Kaleboynu, Tortum
| Kaleboynu | |
|---|---|
 | |
 Erzurum'un Türkiye'deki konumu | |
  Kaleboynu Kaleboynu'nun Erzurum 'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Erzurum |
| İlçe | Tortum |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 2172 m |
| Nüfus | |
| • Toplam | 148 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | 25 |
| Posta kodu | 25430 |
Kaleboynu, Erzurum ilinin Tortum ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaleboynu'nun eski adı Çağirnesi'dir. 1574 tarihli Osmanlı mufassal defteri ile 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Çağirnes (چاغرنیس) şeklinde geçer.[4][5] Bu yer adı daha sonra Çarnesi (ჩარნესი) ve Çarnis'e dönüşmüştür.[6][7]
Yerleşim, Orta Çağ'da Gürcistan'ın bir parçası olan Tao bölgesinde yer almıştır. Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Çağirnesi Kalesi ve Çağirnesi Kilisesi de buranın eski bir yerleşim olduğunu göstermektedir.[6][7]
Yerleşim, 1574 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterine göre, Tortum sancağının Ahçirik nahiyesinin köylerinden biriydi. Bu tarihte köyün nüfusu 38 Hristiyan haneden oluşuyordu. 1835 tarihli Osmanlı nüfus defterinde "Cakiris" veya "Cagaris" şeklinde yazılmış olan köyün nüfusu 11 haneye düşmüştü. Sadece erkek nüfusunun tespit edildiği bu tarihte köyde 46 erkek yazılmıştır. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyün toplam nüfusunun yaklaşık 92 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[8][9]
Yerleşim, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Çağirnes (چاغرنیس) şeklinde geçer. Bu tarihte köy Erzurum vilayetinin Tortum kazasının Azort nahiyesine bağlıydı.[5] 1940 genel nüfus sayımında "Çarnes" olarak geçen köy, bu tarihte Kisha nahiyesine bağlanmıştı ve nüfusu 305 kişiden oluşuyordu.[10] Çağirnesi veya Çarnes Türkçe olmadığı için köyün adı 1950'lerin ilk yarısında Kalecik olarak değiştirilmiştir. Bir süre sonra köye Kaleboynu adı verilmiştir. 1965 genel nüfus sayımında Kaleboynu köyünün nüfusu 406 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 82 kişi okuma yazma biliyordu.[11]
1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum’da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm köylerin tüzel kişiliği kaldırılmış, yeni mahalle düzenlemelerine gidilmiştir. Şenyurt Beldesi'nin 8 mahallesinden 5'i 2012 sonrası Şenyurt Mahallesi bünyesinde kalmıştır. Diğer 3 mahalle (Cihanlı, Derekapı, Deveboynu) de Tortum Belediyesi’nin birer mahallesi olmuştur.[12]
Yerleşim tarihsel yapılar açısından köklü bir geçmişe sahiptir. Köyün 700 metre batısında yer alan Çağirnesi Kalesi önemli bir savunma merkeziydi. Kaleye ait bir kilise bulunuyordu ve bu kilisenin alt katı mezar odasıydı. Ayrıca kalenin dışında bulunan küçük bir kilise bugüne büyük ölçüde sağlam ulaşmıştır. Köyün kuzeyindeki yamaçta bulunan Çağirnesi Kilisesi ise, günümüzde samanlık olarak kullanılmaktadır.[7][13][14]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Mahalle, Erzurum il merkezine 91 km, Tortum ilçe merkezine 39 km uzaklıktadır.[15] Mahalle, Tortum'un kuzeybatısında olup, 
numaralı Artvin-Erzurum (Uzundere-Tortum) devlet yoluna Cihanlı ve Şenyurt mahalleleri üzerinden, Derekapı'da 17,2 km.lik bir köy yoluyla ulaşmaktadır.[16]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 148[1] |
| 2021 | 148[1] |
| 2020 | 192[1] |
| 2019 | 234[1] |
| 2018 | 180[1] |
| 2017 | 203[1] |
| 2012 | 225[2] |
| 2011 | 238[2] |
| 2010 | 265[2] |
| 2009 | 252[2] |
| 2008 | 252[2] |
| 2007 | 262[2] |
| 2000 | 290[2] |
| 1990 | 356[17] |
| 1985 | 379[18] |
| 1965 | 406[19] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e f g "Erzurum Tortum Kaleboynu Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 14 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ a b c d e f g h "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Kaleboynu, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 24 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 93. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 235.
- ^ a b 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 168. 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ a b c Fahriye Bayram - Turgay Yazar, "Artvin, Ardahan, Erzurum İli ve İlçelerinde Ortaçağ Gürcü Mimarisi Yüzey Araştırması-2011", 30. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Çorum, 2012, 2. Cilt, s. 321-336. 9 Kasım 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-975-17-3246-0
- ^ Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 93, 95. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ "Yunus Özger, "XIX. Yüzyılda Tortum'un Nüfus Durumu", Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2006, Sayı: 2, s. 113-128". 18 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2023.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1944, s. 252.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 263.
- ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 166, 168. 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ Tao-Klarceti? Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი: ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 285, ISBN 978-9941-478-17-8.
- ^ "Kaleboynu Mahallesi". YerelNet.org.tr. 4 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ "Kaleboynu to Derekapı". Kaleboynu to Derekapı. 28 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.