İoannis (aziz)
| Aziz Şamlı İoannis Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός (Yunanca) Ioannes Damascenus (Latince) يوحنا الدمشقي (Arapça) | |
|---|---|
.gif) Arap ikonasında Şamlı Yuhanna | |
| Kilise ileri geleni | |
| Doğum | c. 675 ya da 676 Şam, Bilad'üş-Şam, Emevîler Hilâfeti |
| Ölüm | 4 Aralık 749 Mar Saba, Kudüs, Bilad'üş-Şam, Emevîler Hilâfeti |
| Yortu | 4 Aralık 27 Mart (Genel Roma Takvimi 1890-1969) |
| Simge | Kopmuş el, ikona |
| Koruyucu aziz | Eczacılar, ikona ressamları, ilahiyat öğrencileri |
| Şamlı Yuhanna | |
|---|---|
 Şamlı Yuhanna | |
| Tam adı | يوحنا الدمشقي |
| Çağı | Orta Çağ felsefesi |
| Okulu | Aristotelesçilik[1] Yeni Platonculuk[2] Hristiyan felsefesi |
| İlgi alanları | Hukuk, ilahiyat, felsefe, İslam eleştirisi, geometri, Meryem Ana bilgisi, aritmetik, astronomi ve müzik |
| Önemli fikirleri | İkona, Meryem'in ölümü ve göğe çıkışı, Theotokos, Meryem'in ebedi bekâreti |
Şamlı İoannis veya Şamlı Yuhanna[3][4] (Grekçe: Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, İoannis o Damaskinos; Yunanca telaffuz: [ioˈanis o ðamasciˈnos]; Latince: Ioannes Damascenus), Doğu dünyasında tanınan adıyla Yuhannâ ed-Dımaşkî (Arapça: يوحنّا الدمشقي; ALA-LC: Yūḥannā ad-Dimashqī) (Şam, 675/676 – Mar Saba, Kudüs, 4 Aralık 749),[5] Suriyeli Hristiyan aziz, teolog, Kilise Babası ve Kilise Doktoru.
Şamlı Yuhanna, Bizans döneminin en büyük teologlarından biri olarak kabul edilir.[6] Yortusu Katolik ve Ortodoks Kiliselerinde aynı günde, öldüğü gün olan 4 Aralık’tadır.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Şamlı Yuhanna, 7.yy’da Şam’da varlıklı bir Süryani Hristiyan ailesinde doğmuştur. Büyükbabası, Mansur, bölgede İmparator Heraklius için vergi toplayıcılığı yapmaktaydı. 635 yılında şehir Müslüman Araplar tarafından ele geçirildiğinde birçok diğer Hristiyan memur gibi o da yeni yönetimde görevini korumuştur. Yuhanna, Kudüs’te bir keşiş olmadan önce Emevîler Hilâfeti’nin sarayında kıdemli bir memur olarak çalışmıştır.
Eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Muhtemelen Arapça ve Süryaniceye hakim olmasına rağmen, eserlerini Yunanca yazmıştır. Kendisine atfedilen 150’ye yakın eser vardır. Teoloji, ahlak, riyazet ile ilgili eserler yazmıştır. Vaazlar ve çok şiirler de bırakmıştır.
Edirne'nin Uzunköprü ilçesinde, 1875 yılında yapılan ve ismini taşıyan bir kilise bulunmaktadır.
Dogmatik kitapları
[değiştir | kaynağı değiştir]743’te yazdığı Bilginin Kaynağı, başyapıtıdır. Dogmatik bir eser olup üç bölüme ayrılmıştır:
- “Felsefi Bölümler” çoğunlukla “Diyalektik” olarak da bilinirler. Çoğunlukla mantık ile ilgilidir, temel amacı okuyucuyu kitabın geri kalanına hazırlamak içindir.
- “Sapkınlıklar” bölümünde İslam birkaç sayfada bir Hristiyan sapkınlığı olarak yer almaktadır. İslam hakkında Hristiyan yazınındaki ilk kaynaklardan birisidir.
