İçeriğe atla

Biseksüellik

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Makale serilerinden
Biseksüellik
Cinsel kimlikler
Çalışmalar
Tutumlar ve Ayrımcılık
Topluluk
Listeler
Makale serilerinden
LGBT
Cinsel yönelim ve cinsiyet
Tarih
Kültür
Haklar
Sağlık
Toplumsal tutum
Önyargı / Şiddet
Akademik alanlar ve söylev

Biseksüellik, hem erkeklere hem de kadınlara[1][2][3] veya birden fazla cinsiyete yönelik romantik veya cinsel çekim ya da cinsel davranıştır.[4]

Biseksüellik terimi, esas olarak hem erkeklere hem de kadınlara[1][2][5] yönelik romantik veya cinsel duyguları belirtmek için insan çekimi bağlamında kullanılır ve kavram, heteroseksüellik, aseksüellik ve homoseksüellik ile birlikte cinsel yönelimin dört ana sınıflandırmasından biridir. Biseksüel bir kişilik, her iki cinsiyete de eşit derecede cinsel çekim duymak demek değildir; genel olarak, bir cinsiyete diğerine göre belirgin ama özel olmayan bir tercihi olan insanlar da kendilerini biseksüel olarak tanımlar.[6]

Bilim insanları cinsel yönelimin kesin nedenini bilmemekte ancak bunun genetik, hormonal ve çevresel etkilerin[7][8][9] karmaşık bir etkileşiminden kaynaklandığını teorize etmekte ve bunu bir seçim olarak görmemektedir.[7][8][10] Cinsel yönelimin nedenine ilişkin tek bir teori henüz yaygın bir destek kazanmamış olsa da, bilim insanları biyolojik temelli teorileri desteklemektedir.[7] Cinsel yönelimin sosyal olmayan, biyolojik nedenlerini destekleyen, sosyal olanlardan çok daha fazla kanıt vardır.[3][5][11]

Biseksüellik, yazılı tarih boyunca çeşitli insan toplumlarında[12] ve hayvanlar aleminin başka yerlerinde[13][14][15] gözlemlenmiştir. Bununla birlikte, biseksüellik terimi, hetero- ve homoseksüellik terimleri gibi, 19. yüzyılda ortaya çıkmıştır.[16]

Terminolojisi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kendini algılama[17] biseksüel kimliğin anahtarı olarak kabul edilmektedir. Her iki cinsiyetten kişilerle cinsel etkinlik içine giren biseksüel[18] sayısı hayli fazla olsa da,[19] bu kişilerin çoğu kendilerini biseksüel olarak tanımlamaz. Benzer şekilde, bazı insanlar da yalnızca bir cinsiyet ile cinsel ilişkiye girerler[20] veya hiç cinsel ilişkiye girmezler, ancak yine de kendilerini biseksüel olarak tanımlarlar. Bir kimsenin biseksüel olup olmadığını saptamaya yarayacak bir davranışsal "test" yoktur. Ancak gey ve diğer cinsel yönelimdeki eşcinsellerin bir bireyin biseksüel veya heteroseksüel olmasını anlamasına yaradığı varsayılan[21] gaydar kavramı vardır.

Cinsel yönelimi biseksüel olan kimsenin aynı anda hem bir erkekle hem de bir kadınla cinsel olarak ilgili olması gerekmez.[22] Bazı biseksüeller bu ya da diğer toplumsal cinsiyetle veya hiçbiriyle cinsel ilişkiye girmemişlerdir. Heteroseksüeller, gey erkekler ile lezbiyenler için geçerli olduğu üzere, cinsel çekim her arzu edildiğinde davranılmasını gerektirmez. Yine heteroseksüeller ve gey kişiler gibi, pek çok biseksüel de cinsel olarak yalnızca bir eşle olmayı seçebilir; uzun-dönemli, monogram ilişkileri olabilir. Diğer biseksüeller, aynı-cinsiyetten eşlere, üç-taraflı ilişkilere veya farklı toplumsal cinsiyetlerden olan birkaç eşli ilişkilere izin veren serbest evlilikler yapabilirler.

Kimlik

[değiştir | kaynağı değiştir]
Biseksüel Onur Bayrağı.

