Esperantujo

Esperantujo Esperantio
Dil alanı
Esperanto Bayrağı Arma
Toponim: Esperant + ujo (“Esperanto ulusu”)
Marşlar: "La Espero"
Ulusal bir Esperanto Derneğinin bulunduğu ülkeler
Nüfus
• Tahminî  (1999)	2 milyon
Demonim	Esperantist
Dil	Esperanto

Esperantujo (Esperanto telaffuz: [esperanˈtujo]) ya da Esperantio Esperanto telaffuz: [esperanˈtio] Esperanto topluluğu, Esperanto dilini konuşanlar ve kültürünü yaşatanlar topluluğunun yanı sıra dilin kullanıldığı yerler ve kurumlardır. Terim "bir ülkeyi niteleme" amacıyla da kullanılmaktadır.

Dünya üzerinde bir toprak parçası kaplamasa da, ulusal Esperanto birliğine sahip 120 ülkeyi kapsadığı ifade edilir.

Etimoloji ve terminoloji

Kelime, ülke isimlerinin oluşturulması referans alınarak oluşturulmuştur. Esperanto dilinde, ülkelerin isimleri geleneksel olarak kendi sakinlerinin etnik adının artı -ujo eki alarak oluşturulur; örneğin, "Fransa" franco kökünden (bir Fransız) türetilerek Francujo halinde kullanılır.

Francujo'ya benzeyen terim Esperantistujo (Esperantist ulus) olarak oluşturulmuştur. Bununla birlikte, bu, insanların fiziksel bedeni fikrini aktarırken, dilin adını kelimenin temeli olarak kullanmak, kültürel alanın daha soyut bir çağrışımını verir.

Günümüzde, ulus devletlerin isimleri genellikle ülke isimlerini coğrafi özelliklerden türetmek için geleneksel olarak ayrılmış olan -ıo sonekiyle oluşturulmuştur, örneğin Francio ve son zamanlarda Esperantio formu Pasporta Servo ve Esperanto Vatandaş Topluluğu'nda kullanılmıştır.

Tarihi

Ana madde: Esperanto tarihi

1908'de Dr. Wilhelm Molly, "Amikejo" (dostluk yeri) olarak bilinen Prusya-Belçika kondominyumu Neutral Moresnet'te bir Esperanto devleti kurmaya çalıştı. Ne olduğu belirsizdi ve Neutral Moresnet, 1919 Versailles Antlaşması ile Belçika'ya bağlandı.

1960'larda, bu sefer Rose Adası Cumhuriyeti olarak adlandırılan bir Esperanto devleti kurmak için yeni bir çaba ortaya çıktı. Ada devlet Adriyatik Denizi'nde, İtalya açıklarında yer alıyordu.

2 Haziran 2001'de Avrupa'da, "uluslararası hukukun konusu olmayı amaçlayan" ve "herhangi bir ülkeye ait olmayan diaspora dil grubuna ait olduğunu düşünen Esperantistler arasındaki ilişkileri pekiştirmeyi amaçlayan "Esperanta Civito kuruldu. Esperanto Civito her zaman Esperantujo (1908'de Hector Hodler tarafından tanımlandı) adını kullandı, bu kullanım raumizm yorumlarına göre tanımlanmıştı ve bu nedenle anlam, Esperantujo kelimesinin geleneksel Esperantujo anlayışından farklı olarak anlaşılmaktaydı.

Coğrafya

Ana maddeler: Pasporta Servo ve Herzberg am Harz

Pasporta Servo'nun ev sahibi olduğu dünyadaki şehirler

Esperantujo, Esperanto konuşmacılarıyla buluştukları Esperanto toplantıları veya sanal ağlar gibi herhangi bir fiziksel yer anlamına gelir. Bazen Esperanto konuşmacılarının o anda bağlı olduğu her yerde olduğu söylenir.

12 Temmuz 2006'dan beri bir Alman şehri olan Herzberg am Harz "Esperanto şehri" olarak adlandırılmaktadır. Hem Almanca hem de Esperanto'da iki dilli işaretler ve işaretçiler bulunmaktadır.

Esperanto Dünya Derneği üyelerine göre, en çok Esperanto konuşmacısına sahip ülkeler (azalan sırayla): Brezilya, Almanya, Japonya, Fransa, Amerika Birleşik Devletleri, Çin, İtalya'dır.

