1. Makabeler

Makabeler'in Birinci Kitabı, milattan önce 2. yüzyılın sonlarına doğru Haşmonayim Hanedanı yönetimindeki bağımsız bir krallıkta Yahudi bir yazar tarafından İbranice yazılmıştır. İbranice orijinali kayıptır ve gerçeğe en yakın versiyonu Grekçeye çevrilmiş hâli Septuaginta'dadır.

Kitap Katolik, Ortodoks ve Kıpti kiliselerince kanonik olarak kabul edilse de, Protestan gruplar tarafından kabul edilmez. Kimi Protestan, kitabı apokrif sayar. Günümüz Yahudiliğinde, kitap büyük bir tarihsel ilgi alanıdır, ancak resmi bir dini durumu yoktur.

İsim[değiştir | kaynağı değiştir]

Makabe ismi, İbranice "çekiç" manasına gelmektedir. İsim Mattathias'ın üçüncü oğlu ve ilk ayaklanmanın lideri olan Judas'tan geliyor olabilir. Komutan Judas Maccabeus'un saldırılarının "çekiç-gibi" olduğu söylenir. İsmin kökeni konusunda bir düşünce de, Makabe kelimesinin Aramice maqqaba (modern İbranicede makebet) sözcüğünden gelmiş olabileceğidir. Maqqaba, "çekiç" ya da "balyoz" anlamındadır. "Makabe" ismi ayrıca Eski Ahit'in Mısırdan Çıkış 15:11 bölümündeki "Var mı senin gibisi ilahlar arasında, ya RAB?" cümlesinin İbranice karşılığının "מי כמוכה באלים יהוה" baş harflerinden türetilmiştir. (Mem, Kaf, Bet, Yud)

İçerik[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu kitap, Yahudiler ile Helen yöneticiler arasındaki uzun süreli çatışmayı, üç Makabeli kardeş Judas, Yonatan ve Simon'un Yahudi halkını Selevkos egemenliğinden kurtarmak için verdikleri kahramanca mücadeleyi anlatır. Kitap, Simon'un öldürülmesine kadar (MÖ 175-135) Haşmonayim Hanedanının yükselişini bir dizi bireysel öykü şeklinde anlatır.

Anlatının merkezinde, Kudüs Tapınağı aristokrasisinin Helen yanlısı bir kesiminin, Suriyeli hükümdar IV. Antiohos Epifanis'in desteğiyle, kendi iktidarlarını sağlamlaştırmak için Tevrat'ı bir anayasa olarak geçersiz kılarak Yahudi Tapınak devletini Helenistik bir polis'e dönüştürme girişimi yer alır. Birinci Makabeler, aristokrasideki bir azınlığın başlattığı bu girişimi genel bir dini zulüm olarak sunar ve aynı zamanda Haşmonayim'lerin hedeflerini tüm Yahudi ulusun hedefleriyle bir tutar. Propagandacı tarih anlatısının yazarı, karışıklıkların asıl başlangıç noktasını, yurttaşlarının bir kısmının, dini ve kültürel erozyonun tehdit edici bir işareti olarak anladığı ve bu nedenle yasadışı olarak damgaladığı yaygın asimilasyon çabalarında görür (bkz. 1:11). Askeri ve diplomatik olayların Haşmonayim'lerin lehine olan anlatımında, Makabeli kardeşlerin Helenistik karşıtı bir toparlanma hareketi oluşturmayı nasıl başardıklarını göstermek ister.