Biseksüel bireyin cinselliği ve cinsel yönelimi ile alakalı davranış ilkeleriyle, kendini ifade ediş işlevlerinden biri de cinsiyet kimliğidir. Yönelimi "biseksüellik" olan bireyin cinsel kimliği de biseksüeldir. Tarih boyunca biseksüel kimliğe ilişkin farklı yorumlar olmuş, bir takım kişiler yine eşcinsel genellemesine atıfla doğum öncesi hormonal etkiler nedeniyle veya doğum sırasında gerçekleşen etkiler nedeniyle heteroseksüel, eşcinsel veya "biseksüel" olarak doğulduğunu,[21] bu kimliklerin içsel ve değiştirilemez olduğunu söylemişlerdir. Cinsel yönelim ailesel veya toplumsal değerlerle ya da bireyin hürriyeti ile uyumlu sosyal hakları noktasında bilinçli seçimi sonucunda yaşandığı ve bu faktörlerin birbirlerini etkilediklerine inanılır. Yine bazı hekimler biseksüelliğin tıpkı eşcinsellik gibi çoğunlukla zor ve acı dolu[18] bir sürecin sonunda[23] oluşan bir durum olduğunu söylemişlerdir. Biyolojik ve kültürel etmenler her kişi için farklı olduğundan, ister biseksüel, isterse gey, lezbiyen, heteroseksüel veya aseksüel olsun herkesin cinselliği kişiseldir. Bu anlamda cinsel kimliğin oluşması, oturması ve sağlamlaşması kişinin hayatı boyunca devam eden bir süreçtir.

Yestergay

[değiştir | kaynağı değiştir]

Eşcinsel hayat tarzından vazgeçip yeniden karşı cinsle birlikte olmaya başlayan veya eşcinsel hayat tarzı sürdürmekle birlikte gizli gizli kadınlarla birlikte olan erkekleri tanımlamak için kullanılan[24] terimdir. İngilizce yesterday (Türkçe: dün) ve gey kelimelerinin birleştirilmesiyle oluşmuştur.

Demografisi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Bir aktör ve Amerikan seks sembolü olan Marlon Brando 1976 yılına ait bir röportajında biseksüel olduğunu açıklamıştır.[kaynak belirtilmeli]

2006 yılında[25] İstanbul'da 393 eşcinsel ve biseksüel birey üzerinde[25] Lambdaistanbul tarafından yapılan bir anket çalışmasına göre katılımcıların 212'si yani %54'ü[25] biseksüelliğin doyumsuz olduğunu[25] hiçbir zaman düşünmediklerini belirtirken, 45 kişi yani %11'i bunu geçmişte düşünmüş, 136 kişiye tekabül eden %35'i ise hala düşünmektedir.[26] Aynı ankete katılanların %40'ı yani 158'i biseksüelliğin kararsızlık olduğunu hiç düşünmemişken %21'i yani 81 kişi bunu geçmişte düşünmüş, 154 kişiye tekabül eden %39'u ise hala düşünmektedir.[27]

Yine AİDS biseksüel topluluk üzerinde önemli etkiler yapmıştır. Biseksüel erkekler, AIDS'in geylerden heteroseksüel nüfusa geçmesinden sorumlu tutulan kişiler olarak zorbalık[28] ve ayrımcılığa[29] uğramıştır. Ancak, AIDS'i barındıran virüsün insanlara bulaşma riski cinsel yönelimle değil, kişinin sosyal davranışıyla ilgilidir. Çünkü virüsü taşıyan biseksüel veya heteroseksüel bireyin bir başka bireyle cinsel ilişkisinden virüs, bir diğer bireye geçmektedir.[30] bedensel sıvıların; sperm, kan ve vajinal sıvının bulaşmasını içeren ilişkiler tehlikeli kabul edilmekte, biseksüeller, araştırma ve eğitim[31] arttırılması, daha iyi bakım ve AIDS'li ile AIDS riski taşıyan kişilere karşı yapılan[31] ayrımcılığın sona erdirilmesi talepleri çevresindeki AIDS'e karşı savaşımları çabasında, gey kişiler ve diğer etkilenen gruplarla bir araya gelmektedirler.[31]