2017 yılında, Esperanto konuşanların birbirlerini bulmalarına olanak tanıyan Amikumu adlı bir dil öğrenim ortağı uygulaması başlatıldı.

Siyaset

Dernekler

Ayrıca bakınız: Esperanto Dünya Derneği

2015 yılında Fransa'nın Lille kentinde düzenlenen 100. Esperanto Dünya Kongresi sırasında Esperanto Dünya Derneği Liderleri.

Esperantujo'da hükûmet sistemi yoktur çünkü gerçek bir devlet değildir. Bununla birlikte, sosyal bir dernekler hiyerarşisi vardır:

• Universal Esperanto Association (UEA), 1908'de kurulan ana dernek olup, merkez ofisi Rotterdam'da bulunmaktadır. UEA'nın amacı, Esperanto kullanımını teşvik etmek, uluslararası ilişkilerde dil sorununun çözümü için çaba göstermek, insanlar arasında her türlü manevi ve maddi ilişkiyi teşvik etmek ve üyeleri arasında güçlü bir dayanışma duygusu beslemek ve diğer halklara karşı anlayış ve saygı geliştirmektir.
• Avrupa Esperanto Birliği gibi kıtalara göre kurulmuş dernekler mevcuttur. Benzer şekilde, Esperanto'nun Afrika, Amerika (Kuzey ve Güney), Asya, Orta Doğu ve Kuzey Afrika ve Okyanusya'da yayılmasını teşvik etmeye adanmış UEA komisyonları bulunmaktadır.
• Dünyada en az 120 ülkede ulusal dernekler bulunmaktadır: Brezilya Esperanto Ligi, Alman Esperanto Derneği, Japon Esperanto Derneği, Esperanto-ABD ve Avustralya Esperanto Derneği dünyanın çeşitli ülkelerinde görülen örnekler arasında listelenebilir. Bu derneklerin amaçları genellikle ülkede Esperanto dilini ve kullanımını öğretmeye yardımcı olmaktır.
• Son olarak, gönüllülerin veya aktivistlerin dili öğrenmek veya Esperanto kültürü hakkında daha fazla bilgi edinmek için kurslar sunduğu yerel dernekler veya Esperanto kulüpleri vardır. Bu kuruluşlar aracılığıyla üniversitelerde veya okullarda Esperanto öğretimi gerçekleştirilir.

Ayrıca dünya çapında maneviyat, hobiler, bilim ile ilgilenen veya ortak çıkarları paylaşan Esperantistleri bir araya getiren tematik dernekler de bulunmaktadır.

46 ulusal bölümü olan Sennacieca Asocio Tutmonda (SAT) veya Dünya Esperanto Gençlik Örgütü (TEJO) gibi bir dizi küresel kuruluş da bulunmaktadır.

Dış ilişkiler

Esperanto Dünya Derneği bir hükûmet sistemi değildir; ancak dernek dünya çapında Esperanto'yu temsil etmektedir. Birleşmiş Milletler ve UNESCO'ya ek olarak, UEA'nın UNICEF ve Avrupa Konseyi ile danışma ilişkileri ve Amerikan Devletleri Örgütü ile genel işbirliği ilişkileri vardır. UEA, ISO Terminoloji Komitesi (ISO/TC 37) ile aktif bir bağlantı aracılığıyla Uluslararası Standardizasyon Örgütü (ISO) ile resmi olarak işbirliği yapmaktadır. Dernek, Avrupa Birliği ve diğer devletler arası ve uluslararası kuruluşlar ve konferanslar hakkında bilgi almak için etkinlikler sürdürmektedir. UEA, Avrupa Birliği içinde ve dışında dil ve kültür bilgisini teşvik etmek için üniversiteler ve dilbilim derneklerinden oluşan ortak bir forum olan Avrupa Dil Konseyi üyesidir. Ayrıca, 10 Mayıs 2011 tarihinde, UEA ve Uluslararası Terminoloji Bilgi Merkezi (Infoterm) bir İşbirliği Anlaşması imzaladı.

