Tengrici hareketlerin listesi

Türk - Moğol etnik dini olan Tengrizm, hem eski halk geleneklerini hem de eski yerel inançları yeniden inşa etmeye çalışan neo-Tengrist hareketleri içerebilir.

Hareketler, kuruluş yıllarına göre etnik kökenlerine göre dağıtılır.

Liste[değiştir | kaynağı değiştir]

Altay, Kumandin ve Teleüt

Altay şamanizmi
- Agaru Sang (Altayca: Агару Саҥ — Kutsal Sunak) (1996)^[1]^[2]
  - Chemalsky bölgesinin Altay merkezi (Rusça: "Алтайский центр" Чемальского района ) (1999)^[3]^[4]
Burhanizm /Ak Cang (Altay: Ак Јаҥ) (1904)^[5]
- Altay İnancı (Altay: Алтай-Jаҥ)^[4]
  - Sakral Altay kamu ekoloji kuruluşu (Rusça: Общественная экологическая организация "Сакральный Алтай") (2016)^[4]^[6]
- Altay İnancı Beyaz İnanç (Altay: Алтай-Јаҥ Ак Јаҥ (Јаҥы Алтай)) (2004)^[4]^[7]^[6]
- Ruh Ekolojisi Okulu "Tengri" (Rusça: Школа экологии души "Тенгри") (1995)^[1]^[8]
- Ruhani ve Sağlık merkezi "Ak Sanaa" (Rusça: Духовно-оздоровительный центр "Ак санаа")^[9]^[6]
- Türklerin manevi merkezi "Kin Altay" (Rusça: Духовный центр тюрков "Кин Алтай") (2005)^[4]^[6]
- Tengricilik—İlahi İnanç (Rusça: Тенгрианство — Небесная Вера) (2010)^[6]

Azeri ve Kaşkay
Başkurt
Bao'an
Buryat ve Soyot

Buryat halk dini ruhani merkezi "BƟƟ Murgel" (Rusça: Духовный центр бурятской народной религии "БƟƟ мургэл") (1991)^[10]
Buryat Şamanları derneği "BƟƟ Murgel" (Rusça: Ассоциация шаманов Бурятии "БƟƟ мургэл") (1991)^[10]
Baykal bölgesinin Şaman toplulukları Konseyi (Rusça: Совет шаманских общин Прибайкалья) (2008)^[7]
Şamanların din örgütü "Tengeri" (Rusça: Религиозная организация шаманов "Тэнгэри") (2003)^[11]^[7]

Çulım
Çuvaş

Vattisen Yaly (Çuvaşça: Ваттисен йӑли)^[12]
- Çuvaş Ulusal Kongresi (Çuvaş: Чӑваш наци конгресӗ) (1989–1992)^[13]
- Çuvaş Geleneksel İnanç Örgütü "Tura" (Rusça: Организация традиционной веры чувашей "Тура") (1995)^[14]^[7]
- Çuvaş Ulusal Kültürünü Destekleme Fonu "Sawar" (Çuvaş: "Сӑвар" чӑваш наци культурин аталану фонд) (2012)^[7]

Kırım Tatarı

Tengri Cemiyeti^[7]

Daur

Daur şamanizmi^[15]

Dolgan
Donşian
Duhan

Duhan şamanizmi^[16]

Gagavuz
Hamnigan
Kalmık

Modern Oirat Kültürünü Geliştirme Merkezi "Tengrin Uidl" (Samanyolu) Kalmık kamu kuruluşu (Rusça: Калмыцкая общественная организация "Центр развития современной ойратской культуры "Тенгрин уйдл" (Млечный путь)") (2010)^[7]

Kangjia
Karaçay ve Balkar
Karay
Karakalpak
Kazak

Kağanlık (Kazakça: Қағанат)
Büyük Bozkır Dünyası halk derneği (Dalaruh) (Kazakça: Ұлы Дала Әлемі (Даларух); Rusça: Мир Великой Степи (Даларух))

Hakaslar

Hakas Miras Merkezi—Hakas Şamanizmi Geleneksel Din Derneği "Ah-Chayan" (Rusça: Центр хакасского наследия — общество традиционной религии хакасского шаманизма "Ах-Чая) ") (1994)^[17]
Hakas halkının geleneksel dini "İzıh" (Rusça: Общество традиционной религии хакасского народа "Изых")^[17]
Geleneksel din topluluğu "Han Tigir" (Rusça: Общество традиционной религии "Хан Тигир")^[17]