Cinsellik hakkındaki çoğu çalışmanın heteroseksüellik veya eşcinsellik üstüne yoğunlaşması ve biseksüellik üzerine çok az çalışma yapılması nedeniyle ne kadar yaygın olduğu kesin olarak bilinmemekte, Alfred Kinsey tarafından 1940-1950'lerde yapılan araştırma, cinsel etkinlikleri ve ilgilerine dayanarak, kadınların %15-25 ve erkeklerinse %33-46 kadarının biseksüel olabileceğini ortaya koymuş, basmakalıp bir biseksüel görünüş veya davranış biçimi olmadığı için, biseksüellerin genellikle ya heteroseksüel ya da eşcinsel oldukları varsayılmıştır. Yine Kinsey toplumda heteroseksüel yaşantıya sahip evli erkeklerin, erkeklerle de cinsel ilişki kurduklarını söylemiş, 1940'lı yıllara ait bir yazısında;

"Erkekler, heteroseksüel ve eşcinsel olarak iki ayrı nüfus oluşturmazlar. Dünya keçiler ve koyunlar olarak ayrılamaz' ifadesi var."[32]
–New York Times, 2005.

demiştir. Yine Sigmund Freud, insanların doğal olarak biseksüel olduğunu iddia etmiştir. 19. yüzyılın ortalarından bu yana davranışçı bilim adamları, erkek ve kadınlardaki biseksüel çekim ve bunun cinsel kimlikteki gelişimi üzerine araştırmalarını sürdürmektedir.[32] Yine bseksüeller, hetoreksist toplum tarafından ayrımcılık veya zorbalığa uğramakta[33] yine eşcinsel topluluk ile birlikte veya bağımsız kendi topluluklarını oluşturmaya başlamışlardır.

Ayrımcılık

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Bifobi
Her yıl geleneksel olarak düzenlenen İstanbul Onur Haftası, etkinliklerinin son günü İstanbul Onur Yürüyüşünde "Biseksüeller Vardır" yazılı pankart, Taksim, İstanbul.

Tıpkı diğer eşcinsellere olduğu gibi[34] heteroseksist toplumlarda biseksüellere de cinsel kimlik ve yöneliminden dolayı şiddet ve ayrımcılık[35] uygulanmaktadır.[36] Zaman zaman basın-yayın ve medyada da bu ayrımcılıklar gerek üslup[36] gerekse görsel olarak gözlemlenebilmektedir. LGBT bireylere yapılan[37] homofobinin biseksüllere yapılan ayrımcılık[38] hususunda; bir koluda sık kullanılmasa da bifobi olarak adlandırılmaktır.

Biseksüel Görünürlük Günü

[değiştir | kaynağı değiştir]

Biseksüel insanların haklarına kavuşabilmesi, bifobinin önlenmesi ve biseksüel insanların görünürlüğünün artırılması amacıyla 1999'dan beri her yıl 23 Eylül günü Biseksüel Görünürlük Günü olarak kutlanmaktadır.