Politik hareketler

2003'te Avrupa-Demokrasi-Esperanto adlı bir Avrupa siyasi hareketi oluşturuldu. İçinde, tüzükleri ülkelere bağlı olan yerel dernekleri bir araya getiren bir Avrupa federasyonu bulunmaktadır. Hareketin çalışma dili Esperanto'dur. Amacı, "üye hakları demokrasisini kurmak için Avrupa Birliği'ne gerekli araçları sağlamak"tır. Uluslararası dil, sınır ötesi siyasi ve sosyal diyaloğu mümkün kılan ve halklar arasında barış ve anlayışa aktif olarak katkıda bulunan bir araçtır. İlk oylamadaki asıl fikir, Esperanto'nun varlığını ve kullanımını halka yaymaktı. Bununla birlikte, Fransa'da katılım istikrarlı bir şekilde artmıştır: 25067 (2004) 28944 (2009) ve 33115 (2014). Bu ülkede konuyu destekleyen bir dizi hareket bulunmaktadır: France Équité, Europe-Liberté ve Politicat.

Semboller

Ana madde: Esperanto sembolleri

Verda Flago .

Esperanto bayrağına Verda Flago (Yeşil Bayrak) denir. Bayrağı oluşturan ögeler şunlardır:

• resmi olarak 2:3 oranında dikdörtgen bir şekil.
• yeşil rengin umudu simgelediği bir yeşil alan. Herhangi bir "resmi" rengin seçildiğine dair hiçbir gösterge bulunmaz. Kullanılan yeşil renk farklı kaynaklarda farklılık gösterebilir, ancak 009900 en sık kullanılan renktir.
• beyaz rengin barış ve tarafsızlığı simgelediği, tam olarak dikdörtgenin yarısını kaplayan beyaz, kare bir kanton (üst çekme bölgesi).
• Kantonda, beş kıtayı simgeleyen Verda Stelo (Yeşil Yıldız) olarak bilinen yeşil beş köşeli yıldız.

Ulusal marşı, adı 1891'den beriL. L. Zamenhof tarafından yazılmış bir şiir olan "La Espero"dur. Marş genellikle 1909'da Félicien Menu de Ménil tarafından bestelenen zafer marşı ile birlikte söylenir.

Bayrak Esperanto hareketini temsil eder yıldönümü sembolü, dili dahili olarak temsil eder. Latin E harfi (Esperanto) ve Batı ile Doğu'nun birleşmesini simgeleyen Kiril Э harfini (Эсперанто) içerir. Yıldönümü sembolü tartışmalıydı ve bazı Esperantistler alaycı bir şekilde onu "karpuz" olarak adlandırmaktaydı.

Ek olarak, dilin başlatıcısı olan Ludwik Lejzer Zamenhof, sıklıkla bir sembol olarak kullanılır. Bazen, Amerikan Sam Amca'nın çizgi film enkarnasyonuna atıfta bulunarak, ona "Zam Amca" bile denmektedir.

Nüfus

Eğitim

KER sınavı sertifikası

Zamenhof'un Fundamento de Esperanto'su, Assimil-metotları ve BBC'nin Gondoland'daki Muzzy ve Pasporto al la tuta mondo gibi video metotları dahil olmak üzere ders kitaplarına ek olarak, çevrimiçi öğrenme için birçok kurs bulunmaktadır. Ayrıca, bazı üniversiteler Esperanto öğretir ve Yüksek Yabancı Dil eğitimi (Eötvös Loránd Üniversitesi), Avrupa Dilleri Ortak Çerçeve Programı (CEFR) uyarınca sertifikalar verir. Dünya çapında 1600'den fazla kişinin böyle bir sertifikası bulunmaktadır: bunlar 2014'te B1 seviyesinde 470, B2 seviyesinde 510 ve C1 seviyesinde 700 civarındadır. Uluslararası Esperanto Öğretmenleri Birliği (ILEI) de öğretmenler için öğrenme materyalleri yayınlamak için çalışmalar sürdürmektedir.

Esperanto Üniversitesi, 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Savaşla Yüzleşme, Bilgi Teknolojileri ve Astronomi gibi uzmanlıklar için Esperanto dilinde video konferanslar sunmaktadır. Internacia Kongresa Universitato (IKU) çerçevesinde Esperanto Dünya Kongresi sırasında kurslar da düzenlenmektedir. UEA, bu kurslar ile ilgili belgeleri web sitesine yükler.