Halaç
Hatso
Horasan Türkü
Hoton
Kırımçak

Kırımçaklar Derneği "Krymchahlar" (Krymchak: Kърымчахлар) (1989)^[7]

Kumuk
Kırgız ve Fuyu Kırgız

Aigine (Kırgızca: Айгине)^[18]
Alty Yurt (Kırgız: Алты Юрт)^[18]
Manas Ordo (Kırgızca: Манас Ордо)^[18]
Tengir Ordo (Kırgız: Теңир Ордо) (2005)^[19]^[20]
Tengirçilik (Kırgızca: Теңирчилик)^[18]

Moğul
Moğol

Moğol Şamanizmi / Tengerizm (Moğolca: Бөө мөргөл/Тэнгэризм)^[21]^[22]^[23]
- Cennetin Hançeri^[24]
- Moğol Şamanları Derneği (Golomt Tuv)^[24]^[25]
  - Tengerizm Çemberi (Amerika'nın Moğol şaman derneği)^[25]
  - Golomt Şamanist Araştırmalar Merkezi^[24]
- Samgaldai Tengrist Merkezi (Moğolca: Хаант Тэнгэрийн Самгалдай)

Monguor
Nogay
Salar
Şor
Sibirya Tatarı
Sichuan Moğol
Sogwo Arig
Tatar
Tofalar
Türk
Türkmen
Tuvan

Merkezi din şaman organizasyonu "Tuva Yüce Şamanının ofisi" (Rusça: Централизованная религиозная шаманская организация Тувы "Управление Верховного Шамана")^[7]
Şamanizmi Koruma ve Destekleme Vakfı "Güneş" ("Hun") (Rusça: Благотворительный фонд поддержки и сохранения шаманизма "Солнце" ("Хун"))^[7]
Şamanların din örgütü "Adyg-Eeren" ("Ayı Ruhu") (Rusça: Религиозная организация шаманов "Адыг-Ээрен — Дух Медведя")^[7]
Şamanların din örgütü "Tengri Uger" ("Göksel Boğa") (Rusça: Религиозная организация шаманов "Тэнгри Угер" (Небесный бык))^[7]
Şamanların din örgütü "Tos-Deer" ("Dokuz Gök") (Rusça: Религиозная организация шаманов "Тос-Дээр" (Девять Небес)) (1998)^[26]
Tuvan Şamanlarının din örgütü "Dungur" ("Davul") (Rusça: Организация тувинских шаманов "Дунгур" (Бубен)) (1991)^[26]

Uygur, Aynu ve İli Türk
Özbek
Yakut (Sakha)

Aar Aiyy Faith (Yakutça: Аар Айыы итэҕэлэ, romanlaştırılmış: Aar Aiyy Iteghele) (1996)^[7]
Aiyy Faith (Yakutça: Айыы итэҕэлэ, romanlaştırılmış: Aiyy Iteghele), eski Kut-Siur (1990)^[7]^[27]
Aiyy Tangara Faith (Yakutça: Айыы Таҥара итэҕэлэ, romanlaştırılmış: Aiyy Taŋara Iteghele) (2019)^[28]
Iteghel (İnanç) (Yakut: Итэҕэл (Вера), romanlaştırılmış: Iteghel (Vera)) (1995)^[29]^[7]
Beyaz Aiyy İnanç (Yakutça: Yрүҥ Айыы итэҕэлэ, romanlaştırılmış: Ürüŋ Aiyy Iteghele)^[7]

Yugur
Türk-Moğol Olmayan

Kore şamanizmi
Mançu şamanizmi
Sami şamanizmi
Tangra Savaşçıları hareketi (Bulgarca: Движение "Воини на Тангра", romanlaştırılmış: Dvizhenie "Voini na Tangra")^[30]^[7]
Ural neopaganizmi (kısmen)

Etnik gruplar arası

Uluslararası Tengri Araştırma Fonu (Rusça: Международный Фонд Исследования Тенгри) (2011)^[7]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Tengrici devletler ve hanedanların listesi

Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b Halemba 2003, s. 176.
^ Bourdeaux & Filatov 2006, ss. 118–19.
^ Bourdeaux & Filatov 2006, ss. 119–20.
^ ^a ^b ^c ^d ^e Knorre 2016.
^ Halemba 2003, ss. 165–82.
^ ^a ^b ^c ^d ^e Khvastunova 2018.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r Popov 2016.
^ Bourdeaux & Filatov 2006, s. 106.
^ Halemba 2003, ss. 175–76.
^ ^a ^b Bourdeaux & Filatov 2006, ss. 122–24.
^ Quijada, Graber & Stephen 2015, ss. 258–72.
^ Vovina 2000.
^ Filatov & Shchipkov 1995, ss. 242–43.
^ Vovina 2000, ss. 10–11.
^ Humphrey & Onon 1996.
^ Schlehe 2004, s. 286.
^ ^a ^b ^c Bourdeaux & Filatov 2006, ss. 124–29.
^ ^a ^b ^c ^d Karashev, Aziz (20 Ekim 2017). "Рыцари Тенгри. Какова цена свободы под небосводом? Ч. 1" [Tengri knights. What is the price of freedom under the sky? Part 1]. Жаны жүздөр (Rusça) (28). Kyrgyzstan. 23 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2020.
^ Marat 2005.
^ Laruelle 2007, ss. 206–7.
^ Shimamura 2004, ss. 649–51.
^ Bumochir 2014, ss. 473–91.
^ Turner 2016.
^ ^a ^b ^c Balogh 2010, ss. 229–38.
^ ^a ^b Schlehe 2004, ss. 283–96.
^ ^a ^b Bourdeaux & Filatov 2006, ss. 129–34.
^ Bourdeaux & Filatov 2006, ss. 134–50.
^ "First Tengrist religious organization registered" (Rusça). International Fund of Tengri Research. 22 Nisan 2019. 31 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2019.
^ Bourdeaux & Filatov 2006, s. 135.
^ Dulov 2013, ss. 206–207.

Bibliyografi[değiştir | kaynağı değiştir]

Balogh, Matyas (2010). "Contemporary shamanisms in Mongolia". Asian Ethnicity. 11 (2). ss. 229-38. doi:10.1080/14631361003779489.
Bourdeaux, Michael; Filatov, Sergey, (Ed.) (2006). Современная религиозная жизнь России. Опыт систематического описания [Contemporary Religious Life of Russia. Systematic description experience] (Rusça). 4. Москва: Keston Institute; Logos. ISBN 5-98704-057-4.
Bumochir, D. (2014). "Institutionalization of Mongolian shamanism: from primitivism to civilization". Asian Ethnicity. 15 (4). ss. 473-91. doi:10.1080/14631369.2014.939331.
Şablon:Cite contribution
Filatov, Sergey; Shchipkov, Aleksandr (1995). "Religious Developments among the Volga Nations as a Model for the Russian Federation" (PDF). Religion, State & Society. 23 (3). ss. 233-48. doi:10.1080/09637499508431705.
Halemba, Agnieszka (2003). "Contemporary religious life in the Republic of Altai: the interaction of Buddhism and Shamanism" (PDF). Sibirica. 3 (2). ss. 165-82. doi:10.1080/1361736042000245295. 10 Mayıs 2005 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
Humphrey, Caroline; Onon, Urgunge (1996). Shamans and Elders: Experience, Knowledge, and Power among the Daur Mongols. Oxford: Clarendon Press.
Khvastunova, Julia V. (2018). "Современное тенгрианство (на примере версии тенгрианства В. А. Сата в Республике Алтай)" [Modern Tengriism (as in V. A. Sat's Version of Tengriism in the Altai Republic]. Colloquium Heptaploremes (Rusça), 5. ss. 33-43.
Knorre, Boris K. (2016). "Современный алтайский шаманизм в контексте национальной религиозной политики Республики Алтай" [Contemporary Altai Shamanism in the Context of the National Religious Policy of the Altai Republic]. Вестник РГГУ. Сер. Литературоведение. Языкознание. Культурология (Rusça). 21 (12). ss. 89-114.
Laruelle, Marlène (2007). "Religious revival, nationalism and the 'invention of tradition': political Tengrism in Central Asia and Tatarstan". Central Asian Survey. 26 (2). ss. 203-16. doi:10.1080/02634930701517433.
Marat, Erica (6 Aralık 2005). "High-Ranking Kyrgyz Official Proposes New National Ideology". Eurasia Daily Monitor. 2 (226). The Jamestown Foundation. 12 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
Popov, Igor (2016). "4.1 Тюрко-монгольские религии (тенгрианство)" [4.1 Turko-Mongolic Religions (Tengrism)]. Справочник всех религиозных течений и объединений в России [The Reference Book on All Religious Branches and Communities in Russia] (Rusça). 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2019.
Quijada, Jastine B.; Graber, Kathryn E.; Stephen, Eric (2015). "Finding "Their Own": Revitalizing Buryat Culture Through Shamanic Practices in Ulan-Ude". Problems of Post-Communism. 62 (5). ss. 258-72. doi:10.1080/10758216.2015.1057040.
Schlehe, Judith (2004). "Shamanism in Mongolia and in New Age Movements". Rasuly-Paleczek, Gabriele (Ed.). Central Asia on Display: Proceedings of the VIIth Conference of the European Society for Central Asian Studies. 1. Viyana: LIT Verlag. ss. 283-96. ISBN 3-8258-8309-4.
Shimamura, Ippei (2004). "Yellow Shamans (Mongolia)". Walter, Mariko Namba; Neumann Fridman; Eva Jane (Ed.). Shamanism: An Encyclopedia of World Beliefs, Practices, and Culture. 1. Santa Barbara, Ca: ABC-Clio. ss. 649-51. ISBN 9781576076453.
Turner, Kevin (2016). Sky Shamans of Mongolia: Meetings with Remarkable Healers. Berkeley, Ca: North Atlantic Books. ISBN 9781583946343. 30 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2023.
Vovina, Olessia (2000). In Search of the National Idea: Cultural Revival and Traditional Religiosity in the Chuvash Republic (PDF). Seton Hall University. 14 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023.

