Sodyum bikarbonat

Sodyum bikarbonat
	IUPAC adı Sodyum hidrojen karbonat
	Diğer adlar Yemek sodası, Cep sodası, Kabartma tozu
Tanımlayıcılar
CAS numarası	144-55-8
PubChem	516892
EC numarası	205-633-8
DrugBank	DB01390
KEGG	C12603
MeSH	Sodium+bicarbonate
ChEBI	32139
RTECS numarası	VZ0950000
SMILES	[Na+].OC([O-])=O ;
InChI	1/CH2O3.Na/c2-1(3)4;/h(H2,2,3,4);/q;+1/p-1 ;
Beilstein	4153970
ChemSpider	8609
Özellikler
Molekül formülü	NaHCO3
Molekül kütlesi	84.0066 g mol−1
Görünüm	Beyaz kristaller
Koku	Kokusuz
Yoğunluk	2.20 g/cm3;
Çözünürlük (su içinde)	69 g/L (0 °C); 96 g/L (20 °C); 165 g/L (60 °C);
Çözünürlük ()	%0.02 aseton, %2.13 metanol @22 °C. etanolde çözünmez
log P	−0.82
Asitlik (pKa)	10.329; 6.351 (karbonik asit);
Termokimya
Standart formasyon entalpisi (ΔfHo298)	−950.8 kJ/mol
Gibbs serbest enerjisi (ΔfG˚)	−851.0 kJ/mol
Farmakoloji
AdminRoutes	Damar içi, oral
Yasal durum	{{{Legal_status}}}
Tehlikeler
Ana tehlikeler	Ciddi göz tahrişine neden olur
NFPA 704	0 0 1
Parlama noktası	Yanmaz
LD50	4220 mg/kg (sıçan, oral)
Benzeyen bileşikler
Diğer anyonlar	Sodyum karbonat
Diğer katyonlar	Amonyum bikarbonat; Potasyum bikarbonat;
Benzeyen bileşikler	Sodyum bisülfat; Sodyum hidrojen fosfat;
	Belirtilmiş yerler dışında verilmiş olan veriler, Standart sıcaklık ve basınçtadır. (25 °C, 100 kPa)
	Bilgi kutusu kaynakları

Kabartma tozu olarak karbonat kullanılmış pişmiş kekler

Sodyum bikarbonat ya da soda kimyasal formülü NaHCO₃ olan bir kimyasal bileşiktir. Kabartma tozu olarak da bilinir. Sodyum tuzlarından birisidir. Antiasit özelliği vardır. Kabartma tozu olarak da kullanılır. Suda çözünür. Beyaz katı kristal tozdur. Sodyum karbonat'ı andıran hafif alkali tadı vardır. Salin solüsyonu bileşiminde de kullanılır.^[8]

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Eski Mısır’da doğal Natron çökeltileri, en çok sodyum karbonat dekahidrat ve sodyum bikarbonat içeren bir karışımdan oluşurdu. Natron hiyeroglif yazılar için boya olarak kullanılırdı.

1791 yılında fransız kimyager, Nicolas Leblanc soda olarak bilinen sodyum karbonatı üretti. 1846 yılında New York’lu iki fırıncı, John Dwink ve Austin Church sodyum karbonat ve karbondioksitten kabartma tozu üreten ilk fabrikayı kurdu.

Bu bileşik 1800'lü yıllarda Roman kaptan, Rudyard Kipling tarafından balıkları taze tutmak amacıyla kullanılmış ve o günden sonra ‘saleratus’ olarak anılmıştır.

Üretim[değiştir | kaynağı değiştir]

Sodyum karbonat, sodyum hidroksitin sulu çözeltisi ile karbon dioksitin reaksiyonu ile elde edilebilir.

CO2 + 2 NaOH --> Na2CO3 + H2O

Sodyum bikarbonat ise yeterince yüksek yoğunlukta karbondioksit ve su tepkimesi ile elde edilebilir. Sodyum bikarbonat bu yöntemde katı olarak çökelir. Kabartma tozu ticari miktarda benzer bir yöntem ile üretilmektedir.

Na2CO3 + CO2 + H2O --> 2 NaHCO3

Fizyolojik ve farmakolojik özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Yüzde 1,3'lük çözeltisi izotonik özelliktedir.

Veteriner hekimlikte asidozis'in sağaltımında önem taşır.

Hiponatremi'nin sağaltımında kullanılır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Haynes, p. 4.90
^ ^a ^b ^c Haynes, p. 5.194
^ ^a ^b ^c "Sodium Bicarbonate" (PDF). United Nations Environment Programme. 16 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2020.
^ Ellingboe JL, Runnels JH (1966). "Solubilities of Sodium Carbonate and Sodium Bicarbonate in Acetone-Water and Methanol-Water Mixtures". J. Chem. Eng. Data. 11 (3): 323-324. doi:10.1021/je60030a009.
^ ^a ^b Haynes, p. 7.23
^ ^a ^b ^c ^d Haynes, p. 5.19
^ Chambers M. "Sodium bicarbonate [USP:JAN]". ChemIDplus. U.S. National Library of Medicine. 1 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2020.
^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2016.