Esperanto'da bilim üzerine de çalışmalar sürdürülmektedir. Örneğin, 1998'den beri Çekya ve Slovakya'da her yıl Kasım ayında Esperanto'nun Bilim ve Teknolojide Uygulama Konferansı (KAEST) gerçekleştirilmektedir. Kişisel girişimler de yaygındır: Matematik doktoru Ulrich Matthias, Doğrusal Cebirin temelleri hakkında bir belge hazırladı ve Amerikan Maine grubu (ABD) Python programlama dili>nin öğrenimi için bir rehber hazırladı.

Genel olarak, Esperanto, Almanca, Slovakça, Swahili, Wolof veya Toki Pona gibi diğer dillerin öğretilmesini amaçlayan bazı web sitelerinde lingua franca olarak kullanılır.

Medya

La Esperantisto'nun ortaya çıktığı 1889'dan beri ve kısa süre sonra dünyanın pek çok ülkesinde Esperanto'da diğer dergiler yayımlanmaya başladı. Bunlardan bazıları Esperanto derneklerinin (Esperanto, Sennaciulo ve Kontakto) bilgi medyasıdır. 2003 yılında piyasaya sürülen Libera Folio gibi çevrimiçi Esperanto dergileri, güncel gelişmelere ölçülü ve eleştirel bir şekilde ışık tutmayı amaçlayan Esperanto hareketinin bağımsız bir görünümünü sunmaya başladı. Dergilerin çoğu güncel olaylarla ilgilendi; bu tür dergilerden biri 60'tan fazla ülkede okunan Monato'dur. Dergideki makaleler, yerel durumları çok iyi bilen 40 ülkeden muhabirler tarafından yazılmaktadır. Diğer en popüler Esperanto gazeteleri La Ondo de Esperanto, Beletra Almanako, Literatura Foiro ve Heroldo de Esperanto'dur. Le Monde de l'espéranto, Espéranto-France gibi, hareketin ülkedeki gelişimi hakkında bilgi vermek için sıklıkla ulusal dernek dergileri de yayınlanır. Ayrıca Internacia Scienca Asocio Esperantista (ISAE) tarafından Scienca Revuo gibi bilimsel dergiler de yayımlanır.

Muzaiko, 2011'den beri Esperanto'da tüm gün boyunca uluslararası şarkı, röportaj ve güncel olay programları yayınlayan bir radyodur. Röportaj ve güncel olay programları podcast olarak indirilebilir. Muzaiko'nun yanı sıra, diğer bazı istasyonlar çeşitli konularda Esperanto dilinde bir saatlik yayın sunmaktadır: Radio Libertaire, Polskie Radio, Vatican Radio, Varsovia Vento, Radio Verda ve Kern.punkto.

İnternet

İnternetin yayılması, Esperanto konuşanlar arasında daha verimli iletişimi mümkün kıldı ve bu gelişme posta gibi daha yavaş medyanın yerini aldı. Facebook veya Google gibi yaygın olarak kullanılan web siteleri Esperanto arayüzü sunmaya başladı. 15 Aralık 2009'da, L. L. Zamenhof'un 150. doğum günü yıldönümü nedeniyle Google Esperanto bayrağı yapımı hakkında bir Doodle hazırladı. Twitter, Telegram, Reddit veya Ipernity gibi medya kuruluşları da bu topluluktaki önemli sayıda insanı barındırmaktadır. Ek olarak, WordPress ve YouTube gibi içerik sağlayıcıları da blog yazarlarının Esperanto dilinde yazmasına olanak tanır. Ofis paketi LibreOffice ve Mozilla Firefox tarayıcısı veya Scratch'i programlamakla ilgili eğitim programı gibi programların Esperanto sürümleri de mevcuttur. Ek olarak, Minecraft gibi çevrimiçi oyunlar eksiksiz Esperanto arayüzü sunar.

Anonim bir kripto para birimi olan Monero, adını Esperanto'daki "coin" kelimesinden almıştır ve resmi cüzdanı Esperanto dilinde mevcuttur. Aynısı, Android için tek açık kaynaklı cüzdan olan Monerujo için de geçerlidir.