2016'da yapılan bir ankete göre LGBT topluluğunun %52'si biseksüellerden oluşmaktadır.[39] Buna rağmen 1500 kişi arasında yapılan ankette katılımcıların %15'inin biseksüelliği bir cinsel yönelim olarak görmediği belirtilmiştir.[40]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b "Sexual Orientation & Homosexuality". www.apa.org. American Psychological Association. 16 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2020. 
  2. ^ a b "Sexual Orientation". American Psychiatric Association. 26 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2012. 
  3. ^ a b Bailey, J. Michael; Vasey, Paul; Diamond, Lisa; Breedlove, S. Marc; Vilain, Eric; Epprecht, Marc (2016). "Sexual Orientation, Controversy, and Science". Psychological Science in the Public Interest. 17 (2): 45-101. doi:10.1177/1529100616637616 Özgürce erişilebilir. PMID 27113562. 11 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2021. 
  4. ^ "Understanding Bisexuality". American Psychological Association. 2019. 17 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2019. 
  5. ^ a b LeVay, Simon (2017). Gay, Straight, and the Reason Why: The Science of Sexual Orientation. Oxford University Press. ISBN 9780199752966. 22 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2021. 
  6. ^ Rosario, M.; Schrimshaw, E.; Hunter, J.; Braun, L. (2006). "Sexual identity development among lesbian, gay, and bisexual youths: Consistency and change over time". Journal of Sex Research. 43 (1): 46-58. doi:10.1080/00224490609552298. PMC 3215279 $2. PMID 16817067. 
  7. ^ a b c Frankowski BL; American Academy of Pediatrics Committee on Adolescence (June 2004). "Sexual orientation and adolescents". Pediatrics. 113 (6): 1827-32. doi:10.1542/peds.113.6.1827 Özgürce erişilebilir. PMID 15173519. 20 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2021. 
  8. ^ a b Lamanna, Mary Ann; Riedmann, Agnes; Stewart, Susan D (2014). Marriages, Families, and Relationships: Making Choices in a Diverse Society. Cengage Learning. s. 82. ISBN 978-1-305-17689-8. 30 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2016. The reason some individuals develop a gay sexual identity has not been definitively established  – nor do we yet understand the development of heterosexuality. The American Psychological Association (APA) takes the position that a variety of factors impact a person's sexuality. The most recent literature from the APA says that sexual orientation is not a choice that can be changed at will, and that sexual orientation is most likely the result of a complex interaction of environmental, cognitive and biological factors...is shaped at an early age...[and evidence suggests] biological, including genetic or inborn hormonal factors, play a significant role in a person's sexuality (American Psychological Association 2010). 
  9. ^ Gail Wiscarz Stuart (2014). Principles and Practice of Psychiatric Nursing. Elsevier Health Sciences. s. 502. ISBN 978-0-323-29412-6. 30 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2016. No conclusive evidence supports any one specific cause of homosexuality; however, most researchers agree that biological and social factors influence the development of sexual orientation. 
  10. ^ Gloria Kersey-Matusiak (2012). Delivering Culturally Competent Nursing Care. Springer Publishing Company. s. 169. ISBN 978-0-8261-9381-0. 30 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2016. Most health and mental health organizations do not view sexual orientation as a 'choice.' 
  11. ^ Balthazart, Jacques (2012). The Biology of Homosexuality. Oxford University Press. ISBN 9780199838820. 26 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2021. 
  12. ^ Crompton, Louis (2003). Homosexuality and Civilization. Cambridge, Massachusetts: Belknap Press. ISBN 978-0-674-01197-7. 
  13. ^ Bagemihl, Bruce (1999). Biological Exuberance: Animal Homosexuality and Natural Diversity. Londra: Profile Books, Ltd. ISBN 978-1-86197-182-1. 
  14. ^ Roughgarden, Joan (May 2004). Evolution's Rainbow: Diversity, Gender, and Sexuality in Nature and People. Berkeley, CA: University of California Press. ISBN 978-0-520-24073-5. 
  15. ^ Driscoll, Emily V. (July 2008). "Bisexual Species: Unorthodox Sex in the Animal Kingdom". Scientific American. 22 Kasım 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2015. 
  16. ^ Harper, Douglas (November 2001). "Bisexuality". Online Etymology Dictionary. 26 Ekim 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2007. 
  17. ^ 7.Bilgilendirme Dosyası Basın Bülteni; Gençlik ve Cinsellik (PDF). CETAD. 8 Mayıs 2007. 29 Ekim 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2013. 
