Aksu, Tortum
| Aksu | |
|---|---|
 Mahallenin haritadaki yeri | |
 Erzurum'un Türkiye'deki konumu | |
  Aksu Aksu'nun Erzurum 'daki konumu | |
Koordinatlar: 40°24′27″N 41°33′27″E / 40.4075°K 41.5575°D | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Erzurum |
| İlçe | Tortum |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[1] İhtiyar heyeti[1] |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 1,39 km² |
| Rakım | 2044 m |
| Nüfus | 237 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | 25 |
| Posta kodu | 25430 |
Aksu, Erzurum ilinin Tortum ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Aksu'nun eski adı Ahbisor ya da Ahpisor'dur. Nitekim bu yerleşim 1574 tarihli Osmanlı mufassal defterinde bu şekilde kaydedilmiştir. Bu yer adı Gürcüce kaynaklarda Ahbisori (ახბისორი) olarak geçer.[6]
Ahbisor köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Tao'da yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Bugünkü köyün sınırlar içinde yer alan eski kilise kalıntısı da buranın eski bir yerleşim alanı olduğunu göstermektedir.[7]
Ahbisor köyü, 1574 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre Tortum sancağına bağlı Tortum nahiyesinin köylerinden biriydi. Köy boşalmış olarak kaydedilmiştir. Köyün sonradan yeniden meskun hale geldiği 1835 tarihli nüfus defterinden anlaşılmaktadır. Bu sırada Erzurum vilayetinin Tortum kazasına bağlı olan köydeki 36 hanede 180 erkek kaydedilmiştir. Erkek sayısı kadar kadın eklenince Ahbisor köyünün nüfusunun yaklaşık 360 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[8]
Ahbisor köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde "Ahisor" (اخیصور) şeklinde kaydedilmiştir. Bu sırada bu yerleşim Erzurum vilayetinin Tortum kazasının merkez nahiyesine bağlı köylerden biriydi.[9] Bu yerleşim 1940 genel nüfus sayımında aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 651 kişiden oluşuyordu.[10] Ahbisor veya Ahpisor Türkçe olmadığı için köyün adı 1950'lerin ilk yarısında Aksu olarak değiştirilmiştir. 1965 genel nüfus sayımına göre Aksu köyünde 959 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde 217 kişi okuma yazma biliyordu.[11]
1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum’da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. Bu köy de Tortum Belediyesi’nin bir mahallesi olmuştur.[12]
Aksu köyünün 3 kilometre doğusunda eski bir kilisenin kalıntıları tespit edilmiştir. Büyükçe tek nefli bir yapı olan bu kilisenin kuzeybatı duvarı görece sağlam halde günümüze ulaşmıştır. Diğer duvarlar büyük ölçüde yıkılmış ve parçalanmıştır. Kilisenin dolgu duvar tekniğiyle inşa edilip duvarların kesme taşlarla kaplı olduğu kalıntılardan anlaşılmaktadır.[7]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Mahalle, Erzurum il merkezine 70 km, Tortum ilçe merkezine 18 km uzaklıktadır.[13] Mahalle, Tortum'un kuzeyinde olup olup, D.062 numaralı Erzurum-Ardahan (Tortum-Oltu) devlet yolu kenarındadır.[14]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 237[2] |
| 2021 | 253[2] |
| 2020 | 249[2] |
| 2019 | 246[2] |
| 2018 | 234[2] |
| 2017 | 217[2] |
| 2016 | 227[2] |
| 2015 | 238[2] |
| 2014 | 260[2] |
| 2013 | 265[2] |
| 2012 | 277[3] |
| 2011 | 286[3] |
| 2010 | 304[3] |
| 2009 | 314[3] |
| 2008 | 308[3] |
| 2007 | 298[3] |
| 2000 | 358[3] |
| 1990 | 769[15] |
| 1985 | 877[16] |
| 1965 | 959[17] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ a b c d e f g h i j k "Erzurum Tortum Aksu Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 14 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ a b c d e f g h "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Erzurum Tortum'un Mahalleleri". AtlasBig. 1 Ocak 1970. 27 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2024.
- ^ "Aksu, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 30 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 92. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ a b 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 197 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 92, 96. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 234.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 251.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 263.
- ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ "Aksu Mahallesi". YerelNet.org.tr. 3 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ "Aksu". Aksu. 25 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.