan bir tür domuz eti temelli salam sosisi olan longaniza'sıyla da tanınır. Yerel geleneksel şekerler bal, hindistancevizi, mısır ve diğerleri gibi bölgeden gelen malzemelere dayanmaktadır. Geleneksel dondurma da oldukça popülerdir. En yaygın tatlar hindistan cevizi, mısır ve guanabana, mamey sapote ve diğerleri gibi bölgenin meyveleridir.
İklim[değiştir | kaynağı değiştir]
Yucatán Yarımadası'nın iklimi sıcak ve kuraktır. Ayrıca yılın çoğu zamanında sıcak ve hakim ticaret rüzgarlarıyla birlikte tropik yağmurlar da görülür. Valladolid tropikal ıslak ve kuru iklime sahiptir. Şehir, doğudan gelen hakim rüzgarla, Yengeç Dönencesi'ne yakın Alize rüzgarları kuşağında yer almaktadır. Valladolid'in iklimi sıcaktır ve yılın zamanına bağlı olarak nem oranı orta ila yüksek arasındadır. Yıllık ortalama yüksek sıcaklık 33 °C (91 °F) olup, Ocak'ta 28 °C (82 °F) ile Mayıs'ta 36 °C (97 °F) arasında değişir. Sıcak mevsimde sıcaklıklar genellikle öğleden sonraları 38 °C (100 °F) derecenin üzerine çıkar. Düşük sıcaklıklar ise Ocak ayında 18 °C (64 °F) ile Mayıs ve Haziran aylarında 23 °C (73 °F) arasında değişir. Valladolid, iç kesimlerdeki konumu ve alçak rakımı nedeniyle çoğunlukla kıyı bölgelerine göre birkaç derece daha sıcaktır. Yağmur mevsimi, sıcak ve nemli havayı karaya çeken Meksika musonu ile bağlantılı olarak Haziran ayından Ekim ayına kadar sürer. Bu sezonda doğu dalgaları ve tropik fırtınalar da bölgeyi etkiler.
 Valladolid, Yucatán (1981–2000) iklimi 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
| En yüksek sıcaklık (°C) | 36,3 | 36,6 | 40,5 | 41,6 | 42,8 | 40,4 | 39,6 | 39,5 | 38,5 | 38,5 | 37,5 | 34,6 | 42,8 |
| Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | 29,8 | 31,3 | 33,0 | 35,2 | 36,2 | 34,5 | 34,6 | 34,6 | 33,9 | 32,4 | 31,1 | 29,9 | 33,0 |
| Ortalama sıcaklık (°C) | 23,5 | 24,4 | 25,7 | 27,9 | 29,1 | 28,8 | 28,4 | 28,4 | 28,1 | 26,8 | 25,0 | 23,8 | 26,6 |
| Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | 17,1 | 17,5 | 18,5 | 20,6 | 22,1 | 23,1 | 22,2 | 22,2 | 22,2 | 21,2 | 18,9 | 17,6 | 20,3 |
| En düşük sıcaklık (°C) | 7,6 | 8,4 | 8,1 | 10,7 | 13,4 | 19,3 | 19,4 | 19,4 | 19,4 | 15,2 | 11,2 | 9,1 | 7,6 |
| Ortalama yağış (mm) | 39,0 | 56,8 | 59,1 | 33,8 | 74,6 | 172,0 | 141,9 | 141,5 | 176,8 | 145,9 | 46,4 | 53,5 | 1.141,2 |
| Ortalama yağışlı gün (≥ 0.1 mm) | 6,1 | 4,2 | 3,0 | 3,1 | 7,3 | 12,9 | 15,5 | 17,1 | 18,4 | 14,6 | 5,9 | 5,8 | 113,8 |
| Ortalama nem (%) | 75 | 71 | 69 | 68 | 68 | 75 | 75 | 76 | 78 | 79 | 77 | 76 | 74 |
| Kaynak: Servicio Meteorológico National[4] | |||||||||||||
Toplu taşıma[değiştir | kaynağı değiştir]
Valladolid caddeleri ızgara düzenine sahiptir ve çevre bölgelere federal otoyollarla bağlanmıştır. 180 numaralı otoyol ve onun ücretli versiyonu hem şehri geçer hem de onu Cancún'a ve arkeolojik alanlara bağlar. Şehrin kalbinde yer alan Autobuses de Oriente otobüs terminali de Valladolid'i Yucatán Yarımadası'nın diğer bölgelerine bağlamaktadır.
Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]
-
Katedral -
Parque Francisco Canton'daki Çeşme -
Belediye Sarayı Galerisi -
San Juan Kilisesi -
Annelik Anıtı -
Doğu Üniversitesi -
Meydana bakan Otel -
Kentin kuruluş yıldönümü kutlaması
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Casares G. Cantón, Raúl; Duch Colell, Juan; Antochiw Kolpa, Michel; Zavala Vallado, Silvio et ál. Yucatán en el tiempo, 1998 970 9071 04 1, Mérida, Yucatán, Mexico
- ^ Instituto Nacional de Estadística y Geografía (2005). "Principales resultados por localidad (ITER)". 22 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Ronald Wright, 'Stolen Continents, Conquest, and resistance in the Americas.' 257
- ^ "NORMALES CLIMATOLÓGICAS 1981–2000" (PDF) (İspanyolca). Servicio Meteorológico Nacional. 15 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2015.
- 2005 INEGI Nüfus Sayımı'ndan nüfus verileri tablolarına bağlantı : Instituto Nacional de Estadística, Geografía e Informática
- Meksika Belediyeleri Yucatán Ansiklopedisi
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Valladolid, Yucatán, ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur- Valladolid Photo Essay