Spor

Esperanto bir ülke olmamasına rağmen 2014 yılından beri var olan ve Esperanto Dünya Kongreleri sırasında maçlara katılan bir Esperanto futbol takımı (eo, es) bulunmaktadır. Takım, FIFA'nın değil, NF-Board'un bir parçasıdır ve 2014'te Ermeni asıllı Arjantin Topluluğu takımlarına ve 2015'te Batı Sahra takımına karşı müsabakalara katıldı.

Esperanto konuşanlar ve Esperantistler

Ana madde: Anadili Esperanto olanlar

Ayrıca bakınız: Esperanto Dünya Kongresi ve Uluslararası Gençlik Kongresi

Başlangıçta, Esperanto konuşanlar dili L. L. Zamenhof tarafından tanımlandığı şekliyle öğrendiler. 1905'te Fundamento de Esperanto ilk Esperanto ders kitabını, bir alıştırma kitabını ve evrensel bir sözlüğü bir araya getirdi.

"Esperantizmin özü hakkındaki Bildiri" (1905), Esperanto'yu konuşan ve kullanan herkes için "Esperantist" kelimesinin kullanımını tanımladı. "Esperantizm" uluslararası ve etnik gruplar arası bağlamlarda ana dillere ek olarak Esperanto'nun yaygın kullanımını teşvik eden bir hareket olarak tanımlandı. Esperantist kelimesi bu "esperantizm" (Esperanto hareketi) ile bağlantılı olduğundan ve -ist ve -izmler ideolojilerle bağlantılı olduğundan, günümüzde Esperanto konuşan birçok insan "Esperanto konuşmacısı" olarak adlandırılmayı tercih etmektedir.

Aylık La Ondo de Esperanto dergisi, 1998'den beri her yıl, yıl boyunca dilin yayılmasına önemli ölçüde katkıda bulunan 'Yılın Esperantisti'ni belirlemektedir.

Ekonomi

İşletmeler

Kitap hizmetleri olarak adlandırılan kitapların yayımlanması ve satılması ana pazardır ve çoğu zaman birçok Esperanto Derneğinin ilk harcamasıdır.. Bazı şirketler zaten meşhurdur: Örneğin 1990'dan beri popüler Esperanto müziklerini yayınlayan ve yapan Vinilkosmo. Esperanto dernekleri veya Esperanto toplantılarında iş teklifleri ve adaylar için Chuck Smith tarafından oluşturulan iş arama web sitesi Eklaboru gibi girişimler bulunmaktadır.

Para birimi

1907'de René de Saussure, spesmilo'yu ⟨₷⟩ uluslararası bir para birimi olarak önerdi. Bu para birimi Birinci Dünya Savaşı'ndan önce bir süre kullanımda kaldı.

1942'de stelo ("yıldız"; çoğulu steloj) adı verilen bir para birimi oluşturuldu. Bu para birimi Universala Ligo toplantılarında ve yıllık Evrensel Kongre gibi Esperanto ortamlarında kullanıldı. Yıllar geçtikçe yavaş yavaş kullanılamaz hale geldi ve 1990'larda Universala Ligo'nun resmi kapanışında kalan steloj paraları UEA'ya teslim edildi. Bunlar UEA'nın kitap hizmetinden hatıra olarak satın alınabilmektedir.

Günümüzde kullanılan steloj plastikten yapılmıştır, özellikle gençler arasında bir dizi toplantıda kullanılmaktadır. Para birimi, oranları hesaplayan, stoğu tutan ve çeşitli e-toplantılarda şubeler açan Stelaro tarafından belirlenir. Günümüzde 1 ★, 3 ★ ve 10 ★ stelo-coinleri bulunmaktadır. 31 Aralık 2014 itibarıyla Yıldız Kotasyonları [25] 1 EUR = 4.189 ★ idi.

Kültür

Mimari miras

Viyana'daki Esperantopark'ta L. L. Zamenhof'un büstü

L. L. Zamenhof'un ya da Esperanto'nun onuruna adlandırılan ve dünyanın birçok ülkesine dağılmış Zamenhof-Esperanto varlıkları (ZEO'lar) bulunmaktadır: Bunlar anıtları, caddeleri, yerler vb kapsamaktadır. ZEO'lar için kurulmuş olan bir UEA komitesi de mevcuttur.