  18. ^ a b Doç. Dr. Ayten Erdoğan (29 Ocak 2009). Pedofili: Klinik Özellikleri, Nedenleri ve Tedavisi (PDF). Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi AD. 29 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Ekim 2013. 
  19. ^ Doç. Dr. Şükran Köse (8 Mayıs 2007). HIV İnfeksiyonunda Gastrointestinal Sistem Tutulumu ve Tedavi Yaklaşımı (PDF). S. B. Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi. 29 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Ekim 2013. 
  20. ^ Yurtdışı İşleri Konseyi toplantısı (24 Haziran 2013). "Guıdelıes to Promote Ad Protect The Enjoymet of All Human Rights By Lesbıan, Gay, Bisexual, Trasgender And Intersex (LGBTI) Persos" (PDF). Avrupa Konseyi. 31 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Ekim 2013.  (İngilizce)
  21. ^ a b Ayşe Arman (20 Nisan 2013). "Biseksüellik, gay'ler için en büyük maske". Hürriyet. 29 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2013. 
  22. ^ Orwin, GH (1977) "Ergenlik çağındaki çocuğunuzu anlama yolları"
  23. ^ "Eşcinsellik doğuştan mı yoksa yetiştirilmeyle mi alakalı?". medyafaresi. 3 Eylül 2009. 29 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2013. 
  24. ^ Yeşim Çobankent (31 Ocak 2010). "Eski lezbiyenler hasbian oldu sırada yestergay'ler var". Hürriyet. 29 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2013. 
  25. ^ a b c d Yener Bayram (25 Mayıs 2006). "Ötekileştirilen eşcinsel ve biseksüeller". Radikal. 29 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2013. 
  26. ^ Umut Şah. Eşcinselliğe, Biseksüelliğe ve Transseksüelliğe İlişkin Tanımlamaların Homofobi ve LGBT Bireylerle Tanışıklık Düzeyi ile İlişkisi. İstanbul Arel Üniversitesi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2013. [ölü/kırık bağlantı]
  27. ^ Bir Alan Araştırması: Eşcinsel ve Biseksüellerin Sorunları. Ne Yanlış, Ne de Yalnızız!. İstanbul: Lambdaistanbul. Mart 2006. s. 61. 
  28. ^ Emir Birant, Barış Sulu (Ocak 2009). LGBTT Bireylerin İnsan Hakları Raporu. Kaos GL. 8 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2013. 
  29. ^ "Biseksüellik Nedir?". Doktor Nevra. 17 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2013. 
  30. ^ Dr. Aygen Tümer. "HIV/AIDS Epidemiyolojisi ve Korunma" (PDF). Hacettepe Üniversitesi HIV/AIDS Tedavi ve Araştırma Merkezi. 1 Mart 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2013. 
  31. ^ a b c Avrupa Konseyi Belgeler ve Yayınlar Üretim Bölümü (Eylül 2011). "Avrupa'da cinsel yönelim ve cinsiyet kimliğine dayalı ayrımcılık" (PDF). Avrupa Konseyi. 1 Mart 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2013. 
  32. ^ a b New York Times (9 Temmuz 2005). "Biseksüellik hikâye mi?". Radikal. 24 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2013. 
  33. ^ "Çoklu Aidiyet ve Çoklu Ayrımcılık Ne Demektir?" (PDF). LesMigraS – Lezbiyen Danışmanlık Merkezi’nin Ayrımcılıkla ve Şiddetle Mücadele Bölümü. 8 Ekim 2012. 24 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Ekim 2013. 
  34. ^ "Türkiye LGBT bireylere yönelik ayrımcılığa karşı harekete geçmeli". Uluslararası Af Örgütü. 21 Haziran 2011. 29 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2013. 
  35. ^ İşyerinde ayrımcılık: Artık sona erdi (PDF). Stonewall. 29 Ekim 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2013. 
  36. ^ a b Özlem Doruk (Mart 2013). Disiplin Toplumu ve Haber Söylemi: Gökkuşağı Derneği'nce Yapılması Planlanan Yürüyüşün Engellenmesine İlişkin Haberlerin Çözümlenmesi (PDF). Gümüşhane Üniversitesi. 29 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Ekim 2013. 
  37. ^ "Şiddete Karşı Uçan Ekip" (PDF). MOVISIE. Haziran 2012. 29 Ekim 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2013. 
  38. ^ "Lezbiyen, gey, biseksüel ve trans bireylere yönelik ayrımcılığa son verin". Uluslararası Af Örgütü. 20 Haziran 2011. 31 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2013. 
  39. ^ "GLAAD releases new guide for reporting on bisexual community". GLAAD (İngilizce). 8 Nisan 2016. 14 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2020. 
  40. ^ "Considerable gender, racial and sexuality differences in attitudes toward bisexuality". EurekAlert! (İngilizce). 8 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2020. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Vikipedi'nin kardeş projelerinden
Biseksüellik
hakkında daha fazla bilgi edinin
Vikisözlük'te ara Vikisözlük'te tanımlar
Commons'ta ara Commons'ta dosyalar
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Biseksüellik&oldid=34166550" sayfasından alınmıştır