- “Ortodoks inancının tam anlatımı” Kilise Babaları’nın dogmatik yazılarının bir sentezidir (Özellikle de; İskenderiyeli Athanasius, Nazianzlı Gregorius, Kayserili Basilius, Nissalı Gregorius, Altın Ağızlı Yuhanna, Salamisli Epifanes, İskenderiyeli Kiril, Büyük Leo, Bizanslı Leonce, Areopagiteli Diyonisyus ve İtirafçı Maksimus). Kitabın üçüncü bölümü Yunan teolojisinin bir sentezidir. Bu bölüm Doğu kiliselerini büyük oranda etkilemiştir.
İnanç savunması kitapları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Kutsal resimleri kötüleyenlere karşı üç inceleme (İkonların savunası olarak da bilinir). İkonaların sunulması ve hürmet gösterilmesini yasaklayan İmparator III. Leo’ya verilen ilk cevaplardan birisidir.
- Yakubîlere Karşı
- Nestoryanlara Karşı
- Maniheizm ile Diyalog
Münzevilik ve yorumlama kitapları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Kutsal Oruç Üzerine
- Kötülüğün Sekiz Ruhu
- Erdemler ve Kusurlar
- Pavlus’un Mektupları Üzerine Notlar
Bu incelemeler manastırdakiler için yazılmıştır.
Meryem üzerine
[değiştir | kaynağı değiştir]Kendisinin dört söylevinin Bakire Meryem üzerine olması, döneminde de Meryem’e sıkı bir adanmanın olduğunun kanıtıdır.
Teolojisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Bizans İmparatorluğu'nda 8. yüzyılda gerçekleşen ilk ikonoklazm döneminde ikona kültünün savunucusu olarak çağının en önemli Hristiyan din bilginlerinden biri olarak öne çıkmış, yazdığı eserler ile ikona taraftarı teolojik argümanlara önemli katkılarda bulunmuştur.[7][8]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ "On the Aristotelian Heritage of John of Damascus Joseph Koterski, S .J" (PDF). 31 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Ağustos 2019.
- ^ "Byzantine Empire The age of Iconoclasm: 717–867 in www.britannica.com". 31 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2019.
- ^ New Catholic Encyclopedia - Second Edition (İngilizce). Thomson and Gale. 2003. ss. 951-953 Cilt 7 ISBN 0-7876-4011-5.
- ^ Ferguson, Everett (1998). Encyclopedia of Early Christianity – Second Edition (İngilizce). Garland Publising INC. ss. 625-626 ISBN 0-8153-3319-6.
- ^ Barker 2005, s. 99.
- ^ Hıristiyanlık Tarihi. Yeni Yaşam Yayınları. 2004. s. 179. ISBN 975 8318 86 1.
- ^ Ostrogorsky 2015, s. 152.
- ^ Gregory 2008, s. 185.
- Genel
- Barker, Ernest (1995), Bizans Toplumsal ve Siyasal Düşünüşü, Mete Tunçay, çev. (2 bas.), İstanbul: İmge Kitabevi Yayınları, ISBN 9755331344
- Gregory, Timothy (2008), Bizans Tarihi, Esra Ermert, çev., İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, ISBN 9789750815072
- Ostrogorsky, Georg (2015), Bizans Devleti Tarihi, Fikret Işıltan, çev. (8 bas.), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, ISBN 9789751603487
- Katolik azizler
- 676 doğumlular
- 749'da ölenler
- 7. yüzyıl müzisyenleri
- 8. yüzyıl müzisyenleri
- Kilise Babaları
- Şam doğumlular
- Bizanslı besteciler
- Bizanslı ilahiyatçılar
- 9. yüzyıl Hristiyan aziz ve azizeleri
- Arap Hristiyanlar
- Hristiyan Antignostisizm
- Bizans ikonoklazmı
- İslam eleştirmenleri
- Hristiyan aziz ve azizeleri
- Doğu Ortodoks aziz ve azizeler
- Katolik aziz ve azizeleri
- Hristiyan ilahiyatçılar
- 7. yüzyılda Araplar
- 7. yüzyıl Bizans yazarları
- 8. yüzyılda Araplar
- 8. yüzyıl Hristiyan aziz ve azizeleri
- 8. yüzyıl filozofları
- Anglikan azizler
- Bizanslı filozoflar
- Bizanslı aziz ve azizeler
- Hristiyan apolojistler
- Kilise doktorları
- Yeni Platoncu filozoflar