[FOOTNOTEHalemba2003176-1] Halemba 2003, s. 176.

[FOOTNOTEBourdeauxFilatov2006118–19-2] Bourdeaux & Filatov 2006, ss. 118–19.

[FOOTNOTEBourdeauxFilatov2006119–20-3] Bourdeaux & Filatov 2006, ss. 119–20.

[FOOTNOTEKnorre2016-4] Knorre 2016.

[FOOTNOTEHalemba2003165–82-5] Halemba 2003, ss. 165–82.

[FOOTNOTEKhvastunova2018-6] Khvastunova 2018.

[FOOTNOTEPopov2016-7] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r Popov 2016.

[FOOTNOTEBourdeauxFilatov2006106-8] Bourdeaux & Filatov 2006, s. 106.

[FOOTNOTEHalemba2003175–76-9] Halemba 2003, ss. 175–76.

[FOOTNOTEBourdeauxFilatov2006122–24-10] Bourdeaux & Filatov 2006, ss. 122–24.

[FOOTNOTEQuijadaGraberStephen2015258–72-11] Quijada, Graber & Stephen 2015, ss. 258–72.

[FOOTNOTEVovina2000-12] Vovina 2000.

[FOOTNOTEFilatovShchipkov1995242–43-13] Filatov & Shchipkov 1995, ss. 242–43.

[FOOTNOTEVovina200010–11-14] Vovina 2000, ss. 10–11.

[FOOTNOTEHumphreyOnon1996-15] Humphrey & Onon 1996.

[FOOTNOTESchlehe2004286-16] Schlehe 2004, s. 286.

[FOOTNOTEBourdeauxFilatov2006124–29-17] Bourdeaux & Filatov 2006, ss. 124–29.

[Karashev-18] Karashev, Aziz (20 Ekim 2017). "Рыцари Тенгри. Какова цена свободы под небосводом? Ч. 1" [Tengri knights. What is the price of freedom under the sky? Part 1]. Жаны жүздөр (Rusça) (28). Kyrgyzstan. 23 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2020.

[FOOTNOTEMarat2005-19] Marat 2005.

[FOOTNOTELaruelle2007206–7-20] Laruelle 2007, ss. 206–7.

[FOOTNOTEShimamura2004649–51-21] Shimamura 2004, ss. 649–51.

[FOOTNOTEBumochir2014473–91-22] Bumochir 2014, ss. 473–91.

[FOOTNOTETurner2016-23] Turner 2016.

[FOOTNOTEBalogh2010229–38-24] Balogh 2010, ss. 229–38.

[FOOTNOTESchlehe2004283–96-25] Schlehe 2004, ss. 283–96.

[FOOTNOTEBourdeauxFilatov2006129–34-26] Bourdeaux & Filatov 2006, ss. 129–34.

[FOOTNOTEBourdeauxFilatov2006134–50-27] Bourdeaux & Filatov 2006, ss. 134–50.

[28] "First Tengrist religious organization registered" (Rusça). International Fund of Tengri Research. 22 Nisan 2019. 31 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2019.

[FOOTNOTEBourdeauxFilatov2006135-29] Bourdeaux & Filatov 2006, s. 135.

[FOOTNOTEDulov2013206–207-30] Dulov 2013, ss. 206–207.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]