Ek olarak, bazı ülkelerde Esperanto'ya adanmış alanlar da vardır: buluşma yerleri, atölyeler, seminerler, festivaller, Esperanto evleri. Bu yerler Esperantistler için cazibe merkezleri işlevi görmektedir. Bunlardan iki tanesi, Fransa'daki Grésilion Kalesi ve Viyana'daki (Avusturya) Planlı Diller Bölümü ve Esperanto Müzesi'dir.

Kültürel miras

Ana madde: Esperanto edebiyatı

Esperanto müzik

Esperanto edebi mirası, yapay olarak ortaya atılmış herhangi bir dilin en zengin ve en çeşitli olanıdır. 25.000'den fazla Esperanto kitabı (orijinaller ve çeviriler) ve düzenli olarak dağıtılan yüzden fazla Esperanto dergisi bulunmaktadır.

Esperanto yayınlanan bir dizi film de bulunmaktadır. Ayrıca, Esperanto'nun kendisi birçok filmde kullanıldı.

Kutlamalar

Esperanto konuşmacıları tarafından tanınan birçok resmi tatil, uluslararası olarak kutlanır ve BM veya UNESCO gibi diğer ülkelerde ve kuruluşlar tarafından da kabul edilmektedir. UEA tarafından 2010'dan beri uluslararası olarak gerçekleştirilen kutlamalar şunlardır:

Tarih	Ad	Anlam, amaç, yıldönümü
21 Şubat	Uluslararası Ana Dil Günü	Kültürel çeşitliliği ve çok dilliliği yaşatmak
Şubat ayının son haftası	Uluslararası Dostluk Haftası	Karşılıklı ilişkileri ve duyguyu güçlendirmek.
14 Nisan	Tüm Öncülerin Anma Günü	L. L. Zamenhof'un ölüm yıldönümü (1917).
26 Temmuz	Esperanto günü	Unua Libro'nun (1887) ortaya çıkışının yıldönümü.
21 Eylül	Uluslararası Barış Günü (BM)	Savaşmamak, savaşları durdurmak ve barış getirmek.
26 Eylül	Avrupa Diller Günü (Avrupa Konseyi)	Avrupa genelinde dil öğrenimine ilham vermek.
15 Aralık	Zamenhof Günü	L. L. Zamenhof'un doğum günü (1859). Esperanto kitaplarının olağan ticareti.

Kültürel etkinlikler

Orta Avrupa'da Esperanto toplantısına katılanların sayısı

Her yıl dünya çapında farklı konularda Esperanto konuşmacılarının gerçekleştirdiği birçok toplantı yapılmaktadır. Belirli bir konu hakkında aynı iradeyi paylaşan Esperanto konuşanları bu toplantılara aktif olarak katılırlar. Bu etkinliklerin en bilineni, UEA tarafından her yılın yaz aylarında bir hafta boyunca düzenlenen Evrensel Esperanto Kongresi'dir (İngiltere). Diğer etkinlikler şunları kapsar:

• Sennacieca Asocio Tutmonda tarafından her yıl düzenlenen SAT-Kongreso;
• Esperanto Uluslararası Gençlik Kongresi (IJK), TEJO'nun resmi yıllık kongresi;
• Internacia Infana Kongreseto (IIK), Evrensel Esperanto Kongresi ile aynı anda ve bu kongreye yakın bir zamanda 6 ila 16 yaş arası çocuklar için gerçekleştirilen kongre;
• Somera Esperanto-Studado (SES), Esperanto öğrenmeyi amaçlayan en büyük uluslararası Esperanto toplantısı.

Küresel ölçekte gerçekleştirilen bu toplantıların yanı sıra, Aralık ayının son günleri ve Ocak ayının ilk günlerinde gerçekleşen Yeni Yıl Buluşması (NR) veya Esperanto Gençlik Haftası (JES) gibi yerel etkinlikler de bulunmaktadır. Bu toplantılar son 20 yılda etkinliğini sürdürmektedir.

Dünya çapında pek çok Esperanto toplantıları gerçekleştirildiği için bunları listelemeyi ve paylaşmayı amaçlayan iki web sitesi kurulmuştur. Eventoj.hu bunları bir liste halinde ve tarihlerle listeler ve 1996 yılına kadar bir arşiv içerir. Esperant.io planlanan toplantıların yerlerinin yer aldığı bir dünya haritası sunar.

Ayrıca bakınız

• Evrensel Esperanto Derneği